I.1.1. Projenin Tanımı, Faaliyetin Konusu, Tesisin Hizmet Edeceği Toplam Alan ve Nüfus

BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE GAYESİ I.1 Projenin Tanımı, Konusu, Tesisin Hizmet Edeceği Toplam Alan ve Nüfus, İşletme Süresi, Zamanlama Tablosu, Hizmet Amaçları, Projenin Sosyal ve Ekonomik Yönden Gerekliliği, Mevcut Tesise İlişkin Bilgiler (Karşılaştırma Tablosu, Kapasite, Verimlilik vb.) I.1.1. Projenin Tanımı, Faaliyetin Konusu, Tesisin Hizmet Edeceği Toplam Alan ve Nüfus Ergene Havzasındaki kirlenmenin kontrol altına alınması ve kabul edilebilir sınırlar içine çekilebilmesi Ergene Havzası ile ilgili olarak kamu kurumları, havzadaki mahalli idareler, sanayici ve sivil toplum kuruluşları başta olmak üzere ilgili kesimlerle bir araya gelinmiş ve birçok çalışma yapılmıştır. Söz konusu çalışmalar neticesinde elde edilen tespitlerle Ergene Havzası Koruma Eylem Planı (EHKEP) hazırlanmış olup, eylem planında bütün tarafların üzerine düşen görevler belirtilmiş ve yapılacak faaliyetler bir iş takvimine bağlanmıştır. Söz konusu eylem planı, 06.05.2011 tarihinde Tekirdağ Çorlu da kamuoyuna açıklanmıştır. Plansız ve kontrolsüz bir şekilde gelişen sanayi bölgeleri, Ergene Havzası ndaki su kaynaklarının hızlı bir şekilde tüketilmesine ve günde 400.000 m3 ten daha fazla su kullanımıyla su bütçesinin olumsuz yönde etkilenmesine yol açmıştır. Diğer taraftan, bazı sanayi tesislerinin atıksuları arıtılsa bile, Ergene Nehri ne tabii debisinin takriben 3 katı ve bazı zamanlarda daha fazla atıksu verilmesi ve o bölgede yaşayan 1.150.000 civarındaki nüfusun günde yaklaşık 230.000 m 3 evsel atıksuyun hiç arıtılmadan, doğrudan alıcı ortama boşaltılması yüzünden Ergene Havzası ileri derecede kirlenmiştir. Dolayısıyla havzadaki tüm tesisler atıksularını mevcut mevzuatta yer alan deşarj standartlarına uygun olarak arıtsalar dahi, Ergene Nehri nin tabii debisinin standartlara uygun boşaltımlardan gelen kirlilik yükünü kaldıramayacağı, dolayısıyla kirliliğinin önlenmesi ve su kalitesinin hedeflenen II nci sınıf su kalitesi sınıfına yükselmesinin mümkün olamayacağı tespit edilmiştir. Ergene Havzası Koruma Eylem Planı Maddeleri; 1. Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmekte olan dere yataklarının temizlenmesi ve ıslahı çalışmaları, Eylem Planına uygun olarak zamanında tamamlanacaktır. 2. Nüfusu 10.000 in üzerindeki belediyelerin atık su arıtma tesisleri DSİ Genel Müdürlüğünce; nüfusu 10.000 in altındaki belediyelerin kanalizasyon şebekeleri, kolektör 1

hatları ve atık su arıtma tesisleri ise; talep edilmesi halinde, İller Bankası (İLBANK) tarafından yürütülen Belediyelerin Su ve Kanalizasyon Altyapı Projesi (SUKAP) kapsamında yapılacak ve bu faaliyetler hızlandırılarak Eylem Planında öngörülen sürede tamamlanacaktır. 3. DSİ tarafından inşa edilmekte olan atık su arıtma tesislerinin 2013 yılı sonu ile 2014 yılı başında işletmeye alınabilmesi için; ilgili belediyelerin ve İLBANK ın kanalizasyon şebekeleri ve kolektör hatları inşaatlarını hızlandırarak atık su arıtma tesisleri ile aynı zamanda işletmeye almaları gerekmektedir. Bu çalışmalara, ihtiyaç duyulması halinde, ilgili mevzuat çerçevesinde, İLBANK tarafından proje ve finansman desteği sağlanacaktır. 4. Orman Genel Müdürlüğü ve Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen Ergene Havzasının ağaçlandırılması ve erozyonla mücadele çalışmaları; Eylem Planı takvimine uygun olarak zamanında tamamlanacaktır. 5. Su kalitesini etkileyen faaliyetler üzerinde gerekli izleme ve denetimlerin sistematik ve disiplinli bir şekilde yapılması sağlanacaktır. Nehir ve derelerin su kalitesinin izlenmesi çalışmalarına; Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve DSİ Genel Müdürlüğü tarafından devam edilecektir. Havzadaki kirlenme kontrolü için gerekli denetimler Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından sürekli ve düzenli bir şekilde yapılacaktır. 6. Havzada meydana gelen taşkınların önüne geçilmesi maksadıyla DSİ Genel Müdürlüğü ile Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından Taşkın Erken Uyarı Sisteminin kurulması çalışmaları süratle neticelendirilecektir. 7. Düzensiz ve yoğun sanayileşmenin kontrol altına alınması, altyapı hizmetlerinin daha iyi yürütülmesi, çevre hassasiyetinden mahrum, alt yapısı yetersiz ve çarpık sanayi yapılanmalarının ıslah edilmesi gibi maksatlarla Ergene Havzasında, Islah Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) kurulmaktadır. Islah OSB lerin kuruluş ve faaliyete geçmeleri için yürütülen iş ve işlemlerin hızlandırılması maksadıyla gerekli tedbirler ilgili bakanlık ve kurumlarca alınacaktır. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nın uygun görüşü alınmadan yeni sanayi alanları açılmayacaktır. OSB lerde kurulması mümkün olan tesislerin öncelikle mevcut ve planlı OSB lere yönlendirilmesi için stratejiler, plan şartları ve uygulama araçları ilgili kurumlarca belirlenecektir. 2

8. Sanayide daha az su, daha az enerji ve daha az kirletici hammadde kullanılan üretim süreçlerine geçiş çalışmaları; Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından özendirilecektir. Bu konuda sanayicilerin de sorumlu ve duyarlı davranmaları için gerekli çalışmalar yapılacaktır. 9. Islah OSB ve diğer OSB ler tarafından; sanayi atık sularının, havza dışına verilse dahi, müşterek atık su arıtma tesislerinde ileri arıtmaya tabi tutularak alıcı ortama deşarj edilmesi çalışmaları hızlandırılacaktır. Bu çalışmalara, gerektiğinde Orman ve Su İşleri Bakanlığı ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından teknik destek verilecektir. Bu kapsamdaki faaliyetlerde OSB ve Islah OSB ler arasındaki koordinasyon ilgili Valilikler tarafından sağlanacaktır. 10. Havza Çevre Düzeni Planı ve diğer planların; su kalitesini düşüren ve yüksek oranda çevreyi kirleten nitelikte yeni tesisler kurulmasına izin verilmeyecek hale getirilmesi ve tavizsiz bir şekilde uygulanmasında gerekli hassasiyet gösterilecektir. Ergene Havzasında Çevre Düzeni Planlarında talep edilen değişiklikler için, öncelikle koordinatör kurum olan Orman ve Su İşleri Bakanlığı nın uygun görüşü alındıktan sonra diğer işlemlere geçilecektir. 11. Katı atık belediye birlikleri, belediyeler ve sanayiciler tarafından; çevre ve insan sağlığının korunması maksadıyla katı ve tehlikeli atıkların bertarafına ilişkin görev ve sorumlulukların yerine getirilmesine ve bu konuda Eylem Planındaki iş takvimine uyulmasına özen gösterilecektir. 12. Zirai kaynaklı kirliliğin kontrolü, bitki koruma ürünü ve gübre bayilerinin denetlenmesi, iyi tarım uygulamaları ve bu maksatla çiftçilerin eğitim ve bilinçlendirilmesi, tarım dışı kullanım için izin verilen yerlerde Toprak Koruma Projeleri nin denetimi çalışmaları Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından yürütülecektir. 13. Yer altı suyu çekiminin kontrol altına alınması maksadıyla yer altı kuyularına ölçüm cihazı takılması çalışmalarına ivme kazandırılacaktır. Yer altı suyu seviyesindeki azalmanın önüne geçilmesi ve içme, kullanma ve sulama suyu ihtiyacının karşılanması maksadıyla; havzadaki baraj ve göletler ile sulama tesislerinin inşaat çalışmaları DSİ Genel Müdürlüğü tarafından hızlandırılacaktır. 14. Su kaynaklarının bütüncül havza yönetimi anlayışı çerçevesinde korunması için gereken tedbirleri belirlemek, havza planlarında kamu kurum ve kuruluşlarınca yerine getirilmesi gereken hususların uygulanmasını değerlendirmek, üst düzeyde koordinasyonu ve 3

