İŞGÜCÜ, İSTİHDAM VE İŞSİZLİK İSTATİSTİKLERİ

İŞGÜCÜ, İSTİHDAM VE İŞSİZLİK İSTATİSTİKLERİ TÜİK???????????? T.C. BAŞBAKANLIK TÜRKİYE İSTATİSTİK KURUMU

TÜİK TÜİK, İşgücü, İstihdam ve İşsizlik İstatistikleri

II

Önsöz ÖNSÖZ Türkiye statistik Kurumu karar al c lar n, ara t rmac lar n ve tüm istatistik kullan c lar n n ihtiyaç duyduklar istatistiksel verileri, uluslararas standartlara uygun olarak ve güvenilirlik, tutarl l k, tarafs zl k, istatistiki gizlilik, güncellik ve effafl k ilkeleri do rultusunda üretmekte ve yay mlamaktad r. Üretilen istatistiklerin gerçekleri yans tmas n n sa lanmas, tüm kullan c lara tarafs z ve e zamanl olarak sunulmas, gizlilik ilkesine riayet edilmesi, kamuoyunun bilgi edinme hakk n n gözetilmesi temel esaslard r. Kurumumuzun gerek bas l yay n olarak ç kard, gerekse internet sayfas nda yay mlad tüm istatistiksel veriler ile birlikte, ara t rman n metodolojisine (kullan lan tan m, kavramlar ve s n flamalar, ara t rman n kapsam ve yöntemi, örnek tasar m vb.) ili kin aç klamalar da kapsaml ve güncel olarak kamuoyunun dikkatine sunulmaktad r. statistiksel verilerin do ru okunmas, sa l kl yorumlanmas, ancak metodolojik aç klamalar n dikkate al nmas ile mümkündür. Hanehalk i gücü anketine ili kin ayr nt l metodolojik aç klamalar da gerek internette, gerekse bas l yay nlarda mevcuttur. Haz rlanan bu yay nda ise, i gücü ara t rmas na ili kin teknik ve teorik aç klamalar n ötesinde, bu konuyla ilgili merak edilen, tart lan, ele tirilen hususlar ile en çok sorulan sorulara ili kin aç klamalara yer verilmi ve yay n haz rlan rken konuya ilgi duyan herkes taraf ndan ilgiyle okunabilir olmas hedef al nm t r. Yay n n tüm kullan c lar na yararl olmas n dilerim. Doç. Dr. Ömer DEM R Ba kan Doç. Dr. Ömer DEMİR Başkan III

V İçindekiler Ç NDEK LER Önsöz çindekiler Sayfa III V 1. gücü, stihdam ve sizlik statistikleri 1. Ülkemizde istihdam ve i sizli e ili kin veriler nas l hesaplanmaktad r? 2. AB üyesi ve di er geli mi ülkelerde istihdam ve i sizlik verileri nas l hesaplanmaktad r? 3. Hanehalk i gücü anketinin amac nedir? 4. Ülkemizde ilk hanehalk i gücü anketi ne zaman gerçekle tirilmi tir? 5. Hanehalk i gücü anketi hangi tarihten itibaren düzenli olarak uygulanmaya ba lanm t r? 6. Hanehalk i gücü anketinin uygulanma s kl nda 1988 y l ndan bugüne kadar ne gibi de i iklikler olmu tur? 7. Hanehalk i gücü anketi sonuçlar n n yay mlanma s kl ne ekilde de i mi tir? 8. 2005 y l ndan itibaren aç klanmaya ba lanan ayl k sonuçlar ile 2000-2004 y llar aras nda yay mlanm olan üçer ayl k (dönemsel) sonuçlar ne ekilde kar la t r labilir? 9. Her ay aç klanmakta olan sonuçlar, bir önceki ay verileri ile kar la t rmak mümkün müdür? 10. gücü istatistikleri konusunda geriye dönük ne kadar bilgi mevcuttur? 11. 2000 y l öncesindeki seri ile 2000 y l ndan sonra uygulanan anket sonuçlar n n kar la t r lmas mümkün müdür? 12. Anketin tahmin boyutunda (sonuçlar n hangi co rafi kapsamda yay mland ) bir de i iklik olmu mudur? 13. Ülkemizde il düzeyinde i gücü verilerine ula mak mümkün müdür? 14. Nüfus say mlar d nda il düzeyinde i gücü verilerine ula man n ba ka yolu yok mudur, di er ülkelerde uygulama nas ld r? 15. Hanehalk i gücü anketiyle elde edilen bilgiler AB normlar na uygun mudur? 1 1 1 2 2 2 2 2 3 3 3 4 4 4 5 V

