Sunum ve Sistematik 1. BÖLÜM: İNSAN MADDE İLİŞKİLERİNİN TARİHÇESİ KONU ÖZETİ Bu başlık altında, ünitenin en can alıcı bilgileri, kazanım sırasına göre en alt başlıklara ayrılarak hap bilgi niteliğinde konu özeti olarak sunulmuştur. 1. BÖLÜM: İNSAN MADDE İLİŞKİLERİNİN TARİHÇESİ ALIŞTIRMALAR Bu başlık altında her bölüm kazanımlara ayrılmış, kazanımlar tek tek çözümlü temel alıştırmalar ve sorular ile taranmıştır. Özellikle bu kısmın sınıf içinde öğrencilerle işlenmesi öngörülmüştür. 1. BÖLÜM: İNSAN MADDE İLİŞKİLERİNİN TARİHÇESİ UYGULAMALI SORULAR Bu başlıklar altında uygulamalar yaparak öğrenciye yorum, analiz, sentez yetisinin geliştirilmesi hedeflenmiştir. 1. BÖLÜM: İNSAN MADDE İLİŞKİLERİNİN TARİHÇESİ Eski Çağ İnsanları 1 KONU KAVRAMA TESTİ TEST - 1 Bu başlıkla üniteler alt bölümlere ayrılmış, her bölümün içerdiği kazanım ve alt başlıklar dikkate alınarak testler oluşturulmuştur. KİMYANIN GELİŞİMİ ÜNİTE YAZILI SORULARI Bu başlık altında resmi ve özel okul yönetmeliklerinde öngörülen formatlar ile ünitenin tamamını kapsayan yazılı soruları konulmuştur. Bu uygulamanın amacı, öğrenciyi okuldaki yazılılara hazırlamak ve öğrencinin okul başarısını arttırmaktır. KİMYANIN GELİŞİMİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ Bu başlık altında ünitenin geneli sorularla taranmış, öğrencinin bu ünite ile ilgili sınava hazır bulunulmuşluğu ölçme yoluna gidilmiştir. Bu başlık, ünitenin finali niteliğindedir.
1. BÖLÜM: İNSAN MADDE İLİŞKİLERİNİN TARİHÇESİ KONU ÖZETİ 1. BÖLÜM: İNSAN MADDE İLİŞKİLERİNİN TARİHÇESİ A. ESKİ ÇAĞ İNSANLARI Eski insanlar hayatta kalabilmek için yiyeceğe, doğanın tehlikelerine ve hayvanlara karşı korunmak için ise barınma ve savunma araçlarına ihtiyaç duymuştur. Bu çabalar sonucunda insanlar, doğada bulunan yemek tuzu, kil, şarap, kıbrıs taşı, kükürt, altın, cam ve bakır kimyasalları tesadüfen keşfettiler. Güzelleşmek ihtiyacını duyan insanlar, çeşitli süs eşyalarını ve takıları geliştirdiler. Yaraları iyileştirmek için çeşitli bitki ve madenlerden elde ettikleri maddeleri ilaç olarak kullandılar. B. SİMYA Simya, madenleri altına çevirmek, yaraları ve hastalıkları iyileştirmek ölümsüzlük iksirini keşfetmek ve arınmak için gösterilen çabaların tümüdür. Yöntemi, sınama yanılmadır. Öğütme, kaynatma, buharlaştırma, yakma, çözme, çalkalama, buharlaştırma, özütleme, süzme gibi teknikler kullanmışlardır. Teorik temelleri yoktur. Bilgi birikimi yapmamıştır. Simya ile uğraşanlar simyacı veya alşimist denilmektedir. Simyanın tıp, astroloji, felsefe, kimya, fizik, metalurji, mistisizm, sipiritualizm ve sanatla ilgili olduğu bilinmektedir. Empedokles, Aristo, Isaac Newton, Robert Boyle, Rocer Bucon, Cabir bin Hayyan, Ebubekir el Razi, İbn-i Sina, Al- Kindi, Al-Tusi, Ebu Reyhan el Biruni gibi simyagerler sayılabilir. C. ELEMENT KAVRAMININ TARİHSEL GELİŞİMİ 1. Antik Çağ Element Kavramı Element kavramı Eski Yunan Kültürüne dayanmaktadır. Empedokles, toprak, su, hava ve ateşin maddeyi oluşturan dört element olduğunu ortaya koymuştur. Dört element kavramı Plato ve Aristo tarafından da benimsenmiştir. Aristo dört element kavramını teorileştirmiştir. Aristo'ya göre maddeler çeşitli formlarda olabilir. Bu formları belirleyen özellikler sıcak, soğuk, kuru ve ıslaktır. kuru - soğuk toprak Islak - soğuk su Islak - sıcak hava Kuru - sıcak ateş şeklinde ifade edilmiştir. 