VERÝLÝ ANTRENMAN ÞÝDDETLERÝNDE YAPILAN EGZERSÝZLERE VERÝLEN METABOLÝK YANITLAR

Transkript

1 Spor Bilimleri Dergisi Hacettepe J. of Sport Sciences 007, 18 (1), 1-13 Araþtýrma Makalesi VERÝLÝ ANTRENMAN ÞÝDDETLERÝNDE YAPILAN EGZERSÝZLERE VERÝLEN METABOLÝK YANITLAR Sinem HAZIR, Tahir HAZIR, Alper AÞÇI, Caner AÇIKADA Hacettepe Üniversitesi Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yüksekokulu ÖZET Bu çalýþmanýn amacý, verili antrenman þiddetlerinde yapýlan egzersizlerde, kalp atým hýzý (KAH), kan laktat konsantrasyonu ([La]) ve oksijen tüketimi (VO ) parametrelerinde ortaya çýkan farklýlýklarý saptamaktýr. Çalýþmaya, düzenli olarak antrenman yapan yedi yol, dört dað bisikletçisi katýldý (yaþ: 5,±6, yýl, boy: 175,1±5,1 cm, vücut aðýrlýðý: 70,4±7,3 kg). Denekler, test-tekrar test VO ve laktat testi (LT), birer maks kez,0 (SÞE-), 3,0 (SÞE-3) ve 4,0 (SÞE-4) mm kan [La] karþýlýk gelen sabit þiddetli egzersizlerde (SÞE), [La] ±1 mm deðiþene kadar veya 30 dk egzersiz yaptýlar. Testler sýrasýnda portatif O analizörü (Cosmed K4b, Italy) ile VO ve KAH, her üç dakikada bir kulak memesinden alýnan kapiller kandan YSI 1500 laktik asit analizörü ile [La] ölçüldü. Test, tekrar-test güvenirlik katsayýsý tüm deðiþkenlerde 0,9'den büyüktür. Deneklerin tümü SÞE- testini tamamladý, SÞE-3 testini dört denek, SÞE-4 testini iki denek tamamlayabildi. SÞE-3'te yanýt (Y) KAH ile kestirim (K) KAH ve SÞE-4'te incelenen tüm parametrelerde, egzersize verilen yanýt ve kestirilen deðerler arasýndaki fark anlamlý bulundu (p<0,05). Sonuç olarak, heterojen yapýlý bir denek grubunda 3,0 ve 4,0 mm [La]'na denk gelen antrenman þiddetlerinde yapýlan uzun süreli egzersizlerdeki çalýþma süresi, KAH, VO ve VO maks'ýn kullanýlan yüzdesi bireysel olarak deðiþmekte ve bireyler arasýnda farklý metabolik zorlanmalar yaratabilmektedir. Buradan hareketle, bireysel cevaplar üzerinden iþ yükü belirlenmesinde verili bir antrenman þiddetine verilen cevap ve çalýþma süresinin belirlenmesi önemlidir. Anahtar Sözcükler: Dayanýklýlýk antrenmaný, Antrenman þiddeti, Antrenman süresi, Sabit þiddetli egzersiz, Kararlý denge METABOLIC RESPONSES TO VARIOUS EXERCISE INTENSITIES ABSTRACT The purpose of this study was to determine the differences on heart rate (HR), blood lactate concentrations ([La]) and oxygen consumption (VO ) parameters in various exercise training intensities. Subjects of this study were seven road and four mountain cyclists (age: 5.±6. years, height: 175.1±5.1 cm, body mass: 70.4±7.3 kg) who were regularly trained. Subjects were tested with cycle ergometer for VO and lactate test max (LT) against constant intensity work loads (CIE) at.0, 3.0 and 4.0 mm blood [La] levels respectively. Tests were terminated when blood [La] changed ±1.0 mm at each exercise intensity or after 30 min of exercise duration. During exercise tests VO and HR were Geliþ Tarihi: Yayýna Kabul Tarihi:

2 Hazýr, Hazýr, Aþçý, Açýkada measured with a portable oxygen analyzer (Cosmed K4b, Italy) in every minute, and [La] was measured every 3 min in capillary blood samples from the earlobe. Test-retest reliability coefficent values were greater than 0.9 for all variables. 30 min exercise was completed without deviation in [La] level by all subjects in the CIE- test, by four subjects in the CIE-3 test, and by two subjects in the CIE-4 test. In the CIE-3 test there was a significant difference (p<0.05) in HR between measured and estimated values. On the other hand, in CIE-4 all parameters (HR, VO, %VO max) revealed significant differences between measured and estimated values. It was concluded that in a heterenogenous subject group; prolonged exercise duration, HR, VO and %VO max parameters at 3.0 and 4.0 mm exercise intensities show individual differences and result in different metabolic stress, and it, therefore, is more reliable to consider individual responses to a given intensity and duration of work at a given intensity. Key Words: Endurance training, Training intensity, Training duration, Constant load exercise, Steady state GÝRÝÞ Dayanýklýlýk, sporcularýn yorgunluða karþý direnme kapasitesi olarak tanýmlanmakta (Harre, 198) ve ayný zamanda belirli bir þiddetteki çalýþmanýn ortaya konacaðý sürenin sýnýrlarýný belirtmektedir (Bompa, 1998). Maksimal oksijen tüketimi (VO maks), bireylerin dayanýklýlýk egzersizlerindeki performans kapasitesini belirlemede önemli bir kriter olmasýna raðmen, ayný VO deðerlerine maks sahip bireyler karþýlaþtýrýldýðýnda (Costill, Thomason ve Robert, 1973) VO maks ve dayanýklýlýk performansý arasýnda zayýf bir korelasyon gözlenmiþtir (Maffulli, Capasso ve Lancia, 1991; McLellan ve Cheung,199). Tanaka ve Matsura (1984) antrenmanla VO maks'daki geliþmenin sýnýrlý olup VO maks'ýn bir üst sýnýra ulaþmasýna raðmen dayanýklýlýðýn geliþmeye devam ettiðini gözlemlemiþlerdir. Bu nedenle, dayanýklýlýk performansýnda bireysel farklýlýklar, VO maks'tan çok anaerobik eþik (AE) olarak bilinen spesifik [La]'na karþýlýk gelen iþ yükü veya VO ile daha yakýn iliþki içerisindedir (Allen, Seals, Hurley, Ehsani ve Hagberg, 1985; Farrel, Wilmore, Coyle, Billing ve Costill, 1979). Antrenman þiddeti sporcularýn performanslarý için kritik bir rol oynar. Dayanýklýlýk antrenman programlarýnda sporcular ilk olarak egzersizin kapsamýný, daha sonra da egzersizin þiddetini artýrýrlar (Dennis ve Noakes, 1998). Optimal þiddette olmayan bir antrenman programý aerobik performansý geliþtirmemekte, yüksek þiddetli bir antrenman programý ise aþýrý antrenmana yol açabilmektedir. Bu yüzden, antrenman þiddetinin gözlenmesi antrenör ve sporcular için oldukça önemlidir (Gilman,1996). Egzersiz þiddetinin kontrol edilmesinde genelde kalp atým hýzý (KAH), güç çýktýsý, hýz, VO 'ýn maks kullanýlan yüzdesi (%VO maks), [La] ve solunumsal parametreler kullanýlmaktadýr (Boulay, Simoneau, Lortie ve Bouchard, 1997). Egzersiz þiddeti, genellikle VO maks veya maksimal KAH (KAH ) yüzdesinmaks den tanýmlanmakla beraber, son zamanlarda yapýlan çalýþmalar egzersize verilen [La] yanýtlarýnýn, VO veya KAH'ye oranla metabolik stresin ölçümü için daha iyi bir kriter olabileceðini göstermektedir (Stoudemire ve ark.,1996). Bu yüzden, AE ölçümü antrenman programýnda VO maks 'dan daha duyarlýdýr (Rotstein, Dotan, Bar- Or ve Tenenbaum, 1986). Dayanýklýlýk kapasitesini belirlemede ve antrenman kontrolünü saðlamada ise kan laktat profili çok önemli bir araçtýr (Foster ve ark., 1993).