İçindekiler Sayfa 16. 2004 y l nda hanehalk i gücü anketiyle ilgili ne tür yenilikler yap lm t r? 17. Eurostat ile TÜ K in i gücü anketi ile ilgili kulland tan m ve standartlar tümüyle ayn m d r? 18. Eurostat n Türkiye ye ili kin yay mlad i gücü verileri ile TÜ K in yay mlad veriler, kullan lan ya s n r d nda tümüyle ayn m d r? 19. Avrupa Birli i ne uyum konusunda i gücü anketinde yeni bir düzenleme dü ünülüyor mu? 20. Türkiye de istihdam ve i sizlik ile ilgili olarak idari kay tlara dayal bilgiler mevcut mudur? 21. Hanehalk i gücü anketi kimlere uygulanmaktad r? 22. Kurumsal nüfus nedir? 23. Kurumsal olmayan sivil nüfus ne demektir? 24. Çal ma ça ndaki nüfus ne demektir, neye göre belirlenmektedir? 25. Hanehalk ile ne ifade edilmek istenmektedir? 26. Hanehalk i gücü anketinin örnekleme birimi nedir? 27. Anket uygulanacak olan adresler nas l seçilmektedir? 28. Anketin örnek büyüklü ü nedir? 29. Anket uygulanacak fertler için bir ya s n r var m d r? 30. Hanehalk i gücü anketinde bilgiler nas l derlenmektedir? 31. Anket için seçilen hanelerin anket öncesinde kendileriyle böyle bir çal ma yap laca ndan haberleri oluyor mu? Nas l? 32. Anketin alan organizasyonu nas l gerçekle mekte, her ay anket ne kadar sürede tamamlanmaktad r? 33. Anket tüm illerde uygulanmakta m d r? 34. Anketin veri kalitesini sa lamaya yönelik ne gibi çal malar yap lmaktad r? 35. Ankette derlenen verilerin do rulu unu kontrol etmeye yönelik bir çal ma yap l yor mu? 36. Alandan derlenen ve analizi tamamlanan veriler, yay mlanmadan önce hangi süreçlerden geçiriliyor? 37. A rl kland rma ne demektir ve nas l yap lmaktad r? 38. Veriler ait olduklar aydan ne kadar zaman sonra yay mlanabilmektedir? 5 6 6 7 7 8 8 8 8 8 9 9 9 9 9 10 10 10 10 11 11 11 12 VI VI

İçindekiler Sayfa 39. Hanehalk i gücü anketinde görev alan personele ne tür e itimler verilmektedir? 40. Hanehalk i gücü anketinden elde edilen sonuçlar, di er veri kaynaklar (di er ara t rmalar, idari kay tlar vb.) ile kar la t r labilir mi? Nas l? 41. Hanehalk i gücü anketi ile ilgili verilere ne ekilde ula labilir? 42. Hanehalk i gücü anketine ili kin mikro veriler ara t rmac lara verilmekte midir? 43. Anket sonuçlar ndan ankete kat lanlar haberdar ediliyor mu? 44. Hanehalk i gücü anketinin temel kavramlar ndan biri olan i gücü nas l tan mlanmaktad r? 45. gücünün ölçümünde kullan lan istihdam ve i sizlik kriterleri nas l belirlenmektedir? 46. Referans haftas (dönemi) ne demektir? 47. Hanehalk i gücü anketi tan mlar na göre kimler istihdamdad r? 48. Referans haftas nda i ba nda olanlar n istihdamda kabul edilme kriteri nedir? 49. Referans haftas nda sadece bir saat çal an bir ki inin istihdamda kabul edilmesi ne derece do rudur? 50. Referans haftas nda i ba nda olmayanlar hangi ko ullarda istihdamda kabul edilmektedir? 51. Ücretli veya maa l olarak çal an, ancak referans haftas nda çe itli nedenlerle i inin ba nda bulunmayan ki iler istihdamda m kabul edilmektedir? 52. Ücretli olarak çal an, iki ay önce do um yapm ve halen yasal do um iznini kullanmakta olan ki i istihdamda m kabul edilmektedir? 53. Çal t i yerinden iki ay ücretsiz izin alm olan bir ki i istihdamda m kabul edilmektedir? 54. Alan uygulamas esnas nda anketörlerin, bu ekilde i inin ba nda olmayan ücretli veya maa l fertler söz konusu oldu unda, bu ferdin istihdamda olup olmad na karar vermesi biraz zor ve karma k de il mi? 12 12 13 14 14 14 15 15 15 15 15 16 16 17 17 17 VII

İçindekiler Sayfa 55. buldukça yevmiyeli olarak çal an, ancak referans haftas nda hiç çal mam olan bir ferdin istihdam durumu nas l de erlendirilmektedir? 56. Mevsimlik i lerde ücret kar l çal an fertlerin durumu nas l de erlendirilmektedir? 57. Mevsimlik çal anlar hangi durumda i gücüne dahil olmayanlar kapsam nda de erlendirilmektedir? 58. Mevsimlik çal anlar n i gücü durumu nas l tespit edilmektedir? 59. gücü anketinin uygulanmas s ras nda sorular n i leyi i ve bireyin i gücü durumu nas l belirlenmektedir? 60. Bir i i oldu u halde referans haftas nda i ba nda olmayan kendi hesab na veya i veren olarak çal anlar n durumu nas l de erlendirilmektedir? 61. Bir i i oldu u halde referans haftas nda i ba nda olmayan ücretsiz aile i çilerinin durumu nas l de erlendirilmektedir? 62. Ev kad nlar hangi durumlarda i gücüne dahil edilmemektedir? 63. Ev i leriyle me gul olan bir ev kad n, ayn zamanda kendi evinde gelir getirici bir i yap yorsa (örne in; örgü, dantel örüp veya mant, börek vb. yap p sat yorsa ya da kendi evinde ücret kar l çocuk bak yorsa vb.) bu ki inin i gücü durumu nas l de erlendirilmektedir? 64. Üniversite ö rencisi olan fert ayn zamanda bir i te çal yorsa nas l s n fland r lmaktad r (ö renci mi, çal an m )? 65. Ö renimine devam ederken, bir taraftan da kendine uygun bir i te çal mak isteyen ve i arayan bir üniversite ö rencisi nas l s n fland r lmaktad r (ö renci mi, i siz mi)? 66. Üniversiteyi bitirmi ve kendi mesle inde bir i arayan, ancak bu süreçte kendi harçl n ç karmak üzere herhangi bir i te çal an ferdin durumu nas l de erlendirilmektedir? 67. stihdam n ölçümünde kullan lan referans haftas nda bir saatlik çal ma kriterinin toplam istihdama etkisi ne kadard r? 68. Bir i yerinde meslek ö renmek amac yla çal an ç rak ve stajyerler de istihdam kapsam nda m de erlendirilmektedir? 69. Emekli olduktan sonra çal maya devam eden fertler istihdamda m kabul edilmektedir? 18 18 19 19 20 21 22 22 23 24 24 24 25 25 25 VIII VIII

