Kanser Dairesi Faaliyetleri Doç. Dr. Murat Gültekin 0 532 256 09 51 mrtgultekin@yahoo.com 0
Sunum Planı Türkiye de Kanserin Durumu Alkol ve Kanser İlişkisi Kanser Önleme Kanser Kayıtçılığı Kanser Taramaları Kanser Tedavisi Palyatif Bakım 1
2005 den 2030 a dünyada kanser, 11 milyon yeni vaka 27 milyon *IARC 7 milyon ölüm 17 milyon 25 milyon kanserli kişi sayısı 75 milyon
Türkiye de Ölüm Nedenleri, 2009 Erkek Kadın Toplam Kardiovasküler 36,2 44,4 39,9 Kanser 24,4 16,0 20,7 Solunum 10,1 7,4 8,9 Metabolik Hastalıklar 4,8 8,3 6,4 Intoksikasyon veya Travma 4,9 2,8 4,0 Diğer 19,6 21,0 20,2 2002 de Kanserden Ölüm Oranı % 12 3
Türkiye Kanser İnsidansları-2008 300,0 Türkiye Kanser İnsidansları (YSH*-100.000) 250,0 200,0 236,3 246,5 256,4 279,0 280,5 150,0 100,0 142,9 149,7 158,1 165,1 172,0 50,0 0,0 2004 2005 2006 2007 2008 Erkek Kadın 4
Türkiye de En Sık Görülen Kanserler Akciğer,69,2 Meme; 40,7 Prostate; 37,6 Tiroid; 16,2 Mesane; 21,7 Kolorektal; 20,8 Mide; 18,0 Larinks; 9,1 NHL; 6,9 Beyin, sinir sistemi, 6,1 Kolorektal; 13,2 Uterin Korpus; 8,6 Akciğer; 8,2 Mide; 7,7 Over; 6,9 NHL; 5,0 Pankreas; 6,1 Böbrek; 5,8 Tiroid; 3,9 Meme 0,8 Beyin,sinir sistemi, 4,4 Serviks; 4,1 Mesane; 3,0 Larinks; 0,5 5
Kanserin Nedensellik İlişkisi Pharm Res 2008;25:2097-116.
Kanser ve Çevre Nedensellik İlişkisi Şişmanlık %10-20 Alkol %4-6 Diğer %10-15 Tütün %30-35 Enfeksiyon %15-20 Beslenme %25-30 7
WCRF/AICR Expert Report Food, Nutrition, Physical Activity and the Prevention of Cancer: a Global Perspective Çalışma ekibi: 5000 kişi Expert Panel Investigators Peer Reviewers Observers Executive Team Secretariat 500,000 araştırma 10 sene Rapor: 517 sayfa 8
Alkol ve Kanser Riski 9
Alkol ve kanser, Kolorektal kanserler Meme kanseri Larinks kanseri Karaciğer kanseri Özefagus kanseri Ağız boşluğu ve farinks kanseri Alınan alkol miktarı Kanser olma ihtimali 10
Alkol den Yılda 2.5 milyon kişi ölmektedir. Dünya nüfusunun %42 si son yılda en az bir kez alkol almıştır. DSÖ ne üye ülkelerin %31 inin bir Ulusal Alkol Kontrol Politikası vardır. 11
2008 yılı DSÖ Bölgelerine göre 15 yaş üstü kişilerde kişi başı alkol tüketimi DSÖ Bölgesi Kişi başı tüketim miktarı Afrika 6.48 Amerika 8.97 Doğu Akdeniz 0.63 Avrupa 12.23 Güney-doğu Asya 2.29 Batı Pasifik 5.92 Tüm Dünya 6.04 12
2008 yılı DSÖ Bölgelerine göre 15 yaş üstü kişilerde kişi başı alkol tüketimi DSÖ Bölgesi Kişi başı tüketim miktarı Afrika 6.48 Amerika 8.97 Doğu Akdeniz 0.63 Avrupa 12.23 Güney-doğu Asya 2.29 Batı Pasifik 5.92 TÜRKİYE de kişi başı tüketim miktarı 3,2 Lt Tüm Dünya 6.04 13
Türkiye de 2000 den 2007 ye Kişi başı alkol tüketimi 14
Ölüm nedenleri içinde alkole atfedilen risk 15
Dünyada alkol kullanımındaki değişiklikler 16
DSÖ Avrupa Bölgesi harekete geçti 17
Ulusal Kanser Kontrol Programı Önleme Kayıt / Veri Tedavi / Bakım Önleme Kayıt Tedavi Tütün Kontrolu Obesite Kontrolü Çevresel Etkiler Sağlığın Teşviki Toplum Bazlı Aktif Kayıt Merkezleri Epidemiyolojik Çalışmalar Tedavi Palyatürk Tarama / Erken Yakalama Tarama Meme Serviks Kolo-rektal 18
Kanser Önleme 19
Kanser Önleme Ulusal Tütün ile mücadele İ. Çelik, Danıştay Obezite ile mücadele Sağlıklı beslenme ve fiziksel aktivite Asbest Stratejik Eylem Planları: METİNTAŞ Radon Kontrol Programları: TAEK HPV aşıları Medya ile mücadele Kanser Ajansı: EMA, BPA, GDO, AVM, Mamografi, HPV, Tiroid Bölgesel programlar 20