3 Verili Antrenman Þiddetlerinde Metabolik Yanýtlar Bir çok spor bilimcisi AE parametrelerini sporcularýn fizyolojik kapasitesini tahmin etmek ve antrenman þiddetini belirlemekte kullanmýþlardýr (Astrand ve Rodahl, 1986; Bentley, Newell ve Bishop, 007; Foxdal, Sjödin A., Sjödin, B ve Östman, 1994; Hoogeveen ve Schep, 1997; Nicholson ve Sleivert, 001). Dayanýklýlýk antrenmanlarý da 0,5 ile 1,0 mm arasýnda deðiþen [La]'na denk gelen antrenman þiddetlerinde ve farklý sürelerde planlanmaktadýr (Jansen, 001). Bununla beraber, belirlenen [La] deðeri karþýlýðý þiddette yapýlan çalýþmalarda; ilerleyen çalýþma süresiyle birlikte sabit þiddet karþýlýðý olarak metabolik deðerler artmakta ve farklý bir þiddet karþýlýðý metabolik eþik oluþturmaktadýr (Urhausen ve Kindermann, 199). Bu durum, sabit þiddetli çalýþmalarda, baþlangýç yükünün hangi sürede deðiþime uðradýðý sorusunu gündeme getirmektedir. Buradan hareketle bu araþtýrmanýn amacý; sabit [La]'larýndaki (,0, 3,0 ve 4,0 mm) farklý antrenman þiddetleri ile yaptýrýlan sabit þiddetli bisiklet egzersizlerinde [La], KAH ve VO 'deki deðiþimleri gözlemek ve [La]'daki deðiþime baðlý olarak verili antrenman þiddetine ait optimal antrenman süresini belirlemektir. YÖNTEM Araþtýrma Grubu: Bu çalýþmanýn a- raþtýrma grubu, düzenli olarak antrenman yapan yedisi yol, dördü dað bisikletçisi olmak üzere 11 denekten oluþturuldu (yaþ (yýl): 5,±6,, boy (cm): 175,1±5,1, vücut aðýrlýðý (kg): 70,4±7,3). Çalýþma süresince incelenen deðiþkenlerin etkilenmemesi için deneklerden, antrenman programlarýna ara vermeleri, beslenme alýþkanlýklarýný deðiþtirmemeleri ve herhangi bir ilaç kullanmamalarý istendi. Her denek test ve tekrar-test VO maks ve laktat eþikleri (LT); birer kez de,0, 3,0 ve 4,0 mm [La]'na karþýlýk gelen sabit þiddetli egzersizler (SÞE) olmak üzere toplam 5 kez test edildi. Testler iki tam gün ara ile günün ayný saatinde yapýldý. Denekler,0, 3,0 ve 4,0 mm sabit þiddetteki egzersizlere rastgele sýra ile alýndý. Veri Toplama Araçlarý ve Ýþlem Yolu Antropometrik Ölçümler: Boy uzunluklarý, 1mm hassasiyetle ölçüm yapan bir stadiometrede (Holtain Ltd., UK), vücut aðýrlýklarý her test öncesi 0,1 kg hassasiyetle ölçüm yapan bir baskülde (Tanita 401 A, Japonya) ölçüldü. VO LT ve sabit þiddetli egzersiz maks testleri: VO ve LT testi bisiklet ergomet- maks resinde (Monark 834 E Ligindo, Ýsviçre) giderek artan iþ yükü protokolüne göre yapýldý (Weltman ve ark., 1990). Denekler, watt (W) yük ile 3 dakika ýsýndýktan sonra, 90 devir/dk sabit pedal hýzýnda ve 90 W baþlangýç yükünde olmak üzere egzersize baþladýlar ve her üç dakikada bir yük 45 W artýrýldý. Teorik KAH 'ýn %90 maks 'nýnýn aþýlmasý, solunum deðiþim oranýnýn (RER) 1,1'in üzerine çýkmasý ve 8,0 mm [La]'ndan yüksek deðerlere (Shephard, 199) varýlmasý veya pedal hýzýnýn 85 devir/dk'nýn altýna düþmesi veya deneðin kendi isteðiyle testi sonlandýrmasý VO maks için kriter olarak alýndý. Her yük artýmýndan önceki 30 saniye içerisinde kulak memesinden [La] analizi için kan alýndý. Bu test protokolü iki gün sonra tekrarlandý. Sabit þiddetli egzersiz (SÞE) testleri: Denekler son VO testinden 48 saat maks sonra rastgele sýrayla,0 (SÞE-), 3,0 (SÞE-3) ve 4,0 (SÞE-4) mm [La]'larýna karþýlýk gelen þiddetlerde olmak üzere üç kez egzersiz yaptýlar. Egzersizlerden önce W yükte 3 dakika ýsýndýlar. SÞE- testinde denekler,01,0 mm [La] aralýðýnda, SÞE-3 testinde denekler 3,01,0 mm [La] aralýðýnda, SÞE-4 testinde denekler 4,01,0 mm [La] aralýðýnda deðerlendirildi. Bu deðerlerin altýna inildiðinde veya üzerine çýkýldýðýnda veya 30 dakika sonra test sonlandýrýldý (Heck ve ark., 3