İçindekiler Sayfa 70. Sadece kendi tüketimini kar lamaya yönelik olarak tar msal faaliyet yapan bir ki i istihdamda m d r? 71. Gönüllü yap lan faaliyetlere kat lan bir ki i istihdamda kabul edilmekte midir? 72. Hanehalk i gücü anketi sonuçlar na göre aç klanan kay t d istihdam rakam neyi ifade etmektedir? 73. Esas i ne demektir? 74. stihdam oran nedir ve nas l hesaplanmaktad r? 75. Eksik istihdam ne demektir? 76. Eksik istihdam oran nas l hesaplanmaktad r? 77. Eksik istihdamda olanlar neden i siz say s na dahil edilemez? 78. Hanehalk i gücü anketi kapsam nda kimler i siz olarak tan mlanmaktad r? 79. siz say s n n belirlenmesinde temel kriterlerden biri olan, i arama kanal n kullanmak ne demektir? 80. Herhangi bir i arama kanal n n kullan lm olmas i sizli in tespitinde neden bu derece önemle üstünde durulan bir konudur? 81. sizlik oran nas l hesaplanmaktad r? 82. ILO tan m ndan farkl, ülkeye özgü bir i sizlik tan m yap labilir mi? 83. gücü istatistikleri dönemsel olarak kar la t r ld nda, i gücüne kat lma oran, ev kad nlar n n say s gibi de i kenlerde farkl l klar oldu u görülmektedir. Bunun sebebi nedir? 84. Türkiye de i gücüne kat l m oran geli mi ülkelerle kar la t r ld nda niçin dü üktür? 85. Türkiye de i gücüne kat lma oran neden gittikçe azal yor? 86. Türkiye de genç i sizlik sorununun boyutlar di er ülkelerle kar la t r ld nda ne düzeydedir? 87. Hanehalk i gücü anketleri ile çocuk istihdam na dair bilgi elde etmek mümkün müdür? 88. Hanehalk i gücü anketi ile i gücü piyasas na ili kin ba ka ne tür çal malar yap lmaktad r? 25 26 26 26 26 26 27 27 28 29 29 30 30 31 32 34 35 36 36 IX

İçindekiler Sayfa 2. ema, Tablo ve Grafik Listesi ema 1. inin ba nda olmayan ücretli veya maa l fertler 2. gücü sorular n n i leyi i 3. gücü çat s 18 20 24 Tablo 1. Haftal k fiili çal ma süresine göre eksik istihdamda olanlar, 2006 2. Ülkelere göre i gücüne kat l m oran, 2005 3. Y llar itibariyle i gücüne kat l m oran ve istihdamda tar m sektörünün pay 4. Ülkelere göre i sizlik oran, 2005 28 33 34 35 Grafik 1. Dönemlere göre i gücü de i kenleri 32 Ek 1. Y llar itibariyle i gücü de i kenleri, Türkiye 2. AB i gücü anketlerinde ülkelere göre kapsam, s kl k ve cevaplama oranlar, 2004 37 38 X X

İşgücü, İstihdam ve İşsizlik İstatistikleri Soru 1: Ülkemizde istihdam ve i sizli e ili kin veriler nas l hesaplanmaktad r? Di er ülkelerde oldu u gibi, i gücünü olu turan istihdam edilenler ile i sizlerin say s ve çe itli özelliklerine ili kin bilgiler, Türkiye statistik Kurumu (TÜ K) taraf ndan 1988 y l ndan itibaren düzenli olarak ve Uluslararas Çal ma Örgütü (ILO) standartlar çerçevesinde uygulanmakta olan Hanehalk gücü Anketleri (H A) ile elde edilmektedir. Hanehalk i gücü anketinin örneklem tasar m ve metodolojisinin belirlenmesi a amalar nda ILO uzmanlar ndan dan manl k al nm, ara t rman n ilk soru ka d da ILO uzmanlar yla birlikte olu turulmu tur. Bu ara t rma ile Avrupa Birli i statistik Ofisi nin (Eurostat), tüm üye ve aday ülkelerin i gücü istatistikleri konusunda derlemelerini öngördü ü de i kenlerin tümü elde edilmektedir. Soru 2: AB üyesi ve di er geli mi ülkelerde istihdam ve i sizlik verileri nas l hesaplanmaktad r? Mevcut durumda neredeyse tüm ülkeler, i gücünün tespitine yönelik olarak ILO taraf ndan belirlenen tan m ve kavramlar n esas al nd i gücü anketlerini uygulamaktad r. Kimi ülkelerde bu anketlerin geçmi i oldukça eskilere dayan rken, baz ülkeler bu konudaki çal malara daha yak n zamanda ba lam t r. Ayr ca, anketin uygulanma s kl da ülkelerin kendi karar ve ihtiyaçlar na göre de i ebilmektedir. Geli mi ülkelerde anket, genellikle daha s k (sürekli veya ayl k) uygulanmaktad r. Örne in; Avrupa Birli i ne üye ülkelerin tamam nda i gücü anketleri, y l n tüm haftalar referans al nmak suretiyle sürekli olarak ve yine ILO kriterleri çerçevesinde uygulanmaktad r. Türkiye nin yan s ra Avrupa Birli i ne üye ve aday ülkeler ile EFTA ülkelerinde i gücü anketinin uygulanmas na yönelik kar la t rmal metodolojik bilgiler Ek 2 de verilmi tir. Soru 3: Hanehalk i gücü anketinin amac nedir? Hanehalk i gücü anketinin amac ülkemizdeki i gücünün yap s n ayr nt l ve güncel bilgilere dayal olarak ortaya koymakt r. Bu ara t rmada istihdam edilenler; ekonomik faaliyet, meslek, i teki durum ve çal ma süresi, i sizler ise; i arama süresi, arad klar i ve benzeri özellikleri ile ortaya konmaktad r. Özellikle idari kay tlar n yeterli olmad ülkelerde, istihdam edilenler ile i sizlerin temel özelliklerine ili kin bilgiler, i gücü anketlerinden elde edilen verilerle ulusal ve bölgesel düzeyde tahmin edilmektedir. 1 1

