Çocuk Psikiyatristleri Nasıl Giyinmeli? Çocuk Gözünden Bir Bakış

Transkript

1 Çocuk Psikiyatristleri Nasıl Giyinmeli? Çocuk Gözünden Bir Bakış Veysi Çeri, 1 Nil Ertürk, 2 Gözde Narin, 3 Burak Doğangün 4 1 Uzm. Dr., Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Evliya Çelebi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları, Kütahya 2 Psikolog, 3 Asist. Dr., 4 Doç. Dr., İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, İstanbul Yazışma Adresi: Veysi Çeri, Uzm. Dr., Kütahya Dumlupınar Üniversitesi, Evliya Çelebi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Çocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları, Kütahya Telefon: E-Posta: veysiceri@gmail.com ÖZET Amaç: Bu çalışmanın amacı, çocuk ve ergen psikiyatrisi ünitesine başvuran hastaların, kendilerini değerlendiren psikiyatristler için tercih ettikleri giyim biçimlerinin saptanması ve hastaların psikiyatristlerin giyim tarzlarını önemseyip önemsemediklerinin belirlenmesidir. Yöntem: Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları polikliniklerine başvuran 6-18 yaş arasındaki 64 çocuk ve ergen hastadan, hekimleri için beş farklı hekim giyim tarzından (beyaz önlük, resmi, yarı resmi, gündelik ve spor) tercih ettikleri ve etmedikleri giyim biçimlerini belirtmeleri istenmiş ve hekimin giyim tarzının, kendileri için ne kadar önemli olduğu ve hekimlerine duydukları güveni etkileyip etkilemediği sorulmuştur. Bulgular: Çalışmaya alınan çocuk ve ergenlerin çoğu (n=49) hekimin giyim tarzının kendileri için önemli olduğunu belirtmiştir. Hem kadın hem de erkek hekimler için beyaz önlüğün en çok tercih edilen giyim tarzı olduğu, spor giysilerin ise en istenmeyen giyim biçimi olduğu saptanmıştır. Katılımcıların büyük çoğunluğu (%67) hekimlerinin giyimlerinin, doktorlarına duyacakları güveni etkileyeceğini belirtmişlerdir. Tartışma: Çalışmamızın sonuçları hekimlerin nasıl giyindiğinin, hastalar için oldukça önemli olduğunu ve hastaların, hekimlerinin önlük giyerek çalışmasını daha çok tercih ettiklerini göstermiştir. Ayrıca, hekimin giyim tarzının, hastanın hekimine duyacağı güveni etkileyebileceği belirlenmiştir. Anahtar sözcükler: Doktor giyimi, hasta-doktor ilişkisi, iletişim, çocuk ve ergen, beyaz önlük, doktora güven ABSTRACT How should child psychiatrists get dressed? Children s perspective Objectives: The aim of the present study was to investigate the patients preference regarding psychiatrists attire and whether attire styles were important for patients in child and adolescent mental health services. It was additionally sought to examine the influence of doctors attire on patients confidence in their psychiatrists. Methods: Sixty-four participants between the ages of six and eighteen were recruited from a child and adolescent mental health service within Turkey. Participants were asked to report their preferences for five types of doctor attires (white coat, formal, semi-formal, casual wear and relaxed attire) in both male and female psychiatrists. Participants were additionally asked whether they considered psychiatrist dress important and whether their psychiatrists attire influenced their confidence. Results: A large proportion of our sample (n=49) reported doctors attire as important. For both male and female psychiatrists, white coat was determined to be