işbirliğini sağlamak üzere 2012/7 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile oluşturulan Su Yönetimi Koordinasyon Kurulu tarafından; Eylem Planlarının ilgili kurumlarca uygulanması düzenli olarak takip edilerek değerlendirilecektir. 15. Ergene Havzası Koruma Eylem Planının başarıyla uygulanabilmesi için, Eylem Planında yer alan her bir eylemden sorumlu bakanlık, kurum ve kuruluşlar tarafından üstlenilen görev ve sorumluluklar; hassasiyetle ve zamanında yerine getirilecektir. Meriç-Ergene Havzası Endüstriyel Atıksu Yönetimi Ana Planı çalışmasına göre, Ergene Nehri nde su kalitesini iyileştirmek maksadıyla yapılan hesaplamalarda; Kimyasal Oksijen İhtiyacı Parametresinde % 99 giderim, Toplam Azot Parametresinde % 96 giderim, Toplam Fosfor parametresinde % 99 giderim yapılması gerekmektedir. Diğer taraftan, Ergene Havzası Koruma Eylem Planında Ergene Nehri nin; Kısa Vade (3 yıl): KOI, İletkenlik ve Renk -III. Sınıf Su Kalitesine Orta Vade (5 yıl): KOI, İletkenlik ve Renk-II. Sınıf Su Kalitesine Uzun Vade (10 yıl): Tüm Parametrelerde-II. Sınıf Su Kalitesine yükseleceği hedeflenmiştir. T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı nca, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Tekirdağ Valiliği ve Ergene Havzası ndaki Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) ve OSB Müdürlüklerinin katkı ve katılımları ile geliştirilen Meriç-Ergene Havzası OSB Müşterek Atıksu Arıtma Tesislerinde İleri Biyolojik Arıtma Uygulanmış Atıksuların Marmara ya Deşarj Sistemi Projesi başlıca aşağıdaki bileşenleri ihtiva etmektedir. Marmara Derin Deniz Deşarj Sistemi: Velimeşe OSB Atıksu Arıtma Tesisi (AAT) çıkışındaki Atıksu Ana Toplama Yapısı (ATY) Ana Toplama Yapısı ile HES arasındaki Tünel ve basınçlı iletim hattı Boru Tipi HES Tesisi ve deşarj kanalı Deniz Deşarj Sistemi Yükleme bacası ile kara ve deniz boru hatları birleşim bacası arasındaki basınçlı iletim hattı Derin Deniz Deşarj Hattı ve Difüzörü 4

Arıtılmış Atıksu Ana Toplama Hatları: Ergene I ve Ergene II I OSB AAT çıkışlarındaki Terfili İletim Hatları birleşimindeki Yükleme Odası (Ergene II Yükleme Odası) ile Velimeşe OSB AAT çıkışındaki Ana Toplama Yapısı (ATY) arasındaki (Ergene I OSB AAT nden gelecek ilave debiyi de iletecek kapasiteli) ana bağlantı hattı Çerkezköy OSB AAT çıkışı ile Çorlu Deri OSB AAT çıkışı katılımı arası ana toplama hattı; Çorlu Deri OSB AAT çıkışı katılımı ile ATY arası toplama hattı Bu projede Velimeşe OSB Atıksu Arıtma Tesisi Projesi için hazırlanmıştır. Proje kapsamında inşaa edilecek tesisin atıksu arıtma kapasitesi 200.000 m 3 /gün olması planlanmaktadır. Velimeşe Organize Sanayi Bölgesinde mevcutta 178 adet tesis yer almaktadır. Velimeşe atıksu arıtma tesisine Veliköy ve Karaağaç sanayi bölgeleride bulunan tesislerde atıksularını vereceklerdir. Bu durumda toplamda 293 adet tesis atıksularını Velimeşe OSB AAT ye atıksularını vermiş olacaktır. Civarda bulunan OSB lerin bünyesinde yer alan firma sayısı 2030 yılına kadar artacağı düşünülmektedir. AAT dizaynı 2030 yılında toplam debinin 200.000 m 3 /gün olmasına göre yapılmıştır. I.1.2. Hizmet Amaçları, İşletme Süresi, Zamanlama Tablosu, Projenin başlıca hedefleri, öncelikle Ergene Havzası nda dağınık durumda kurulu endüstrileri OSB yapılanması ile bir araya getirerek atıksuların büyük kapasiteli ve iyi işletilen ileri arıtma tesislerinde arıtımını sağlamak; iyi ve verimli işletilemeyen çok sayıda küçük endüstriyel atıksu arıtma tesisini kapatmak; fiziko-kimyasal ön kademeli ve C, N, P giderimli merkezi ileri biyolojik arıtma tesislerinde, renk ve iletkenlik parametreleri hariç, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (SKKY) Tablo 19 ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ÇSB Ergene Tebliği kriterlerini sağlayacak şekilde arıtılan endüstriyel atıksuların, Ergene den Marmara ya aktarma iletim hattı ile Marmara Denizi ne derin deşarj sonrası renk ve iletkenlik parametrelerinin Marmara Denizi ortamındaki seyrelme ile kontrolü ve böylece Ergene Nehri su kalitesinin iyileştirilmesi olarak özetlenebilir. Bu ve benzeri projelerle alıcı ortamın tüm özellikleri dikkate alınarak sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde koruma ve kullanmayı sağlayacak Havza Koruma Planı na ulaşılması hedeflenmektedir. 5

Projenin işletme süresi 30 yıl olarak düşünülmektedir. Gerekli bakım ve iyileştirmeler yapılarak bu sürenin uzayabileceği öngörülmektedir. İŞ KALEMLERİ Atıksu Arıtma Tesisi Projelerinin Yapımı ÇED Süreci İhale Hazırlıkları ve Yapımı Yüklenicinin seçimi AAT İnşaatının Yapımı Tablo 1.1 Zamanlama Tablosu 2013 2014 2015 I II III IV I II III IV I II III IV I.1.3. Projenin Sosyal ve Ekonomik Yönden Gerekliliği ve Mevcut Tesise İlişkin Bilgiler, Gelişmekte olan ülkeler kalkınma çabası içinde genellikle çevre korumacılığını göz ardı etmekte, doğal kaynaklarını dikkatsizce kullanarak, gerek dünyada gerekse ülkemizde su ihtiyacı gittikçe artarken, su kaynakları kirlenmekte ve tükenmektedir. Yapılan araştırmalar dünya genelinde su kullanımının 1940 ile 1980 arasında iki katına çıktığını göstermektedir. Su kaynaklarını belirlemek ve incelemek amacıyla Türkiye 25 ana akarsu havzasına ayrılmıştır. Türkiye de bulunan su havzalarına ilişkin bilgiler Şekil I.2 de verilmiştir. Şekil I.1 Türkiye de Bulunan Havzalar Su havzalarındaki yüzeysel suların kirlilik düzeyinin incelenmesi ve bu inceleme sonuçlarına göre su kalite sınıflarının belirlenmesi amacıyla 1980 yılından bu yana Çevre 6