2 İşgücü, İstihdam ve İşsizlik İstatistikleri Soru 4: Ülkemizde ilk hanehalk i gücü anketi ne zaman gerçekle tirilmi tir? lk hanehalk i gücü anketi 1966 y l nda sanayisi geli mi sekiz ilde deneme niteli inde gerçekle tirilmi tir. 1966-1987 y llar aras nda i gücü anketleri düzensiz aral klarla uygulanm olup, bu dönemde uygulanan anketlerden elde edilen veriler birbiri ile tam olarak kar la t r labilir nitelikte de ildir. Soru 5: Hanehalk i gücü anketi hangi tarihten itibaren düzenli olarak uygulanmaya ba lanm t r? Ülkemizde hanehalk i gücü anketleri 1988 y l n n Ekim ay ndan itibaren, Uluslararas Çal ma Örgütü nün Onüçüncü Çal ma statistikçileri Konferans nda benimsenen tan m ve kavramlar çerçevesinde düzenli olarak uygulanmaktad r. Soru 6: Hanehalk i gücü anketinin uygulanma s kl nda 1988 y l ndan bugüne kadar ne gibi de i iklikler olmu tur? 1988-1999 y llar aras nda her y l n Nisan ve Ekim aylar nda olmak üzere y lda iki kez uygulanan anket, 2000 y l ndan itibaren i gücü piyasas na yönelik verilere olan ihtiyac n artmas ile birlikte ayl k olarak uygulanmaya ba lanm t r. Soru 7: Hanehalk i gücü anketi sonuçlar n n yay mlanma s kl ne ekilde de i mi tir? 1988-1999 y llar aras nda y lda iki kez uygulanan anket sonuçlar yine y lda iki kez yay mlanm t r. 2000 y l ndan itibaren anket ayl k olarak uygulanmaya ba lanm olmakla birlikte, 2000-2004 y llar aras nda anket sonuçlar üçer ayl k dönemler itibariyle ve y ll k olarak yay mlanm t r. 2005 y l Ocak ay ndan itibaren, hareketli üç ayl k dönemlerin esas al nd anket sonuçlar ayl k olarak yay mlanmaya ba lanm t r. Soru 8: 2005 y l ndan itibaren aç klanmaya ba lanan ayl k sonuçlar ile 2000-2004 y llar aras nda yay mlanm olan üçer ayl k (dönemsel) sonuçlar ne ekilde kar la t r labilir? 2005 y l ndan itibaren hareketli üçer ayl k dönemler esas al narak her ay aç klanmakta olan sonuçlar, ifade kolayl aç s ndan ilgili üç ayl k dönemin ortas ndaki ay ad yla an lmakta olup, ubat, May s, A ustos ve Kas m ay sonuçlar 2000-2004 y llar aras nda aç klanm olan dönemsel sonuçlara kar l k gelmektedir. Dolay s yla, bu aylara ait sonuçlar, 2000 y l ndan itibaren yay nlanmakta olan dönemsel sonuçlar n ilgili dönemleri ile

İşgücü, İstihdam ve İşsizlik İstatistikleri kar la t r labilir niteliktedir. Di erleri ise sadece, önceki y l n ayn ay ile kar la t r labilir. Soru 9: Her ay aç klanmakta olan sonuçlar, bir önceki ay verileri ile kar la t rmak mümkün müdür? Hanehalk i gücü anketi ile derlenmekte olan istihdam, i sizlik gibi de i kenler mevsimsel faktörlerden do rudan etkilenmektedir. stihdam ve i sizlikle ilgili zaman serisi grafikler incelendi inde, yaz aylar ile birlikte özellikle tar m, in aat, turizm gibi sektörlerdeki istihdam art lar na ba l olarak toplam istihdam n (ayn zamanda istihdam ve i gücüne kat lma oranlar n n) artt n, buna ba l olarak da i siz say s nda ve ayn zamanda i sizlik oran nda bir azalma oldu unu görmek mümkündür. Mevsimsellik içeren serilerin önceki ve sonraki dönem verileri ile kar la t r lmas n mümkün k labilmek için orjinal seriler üzerinde mevsimsel düzeltme yap lmas gerekmektedir. Hanehalk i gücü anketi verilerinin mevsimsellikten ar nd r lmas na yönelik çal malar devam etmekle birlikte, henüz mevsimsel olarak düzeltilmi serilerin yay mlanmas na ba lanmam t r. Bu nedenle, her ay aç klanan sonuçlar n, bir önceki ay ile kar la t r lmas do ru de ildir. Soru 10: gücü istatistikleri konusunda geriye dönük ne kadar bilgi mevcuttur? 1950 y l ndan itibaren uygulanan genel nüfus say mlar Türkiye de iktisaden faal nüfus ve ayr nt s hakk nda, il düzeyinde bilgi sa lamaktad r. Ayr ca, yukar da da bahsedildi i gibi 1966 y l ndan itibaren zaman zaman uygulanan hanehalk i gücü anketleri ile Birinci Be Y ll k Plan (1963-1967) döneminden itibaren 1987 y l na kadar, s n rl da olsa i gücü istatistikleri konusunda bilgi derlenmi tir. Soru 11: 2000 y l öncesindeki seri ile 2000 y l ndan sonra uygulanan anket sonuçlar n n kar la t r lmas mümkün müdür? Uygulanmaya ba land tarihten itibaren ILO tan m ve standartlar n n esas al nd hanehalk i gücü anketi sonuçlar n n zaman içinde kar la t r labilirli i konusunda tan m ve kavramlar aç s ndan bir sorun söz konusu de ildir. Ancak, 2000 öncesi ve sonras nda uygulama dönemlerinin farkl olmas nedeniyle, zaman serisi itibariyle yap lacak kar la t rmalarda 1988-1999 dönemi için y ll k (aritmetik) ortalamalar n, 2000 sonras içinse y ll k tahminlerin esas al nmas daha do ru olacakt r. Dönemsel sonuçlarda ise mevsimsel etkiler dü ünülerek ayn dönemlerin birbiriyle kar la t r lmas daha anlaml d r.