% Türkiye deki Sigara Kullanımı (1993-2012) 70 60 50 40 30 20 10 0 1993 2004 2006 2008 2012 Male 57,8 52,9 50,6 47,9 41,4 Female 13,5 19,4 16,6 15,2 13,1 Total 33,6 33,7 33,4 31,2 27 21 21
Kişi başı Sigara Tüketimi YIL NÜFUS TÜKETİM MİKTARI (Milyon tane) KİŞİ BAŞI TÜKETİM MİKTARI (Sticks) 2000 67.844.903 111,70 1.646 2007 70.586.256 107,45 2008 71.517.100 107,86 2009 72.561.312 107,55 2010 72.561.312 93,35 1.522 1.508 1.482 1.286 2011 74.724.269 91,22 1.220 22
Kişi başı Sigara Tüketimi YIL NÜFUS TÜKETİM MİKTARI (Milyon tane) KİŞİ BAŞI TÜKETİM MİKTARI (Sticks) 2000 67.844.903 111,70 1.646 2007 70.586.256 107,45 1.522 2008 71.517.100 107,86 1.508 2009 72.561.312 107,55 1.482 2010 72.561.312 93,35 1.286 %25,9 azalma 2011 74.724.269 91,22 1.220 23
Kanser Kayıtçılığı 24
Kanser Kayıtçılığı Kanser vakalarının uluslararası standartlarda kayıt altına alınması a) Pasif Tüm olguların teşhis eden doktor tarafınca bildirilmesi a) Aktif Ülkeyi en az %20 oranında temsil eden bir popülasyonun aktif takip edilerek, özel eğitilmiş kanser kayıt elemanlarınca bölgesel istatistiklerin sağlanması Pek çok dünya ülkesi aktif kayıtçılığı kullanmaktadır. 25
Türkiye Aktif Kanser Kayıt Merkezleri 26
Kanser Kayıtçılığı ve Kayıt Merkezleri Bildirime dayalı(pasif) kayıtlar (69 İl) Aktif Kayıtlar (Edirne, İzmir, Bursa, Eskişehir, Ankara, Antalya, Samsun, Trabzon, Erzurum, Malatya, Kocaeli, Gaziantep, İstanbul ve Mersin) Aktif Kayıtçılık yapılan illerden İzmir ve Antalya uluslararası kurumlarca akredite edilmiştir. Bursa,Edirne,Eskişehir,Erzurum,Samsun ve Trabzon illerinin de bu yıl içinde akredite olması beklenmektedir. 27
Kayıtçılık 2002-2011 Pasif Kayıtçılık Zorunluluk Çalışmadı Aktif Kayıtçılık Ülkenin >%20 temsil etmeli 12 aktif merkez, %27 kapsayıcılık 2 merkez IARC tarafından akredite, 6 merkez akredite olmak üzere 1 merkez IARC ın Bölgesel Merkezi olacak 28
Pasif Kayıtçılık Kayıtçılık 2012-2017 Zorunlu bildirim geliştirilecek Aile Hekimleri sisteme dahil edilecek Doktorların rahatlıkla kullanabileceği (doktor dostu) HBYS ler ile hastaların takip ve ölüm verilerinin (yıllık olarak) toplanması sağlanacak Turk-Can yüklü I-pad ler ile çalışılacak Aktif Kayıtçılık 3 merkez daha açılacak (İstanbul (2), Mersin (1)) 15 Aktif Kanser Kayıt Merkezi ile kapsayıcılık >%50 1 merkez IARC ın Bölgesel Merkezi olacak 29
Kanser Taramaları 30
Kanser Tarama Avrupa Birliği % 70 Kapsayıcılık 12 Ülke % 70 Kapsayıcılık 8 Ülke %70 Kapsayıcılık 0 Ülke Belçika Kıbrıs Estonya Finlandiya Fransa Almanya Macaristan Lüksemburg Hollanda İspanya İsviçre İngiltere Meme Finlandiya İsviçre Danimarka Hollanda İngiltere Macaristan Slovenya Almanya Sevikal İngiltere Fransa Italya Finlandya başladı Kolorektal
Kanser Tarama Kanser Tarama, Erken Tanı ve Eğitim Merkezleri (KETEM) 124 11 2002 2012 KETEM 32
Kanser Tarama 6000000 5000000 4000000 3000000 2000000 MAMOGRAFİ 1000000 0 5000000 4500000 4000000 3500000 3000000 2500000 2000000 1500000 1000000 500000 0 SMEAR 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Yıllık Hedef 33
Kanser Tarama Türkiye deki Kapsayıcılık Sıklığı % 20 % 15 % 30 Meme Serviks Kolorektal