Bakanlığı nca havza projeleri yürütülmektedir. Yapılan çalışmalar kıta içi su kaynaklarımızdan göllerimizin, nehirlerimizin ve yeraltı sularımızın, evsel ve endüstriyel atıklar ile sürekli olarak kirletildiğini göstermektedir. Türkiye nin önemli havzalarından biri olan ve içerisinde Tekirdağ ın da yer aldığı Ergene Havzası, tarımsal ve endüstriyel faaliyetler açısından önem arz etmektedir. Havza genelinde tarımsal ve endüstriyel faaliyetlerin yoğunluğu nedeniyle önemli miktarda diğer bölgelerimizden göç almış ve bu etmenlerden dolayı doğal kaynakları kirlenmiştir. Yapılması planlanan atık su arıtma tesisi Ergene Havzası koruma eylem planı doğrultusunda gerçekleştirilecektir. Böylece Ergene Havzası korunmuş olacak ve Ergene Nehri nin su kalitesi yükseltilecektir. Atık su arıtma tesisinin yapılması işlemleri için gerekli olan çalışanların büyük çoğunluğu bölgeden alınacak olup, bölge halkı için yeni istihdam sahası açacaktır. I.2 Proje Kapsamındaki Atıksu Toplama Sistemi (Mevcut ve Planlanan Kollektör Hattı Dahil) Mevcut Kanalizasyon Sistemine İlişkin Bilgiler Proje yeri Tekirdağ İli, Çorlu İlçesi, Sağlık Mahallesi civarında yer almakta olup, arıtma tesis etrafında şuan için tesis bulunmamaktadır. Sağlık Mahallesi arıtma tesisinin kurulacağı alana 750 metre mesafede bulunmaktadır. Çorlu Deri Organize Sanayi Bölgesi Arıtma Tesisi Velimeşe OSB AAT ye 2 km mesafededir. Çorlu, Ergene havzasında ve Trakya nın merkezi bir yerinde bulunmaktadır. Doğudan; İstanbul un Silivri ilçesi, Muratlı ilçesi ve Kırklareli nin Lüleburgaz ilçesi ile çevrilidir. Güneyde ise; Marmara Denizi ve Marmara Ereğlisi ilçesine komşu olmaktadır. Çorlu, Tekirdağ ilinde kapladığı alan bakımından dördüncü sıradadır. Çorlu nun yüzölçümü yaklaşık 949 km² dir. Tesisin kurulacağı alan organize sanayi alanı içerisinde yer almamaktadır. Tesise atıksular cazibe ile gelecektir. Ergene Havzası Koruma Eylem Planı kapsamında; Meriç Ergene Havzasında bulunun OSB sanayilerinden kaynaklanan atıksuların müşterek arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra çıkış sularını Marmara Denizi ne taşıyacak Kollektör, Tünel ve Marmara ya Deşarj hattı ile Velimeşe OSB Atıksu Arıtma Tesisi eş zamanlı olarak bitirilecek olup, arıtılan su Marmara Denizi ne Derin Deşarj Sistemi ile verilecektir. 7

8

I.3 Proje Kapsamında Tüm Ünitelerin Özellikleri, Kapasiteleri, Arıtma Tesisi Akım Şeması (Girdi-Çıktı ve Proses Atıkları), Arıtma Tesisinin ve Ergene Nehrine Deşarj Sisteminin Tasarımı (Tasarıma İlişkin Tüm Esaslar, Otomasyon Bilgileri, Tank Boyutları vs.) Her Faaliyet İçin Herbir Ünitede Gerçekleştirilecek İşlemler, Herbir Ünitenin Kirlilik Giderme Verimleri, Faaliyet Üniteleri Dışındaki Diğer Ünitelerde Sunulacak Hizmetler, Proje kapsamında teknoloji alternatiflerinin değerlendirilmesi sonucunda seçilen proses, aşağıdaki üniteleri içermektedir; Proje ait akım şeması Ek-3 de, tesis yerleşim planı ise Ek-2 de verilmiştir. Kaba ve ince ızgara terfi merkezi Kum ve yağ tutucular Havalandırma havuzu Son çöktürme Kimyasal arıtma Dezenfeksiyon UV (opsiyonel) Toplama hattı Şekil.I.2 Atıksu Arıtma Tesisi Proses Akım Şeması Tekstil Atıksuyu ağırlıklı Endüstriyel atıksuların arıtılmasında kullanılan sistemler fiziksel arıtma + biyolojik arıtma + kimyasal arıtma + çamur susuzlaştırma sistemleridir. Fiziksel arıtma olarak kullanılacak sistemler ızgaralardır. Izgara olarak giriş pompa istasyonu öncesinde mekanik kaba ızgara ve giriş pompa istasyonu sonrasında mekanik ince ızgara kullanılacaktır. Kaba ızgara atıkları zemin kotunda bulunan konteynere konveyör ile aktarılırken, ince ızgara atıkları ise konveyör ile önce ızgara presine iletilecek ve yine zemin kotunda konulan konteynere bant konveyör ile aktarılacaktır. 9

Fiziksel Arıtma sonrası atıksuyun debi ve kirlilik olarak dengelenebilmesi amacı ile iki gözlü bir dengeleme tankı planlanmıştır. Dengeleme sonrasında atıksu, dengeleme terfi istasyonu ile biyolojik arıtma dağıtım yapısına aktarılacaktır. Her ne kadar atıksuyun dengeleme sonrasında ph ayarlama ihtiyacı olmayacağı düşünülmüş ise de, dengeleme terfi istasyonu çıkışına atıksuyun nötralizasyon ihtiyacı olasılığına karşı asit dozlama imkanı da ilave edilmiştir. Biyolojik arıtma olarak aktif çamur sistemi ve damlatmalı filtreler kullanılabilir. Günümüzde kullanılan sistem ise aktif çamur sistemidir. Bu sistemlerin karşılaştırılması aşağıdaki tabloda verilmiştir. PARAMETRE AKTİF ÇAMUR SİSTEMİ DAMLATMALI FİLTRE Alan ihtiyacı Az Çok Enerji ihtiyacı Çok Çok az Verimlilik %95-98 %60-80 İşletme Değişken yüklere karşı toleranslı İşletilmesi değişken yüklere karşı oldukça hassas Sıcak bölgelerde koku ve sivrisinek problemi, soğuk mevsimlerde ise buzlanma problemi Eleman ihtiyacı Var Var Biyolojik arıtma sistemi, biyolojik fosfor ve azot giderimini de yapabilecek şekilde A 2 O prosesi olarak tasarlanmıştır. Her bir havalandırma havuzu Çerkezköy OSB de olduğu gibi 4 tanktan oluşacak şekilde tasarlanmış olup, sistem proses ve işletme açısından oldukça esnektir. Her bir havalandırma havuzu için 2 adet biyolojik çökeltme tankı tasarlanmış olup, geri-devir çamuru biyolojik arıtma girişindeki dağıtım yapısına transfer edilecektir. Fazla çamur ise çamur depolama/yoğunlaştırma tankına aktarılacaktır. Deşarj edilecek arıtılmış suyun kalitesinin artırılması amacı ile kullanılacak olan Kimyasal arıtma için dağıtım yapısı sonrası hızlı karıştırma, (koagülasyon) + yavaş karıştırma (flokülasyon) + kimyasal çöktürme sistemleri kullanılmıştır. Hızlı karıştırmaya renk giderimi de sağlayabilen kimyasallar, yavaş karıştırmaya ise polielektrolit dozlaması yapılacaktır. Çökelen çamur ise pompalar ile alınarak çamur depolama tankına aktarılacaktır. 10

Çamur susuzlaştırma için kullanılabilecek sistemler; Yoğunlaştırma, stabilizasyon, kurutma ve mekanik susuzlaştırma ekipmanları. sistemidir. Seçilen sistemler; Çamur depolama ve yoğunlaştırma ve mekanik susuzlaştırma Asıl olarak çamur deposu olarak kullanılacak olan tanktaki dalgıç karıştırıcının ve jet aeratörün durması ve belirli süre çamurun çökelmeye bırakılması sonrası, üstte kalan suyun otomatik olarak tahliye edilmesini sağlayan bir motorlu vana ile depolama tankında aynı zamanda kısmi çamur yoğunlaştırma da sağlanacaktır. Yoğunlaştırma işlemi için yerçekimi kullanılacaktır. Bu sistemin seçilmesinin nedeni diğer sistemlere göre daha ekonomik olması ve çamur susuzlaştırma sisteminin aslında yoğunlaştırmaya gerek duymadan da çalışabilmesidir. Mekanik susuzlaştırma ekipmanı olarak beltpres, santrifüj ve filtrepres kullanılabilir. Daha az yer kaplaması ve elde edilen çamur keki kuruluğunun daha yüksek olması sebebi ile çamur susuzlaştırma için santrifüj dekantör seçilmiştir. Atıksu Arıtma Prosesinin Tanımı Şekil I.3. Proses Akım Şeması 11