the most preferred style of attire, whereas relaxed attire was the least preferred attire in children s psychiatrists. Around 67% of our respondents reported that doctors attire has an influence on the confidence and trustwortiness they will hold for their psychiatrists. Conclusions: The present study confirms that psychiatrists attire is considered as important by the children and adolescent patients, and white coat is the most preferred type of attire by children and adolescents. Psychiatrists attires can additionally be suggested as influencial on children and young people s confidence in their doctors. Keywords: Clothing, doctor attire, patient-doctor relationship, communication, children and adolescents, white coat, confidence in doctors 26

2 GİRİŞ Giyim elbise, saç şekli, makyaj, aksesuar, başa ve ayağa giyilen şeyleri kapsamaktadır. 1 Sözsüz iletişimin bir şekli ve kişilerarası etkileşimin önemli bir aracı olan giyim, toplumsal hayatta önemli bir yer tutar. 2 Giyinmenin korunma, süslenme, ayıp sayılan yerleri kapatma ve kişinin toplumsal, siyasal, ekonomik ya da mesleki statüsünü gösterme gibi işlevlerinin olduğu ve bir yönüyle elbisesinin, insanoğlunun sahip olduğu ilk nesnesi olduğu belirtilmiştir. 1 Giyimin özellikle ilk izlenim sonucunda gelişen etkilenme düzeyi üzerindeki tesirinin yüksek olduğu belirtilmekte, Cenap Şehabettin in de belirttiği üzere; güzel kıyafet, iyi bir tavsiye mektubu niteliği taşımaktadır. Karşılıklı güvene dayalı iyi bir ilişki kurmak hekim ve hastanın birlikte yürüteceği tedavi sürecinin temelini oluşturmaktadır. Hastalarla yapılan ilk görüşmelerde doktorun fiziksel görünümünün hasta-hekim ilişkisinin niteliğinde önemli bir rol oynadığı savına ek olarak, 3 doktor giyiminin hastada oluşacak ilk izlenime etkisinin önemi çeşitli araştırmalarca vurgulanmıştır. 4 Kurihara ve arkadaşları tarafından 2014 yılında hastaların hekimlerine duydukları güveni araştırmak üzere yapılan çalışmada, doktor giysisinin, konuşma biçimi, saygınlık, yaş, ünvan ve cinsiyet gibi diğer unsurlar ile karşılaştırıldığında, doktora duyulan güveni belirleyici önemli faktörlerden biri olduğu saptanmıştır. 5 Hipokrat, hekimin temiz ve iyi giyimli olması gerektiğini belirtmiş, 5 hastanın hekimine duyduğu güvenin, iyi bir hasta-hekim ilişkisi ile tedavi uyumu için temel bir ön koşul olduğunu ifade etmiştir. Bazı araştırmacılar, hekimlerin giyim tarzlarının, hasta ile hekim arasındaki güven düzeyinde farklılıklara neden olabileceğini ileri sürmüş, 4 hekimin giyim tarzının hastanın hekimine duyacağı güveni etkileyebileceği ve bunun da hastanın tedaviye uyumunu değiştirebileceğini belirtmişlerdir. 5 Başka bir çalışmada ise hekimin giyiminin, hastadaki güven duygusunun ötesinde, hasta-hekim ilişkisindeki empati algısında ve iyi bir hasta-hekim ilişkisi kurulmasında etkili olduğu öne sürülmüştür. 