Kanser Tarama İnsangücü Patolog ve Radyolog Hizmete ulaşım problemleri Kalabalık nüfus Büyük coğrafi alan Zorlu kış şartları Türk epidemiyolojik veri Faz 1 de Görülen Problemler Genç yaşta görülmesi Şehir popülasyonunun değişik yapısı ve kültürü 35
Kanser Tarama Problemleri Sitoloji 30-65 15.682.439 Mamografi 50-69 40-69 5.947.736 / 10.668.318 FOBT 50-69 Kadın/Erkek 11.681.513 Kalabalık 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% TÜİK, 2011 43% 41% 41% 2005 2006 2007 49< 50-69 70> Genç 36
Kanser Tarama Faz 1 Çalışmalarının İyi Yönü Alt yapı sorunları giderilmiştir Kanser hızları halen düşük HPV prevalansı çok düşük (%3) Breast Cervix Colorectal 37
Kanser Tarama Genel Aile hekimlerine performansa dayalı ödeme Bilişim desteği Kalite kriterlerinin entegrasyonu Mobil KETEM Toplumsal liderler ile farkındalık arttıracak kampanyalar Kansere Özel Çözüm önerileri ve Faz 2 için planlar Meme: Merkezi Mamografi Raporlama Merkezi Servikal: HPV Testleri Kolorektal Kanser: Monoklonal Kart Testleri 38
Merkezi Raporlama Merkezi ve Mobil Araçlar 39
Mobil Araçlar 40
Ulusal Tarama Standartları Meme Kanseri 40-69 yaş arası, her 2 yılda bir mamografi Türkiye de meme kanserlerinin %40 ı bu yaş grubunun altında Radyolog sayısı Servikal Kanser 30-65 yaş arası, her beş yılda bir smear ya da HPv Patolog sayısı ve smear sensitivite sorunu Kolorektal Kanser 50-69 yaş, her 2 yılda GGT (monoklonal) Her 10 yılda kolonoskopi 41
Kanser Tedavisi 42
2012-2023 için Tedavi Planları Yüksek teknolojik tedavilerde kullanılan araçlar için maliyet etkililik analizleri ve stratejik planlama RTX, Nükleer Tedavi, Robotiks, CTX Uluslararası Karşılaştırmalar Referans Merkezleri Fazladan yada az tedavileri önlemek için rehber kitaplar Sağlık turizmi yatırımları Ulusal ilaç politikası Kullanım ve üretimi (Hacettepe) Fertilite Koruyucu Merkezler 43
Kanser Tedavi Planları 2023 İleri Onkoloji Merkezleri Onkoloji Tanı ve Tedavi Merkezleri Onkoloji Klinikleri Palyatif Bakım Merkezleri KETEM ler
Türkiye nin Uluslararası Düzeyde Durumu
Palyatif Bakım Dünya da Palyatif Bakım 46
Palyatif Bakım Nedir? Bakanlığımızın Palyatif Bakım Tanımı: Kür şansı olan ya da olmayan Hasta ve yakınlarını kapsayan Teşhis ile başlayıp, ölümden sonra da devam eden Akut/ Subakut/ Kronik Fiziksel / Manevi (Ruhsal-Psikososyal)/ Maddi 47
Palya-Turk Projesi 48
Türkiye de Palyatif Bakım Palyatif Bakım Tüm Sağlık Basamaklarında Uzmanlar Palya-Türk Projesi Medikal Onkologlar %50 %10 Palyatif Bakım Uzmanları Kalite Aile Hekimleri %100 %100 Palyatif Bakıma ihtiyaç duyan hasta oranı Miktar 49
Türkiye de Palyatif Bakım KPBM PBM PBHM Destekevi (HOSPİS) Evde Sağlık ve Aile Hekimleri 50
Türkiye de Palyatif Bakım Yönetmelik Palyatif Bakım Hizmetleri ve Merkezlerin Tanımı: ULUS Hasta Odaları Hasta Yakınlarına Odalar Mutfak Masaj ve Fizyoterapi Odası Psikoterapi Odası İnternet ve Oyun Odası Kişisel Bakım Odası Toplantı Odası İbadet Odaları ve Din Görevlileri Meşgale (Hobi) Odası Yönetmelik ve Planlamalar Planlama Merkez Özellikleri Yurt genelinde KPBM, PBM ve PBOHB Planlamaları (2013-2025) Çalışan personel ayrıcalıklı tanımlanmalı Her merkezin sorumlu onkoloğu olmalı ya da merkezlerin hepsi onkoloji merkezlerine entegre çalışmalı 51
TEŞEKKÜRLER. 52