Fiziksel Arıtım Cazibe ile gelen endüstriyel nitelikteki atıksular, giriş terfi pompaları öncesinde, kaba malzemelerin tutulması, daha sonraki ekipmanların (giriş atıksu pompaları ve ızgaralar, sıyırıcılar ve diğer pompalar) korunması amacıyla, ızgara açıklığı 20 mm olan, Mekanik Temizlemeli Kaba Izgaralardan geçirilir. Izgara üzerinden taranan kaba malzemeler bant konveyörler vasıtası ile konteynere aktarılacak ve diğer atıklarla birlikte tesisten uzaklaştırılacaktır. Giriş Kollektör akar kotu 101 m de olup, bu istasyondan alınacak kaba ızgara atıkları doğrudan zemin seviyesine çıkarılacaktır. Bir bant konveyör ile konteynere aktarılacak olan atıklar diğer katı atıklar ile birlikte tesisten uzaklaştırılacaktır. Her bir ızgara kanalında ızgara öncesinde ve sonrasında motorlu kapaklar bulunacak, gerektiğinde atıksu girişi diğer kanallara yönlendirilebilecek, ya da mekanik ızgaraların olduğu bölüm bakım için izole edilebilecektir. Maksimum giriş debisine göre tasarlanan kaba ızgaralar ana terfi merkezi ile müşterek düşünüldüğünden tüm kademelerin inşaat işleri yapılacak olup, tüm kademeler için gerekli olan kaba ızgara ve motorlu kapak mekanik aksamları yerleştirilecektir. İlk kademe aşamasında tek ızgara yeterli olmasına karşın, sonraki kademelerde ızgara montajının zorlukları düşünülerek bu karar alınmış olup, inşaat aşamasında idarenin tercihine göre bu ızgaraların biri ikinci kademede de yerleştirilebilir. Kaba Izgara sonraı, Giriş Terfi Pompa İstasyonundaki dalgıç pompalar ile atıksu, zemin üzerindeki bir sonraki ünite olan ince ızgara ünitesine aktarılacaktır. Atıksularda bulunan katı maddeler çeşitli ızgara tipleri kullanılmak suretiyle iyi bir şekilde kontrol edilebilirler. Kullanılacak ince ızgara donanımının tipi, malzemenin büyüklüğü, konsantrasyonu, sonraki arıtma prosesleri, müsaade edilen askıda katı madde konsantrasyonu ve biraz da işletme ve bakım masraflarına bağlı olarak değişir. 12

İnce ızgara olarak mekanik ince ızgara kullanılacaktır. İnce Izgaraların aralığı, biyolojik arıtma ve çamur susuzlaştırma ünitelerinin daha verimli çalışması ve için 6,0 mm. olarak seçilmiştir. Maksimum giriş debisine göre tasarlanan ince Izgara yapısı da atık konveyörü ve Izgara Presi ile teçhiz edilecektir. Preslenmiş ızgara atıkları zemin seviyesine yerleştirilen ve ızgara ünitesinin yanında duran konteynerin içine atılacaktır. Atıksu, her bir ince ızgaranın önünde motorlu sürgülü kapakların yer aldığı kanallara ayrılmaktadır. Izgaralarda tutulan atıklar, Bant Konveyörler ile ızgara atık preslerine ve oradan da ızgara atıkları konteynerlerine aktarılacaktır. Kum ve yağ giderim ünitesinin ana amacı organik maddelerden daha büyük çökelme hızına sahip veya daha yüksek özgül ağırlığı olan kum, çakıl, cüruf veya diğer ağır maddeleri gidermektir. Izgara kanalı sonrasında, atıksu içeriğindeki kum ve yağın giderilmesi amacıyla, üzerinde kum pompası bulunan sıyırıcı köprüsü ile dikdörtgen betonarme havuz olarak tasarlanan Kum ve Yağ Tutucu Ünitesinin hemen yanında 2 adet Kum Ayırıcı ekipmanı teçhiz edilecektir. Her iki kademede de aynı kum ayırıcı ekipmanları kullanılacaktır. Her kademenin atıksu pik debisine göre hesaplanan, paralel çift gözlü, dikdörtgen kesitli kum tutucu üniteleri teşkil edilecektir. Her bir çift gözlü ünite; iki adet paralel kum tutucu ve iki adet paralel yağ giderme havuzundan oluşmaktadır. Kum ve Yağ Tutucu ünitesi betonarme olarak inşaa edilecektir ve herbir tank girişte birbirinden motorlu kapaklar vasıtasıyla ayrılabilir olacaktır. Bir gözün devre dışı kalması durumunda diğer ünite işletmede devam edecek şekilde ekipmanlar teçhiz edilmiştir. Tankın uygun şekilde boyutlandırılması ile atıksu, kontrol edilebilen belirli bir hızda (pik debide < 0,2 m/s) tanka giriş yapmaktadır. Atıksu tank uzunluğu boyunca doğrusal akış göstermekte ve girişe paralel olarak çıkmaktadır. Tankın tabanında bulunan kum toplama kanalı içinde biriken kum, kum pompası ile önce ünitenin yan tarafındaki kum kanalına, oradan da kum ayırıcıya iletilmektedir. Kum Tutucu, eğimli yan duvarları ile mineral yapıdaki ağır inorganik maddelerin (kum) en yüksek verim ile ayrılabilmesi için en ideal ortamı sağlarken, daha büyük ve hafif katı maddelerin atıksu akımı içinde kalmasını sağlamaktadır. 13

Yağ toplama kanalı ise yağ toplama bölümünün çıkış tarafında yer almakta ve bu kanala sıyırılan yağ ve yüzer maddeler bir şut vasıtası ile doğrudan yağ toplama haznesi içine iletilmektedir. Sıyrılan yağın kanal içinden yağ toplama haznesine kadar aktarımı için, köprünün hareketine bağlı olarak açılıp kapanan mekanik bir vanadan kanala giren su kullanılacaktır. İki kum tutucu ünite için ortak bir köprü kullanılacak, köprüye asılı bulunan kum pompaları, çöken malzemeyi emerek kum kanalına ve burgulu tip kum ayırıcıya ileteceklerdir. Her bir kum tutucu için bir adet, 20 m³/h kum pompası kullanılacak, ayrıca bir adet depo yedeği temin edilecektir. Aynı köprüye monteli yağ sıyırma kolları da yüzeyden sıyırdığı yağlı suları, ünitenin çıkış tarafına yakın olan yağ toplama kanalına aktaracaklardır. Yağ Toplama kanalı ile toplanan yağlı sular, yağ toplama haznesine iletilmeden önce bir burgulu elekten geçirilerek içerdiği yüzer maddeler ayrılacak ve burgulu eleğin sıkıştırma bölümünde preslenerek bir konteynere alınacak ve ızgara atıkları ile birlikte uzaklaştırılacaktır. İçerdiği yüzer maddeler bir elek-pres ile ayrıldıktan sonra yağ toplama haznesine geçen yağlı sular burada gravite ile konsantre hale getirilecek, süzüntü suları tesisin başına dönerken, konsantre hale gelen gelen yağlı sular vidanjör ile çekilerek tesisten uzaklaştırılacaktır. Hava ihtiyacı, Kum Tutucu Hava Körüğü Binası nda yer alan hava körükleri ile sağlanmaktadır. Tank içinde hava dağıtım difüzör sistemi kurulmuştur. Hava dağıtım borusu orta perde boyunca uzanmaktadır. Havanın yarattığı eksantrik akımla kum yıkanarak tabanda çökelmektedir. Hareketli köprü ve ona bağlı kum pompası otomatik olarak çalışacaktır. Ön-arıtma üniteleri atıksu ile gelen kaba parçaların (ızgara atıkları ve 0,2 mm den büyük kum ve çakıl) tutulması amacı ile yapılmakta olup, (AKM) askıda katı madde tutma özellikleri yoktur. Askıda katı madde, su ile birlikte sonraki ünitelere transfer olmaktadır. Literatürde de ön-arıtmada AKM ya da organik madde giderim verimleri alınmamakta olduğundan, tesisin ön-arıtma bölümünde ana kirlilik parametreleri için bir giderim verimi göz önüne alınmamıştır. 14