2. Orta Çağ Element Kavramı Rönesans döneminde Robert Boyle tarafından element kavramı "daha basit maddelere parçalanmayan maddelere element denir." şeklinde değiştirmiştir. Bu tanımdan sonra bileşenlerine ayrıştırılamayan kireç, sodyum hidroksit gibi maddeler element kabul edilmiştir. 3. Kimyasal Element Kavramı Tek cins atomdan oluşan saf maddelere element denir. Elementlerin cinsini atom numarası belirler. Atom numarası, proton sayısıdır. Atomlardaki proton sayısı elementlerin kimlik özelliğini oluşturur. Bir elementin tüm atomlarının proton sayısı eşittir. Her elementin proton sayısı birbirinden farklıdır. Proton sayıları aynı olan atomların bir araya gelerek oluşturduğu saf maddeye element denir. Saf olarak elementlerin elde edilmesi sonucu bu elementlerin birbiri ile etkileşimleri inceleme için cazip hale gelmiştir. Bu incelemeler sonucunda; a. Kimyasal kanunlar keşfedilmiştir. b. Terazinin kullanılması yaygınlaşmıştır. c. Nicel kimya gelişmiştir. d. Nicel değerlendirmede duyarlılık gelişmiştir. 11
1. BÖLÜM: İNSAN MADDE İLİŞKİSİNİN TARİHÇESİ ALIŞTIRMALAR 1. BÖLÜM İNSAN MADDE İLİŞKİLERİNİN TARİHÇESİ A. ESKİ ÇAĞDA KEŞFEDİLEN MADDELER 2. Kazanım 1.1.1: Eski çağ insanlarının sınama -yanılma yoluyla yararını keşfettikleri maddelere örnekler verir. Temel Alıştırma Bugün yüzlerce kullanım alanı keşfedilmiş olan bir çok madde ilk defa yüzyıllarca önce simyacılar tarafından kullanılmıştır. Başka bir ifade ile simyanın kimya biliminin temellerini oluşturmada katkıları olmuştur. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi eski çağ insanlarının, sınama-yanılma yoluyla yararını keşfettiği madde örneklerinden değildir? Göz taşı I Kireç taşı II Kıbrıs taşı III Yukarıdakilerden hangileri eski çağlarda insanlar tarafından kullanılan maddelerdendir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III E A) Kostik soda B) Sönmüş kireç C) Nitrik asit D) Teflon E) Şap Çözüm Kostik soda, sönmüş kireç, nitrik asit ve şap çok eski devirlerden beri kullanılan maddelerdir. Bu nedenle bu maddeler simyacılar tarafından deneme-yanılma yoluyla keşfedilmiştir. Teflon ise petrol ve türevlerinin işlenmesi sonucunda elde edilmiştir. Teflon çağımızın keşiflerindendir. Kimyacılar tarafından elde edilmiştir. Cevap: D 3. 1. I. Eski Çağlarda tuz yalnızca yemeklerinin lezzetlendirilmesinde kullanılmıştır. II. Bazı bitkiler eski çağlarda boyama için kullanılmıştır. III. Kauçuk, deterjan gibi maddeler çok eski çağlardan beri insanların günlük yaşamlarında kullandıkları maddelerdir. Eski çağ insanların yaşamlarında kullandıkları maddeler ile ilgili yukarıda verilenlerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III B Kauçuk silgi Naylon poşet Mürekkep I II III Yukarıdakilerden hangileri eski çağ insanları tarafından bulunmuş olamaz? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III B 12