İşgücü, İstihdam ve İşsizlik İstatistikleri Soru 12: Anketin tahmin boyutunda (sonuçlar n hangi co rafi kapsamda yay mland ) bir de i iklik olmu mudur? 1988-1999 y llar aras nda anket sonuçlar Türkiye geneli, kentsel ve k rsal yerler ayr m nda yay mlanm t r. 2000-2003 y llar aras nda üçer ayl k sonuçlar Türkiye, kentsel ve k rsal yerler ayr m nda yay mlan rken; y ll k sonuçlar buna ilaveten 7 co rafi bölge ve 9 seçilmi il merkezi (Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Erzurum, Gaziantep, stanbul, izmir, Samsun) için de verilmi tir. 2004 y l ndan itibaren üçer ayl k tahminler yine ayn boyutta (Türkiye, kent ve k r ayr m nda) verilmeye devam ederken, y ll k tahminler istatistiki bölge birimleri s n flamas Düzey 1 e göre (12 bölge) kent/k r ayr nt s nda, Düzey 2 ye göre (26 bölge) ise toplam olarak verilmektedir. Soru 13: Ülkemizde il düzeyinde i gücü verilerine ula mak mümkün müdür? Hanehalk i gücü anketi sonuçlar il düzeyinde bilgi sa lamamaktad r. Örnekleme dayal ara t rmalar ile, özellikle nüfusu fazla olan ülkelerde, alt co rafi kapsamda bilgi üretilmesi, çok yüksek örnek hacmi, uygulama güçlükleri ve yüksek maliyetler nedeniyle mümkün olmamaktad r. Ancak, belirli aral klarla yap lan nüfus say mlar nda yer alan i gücüne dair sorular ile, o y la mahsus olmak üzere il düzeyinde istihdam edilenlerle i arayanlar n say s ve niteliklerine ili kin bilgiler elde edilebilmektedir. Soru 14: Nüfus say mlar d nda il düzeyinde i gücü verilerine ula man n ba ka yolu yok mudur, di er ülkelerde uygulama nas ld r? Di er ülkelerde il veya benzer alt co rafi kapsamdaki bilgiler, genellikle ilgili kamu kurumlar n n idari kay tlar na dayal olarak derlenmektedir. Baz ülkelerde (örne in, Kuzey Avrupa ülkelerinde) kay t sistemleri o denli güçlüdür ki, yerle im yeri düzeyinde çal an ki i say s, çal an fertlerin nitelikleri, elde ettikleri gelirler vb. bilgilere idari kay tlar yoluyla ula labilmektedir. Ayn ekilde, i sizlerin say s ve niteliklerine ili kin bilgiler de, ülkelerin istihdam ofislerinde alt co rafi kapsamlar için bilgi sa layabilecek ekilde tutulmaktad r. Baz ülkeler (Almanya, Fransa, Avusturya, Belçika vb.) ise il düzeyinde i gücü bilgilerine ula mak için i gücü anketi sonuçlar ile birlikte idari kay tlar da esas alan modelleme çal malar gerçekle tirmektedir. l düzeyinde i gücü bilgilerini örnekleme dayal çal malardan elde edebilen ülke say s oldukça azd r ve bunlar da ço unlukla nüfusu ve dolay s yla bölge say s az olan ülkelerdir.