Dengeleme Tanki Ve Dengeleme Terfi Istasyonu İnce Izgaradan geçirildikten sonra atıksu, dengeleme tankına alınır. Dengeleme tankında atıksular debi ve kirlilik yönünden dengelenecektir. Çökelmenin önlenmesi için dalgıç karıştırıcılar teşkil edilecektir. İki gözlü olacak dengeleme tankının her bölümünün giriş ve çıkışında yer alacak motorlu kapaklar ile, tankın bakım ihtiyacı için bir bölümün devre dışı bırakılması mümkün olabilecektir. Dengeleme tankından sonra atıksu dengeleme terfi pompaları ile biyolojik arıtmaya verilir. Biyolojik Arıtma Biyolojik Arıtma üniteleri olarak dağıtım yapıları, biyolojik fosfor giderim üniteleri, biyolojik azot ve karbon giderim üniteleri (havalandırma havuzları), hava körüğü binası, biyolojik çöktürme üniteleri, aktif çamur geri-devir pompa istasyonu, ve köpük toplama hazneleri bulunmaktadır. Biyolojik arıtma havuzlarının boyutlandırması ATV-131 e uygun olarak yapılmış olup, havuzların boyutlandırılmasında Tesisteki çamur süzüntü sularından geri dönüş debi ve kirlilik yükleri de göz önüne alınmıştır. Biyolojik Arıtma Dağıtım Yapısında Motorlu kapaklar kullanılacak, gelecek kademede yapılması planlanan Anaerobik Tanka geçiş için şimdiden kör flanşlı bir boru bağlantısı bırakılacaktır. Dağıtım yapısının kullanılmayan savaklarının yerine ilk kademelerde geçici plaka ile kapatılacaktır. Biyolojik Fosfor Giderme Tankları, oksijensiz ortamda, fosfor gideren bakterilerin (asinobakter) gelişimine uygun ortamın sağlandığı anaerobik havuzlardır. Anaerobik bakteriler atıksu içindeki uçucu organik asitleri (VFA) tüketirken, bünyelerindeki polifosfatı ortofosfat olarak atıksuya bırakırlar. Anaerobik tankın hemen ardından gelen aerobik/anoksik ortamın sağlandığı Havalandırma Havuzları nda da su fazındaki ortofosfatlar tekrar polifosfat olarak bakteri bünyesine geçer ve tesisten atılan fazla çamurla birlikte uzaklaştırılmış olur. Yani biyolojik fosfor giderimi iki aşamadan oluşmaktadır: elektron alıcısız (anaerobik) ortamda fosfor salınımı ve elektron alıcısı varlığında (anoksik ve oksik tanklar) salınan fosforun aşırısının depolanması. Fosfor salınımının gerçekleşmesi için giriş suyundaki kolay ayrışabilir çözünmüş organik karbonun hücre içinde depolanması gerekmektedir; elektron alıcısı bulunduğunda mikro organizma faaliyetlerinin devamı için 15

depo karbonu kullanılacak ve yeniden ATP üretimi için aşırı fosfor depolaması gerçekleşecektir. Biyolojik fosfor giderimi amacıyla, Havalandırma havuzu öncesinde yer alacak betonarme tanklar inşaa edilecektir. Biyolojik Fosfor Giderme Tankı hacmi, kuru hava maksimum debisi ve geri devir debisi için yaklaşık 1 saat bekletme süresi gözönüne alınarak hesaplanmıştır. Her kademe için 2 şer adet seri ya da paralel çalışabilecek anaerobik tank inşa edilecektir. İşletme ihtiyacına göre karar verilecek çalışma yöntemleri için havuzların giriş ve çıkışlarında ve iç bağlantılarında motorlu kapaklar olacaktır. Her havuzun giriş-çıkışındaki ve havuzlar arasındaki kapaklar sayesinde, her bir havuzun ayrı ayrı çalıştırılması veya devre dışı bırakılması mümkündür. Havuz çıkışlarındaki savak tipi çalışacak, aktüatörlü motorlu kapaklar ile havuzdaki su seviyesini ayarlamak mümkün olacaktır. Anaerobik havuzlar içinde, çamurun çökelmesini engellemek amacıyla düşük hızlı, muz tipi Dalgıç Karıştırıcılar kullanılacaktır. Karıştırıcılar havuzlarda ortalama 0,3 m/sn hızı sağlayabilecek kapasitede seçilecektir. Anoksik bölgenin oluşumunu takip etmek amacıyla havuzların içinde birer adet ORP metre yer alacaktır. Havalandırma Havuzları, biyolojik olarak karbon (KOI, BOI) ve azot giderimi esasına göre tasarlanmıştır. Nitrifikasyon/denitrifikasyon methodu ile tam azot ve fosfor giderimi uygulanacaktır. Havalandırma Havuzu tanklarının hacmi nitrifikasyon/denitrifikasyon prosesinin gerektirdiği ölçüde hesaplanmıştır. Ön-Denitrifikasyonlu, Simültane Denitrifikasyonlu, Kademeli Denitrifikasyonlu ve 5 Kademeli (Modifiye) Bardenpho prosesine uygun olarak işletilebilecek havuzların tasarımı buna uygun olarak yapılmış, her proses alternatifine uygun savak-kapak ve geçişler bırakılmış, yarış pisti tipinde, kenarları yuvarlatılmış havuzlar olarak tasarlanmıştır. Anoksik ve oksik bölgelerden oluşan Havalandırma Havuzlarında çamur çökelmesini engellemek için ortalama 0,3 m/s hızın sağlanması amacıyla dalgıç karıştırıcılar kullanılacaktır. Havalandırma Havuzu içinde, aerobik bölgede nitrata çevrilen azotun bir kısmı, İçsel Geri Devir Pompaları yardımı ile anoksik bölgeye döndürülmektedir. Yapılacak olan dört tanklı havalandırma havuzu sistemindeki işletme sırasında seçilecek prosese göre zaman zaman anoksik olan havuzlar da dahil tüm havuzlar paralel olarak anoksik / oksik prosesinde çalışabilecek şekilde gerekli difüzörler ile donatılacaktır. 16

Havalandırma Havuzu nda çamur yaşı, kış dönemi için 25 oc, yaz dönemi için 32 oc, atıksu tasarım sıcaklığı esas alınarak hesaplanmıştır. Nitrifikasyon : Amonyak azotunun ototrof bakteriler tarafından biyolojik oksidasyon ile, ilk olarak nitrite ve ardından nitrata dönüştürülmesidir. 2NH4 + 3O2 (nitrosomonas) 2NO2 + 2H2O + 4H + yeni hücre 2NO2 + O2 (nitrobakter) 2NO3 + yeni hücre Denitrifikasyon : Nitrat azotunun fakültatif hetetrof bakteriler tarafından Azot (N2) gazına dönüştürülmesidir. NO3 + CH3OH 3N2 + 5CO2 + 7H2O + 6OH Havalandırma Havuzu içinde, anoksik hacmin toplam hacme oranı tasarım sıcaklığı için ön-denitrifikasyon için % 25 olarak seçilmiştir. Ancak, tüm proses tanklarının paralel çalışabilmesine de imkan tanımak için anoksik tanklara da difüzörler döşenecektir. Havalandırma havuzları 4 gözlüdür ve havuzlar ortada, havuz uzunluğu boyunca yer alan bir ayırma duvarı ile bölünmüştür. Herbir Havalandırma Havuzu içinde, belirli yerlerde temin edilecek orifis ve kapaklar sayesinde, işletme şartlarına göre bakım ve onarım gerektiğinde herbir tankın devre dışı kalması sağlanabilmektedir. Ayrıca, (A2O sisteminde 4. Havuzdan 1. Havuza, 5 kademeli Bardenpho sisteminde 3. Havuzdan 1. havuza) nitrat dönüşü sağlayan iç resirkülasyon pompaları da temin edilecektir. Havalandırma havuzları, biyolojik prosesin yürütülmesi için gerekli oksijen ihtiyacını karşılamak üzere, ince kabarcıklı 9 inçlik membran difüzörler, hava dağıtım boruları ve hava körüklerinden oluşan havalandırma sistemi ile donatılmıştır. Bu difüzörlerden maksimum 5 m3/h hava geçirileceği kabul edilerek gerekli difüzör sayısı belirlenmiştir. Birinci kademe için iki adet ve ikinci kademe için bir adet havalandırma havuzu inşa edilecek olup, her havuz için ayrı hava körüğü binası teşkil edilecektir. Herbir havalandırma havuzu için ana hava dağıtım borusu hava körüğü istasyonundaki ana kollektöre bağlanmaktadır. Havuzlardaki ortalama su yüksekliği 6,0 m. seçilmiştir. Her Hava körüğü binasında bir adet hava körüğü emniyet için, arıza durumunda kullanılmak üzere yedek olarak bulunacaktır. 17