1. BÖLÜM: İNSAN MADDE İLİŞKİSİNİN TARİHÇESİ UYGULAMALI SORULAR 1. Eski çağda barınma, kendini koruma ve yaşamını sürdürebilme ihtiyacından kaynaklanan bulgulara örnek veriniz. 2. Eski çağda sınama yanılma sonucu keşfedilen maddelere örnek veriniz. 7. Kimya için doğru olduğu halde simya için doğru olmayan bir kaç özelliği yazınız. 8. Antik çağ simyacılarının amaçlarını yazınız. 3. Simya ile uğraşanlara simyacı veya alşimist denir. Türk-İslam simyacılarından bir kaç tanesini yazınız. 4. Simya bir bilim değildir. Kimya bilimine katkıları olmuştur. Simyanın kimya bilimine katkılarına örnek veriniz. 9. Element kavramının en son geldiği tanımı yazınız. 10. Rönesans döneminin element tanımını ve bu tanımın sakıncaları nelerdir? 5. Simyanın bilim olmamasına neden olan olgulardan bir kaç tanesini yazınız. 6. Aristo'nun tanımladığı dört element ve özelliklerini yazınız. 11. Simyanın kimya bilimine dönüşmesinde etkili olan gelişmelerden üç tanesini yazınız. 12. Günümüzdeki element kavramı ve atom ile ilgili bir kaç cümle yazınız. 21
1.BÖLÜM: İNSAN MADDE İLİŞKİSİNİN TARİHÇESİ Eski Çağ İnsanları -1 TEST - 1 KONU KAVRAMA TESTİ 1. İnsanoğlu geçmiş yıllarda sınama-yanılma yoluyla buldukları bir çok maddeyi değişik amaçlar için kullanmışlardır. Aşağıdakilerden hangisi eski çağ insanının, sınamayanılma yoluyla yararlarını keşfettiği madde örneklerinden değildir? A) Kıbrıs taşı B) Cıva C) Yemek tuzu D) Neft yağı E) Şap 4. I. Eski dönemlerde maddeleri birbirine karıştıran ve altına dönüştürmeye çalışan, ölümsüzlük iksirini keşfetmeye çalışan insanlara... denir. II. Simyacılar uzun yıllar boyunca maddelerin toprak, su, hava ve... olarak dört elementten oluştuğunu kabul etmişlerdir. III. Simyacılar fırınlar,..., saklama kapları ve su banyosu gibi aletler kullanmışlardır. Yukarıdaki cümlelerde bırakılan boşluklara aşağıda verilen sözcük gruplarından hangisi yazılırsa doğru olur? 2. I. Simyacı için amaç felsefe taşını elde etmektir. Bunu elde etmek uzun ve zahmetli bir iştir. II. Simyacı kendi laboratuvarını kendi kurmak zorundadır. Aletlerini kendi temin etmelidir. III. Simyacı felsefe taşını bütün maddelerin başı ve sonu olarak görmektedir. Bir bilim dalı kabul edilmeyen simya ile uğraşan kişilere simyacı denilmektedir. Simyacı için yukarıda verilen ifadelerden hangisi doğrudur? A) Yalnız I B)Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III 5. I II III A) Alşimist Islak İmbik B) Simyacı Ateş İmbik C) Simyacı Altın Eritme potaları D) Alşimist Ateş Kalorimetre E) Simyacı Altın İmbik a 1. Cabir bin Hayyan Dört element b 2. Aristo Rönesans element kavramı c 3. Robert Boyle Kimyanın babası Yukarıda verilen düşünür ve bilim adamlarının ilgili oldukları terimlerle eşleştirmeleri için hangisi doğru olur? 3. Teorik olmaması Ruhsal olması 1 3 SİMYA 4 5 2 İhtayaca yönelik olması Sınama yanılma kullanması A) 1-c B) 1-c C) 1-b D) 1-b E) 1-a 2-a 2-b 2-c 2-a 2-c 3-b 3-a 3-a 3-c 3-b Deneylerle desteklemesi 6. I. II. III. Simyanın bilim sayılmaması ile ilgili kavram haritası verilmiştir. Buna göre, kutucuklarda yer alanlardan hangisi simyanın bilim sayılmamasının nedenlerinden biri değildir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 Yukarıda verilen sembollerden hangileri simyacılar tarafından elementler için kullanılmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III 23