İşgücü, İstihdam ve İşsizlik İstatistikleri Soru 15: Hanehalk i gücü anketiyle elde edilen bilgiler AB normlar na uygun mudur? Uygulanmaya ba lad tarihten itibaren, tan m ve kavramlar aç s ndan uluslararas standartlar n takip edildi i hanehalk i gücü anketleri, 2002 y l nda Türkiye nin Avrupa Birli i ne adayl n n kesinle mesi ile birlikte AB ne uyum aç s ndan tekrar ele al nm t r. Bu do rultuda sürdürülen çal malar esnas nda Avrupa Birli i statistik Ofisi nin (Eurostat) talep etti i tüm de i kenlerin kapsand bir soru ka d haz rlanm olup, 2004 y l nda uygulanmaya ba lanan bu soru ka d ile Avrupa Birli i nin i gücü istatistikleri konusundaki norm ve standartlar tamamen kar lanabilmektedir. Soru 16: 2004 y l nda hanehalk i gücü anketiyle ilgili ne tür yenilikler yap lm t r? 2004 y l nda hanehalk i gücü anketinde temel olarak, soru ka d n n içeri inin geli tirilmesi ve örnek hacminin artt r lmas olmak üzere iki yenilik yap lm t r. 2004 y l ndan itibaren soru ka d ndaki soru say s AB mevzuat nda yer alan de i kenleri derleyecek ekilde artt r larak yakla k iki kat na ç kar lm ve referans haftas nda i lerinin ba nda olmayan ki ilerin istihdamda kabul edilip edilmemeleri ile ilgili kriterler, Avrupa Birli i statistik Ofisinin (Eurostat) bu konudaki norm ve standartlar da gözönüne al narak, soru ka d nda daha net tan mlanm t r. Buna göre, kendi hesab na ve i veren olarak çal anlar, referans haftas nda çe itli nedenlerle i lerinin ba nda bulunmasalar dahi istihdamda kabul edilirken, ücretli ve maa l olarak çal an fertler, ancak 3 ay içinde i lerinin ba na geri döneceklerse veya i ten uzak kald klar süre zarf nda maa veya ücretlerinin en az % 50 sini almaya devam ediyorlarsa istihdamda kabul edilmektedir. 2004 y l na kadar uygulanan anketlerde, ücretli veya maa l olarak çal an ve i leri ile ba lant lar devam eden fertler, i ten uzak kalma süresine ve gelir elde edip etmeme kriterine bak lmaks z n istihdamda kabul edilmekteydi. Referans haftas nda bir saat dahi olsa çal mam olan yevmiyeliler ve ücretsiz aile i çileri ise, önceki uygulamalarda oldu u gibi istihdamda kabul edilmemektedir. Ayr ca 2004 y l nda hanehalk i gücü anketinin örnek hacmi, yine AB standartlar na uygun olarak istatistiki bölge birimleri s n flamas Düzey 2 ye göre tahmin vermek üzere artt r lm t r.

6 İşgücü, İstihdam ve İşsizlik İstatistikleri Soru 17: Eurostat ile TÜ K in i gücü anketi ile ilgili kulland tan m ve standartlar tümüyle ayn m d r? Eurostat, istihdam ve i sizli in ölçümü konusunda Uluslararas Çal ma Örgütü taraf ndan kabul edilmi olan tan m, kavram ve standartlar bütünüyle benimsemi tir. Sadece, referans haftas nda çal mam olan ücretsiz aile i çilerinin istihdamda kabul edilip edilmemeleri konusunda Eurostat n belirlemi oldu u kriterler, ILO tan mlar ndan farkl l k göstermektedir. ILO referans haftas nda i ba nda olmayan ücretsiz aile i çilerinin, i ten uzak kalma süresine bak lmaks z n, istihdam d nda kabul edilmelerini öngörürken, Eurostat i ten uzak kalma süresi 3 aydan az olan ücretsiz aile i çilerinin istihdamda kabul edilmelerini önermektedir. TÜ K, bu konuda ILO kriterini uygulamakta ve referans haftas nda bir saat bile olsa çal mam olan ücretsiz aile i çilerini istihdamda kabul etmemektedir. Bunun yan s ra TÜ K, istihdam edilenler ve i siz say s ile i gücüne kat lma, istihdam ve i sizlik oranlar n n belirlenmesi konusunda, gerek alan uygulamas, gerekse sonuçlar n yay mlanmas esnas nda bir üst ya s n r tan mlamamakta, i gücüne ili kin tüm verileri 15 ve daha yukar ya takileri esas alarak hesaplanmakta ve yay mlamaktad r. Üst ya s n r konusunda ülke uygulamalar farkl olmakla birlikte, Eurostat i gücüne dair verileri 15-64 ya grubunu esas alarak yay mlamaktad r. Soru 18: Eurostat n Türkiye ye ili kin yay mlad i gücü verileri ile TÜ K in yay mlad veriler, kullan lan ya s n r d nda tümüyle ayn m d r? Eurostat, i gücü anketine ili kin yasal mevzuat çerçevesinde tüm üye ve aday ülkelerden hanehalk i gücü anketine ili kin mikro verileri standart bir yap da talep etmekte, istihdam ve i sizli e dair verileri tüm ülkeler için bu mikro veri setlerini esas alarak kendisi hesaplamaktad r. Bu uygulama, tüm ülkeler için verilerin tamam yla ayn standartlar esas al narak hesaplanmas n mümkün k lmakta, ancak bazen ülkelerin yay mlad veriler ile Eurostat taraf ndan yay mlanan veriler aras nda farkl l a neden olabilmektedir. Türkiye de 2006 y l ndan itibaren Eurostat a dönemsel olarak i gücü anketi mikro verilerini göndermeye ba lam t r. Eurostat n mikro veri setini esas alarak Türkiye için hesaplam oldu u toplam istihdam rakam ve istihdam ile ilgili tüm de i kenler, yay mlanan hanehalk i gücü anketi sonuçlar ile tamamen ayn d r. Eurostat n web sayfas nda yay mlanan istihdama dair veriler ile TÜ K in aç klad veriler aras ndaki tek fark, önceki soruda aç kland gibi kullan lan ya kriterinin farkl olmas ndan ileri gelmektedir. Ancak, Eurostat n Türkiye nin mikro veri seti üzerinden harmonize tan mlar esas alarak hesaplad i siz say s ve i sizlik oran, TÜ K taraf ndan