Turbo tipi hava körüklerinin çalışma şekli ve verdiği hava debisi, kollektör üzerinde yer alan basınç kontrolü ile ve havuzlardaki oksijenmetreler ile otomatik olarak ayarlanacaktır. Bu amaçla her bir havuza hizmet veren ana hava hattı üzerinde birer otomatik vana teşkil edilmiştir. Ayrıca hava körüklerinin de kendi içinde debilerini ayarlayabilme sistemleri olacaktır. Ayrıca, biyolojik arıtma prosesini kontrol etmek amacıyla havuzun belirli bölgelerinde oksijen, ORP (oksidasyon-redüksiyon potansiyeli), Nitrat, ph ve sıcaklık değerleri sürekli olarak ölçülecektir. ATV-131 standardına göre gerekli olan 1.45 değerindeki asgari Emniyet Faktörüne (SF) dikkat edilerek ve tasarım sıcaklıklarında aerobik stabilizasyonun da sağlanabileceği şekilde çamur yaşı hesaplanmış, bunu takiben denitrifikasyon hacmi ile aerobik hacim arasındaki oran (bu değer ATV-DVWK-1 131E uyarınca denitrifikasyon kapasitesinin bir fonksiyonu olarak seçilmiştir) dikkate alınmıştır. Arıtmadaki azot dengesine dayalı olarak inorganik azot, denitrifiye edilmesi gereken nitrat azotu ve denitrifikasyon kapasitesi hesaplanmıştır. Gerekli olan geri devir azotunun debisi ATV-DVWK-1 131E uyarınca inorganik azotun biyolojik arıtmadan çıkan nitrat azotu arasındaki orana dayalı olarak hesaplanmıştır. Çamur üretimi, karbonun bertaraf edilmesi suretiyle üretilen günlük çamur miktarı ile birlikte ilave biyolojik fosfor bertarafı sebebi ile üretilen günlük çamur miktarı da dikkate alınarak hesaplanmıştır. Gerekli fiili oksijen transferi (AOTR) karbon bertaraf etme talebine, nitrifikasyon talebine ve denitrifikasyon yolu ile oksijen geri kazanımına dayalı olarak en kötü şartlar altında karbon ve amonyak pik yükleri anlamında hesaplanmıştır. Biyolojik arıtma için gerekli oksijen suya hava körüğü+difüzör ile verilirken aynı zamanda havuzlarda tam karışımda sağlanır. Havanın daha az gerektiği durumlarda çamurun çökelmesini önlemek için ayrıca dalgıç karıştırıcılar da ilave edilmiştir. Havalandırma havuzlarındaki atıksu/çamur karışımı daha sonra Biyolojik Çökeltme Havuzları na cazibe ile alınmaktadır. Biyolojik Çökeltme Havuzları, merkezi çamur toplama çukuru, çamur ve köpük giderimi için sıyırıcı mekanizmasına sahip dairesel betonarme tanklar olarak ATV-DVWK-131E standardına uygun olarak boyutlandırılmıştır. 18

Birinci kademe için 12 adet, ikinci kademe için 4 adet paralel çalışan havuz teşkil edilecektir. Her bir havuz son çökeltme havuzu dağıtım yapısında bulunan kapaklarla ayrılabilmektedir. Aktif çamur/atıksu karışımı her bir havuzun merkezindeki ters sifon ile havuza giriş yapmaktadır. Arıtılmış su çevresel savaklarla toplanmakta ve cazibe ile arıtılmış çıkış suyu kanalına ve devamında da arıtılmış su toplama haznesine geçmektedir. Çökelen çamur, döner köprülü sıyırıcıya bağlı taban sıyırıcıları ile merkezi çamur toplama çukuru içine atılmaktadır. Sıyırıcının tam köprülü sıyırıcı olması gereklidir. Çamur konilerinde toplanan çamur hidrostatik basınç ile Çamur Geri Devir Pompa İstasyonu na doğru akış göstermektedir. Havuz yüzeyinde birikecek köpük ise yüzeyde sıyırıcıya monteli manuel olarak seviyesi ayarlanabilen köpük toplama kanalı mekanizması ile yine sıyırıcıya bağlı köpük haznesine iletilecek ve hazne içindeki pompa ile sonçökeltme tankı dışındaki köpük pompa haznesine iletilecektir. Betonarme Köpük pompa haznesindeki pompalar ise, toplanan köpüklü suları çamur depolama/yoğunlaştırma tankına aktaracaklardır. Biyolojik Çökeltme Tanklarından alınan geri devir çamurunun biyolojik arıtma girişine pompalanması amacıyla geri-devir pompa istasyonu tasarlanmıştır. İki kademe için ayrı birer adet Çamur geri devir pompa istasyonu bulunmakta olup, biyolojik çökeltme Havuzları tabanından Geri Devir Pompa İstasyonu na cazibe ile akan aktif çamur, Geri Devir Pompaları ile Dağıtım Yapısı 1 ünitesine pompalanmaktadır. Çökeltmelerden çekilen çamur geri-devir çıkış hattı üzerinde bulunan manyetik debimetre ve motorlu teleskobik vanalar ile, çamur geri-devir miktarı ölçülebilmekte ayarlanabilmektedir. İşletme şartlarına göre belirlenecek orandaki çamurun geri devri sağlanacaktır. Geri Devir Çamur Pompaları kolon tip dalgıç pompalar olarak seçilmiştir. Aktif çamur % 100 oranında geri devrettirilecektir Eğer çıkış parametrelerinin daha da düşürülmesi tercih edilirse, arıtılmış su, çıkış debi ölçüm kanalından önce bir kimyasal arıtma sistemine yönlendirilir. 19

Kimyasal Arıtma Kimyasal arıtma sistemi deşarj edilecek arıtılmış suyun kalitesini iyileştirmek amacıyla kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Kimyasal arıtma sistemi : hızlı karıştırma + Yavaş karıştırma ve Kimyasal çöktürme işlemlerinden oluşmaktadır. Kimyasal arıtmanın ilk kademesi olan Hızlı karıştırma havuzunda atıksuya işletme aşamasında ortaya çıkacak ihtiyaca uygun olarak koagülant dozlamaları yapılır. Sistemdeki kimyasal madde depolama tankları ve dozlama pompaları çeşitli kimyasal maddelerin kullanımına uygundur. İşletme sırasındaki ihtiyaca göre polimerik bazlı renk giderim kimyasalları, FeCl3, Polialüminyumklorür ya da ph ayarlama için kostik (NaOH) kullanılabilir. Karıştırma ve koagülasyon işlemlerinden sonra atıksu flokülasyon işleminin gerçekleştirileceği yavaş karıştırma havuzuna alınır. Flokülasyon işleminde dozlanan flokülant yardımıyla koagülasyon havuzunda oluşan flokların büyütülmesi sağlanır. Bu havuzun içerisinde yavaş karıştırma işlemini gerçekleştirmek amacı ile yavaş karıştırıcı kullanılır. Flokülant olarak ise, anyonik tip polielektrolit dozlaması yapılır. Atıksu daha sonra irileşen flokların çöktürülmesi amacıyla kimyasal çöktürme havuzuna alınır. Karışımın olmadığı bu havuzda oluşan floklar (çamur), tankın dibine doğru çökelirler. Havuzun dibinde, konik kısımda biriken çamur, kimyasal çamur pompaları ile çamur depolama ve yoğunlaştırma tankına verilir. Kimyasal arıtmaya tabi tutulmuş atıksu ise, çöktürme havuzundan savaklar vasıtası ile alınarak çıkış debi ölçüm kanalından geçerek deşarja gönderilir. Çamur Susuzlaştırma Biyolojik Arıtma ve Kimyasal Arıtma Sisteminden fazla çamur pompaları ile ayrılan fazla aktif çamur ve kimyasal çamur, çamur depolama ve yoğunlaştırma tankına transfer edilir. Fazla çamurun mekanik susuzlaştırma sistemine aktarılmasından önce, ekipmanlarda olabilecek her türlü arıza durumuna karşı ve ekipmanların günlük çalışma süreleri haricinde çamurun depolanabilmesi ve dengelenebilmesi amacı ile nihai kademe için toplam üç adet çamur depolama ve yoğunlaştırma tankı projelendirilmiştir. Biyolojik çamurun çamur susuzlaştırma ekipmanlarının çalışmadığı zamanlarda depolamaya aktarılmaması da 20

mümkündür. Çamur depolama çökelebilecek çamurun birikim yapmasını önlemek amacıyla zaman zaman çalıştırılmak üzere dalgıç karıştırıcı bulunacak, ancak normal çalışma sırasında çamurun çökelerek yoğunlaşması sağlanacak, üst kısımda oluşan duru faz ise otomatik olarak tahliye edilerek dengeleme tankına dönmesi sağlanacaktır. Çamur havuzundan çamur, santrifüj dekantör susuzlaştırma sistemine çamur pompaları vasıtası ile verilip susuzlaştırılır ve % 25 lik kek haline getirilip bant konveyör ile doğrudan kamyona yüklenerek uzaklaştırılır. Çamurun katı madde yüzdesini artırmak ve çamur susuzlaştırma sisteminden verim almak amacıyla dekantöre verilirken çamur hattına katyonik polielektrolit dozlaması yapılır. Sistemden çıkan filtrat suları süzüntü suyu pompaları ile dengeleme havuzuna geri gönderilir. Katı Atık Ve Çamur Bertarafı Tesisten kaynaklanacak olan kaba ve ince ızgara atıkları, kum tutucuda tutulan kum, çamur susuzlaştırmadan elde edilen çamur keki, ilgili mevzuata uygun olarak bertaraf edilecektir. Arıtma Tesisi Proses Üniteleri Tablo I.2.Kaba Izgara Ve Giriş Terfi Istasyonu Malzeme: Betonarme Adet Genişlik Uzunluk Yükseklik 6 adet kaba ızgara içeren 1 ünite 13,50 m 16,25 m 13,30 m Tablo I.3 Ince Izgara Kanali Malzeme: Betonarme Adet 6 21