9 Bu tür etkilenmeler göz önünde bulundurulduğunda, söze dökme becerileri daha düşük ve gelişimsel olarak görselliğe daha fazla odaklanmakta olan çocuklarda doktor giyiminin yaratacağı etkinin daha fazla olacağı düşünülmektedir. Literatürde hekimlerin dış görünüşü ve bunun hasta hekim ilişkisi üzerine etkilerini araştıran çok sayıda çalışma olmakla birlikte, 6-10 beyaz önlüğün hasta-hekim ilişkisini bozabileceğine dair kanının belki de en yüksek olduğu çocuk hastalıkları ve çocuk ruh sağlığı yazınında bu konuya ilişkin herhangi bir çalışmaya rastlanmamış olması dikkat çekicidir. Çalışmamızda literatürdeki bu boşluk tamamlanmaya çalışılmış, çocuk ve ergen ruh sağlığı ve hastalıkları polikliniklerine başvuran çocuk ve ergen hastaların çocuk psikiyatristlerinde görmeyi tercih ettikleri giyim biçimleri ve psikiyatristin giyim biçiminin hasta hekim ilişkisine etkilerinin araştırılması amaçlanmıştır. YÖNTEM Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları polikliniklerine başvuran 6-18 yaş arasındaki çocuk ve ergenler çalışma konusunda bilgilendirilmiş, bu bilgilendirme sonrasında çalışmaya katılabileceğini belirten çocuk ve ergenlerden aydınlatılmış onam formunu okuyup imzalayan aileler çalışmaya alınmıştır. Çalışmaya alınan çocuk ve ergenlere farklı giyim tarzlarına sahip (beyaz önlüklü, resmi, yarı resmi, gündelik ve spor) kadın ve erkek hekim fotoğrafları (Figür 1 ve 2) gösterilerek, tercih ettikleri ve tercih etmedikleri giyim tarzlarını belirtmeleri istenmiştir. Bunun yanında hastaların hekimlerine olan güvenlerinin, hekimin tutum ve giyim tarzından etkilenip etkilenmediği sorgulanmıştır. Çalışmanın yapıldığı klinikte hekimlerin giyimi ile ilgili belirli bir kural olmamakla beraber, hekimler önlük giymeden çalışmaktadır. Verilerin toplanmasında hekimlerin herhangi bir müdahalesi olmamış, veriler staj yapmakta olan ve gündelik kıyafetler giyinen bir psikolog tarafından toplanmıştır. Araştırma sorusu ve örnek hekim giyimi fotoğrafları tüm katılımcılara dağıtılmış, küçük çocuklara verileri toplayan psikolog sözel olarak da yardımcı olmuştur. Yardım sürecinde verileri toplayan kişi tarafından standart ölçülere uyulmuştur. Çalışmamız 64 çocuk ve ergen ile yapılmış, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi etik kurulu tarafından onaylanmıştır. 27

3 Figür 1: Katılımcılara gösterilen beş farklı erkek doktor giyim tarzı (beyaz önlük, resmi, yarı resmi, gündelik ve spor) Figür 2: Katılımcılara gösterilen beş farklı kadın doktor giyim tarzı (beyaz önlük, resmi, yarı resmi, gündelik ve spor) Bulguların istatiksel analizi SPSS 16.0 programı ile yapılmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistikler (ortalama, yüzde değerleri) kullanılmıştır. BULGULAR Çalışmamıza katılan 64 çocuk ve ergenden 26 sı kız, 38 i erkekti. Örneklemimizin yaş ortalaması ise 10,9 idi. Çalışmamıza katılan katılımcılardan 15 i (%23) hekimin giyiminin kendileri için önemsiz olduğunu belirtirken, 49 (%77) kişi hekimin giyiminin (kısmen, oldukça ya da çok olmak üzere) kendileri için önemli olduğunu belirtmiştir. (Tablo 1) Tablo 1: Hekiminizin nasıl giyindiği sizin için önemli midir? (%) 28

4 Çalışmaya katılan çocuk ve ergenlerin 43 ü (%67) erkek hekimlerinin önlüklü olmasını tercih ederken, 4 ü (%6) resmi, 2 si (%3) yarı resmi, 7 si (%11) günlük giyim ve 8 i (%13) ise spor giyim tarzının erkek hekimleri için uygun olacağını belirtmişlerdir. Katılımcılarımızın 38 i (%59) erkek hekimlerinin çalışırken spor kıyafet giymemesi gerektiğini belirtmiş, bu oran resmi kıyafet için 11 (%17), yarı resmi kıyafet için 1 (%2), günlük kıyafet için 7 (%11) ve önlük için 7 (%11) olarak bulunmuştur. Kadın hekimler için tercih edilen giyim tarzları ise sırasıyla önlük 33 (%52), resmi kıyafet 15 (%23), yarı resmi kıyafet 5 (%8), günlük