İşgücü, İstihdam ve İşsizlik İstatistikleri aç klanan rakamlardan farkl l k arz etmektedir. Bu durum, temelde i arama kriterinde farkl sürelerin esas al nmas ndan kaynaklanmaktad r. TÜ K taraf ndan hanehalk i gücü anketinde i sizli in tespitinde, son 3 ay içinde i arama kriteri esas al n rken, Eurostat bu süreyi son 4 hafta olarak belirlemektedir. Eurostat ve TÜ K taraf ndan hesaplanan i siz say s ve i sizlik oran ndaki farkl l n di er, ancak yukar da aç klanan süre kriterine göre etkisi çok daha s n rl olan bir sebebi ise, Eurostat n i sizli in tespitinde sadece aktif i arama kanal na ba vuranlar esas almas, TÜ K in ise pasif i arama kanallar ndan herhangi birine ba vurmu olan ki ileri de i siz olarak kabul etmesidir. ( arama kanallar için Bak n z Soru 79) Bu do rultuda, TÜ K taraf ndan hesaplanan ve aç klanan 2006 y l na ili kin i sizlik oran % 9.9 iken, Eurostat n esas ald harmonize tan mlar üzerinden Türkiye için hesaplam oldu u ve kendi internet sayfas nda yay mlad i sizlik oran % 8.4 tür. Soru 19: Avrupa Birli i ne uyum konusunda i gücü anketinde yeni bir düzenleme dü ünülüyor mu? 2004 y l nda yap lan yeniliklerle birlikte, hanehalk i gücü anketi AB norm ve standartlar ile tamamen uyumlu hale gelmi tir. u a amada, ara t rmaya yönelik kapsaml bir yenilik veya de i iklik planlanmamaktad r. Ancak, Eurostat n i gücü anketi ile derlenen de i kenlerin harmonizasyonu konusundaki yeni önerileri ile ara t rman n kalitesinin art r lmas na yönelik tavsiye kararlar takip edilerek, gerek görülen düzenlemeler ara t rmaya yans t lmaktad r. Bunun yan s ra, Eurostat n i gücü piyasas n n farkl alt alanlar na dair ayr nt l bilgi derlemek üzere her y l farkl bir konuda i gücü anketi ile birlikte uygulanmas n öngördü ü ve TÜ K in ilk kez 2007 y l nda uygulad modüler anketlerin uygulanmas na, önümüzdeki y llarda da devam edilecektir. Soru 20: Türkiye de istihdam ve i sizlik ile ilgili olarak idari kay tlara dayal bilgiler mevcut mudur? stihdam konusunda, Çal ma ve Sosyal Güvenlik Bakanl Çal ma Genel Müdürlü ü ile Sosyal Güvenlik Kurumu taraf ndan derlenen, ancak sadece sosyal güvenlik sistemine kayd olanlar kapsayan bilgiler mevcuttur. Sosyal Güvenlik Kurumu verileri, henüz tüm çal anlar için ayn kapsamda ve bir arada yay mlanmamakla birlikte, SSK ve Ba -Kur kapsam nda yer alan ki ilere ili kin bilgiler il düzeyinde verilmektedir. Kay tl i siz say s na ili kin bilgiler ise, kuruma yap lan ba vurulara dayal olarak Türkiye Kurumu taraf ndan derlenmekte ve yay mlanmaktad r. Bu kapsamda, kay tl i siz say s na ili kin veriler de il düzeyinde mevcuttur.

İşgücü, İstihdam ve İşsizlik İstatistikleri Soru 21: Hanehalk i gücü anketi kimlere uygulanmaktad r? Anketin kapsam, kurumsal olmayan sivil nüfus olup, Türkiye Cumhuriyeti s n rlar içinde bulunan hanelerde ya ayan tüm fertler kapsanmaktad r. Kurumsal yerlerde kalanlar (ikamet edenler) anket kapsam nda yer almamaktad r. Soru 22: Kurumsal nüfus nedir? Günlük ya am gereksinimleri, yasal bir düzenlemeye dayal olarak kurulan özel ya da tüzel kurum/kurulu larda k smen ya da tamamen kar lanan, bireysel karar ve davran lar nda yetkili otoritenin kurallar na k smen ya da tamamen ba ml olarak hareket eden, ancak bireysel harcamalar na karar verebilen ki ilerin ya amlar n sürdürdükleri alanlarda ya ayan nüfusa kurumsal nüfus denir. Bu tan ma göre; okul, yurt, otel, çocuk yuvas, huzurevi, hastane ve hapishane ile k la ve ordu evlerinde ikamet edenler kurumsal nüfusa dahildir ve bu ki iler hanehalk i gücü anketinde kapsam d tutulmu tur. Soru 23: Kurumsal olmayan sivil nüfus ne demektir? Kurumsal yerlerde de il, hanelerde ikamet eden nüfustur. Bir ba ka deyi le, okul, yurt, otel, çocuk yuvas, huzurevi, özel nitelikteki hastahane, hapishane, k la ya da orduevinde ikamet edenler d nda kalan nüfustur. Soru 24: Çal ma ça ndaki nüfus ne demektir, neye göre belirlenmektedir? Türkiye için, çal ma ça ndaki nüfus kurumsal olmayan sivil nüfus içerisindeki 15 ve daha yukar ya taki nüfus olarak tan mlanm t r. Ya kriteri ülke ko ullar na göre belirlenmekte ve temelde zorunlu e itimin tamamlanma ya esas al nmaktad r. Ülkelerin genelinde 15 ve yukar ya taki nüfus çal ma ça ndaki nüfus olarak kabul edilmekle birlikte, 16 ve daha yukar ya taki nüfusu, çal ma ça ndaki nüfus olarak alan baz ülkeler de vard r ( ngiltere, spanya, zlanda, Norveç gibi). Soru 25: Hanehalk ile ne ifade edilmek istenmektedir? Aralar nda akrabal k ba bulunsun ya da bulunmas n ayn konutta veya ayn konutun bir bölümünde ya ayan, kazanç ve masraflar n ay rmayan, hanehalk hizmet ve yönetimine i tirak eden bir veya birden fazla ki iden olu an topluluktur.