Genişlik Uzunluk Derinlik 1.50 m 5,70 m 1,54 m Tablo I.4 Kum Ve Yağ Tutucu Ünitesi Malzeme: Betonarme Adet 6 Genişlik Derinlik Uzunluk 5,75 m 4,60 m 33,00 m Tablo I.5 Dengeleme Havuzu Malzeme: Betonarme Adet 4 Genişlik Uzunluk Su yüksekliği (maksimum) Hacim Bekletme süresi 20.0 m 94,40 m 6.0 m 2 x 10.765 = 43.060 m3 4.8 saat (ikinci kademe için) Tablo I.6 Bio-P Anaerobik Tank Malzeme: Adet Genişlik Betonarme 6 (1. Kademe) 8.00 m 22

Uzunluk 68,30 m Su yüksekliği (maksimum) 4.0 m Hacim 6 x 2.121 = 12.125 m 3 Bekletme süresi 0,94 saat Tablo I.7 Havalandirma Havuzlari Malzeme: Adet Genişlik Uzunluk Betonarme 3 x 4 (1. Kademe) 20.0 m 153,7 m Su yüksekliği (maksimum) 6.0 m Hacim 12 x 17.875 = 214.500 m 3 Bekletme süresi 32.3 saat Tablo I.8 Biyolojik Çökeltme Havuzu Malzeme: Adet: Çap: Su Yüksekliği (2/3D derinlikte) Betonarme 6 (1. Kademe) 46,0 m 4.2 m Hacim: 6 x 6.980 = 41.880 m 3 Bekletme süresi (geri devir debisi dahil) 3,1 saat Tablo I.9 Hizli Kariştirma Tanki Malzeme: Betonarme Adet 6 (1. Kademe) 23

Genişlik Uzunluk Su yüksekliği 4,00 m 4,00 m 3,50 m Hacim 56,00 m 3 Bekletme süresi 3,2 dk Tablo I.10 Flokülasyon Havuzu Malzeme: Betonarme Adet Genişlik Uzunluk Su yüksekliği 6 (1. Kademe) 8,6 m 8,6 m 5,0 m Hacim 370 m 3 Bekletme süresi 21,2 dk Tablo I.11 Kimyasal Çökeltme Havuzu Malzeme: Betonarme Adet: Çap: Su Yüksekliği: 6 (1. Kademe) 30.0 m 3,00 m Hacim: 6 x 2.356 = 14.136 m 3 Bekletme süresi 2.21 saat Tablo I.12 Çamur Depolama Ve Yoğunlaştirma Tanki Malzeme: Betonarme Miktar : Genişlik : 3 (1. Kademe) 13,50 m 24

Uzunluk : 13,50 m Su Yüksekliği: 5.0 m Çamur hacmi 898 m 3 25

Tablo I.13 Arıtılmış Atıksu Kalitesi ve Verimliliği PARAMETR E BİRİ M GİRİŞ DEĞERLER İ BİYOLOJİK ARITMA VERİMLİLİĞ İ (%) BİYOLOJİ K ARITMA ÇIKIŞI KİMYASAL ARITMA VERİMLİLİĞ İ (%) KİMYASA L ARITMA ÇIKIŞI LİMİT * Ph 6-10 6-9 Sıcaklık 0C 25 32 - KOI mg/lt 1500 86 200 30 140 200 BOI mg/lt 700 - - - - - AKM mg/lt 500 80 100 50 50 100 Yağ ve gres mg/lt 50 80 10 30 7 10 Toplam fosfor mg/lt 5 80 1 50 0,5 1 Toplam krom mg/lt 5 80 1 50 0,5 1 Krom+6 mg/lt 0,4 0 0,4 0 0,4 0,5 Kurşun mg/lt 1 0 1 50 0,5 1 Toplam siyanür mg/lt 2 90 0,2 0 0,2 0,5 Kadmiyum mg/lt 0,09 0 0,09 0 0,09 0,1 Demir mg/lt 15 33 10 50 5 10 Florür mg/lt 15 0 15 0 15 15 Bakır mg/lt 2 0 2 50 1 2 Çinko mg/lt 5 0 5 50 2,5 5 Civa mg/lt 0,04 0 0,04 0 0,04 0,04 Sülfat mg/lt 1500 0 1500 0 1500 1500 TKN mg/lt 60 75 15 0 15 15 Renk ptco 1000 50 500 50 250 260 *31.Aralık.2004 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği'nde istenen şartları sağlayacak düzeyde arıtma yapabilecek şekilde dizayn edilmiştir. Velimeşe OSB AAT tasarımında Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (SKKY Tablo 19) esaslarına uyulacaktır. 26

Tablo.I.14: SKKY Tablo 19 Karışık Endüstriyel Atık Suların Alıcı Ortama Deşarj Standartları SKKY (31.12.2004 Resmi Gazete Sayı:25687) (*) PARAMETRE BİRİM KOMPOZİT NUMUNE 2 SAATLİK (mg/l) KOMPOZİT NUMUNE 24 SAATLİK (mg/l) Kimyasal Oksijen İhtiyacı (KOI) (mg/l) 400 300 Askıda Katı Madde (AKM) (mg/l) 200 100 Toplam Kjeldah Azotu (TKN) (mg/l) 20 15 Toplam Fosfor (TP) (mg/l) 2 1 Renk (Pt-Co) 280 260 Yağ ve Gres (mg/l) 20 10 Toplam Krom (mg/l) 2 1 Krom (Cr+6) (mg/l) 0.5 0.5 Kurşun (Pb) (mg/l) 2 1 Toplam Siyanür (CNˉ) (mg/l) 1 0.5 Kadmiyum (Cd) (mg/l) 0.1 - Demir (Fe) (mg/l) 10 - Florür (Fˉ) (mg/l) 15 - Bakır (Cu) (mg/l) 3 - Çinko (Zn) (mg/l) 5 - Civa (Hg) (mg/l) - 0.05 Sülfat (SO4 ) (mg/l) 1500 1500 Balık Biyodeneyi (ZSF) 10 10 ph 6-9 6-9 27

I.4 Atıksu Arıtma Tesisini Kullanacak Yerleşim Birimleri, Nüfusları, Nüfus Projeksiyonları, Projeksiyonun Kriterleri, Velimeşe Organize Sanayi Bölgesinde mevcutta 178 adet tesis yer almaktadır. Velimeşe atıksu arıtma tesisine Veliköy ve Karaağaç sanayi bölgeleride bulunan tesislerde atıksularını vereceklerdir. Bu durumda toplamda 293 adet tesis atıksularını Velimeşe OSB AAT ye atıksularını vermiş olacaktır. Ergene Havzası koruma eylem planı doğrultusunda tesisler yeni teknolojiler kullanarak atıksu miktarlarını azaltacaklar ve su kullanımında kısıtlamalar uygulanacaktır. Bu kapsamda osb genelinde mevcut atıksu miktarı azalacak ve yeni tesislerin kullandığı sular denetim altında tutulacaktır. TOPLAM ATIKSU DEBİSİ (m3/gün) AAT DİZAYN DEBİSİ (m3/gün) HEDEF AAT KAPASİTESİ 2030 YILI (m3/gün) DEŞARJ YERİ Velimeşe 124.543 150.000 200.000 Marmara Denizi Derin Deşarj Proje kapsamında inşaa edilecek tesisin atıksu arıtma kapasitesi 200.000 m 3 /gün olması planlanmaktadır. I.5 Tesise Kabul Edilecek Atik Sularin Kaynaği, Özellikleri, Miktarlari, Var Ise Atik Sulari Kabul Edilecek Sanayi Türleri, Nüfus ve Atik Su Projeksiyonu, Tesise kabul edilecek atıksular, organize sanayi bölgesinde yer alan tesislerden gelecektir. Velimeşe Organize Sanayi Bölgesinde mevcutta 178 adet tesis yer almaktadır. Velimeşe atıksu arıtma tesisine Veliköy ve Karaağaç sanayi bölgeleride bulunan tesislerde atıksularını vereceklerdir. Bu durumda toplamda 293 adet tesis atıksularını Velimeşe OSB AAT ye atıksularını vermiş olacaktır. Bu tesislerden kaynaklı atıksu debisi 124.543 m 3 /gün olarak hesaplanmıştır. Bu atıksuların özellikleri ve miktarları hakkındaki bilgi aşağıda ki tabloda verilmiştir. Atıksu projeksiyonu yapılırken organize sanayi bölgesinde bulunan 293 tesisinin atıksu debileri göz önünde bulundurulmuştur. Bu tesislerden kaynaklanan atıksuların debisi 124.543 m 3 /gün olarak hesaplanmıştır ve arıtma tesisi dizaynı bu kritere göre yapılmıştır. 28