kıyafet 6 (%9) ve spor kıyafet 5 (%8) olmuştur. Kadın hekimler için en istenmeyen kıyafet seçimlerinin ise sırasıyla spor %36 (23), önlüklü 12 (%19), resmi 11 (%17), günlük 10 (%16) ve yarı resmi 8 (%12) olduğu bulunmuştur. Katılımcılarımızın 26 sı (%41) hekimin giyim şeklinin kendilerinin hekime olan güvenlerini etkileyebileceğini belirtirken, 17 si (%26) kesinlikle etkileyeceğini ifade etmiş; 21 katılımcı (%33) ise hekim giyiminin hekime olan güvenlerini etkilemeyeceğini belirtmişlerdir. (Tablo 2) Tablo 2: Hekiminizin nasıl giyindiği, kendisine duyduğunuz güveni etkiler mi? (%) TARTIŞMA Çalışmamızın bulguları çocuk ve ergenlerin hekimlerinin giyimini önemsediklerini, hekimin giyim tarzının hastalarının kendisine duyacakları güveni etkileyebileceğini, ayrıca hekimlerin beyaz önlük giymesinin hastaları tarafından daha çok tercih edildiğini göstermiştir. Beyaz önlük, uzun yıllardır hekimliğin geleneksel giysisi olarak kullanılmakta ve bu mesleğin bir sembolü olarak görülmektedir. 11 Beyaz önlüğün hekimliği sembolize etmesinin ilerisinde, hasta-hekim ilişkisi üzerine de etkisi olduğu belirtilmektedir. 12 Beyaz önlüğün hastalarda tanınabilirlik, temizlik, profesyonellik gibi izlenimler uyandırdığı belirtilmiştir. 4 Bununla birlikte hekimlik mesleğiyle birlikte değişen çalışma biçimleri ve toplumsal beklentiler sonucunda hekimlerin giyim biçimleri de değişim göstererek zamanla daha az resmi hale gelmiş, hekimler tarafından beyaz önlüğün tercih edilmesi geçmişe oranla azalmıştır. 6 Hatta pediatri ve psikiyatri bölümlerinde beyaz önlüğün hasta hekim ilişkisini bozabileceğini öne sürenler olmuştur. 11 Çalışmalarda da beyaz önlük giymeyen hekimlerin çoğunun psikiyatri ya da pediatri kliniklerinde çalıştıkları ve bu hekimlerin beyaz önlüğü, hastaları ile ilişkilerini bozduğu öngörüsü sebebiyle giymedikleri belirtilmiştir. 8 Avustralya da yapılan bir çalışmada genç hekimlerin önemli bir kısmının beyaz önlük giymediği belirlenmiştir. 13 Türkiye de de bazı pediatri, psikiyatri ve çocuk psikiyatrisi hekimlerinin benzer kaygılarla beyaz önlük giymedikleri görülmektedir. Hekim giyimi konusunda yapılmış birçok araştırma, hastaların hekimlerinin giyim tarzlarını önemsediklerini ve hekimlerin beyaz önlük giymesinin hastalar tarafından daha çok tercih edildiğini göstermiştir. 9,14,15 Bunun yanısıra Yeni Zellanda da yapılan bir çalışmada en fazla tercih edilen giyim şeklinin yarı resmi kıyafet olduğu saptanmış, 6 Amerika Birleşik Devletleri nde ise farklı doktor giyimlerinin hastaların doktorlarıyla ilgili memnuniyetlerinde bir etkisi olmadığı bulunmuştur. 19 Çalışmamıza katılan bireylerin çoğu diğer çalışmalarda olduğu gibi hekimlerinin giyim tarzlarının kendileri için önemli olduğunu ve hekimlerinin giyim tarzlarının hekimlerine duyacakları güveni etkileyeceğini belirtmişlerdir. Çalışmamızda hem erkek hem de kadın dok- 29