9 İşgücü, İstihdam ve İşsizlik İstatistikleri Soru 26: Hanehalk i gücü anketinin örnekleme birimi nedir? Hanehalk i gücü anketinde örnekleme birimi adres tir. Dolay s yla, anketör kendisine verilen adrese gitti inde, anketi o hanede ya ayanlar ile gerçekle tirmektedir. Soru 27: Anket uygulanacak olan adresler nas l seçilmektedir? Hanehalk i gücü anketinin örneklem plan 2004-2008 dönemini kapsayan 5 y ll k bir master plan çerçevesinde tasarlanm t r. Bu plan kapsam nda, 2000 y l Genel Nüfus Say m nda kullan lan numarataj cetvelleri esas al narak tüm Türkiye her biri yakla k 100 haneden olu an bloklara bölünmü ve her blo a bir numara verilmi tir. Mevcut durumda, hanehalk i gücü anketi örnek hanelerini belirleyebilmek için y lda 4 kez listeleme (blok tarama) çal mas yap lmakta ve seçilen bloklarda yer alan tüm haneler anketörler taraf ndan ziyaret edilerek, hanehalk reisinin ad, soyad ve hane büyüklü ü gibi temel bilgileri al nmaktad r. Her ay uygulanacak olan i gücü anketi örnek haneleri de yap lan bu listeleme çal mas esas al narak seçilmektedir. Soru 28: Anketin örnek büyüklü ü nedir? Hanehalk i gücü anketi için her ay yakla k 13 000 hane ziyaret edilmekte ve bu hanelerde bulunan tüm fertler ile anket uygulanmaktad r. Anket uygulanan toplam fert say s dönemsel (üç ayl k) olarak yakla k 123 000, 15 ve daha yukar ya taki fert say s ise yakla k 90 000 dir. Soru 29: Anket uygulanacak fertler için bir ya s n r var m d r? Hanehalk i gücü anketinde hanede bulunan tüm fertlerin demografik özelliklerine ili kin bilgiler ile 6 ve daha yukar ya takilerin e itim durumu bilgileri al nmaktad r. Ancak, i gücüne yönelik bilgiler 15 ve daha yukar ya takiler için derlenmektedir. Soru 30: Hanehalk i gücü anketinde bilgiler nas l derlenmektedir? Hanehalk i gücü anketi, 1995 y l ndan itibaren bilgisayar destekli ki isel görü me yöntemi ile uygulanmaktad r. Bu yöntem gere i, anketörler haneleri ziyaretleri esnas nda, ta nabilir bilgisayarlar nda kay tl olan veri giri program n kullanarak, sorular hanede bulunan fertlere yöneltmekte ve ald klar cevab do rudan bilgisayara kaydetmektedir. Bu yöntem ile soru ka d n n ak gere i sorulmas gereken sorulara do rudan geçi olana sa lanmakta, sorulararas tutars zl klar görü me s ras nda giderilmektedir.

İşgücü, İstihdam ve İşsizlik İstatistikleri Soru 31: Anket için seçilen hanelerin anket öncesinde kendileriyle böyle bir çal ma yap laca ndan haberleri oluyor mu? Nas l? Her anket uygulamas öncesi örne e ç kan hane adreslerine TÜ K taraf ndan, anketin yap lma amac n ve yasal dayana n bildiren ve kendileri ile hanehalk i gücü anketini gerçekle tirmek üzere bir anketörün gelece ini haber veren bir mektup gönderilmektedir. Gönderilen bu mektuplar, ziyaret s ras nda anketörlerin kendilerini tan tmak ve çal man n amac n aç klamak için harcad klar süreyi azaltmaktad r. Soru 32: Anketin alan organizasyonu nas l gerçekle mekte, her ay anket ne kadar sürede tamamlanmaktad r? Hanehalk i gücü anketi örnek adresleri, ilgili ay n referans dönemi (her ay n Pazartesi ile ba layan, Pazar ile biten ilk haftas ) öncesinde, Merkezdeki ilgili birim taraf ndan Bölge Müdürlüklerine gönderilmektedir. Bölge Müdürlüklerindeki i gücü sorumlular örnek adresleri anketörler aras nda payla t r lmakta ve Merkez d ndaki yerle im yerlerinin (Bölge Müdürlü ü sorumluluk alan nda bulunan di er il, ilçe ve köyler) hangi tarihlerde ziyaret edilece ine dair bir plan haz rlamaktad r. Anketin alan uygulamas referans haftas n n bitimini takip eden Pazartesi günü ba lamakta ve iki ile üç hafta aras nda tamamlanmaktad r. Anket, örnek hacmi dü ük olan yerlerde daha k sa sürede tamamlanabilirken, özellikle büyük ehirlerde gerek örnek hacminin yüksek olmas, gerekse evde görü ülecek ki i bulunamayan hanelerin birden çok ziyaret edilmesi nedeniyle daha uzun sürmektedir. Soru 33: Anket tüm illerde uygulanmakta m d r? Hanehalk i gücü anketi örnek tasar m il düzeyinde tahmin vermeye uygun olmamakla birlikte, anket Türkiye genelinde tüm illerden seçilen yerle im yerlerinde uygulanacak ekilde tasarlanm t r. llerden seçilen yerle im yerleri (ilçe, köy, mahalle) ve yerle im yerlerindeki hane say lar aydan aya de i ebilmektedir. Soru 34: Anketin veri kalitesini sa lamaya yönelik ne gibi çal malar yap lmaktad r? Anketin alanda bilgisayar destekli ki isel görü me yöntemi ile uygulan yor olmas, anketör ve cevaplay c dan kaynakl hatalar minimize etmektedir. Bu yöntem sayesinde, veri giri i esnas nda mant ksal hatalar düzeltilebilmekte, böylece veri alandan, ka t ortam yla kar la t r ld nda daha sa l kl derlenmektedir. 10 10