Tablo I.15 Velimeşe OSB ye Atiksuyunu Verecek İşletme Türleri İmalat Türleri Atıksu Miktarı (m3/gün) AAT'ye Girişte Atıksu Özellikleri Parametre (g/gün) Akaryakıt Alüminyum Enerji Gıda Kimya Sanayi Matbaa Metal ve Elektrikli Aletler Üretimi Plastik Taş ve Toprağa Dayalı Sanayi Tekstil (Tekstil Boyama+Kuru Üretim) Geri Dönüşüm 2012 yılında 109.221 2030 yılında 150.000 Veliköy, Karaağaç, Yalıboyu ile birlikte 200.000 KOI BOI AKM Yağ ve Gres TKN TP Cr Cn Toplam Sülfür SO4 : : : : : : : : : : 225.000 105.000 90.000 7.500 9.000 750 750 1.500 300 150.000 Tablo I.16 Toplam Atıksu Debisi Atıksu Kaynakları Evsel Kaynak Endüstriyel Kaynk Endüstri Tesisleri (m3/gün) 4149,24 120393,3 Toplam Atıksu Debisi 124.543 29

I.6 Ünitelerde Kullanılacak Makina ve Teçhizatın Adet ve Özellikleri, Bakım ve Temizlik Çalışmaları, Proje kapsamında ünitelerde kullanılacak makine ve teçhizatlar Tablo I-17 de sunulmaktadır. Tablo 1.17: Makine Teçhizat Listesi No Ekipman Adı No Ekipman Adı 1 Elektrik Kumandalı Kapak 39 Kum Tutucu Blowerı 2 Elektrik Kumandalı Kapak 40 Parçalayıcı Dalgıç Pompa 3 Mekanik Temizlemeli Kaba Izgara 41 Elektrik Kumandalı Kapak 4 Bant Konveyör 42 Geri Devir Pompaları 5 Izgara Pres 43 Fazla Çamur Pompaları 6 Elektrik Kumandalı Kapak 44 Monoray Vinç 7 Giriş Terfi Pompaları 45 Teleskopik Vana 8 Monoray Vinç 46 Çöktürme Havuzu Köprüsü 9 Mekanik Temizlemeli İnce Izgara 47 Helezon Sıyırıcı 10 Bant Konveyör 48 Köpük Pompaları 11 Izgara Pres 49 Otomatik Numune Alma Cihazı 12 Elektrik Kumandalı Kapak 50 Çamur Dengeleme Tankı Karıştırıcısı 13 Otomatik Numune Alma Cihazı 51 Pergel Vinç 14 Kum Tutucu Köprüsü 52 Dekantör 15 Kum Pompaları 53 Polielektrolit Hazırlama Ünitesi 16 Pergel Vinç 54 Çamur Dengeleme Tankı Blowerı 17 Kum Ayırıcı 55 Polielektrolit Dozlama Pompası 18 Tambur Elek 56 Dekantör Besleme Pompaları 19 Yağ Pompaları 57 Gezer Köprülü Vinç 20 Elektrik Kumandalı Kapak 58 Havalandırma Fanı 21 Elektrik Kumandalı Kapak 59 Bant Konveyör 22 Bio-P Karıştırıcısı 60 Spiral Konveyör 23 Elektrik Kumandalı Kapak 61 Hidrofor Grubu 24 Elektrik Kumandalı Kapak 62 Süzüntü Suyu Pompaları 25 Elektrik Kumandalı Kapak 63 Geri Yıkama Pompaları 26 Pergel Vinç 64 Elektrik Kumandalı Kapak 27 Stoplog 65 Filtre Blowerları 28 Havalandırma Havuzu Karıştırıcısı 66 UV Dezenfeksiyon Ünitesi 30

29 Elektrik Kumandalı Kapak 67 Klor Dozaj Pompaları 30 Elektrik Kumandalı Kapak 68 Monoray Vinç 31 Elektrik Kumandalı Kapak 69 Gezer Köprülü Vinç 32 Pergel Vinç 70 Elektrik Kumandalı Kapak 33 Konsol Tip Pergel Vinç 71 Seviye Kontrol Kapakları 34 Resirkülasyon Pompaları 72 Filtre Süzüntü Suyu Pompaları 35 Disk Difüzörler 73 Geri Yıkama Su Tutma Tankı Pompaları 36 Havalandırma Havuzu Blowerı 74 Hidrofor Grubu 37 Havalandırma Fanı 75 Gezer Pergel Vinç 38 Gezer Köprülü Vinç 76 Seyyar Tahliye Pompası Tesisin dizayn debisi 150.000 m 3 /gün olarak belirlenmiştir. 2030 yılındaki hedef kapasite ise 200.000 m 3 /gün dür. Tesisin minumum seviyede olduğu dönem yaz ayları olarak düşünülmektedir. Yaz dönemi planlı bakım işlemleri için seçilen dönem olacaktır. Tesiste kullanılan mevcut ekipmanların bakımları için harcanan süre (pompalar hariç) maksimum 1 hafta içinde yapılabilmektedir. Makine ve teçhizatın bakım ve temizliği sorumlu kişiler tarafından kullanma talimatlarında belirtildiği üzere gerçekleştirilecektir. 31

I.7 Proje kapsamında planlanan ekonomik sosyal ve altyapı faaliyetleri, Proje kapsamında yapılması planlanan Velimeşe OSB Atıksu Arıtma Tesisi ile Çorlu ili çevresel, sosyal, sağlık ve ekonomi yönünden faydalar sağlayacak ve modern bir tesis inşası ile Ergene havzasının korunması sağlanacaktır. Uzun yıllar hiçbir arıtma yapılmadan akarsulara deşarj edilen atık sular, akarsularda kirliliğin artmasıyla 1950 lerden itibaren arıtılmaya başlanmıştır. Ülkemizde atık su arıtımı ancak 1983 yılında yürürlüğe giren 2872 sayılı Çevre Kanunu ile birlikte gündeme gelmiş ve o tarihten itibaren İller Bankası destekli pek çok arıtma tesisi projelendirilerek inşa edilmeye başlanmıştır. Ergene Havzası Koruma Eylem Planı 06.05.2011 tarihinde Çorlu da kamuoyuna açıklanmıştır. Bu eylem çerçevesinde bölgeye atıksu arıtma tesisleri yapılması planlanmıştır. Sosyal açıdan da yapılması planlanan arıtma tesisinin bölge halkına büyük faydası olacaktır. Velimeşe OSB nin bu hizmeti devreye sokması ile birlikte inşaat aşamasında önemli bir istihdam kaynağı olacaktır. Proje kapsamında inşaat aşamasında yaklaşık 70 adet, işletme aşamasında ise 10 adet personel çalışacaktır. Proje kapsamında çalışacak personel işçi sağlığı ve güvenliği konularında eğitilmesi sağlanacaktır. Proje kapsamında insan sağlığı ve çevre açısından riskli ve tehlikeli olabilecek herhangi bir faaliyet gerçekleştirilmeyecektir. Çevresel açıdan Türk Mevzuatı nda belirtilen sınır değerlere uygun olarak faaliyetler gerçekleştirilecektir. İnsan sağlığı açısından başta yürürlükte olan 4857 sayılı İş Kanunu nda yer alan bütün mevzuatlara uyulacaktır. I.8 Proje ve Yer Alternatiflerine İlişkin Çalışmalar ve ÇED Rarporuna Konu Olan Proje/Yerin Seçiliş Nedenlerinin Genel Olarak Açıklanması, Teknoloji Alternatiflerinin Değerlendirilmesi, Proje yeri Tekirdağ İli, Çorlu İlçesi, Sağlık Mahallesi civarında yer almakta olup, arıtma tesis etrafında şuan için tesis bulunmamaktadır. Sağlık Mahallesi arıtma tesisinin kurulacağı alana 750 metre mesafede bulunmaktadır. Çorlu Deri Organize Sanayi Bölgesi Arıtma Tesisi Velimeşe OSB AAT ye 2 km mesafededir. 32