7. Çalışmalarının yöntemi SİMYA Simya ile uğraşan kişi Simyacıların asıl amacı I. II. III.??? Simya ile ilgili verilen tablodaki boş kısımlara aşağıdakilerden hangisinin gelmesi doğru olur? I II III A) Sınama-yanılma Kimyacı Ölümsüzlük iksirini keşfetme B) Deney Simyacı Basit metalleri altına çevirme C) Bilimsel Kimyacı Felsefe taşını keşfetme D) Sınama-yanılma Simyacı Basit metalleri altına çevirme E) Sınama-yanılma Kimyacı Ölümsüzlük iksirini keşfetme 10. Kıbrıs taşı, şap, kireç, göztaşı gibi maddeler eski çağlardaki insanlar tarafından toprak elementi olarak adlandırılır. Çözme, damıtma, süzme, mayalama, pişirme gibi işlemler simyacılar tarafından sıklıkla kullanılmıştır. Simyacıların keşfedemediği ölümsüzlük iksiri ve basit madenlerden altın eldesi çağdaş kimyacılar tarafından başarılmıştır. Yukarıdaki cümlelerden doğru olanlara "D" işareti, yanlış olanlara "Y" işareti konulduğunda, aşağıdaki sıralamalardan hangisi doğru olur? A) D, D, Y B) D, D, D C) D, Y, D D) D, Y, Y E) Y, D, Y 11. I. İbn-i Rüşd II. İbn-i Sina III. Aristo Yukarıdakilerden hangileri İslam dünyasının önemli simyacılarındandır? 8. Eski çağ insanları sınama-yanılma yoluyla elde ettikleri bilgi ve tecrübe birikimini aşağıdaki amaçlardan hangisi için kullanmış olamazlar? A) Seramik ve cam üretimi B) Süs eşyası yapımı C) Deterjan üretimi D) Esans üretimi E) Kıyafet hazırlama 9. Orta çağdan itibaren simyacılar hedeflerine ulaşmak için efsanevi bir madde olan felsefe taşını bulmak için uzun süre uğraş verdiler. Simyacılar felsefe taşını ararken kimya endüstrisine bazı katkıları oldu. Buna göre; I. Boya üretimi ve deri boyaması II. Seramik ve cam üretimi III. Plastik ev eşyası yapımı hangileri simyacılardan kimya endüstrisine aktarılan buluşlarından değildir? A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III 12. Element ile ilgili olarak yapılan bazı tanımlamalar aşağıdaki gibidir. I. Aynı cisn atomlardan meydana gelen saf maddelere element denir. II. Tüm maddeler toprak, su, hava ve ateş elementlerinden oluşmuştur. III. Kendisinden daha basit maddelere dönüşmeyen saf maddelere element denir. Buna göre, bu tanımlamaların kronolojik olarak günümüze kadar sıralanışı hangisi olabilir? A) I, II, III B) II, III, I C) II, I, III D) I, III, II E) III, I, II 13. I. Basit metalleri altına dönüştürme, II. Simya, III. Alşimist Yukarıda verilen kavramlar birbiri ile ilişkilerine göre sıralandığında aşağıdakilerden hangisi doğru olur? A) I, II, III B) II, III, I C) II, I, III D) III, II, I E) I, III, II 1. D 2. E 3. D 4. B 5. A 6. E 7. D 8. C 9. B 10. A 11. C 12. B 13. B 24