5 torlar için beyaz önlüğün en fazla tercih edilen giyim tarzı olması literatürdeki çalışmaların çoğunluğu ile uyuşmakta, beyaz önlük giymenin hasta hekim ilişkisini bozacağı görüşü ile çelişmektedir. Beyaz önlüğün çocuklar için anksiyete kaynağı olacağı yaygın olarak benimsenen bir görüş olmakla beraber çocuklarla yapılan çalışmalar, çocukların doktorların beyaz önlük giymesini daha çok tercih ettiklerini göstermektedir. 7,16 Çalışmamıza katılan çocukların büyük çoğunluğu da benzer şekilde hekimleri için beyaz önlüğü daha çok tercih etmiştir. Bu bulgular, çocuklar için beyaz önlük anksiyetesinin bir şehir efsanesi alabileceğini düşündürmekle beraber, gerek bizim çalışmamıza gerek diğer çalışmalara katılan çocukların 6-18 yaş aralığındaki, bilişsel olarak somut işlem dönemindeki çocuklar olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. Oysa bilişsel gelişimin işlem öncesi döneminde bulunan çocuklarda görsellik ve koşullu şartlanmanın davranışların ortaya çıkmasında somut işlem dönemindeki çocuklara oranla daha önemli olduğu bilinmektedir. Böylelikle, daha küçük çocuklarda beyaz önlük anksiyetesinin daha yoğun olacağı düşünülebilir. Bununla birlikte literatürde bu yaş çocuklarla yapılmış herhangi bir çalışmanın olmayışı, bu yaş aralığındaki çocuklar ile ilgili öngörüde bulunmamızı olanaksız kılmaktadır. Böylelikle daha küçük çocuklara yönelik benzer bir çalışmanın gerekliliği üzerinde durulabilir. Çalışmamızın bir diğer bulgusu, gerek kadın gerek erkek doktorlar için en istenmeyen giyim tarzının spor giyim olduğudur. Bu bulgu literatürdeki araştırmalar ile uyumlu görünmekte 10,21 ve hastaların hekimlerinin daha düzenli ya da önlüklü olmasını istemekle kalmayıp serbest giyinmelerini istemediklerini göstermektedir. Bununla beraber hastaların neden hekimleri için spor giyim tarzını istemediklerine dair herhangi bir verimiz bulunmamaktadır. Bununla birlikte hekimlerin daha formal giyinmelerinin hastalarda hekimin işine ve hastalarına karşı daha titiz olduğu izlenimi uyandırabileceği, bundan dolayı hastaların serbest giyimi tercih etmedikleri düşünülebilir. Çalışmamızın oldukça çarpıcı ve çocuk psikiyatri hekimlerinin klinik uygulamalarını etkileyebilecek sonuçları olmakla beraber, örneklem sayısının azlığı ve tek merkezli bir çalışma olması sonuçların etki gücünü kısıtlamaktadır. Sonuç olarak, başta pediatri ve psikiyatri kliniklerinde olmak üzere, hekimlerin hastalarla iletişimlerini bozacağı kaygısı ile önlük giymediği görülmekle beraber, bu kaygıyı destekleyebilecek yeterli bilimsel kanıt bulunmamaktadır. Oysa her türlü klinik pratikte kanıta dayalı bulgulara göre hareket eden hekimlerin, giyim şekli konusunda da kanıta dayalı bulgulara göre davranması gerektiği açıktır. Hasta hekim ilişkisi tüm hekimlik uygulamalarında önemli olmakla beraber, önerilen tedavilere uyumsuzluğun daha yüksek olduğu psikiyatri gibi bölümlerde, 22 bu ilişkinin önemi daha da artmaktadır. Hastaların beklentilerine uygun davranılması, hastaların hekimlerine duydukları güveni artırarak, tedaviye inançlarını, böylelikle de tedaviye uyumlarını artırabilir. Nitekim hasta hekim ilişkisinin tedavi uyumunu etkileyen en önemli faktör olduğu belirtilmiştir. 23 Böylelikle hasta hekim ilişkisini geliştirecek adımların atılmasının tedavi uyumunu artırabileceği öne sürülebilir. Çalışmamıza katılan hastaların önemli bir kısmının hekimin giyiminin, kendisine duyacakları güveni etkileyeceğini belirtmiş olması, bu konuda daha dikkatli davranmamız gerektiğini ve hastaların beklentilerine uygun davranmanın tedavi sonucunu etkileyebileceğini düşündürmektedir. Çalışmamız verilerine dayanarak, hasta-hekim ilişkisini irdeleyen daha kapsamlı çalışmalar yapılması, ilerde yapılacak çalışmalarda, önlük giymiş hekimlerin verdiği tedaviler ile önlük giymemiş hekimlerin verdiği tedaviler karşılaştırılarak bu konuda daha detaylı verilere ulaşılması gerektiğini düşünüyoruz. KAYNAKLAR 1. Tezcan M. Giyim Olgusuna Sosyo-Kültürel Bakış ve Türklerde Giyim. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 1983; 16: Mehrabian A. Nonverbal communication, third ed., London, AldineTransaction Publishers, Short D. First impressions. Br J Hosp Med 1993; 50: Rehman SU, Nietert PJ, Cope DW, Kilpatrick AO. What to wear today? Effect of doctor s attire on the trust and confidence of patients. Am J Med 2005; 118: Kurihara H, Maeno T, Maeno T. Importance of physicians attire: factors influencing the impression it makes on patients, a cross-sectional study. Asia Pac Family Med 2014; 13.1: Jones WHS, Potter P. Hippocrates, Cambridge, Harvard University Press, Gherardi G, Cameron J, West A, Crossley M. Are we dressed to impress? A descriptive survey assessing patients preference of doctors attire in the hospital setting. Clin Med 2009; 9: Drotar D. Physician behavior in the care of pediatric chronic illness: association with health outcomes and treatment adherence. J Dev Behav Pediatr 2009; 30:

6 9. Chung H, Lee H, Chang DS, Kim HS, Lee H, Park HJ ve ark. Doctor s attire influences perceived empathy in the patient-doctor relationship. Patient Educ Couns 2012; 89: Maruani A, Léger J, Giraudeau B, Naouri M, Le Bidre E, Samimi M, ve ark. Effect of physician dress style on patient confidence. J Eur Acad Dermatol Venereol 2013; 27: e333-e Lill MM, Wilkinson TJ. Judging a book by its cover: descriptive survey of patients preferences for doctors appearance and mode of address. BMJ 2005; 331: Vijayalakshmi A, Vel MT. Professional appearance of pediatrician: children and pediatricians opinion. Indian Pediatr 2003; 40: Farraj R, Baron J. Why do hospital doctors wear white coats? J R Soc Med 1991; 84: Shrestha A, Shrestha B, Amatya RC, Chawla C. Patients Perspective on Doctor s Attire. Nepalese J Head N Surg 2014; 3: Nihalani ND, Kunwar A, Staller J, Lamberti JS. How should psychiatrists dress? A survey. Community Ment Hlt J 2006; 42: Gjerdingen DK, Simpson DE, Titus SL. Patients and physicians attitudes regarding the physician s professional appearance. Arch Intern Med 1987; 147: Watson DAR, Chapman KE. What do Australian junior doctors think of white coats? Med Educ 2002; 36: Menahem S, Shvartzman P. Is our appearance important to our patients? Fam Pract 1998; 15: Fischer RL, Hansen CE, Hunter RL, Veloski JJ. Does physician attire influence patient satisfaction in an outpatient obstetrics and gynecology setting? Am J Obstet Gynecol 2007; 196: 186.e1-186.e Matsui D, Cho M, Rieder M. Physicians attire as perceived by young children and their parents: the myth of the white coat syndrome. Pediatr Emerg Care 1998; 14: Sotgiu G, Nieddu P, Mameli L, Sorrentino E, Pirina P, Porcu A, ve ark. Evidence for preferences of Italian patients for physician attire. Patient Prefer Adherence 2012; 6: Kaplan HI, Sadock BJ, Grebb JA. Doctor patient relationship and interviewing techniques. Kaplan and Sadock s Synopsis of Psychiatry, seventh ed., HI Kaplan, BJ Sadock, JA Grebb ve ark. (Ed), Baltimore, Williams and Wilkins, Frank E, Kupfer DJ, Siegel LR. Alliance not compliance: a philosophy of outpatient care. J Clin Psychiatry 1996: 56;