KİMYANIN GELİŞİMİ ÜNİTE YAZILI SORULARI 1 T.C. Lisesi Öğrencinin Adı / Soyadı: / Öğretim Yılı Dersi Dönem Yazılı Soruları No: / Sınıfı: Aldığı Not: 1. Eski çağ insanlarının sınama ve yanılma yoluyla yararını keşfederek kullandıkları ve günümüze kalan dört maddenin adını yazınız. Cevap (Puan ) 2. Simyacılar yaraları iyileştirmek, yaşamı uzatmak ve gençleşmek için ilaçlar elde ederken genellikle hangi yöntemleri kullandılar? Cevap (Puan ) 3. Simyanın bilim kabul edilmeyişinin nedenlerini kısaca yazınız. Cevap (Puan ) 4. Aşağıda verilenlerden hangileri Türk-İslam simyacılarına örnek verilebilir? Cevap I. Robert Boyle VI. Ebu Bekir El Razi II. Carl Wilhelm VII. İbn-i Sina III. Joseph Priestly VIII. Rocer Bucon IV. Cabir Bin Hayyan IX. İbn-i Rüşd V. Aristo X. Demokritos (Puan ) 73
KİMYANIN GELİŞİMİ ÜNİTE DEĞERLENDİRME TESTİ 1 1. Simyacılar ile ilgili; I. Yalnızca Orta Asya'da yaşamışlardır. II. Yaptıkları çalışmalarda yalnızca modern laboratuvar araç ve gereçlerini kullanmışlardır. III. Bazıları sonsuz zenginliğe ulaşmak için basit madenleri altına çevirmeye uğraşmışlardır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III 4. X Y Z Elektron katman dizilimleri verilen elementler ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? 2. Fe 2 O 3 bileşiğinde Fe kütlesinin, oksijenin kütlesine oranı 3 7 tür. 7'şer gram Fe ve O alınarak Fe 2 O 3 elde ediliyor. Tam verimle gerçekleşen tepkime ile ilgili; I. 14 gram Fe 2 O 3 oluşur. II. Oksijenin artan kütlesi, reaksiyona giren kütlesinden fazladır. III. Toplam kütle değişmez. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III A) Y atomunun son katmanında 4 elektron vardır. B) Z atomu oktedini tamamlamak için 1 elektron almalıdır. C) X ile Z arasında oluşan bileşikte elektriksel çekim kuvvetleri olan zıt yüklü iyonlar vardır. D) Y ve Z arasında oluşan bileşikte katyon ve anyon bulunur. E) X atomunun kararlı bileşiklerinde 2 katmanı vardır. 5. Flor elementi bileşik oluştururken 1 elektron alır. Buna göre F atomu bileşik oluştururken, I. Proton sayısı II. Yükü III. Elektron sayısı niceliklerinden hangileri azalır? ( 9 F) A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) II ve III 3. Simya, simyacılar ve kimya biliminin gelişimi ile ilgili; I. Simya 18. yüzyıl başından itibaren Asya'da ve Avrupa'da ortaya çıkmış olan bir bilim dalıdır. II. Değersiz madenleri altına çevirerek sonsuz zenginliğe ulaşmak için gösterilen çabalar simyacıların çalışmaları arasında yer alır. III. Simya teorik temelleri olmayan sınama-yanılma yapılan çalışmaları içerir. IV. Cabir bin Hayyan, Ebubekir el Razi ve İbn-i Sina gibi dünyaca ünlü alimler simyanın temellerinin atılmasında katkıda bulunmuşlardır. yargılarından hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve IV E) II, III ve IV 6. Katmanlardaki elektronlar Atom 1. Katman 2. Katman 3. Katman X 2 7 Y Z Q 2 2 2 Yukarıda katman elektron dizilimleri verilen element atomlarından hangileri elektron alarak oktet kuralına sahip olamaz? A) Yalnız X B) Y ve Z C) X ve Q D) X, Y ve Z E) Y, Z ve Q 8 1 8 3 6 77