4 Hazýr, Hazýr, Aþçý, Açýkada 1985). Testler sýrasýnda VO, KAH ve her üç dakikada bir kulak memesinden alýnan arteriyalize kandan [La] ölçüldü.,0, 3,0 ve 4,0 mm [La] karþýlýk gelen iþ yükü, VO ve KAH'lar; VO ve LT testlerinden elde maks edilen iþ yükü-[la], iþ yükü-kah ve iþ yükü-vo grafiklerinden Microsoft Excel programýnda en uygun. ve 3. dereceden polinom eðrilerinden elde edilen denklemler yardýmýyla hesaplandý (Hoogeveen ve Schep, 1997; Vachon, Basset ve Clarke, 1999). Tüm bu denklemlerde R²>0,98'dir. [La]'da ±1,0 mm sapma süresi [La]-zaman grafiðinden hesaplandý. Belirlenen þiddetlerde VO ve KAH'daki sapma süre- leri VO -zaman ve KAH-zaman grafiklerin- den hesaplandý. VO 'de sapma kriteri ±,1 ml.dk-1.kg-1 (Shephard, 198), KAH 'da ±5 atým.dk-1 (Astrand ve Rodalh, 1986) kabul edildi. Laktik Asit Ölçümü : Dinlenik ve testler esnasýnda alýnan kan örneklerinde, [La] hiçbir iþleme tabi tutulmadan ve bekletilmeden elektroenzimatik yöntemle YSI 1500 laktik asit analizöründe (Yellow Springs Instrument, USA) hemolize tam kan þeklinde ölçüldü. Analizörün kalibrasyonu her denek için, 5,0 mm ve mm laktat standart çözeltileri ile testlere baþlamadan önce ve membran veya çözelti deðiþikliklerinde yapýldý. O k s i j e n T ü k e t i m i v e K A H Ölçümleri: Testler sýrasýnda VO ve KAH, K4b² Cosmed portatif telemetrik ölçüm sistemiyle ölçüldü (Vacumetrics Inc., Ventura, Ýtalya). Analizör her test günü konsantrasyonu bilinen sertifikalý gaz karýþýmý (O = %15,6, CO = %4,1, N = Balans) ile; akýmmetre ise 3L þýrýnga ile üretici firmanýn önerdiði þekilde kalibre edildi. Testler sýrasýnda oksijen analizörünün hafýzasýna kaydedilen veriler bilgisayara aktarýldý. VO ve LT testinde her iþ yükü- maks nün son dakikasýndaki, sabit þiddette egzersizlerde ise her dakikadaki VO ve KAH'larýn ortalamalarý belirlendi. Verilerin Analizi: Elde edilen verilerin tanýmlayýcý istatistikleri (, Ss) hesaplan-dýktan sonra; VO maks ve LT testlerindeki deðiþkenler arasýndaki test ve tekrar-test güvenirlik katsayýlarý sýnýfiçi korelasyon analizi ile belirlendi. SÞE-, SÞE-3 ve SÞE-4 testlerine verilen [La], KAH ve VO yanýtlarý bireysel olarak de- ðerlendirildi. VO ve LT'den,0, 3,0 ve maks 4,0 mm [La]'na denk gelen KAH ve VO ile SÞE-, SÞE-3 ve SÞE-4 testlerindeki yanýt KAH ve VO deðerleri arasýndaki fark eþleþtirilmiþ iki örnek testi ile deðerlendirildi. Tüm istatistik iþlemler SPSS 10,0 paket programýnda yapýldý ve p<0,05 güven aralýðý kullanýldý. BULGULAR Deneklerin VO maks ve LT'den elde edi- len ortalama VO, KAH ve [La] maks maks maks deðerleri sýrasýyla 61,09,1 ml.dk-1.kg-1, 191,57,9 atým.dk-1 ve 10,71,4 mm olarak bulundu. SÞE-, SÞE-3 ve SÞE-4 testlerinde 30 dakika boyunca her 3 dakikada bir ölçülen bireysel [La] yanýtlarý Þekil 1'de verildi. SÞE-'de deneklerin tümü 30 dakikalýk egzersiz süresince [La] deðerlerinde sapma olmadan (1,0 mm) egzersizi tamamladý (Tablo 1). SÞE-3 testine deneklerin verdiði [La] yanýtlarýndaki sapma süresi (SS) 4,- dakika arasýnda deðiþmektedir. SÞE-3 testinde grubun ortalama SS 17,411,5 dakika olarak bulundu (Tablo 1). SÞE-3 testinde SS'nin varyasyon katsayýsý %63,4'tür. SÞE-4 testine deneklerin verdiði [La] yanýtlarýndaki SS,4- dakika arasýnda deðiþmektedir. SÞE-4 testinde grubun ortalama SS 10,710,1 dakika olarak bulundu (Tablo 1). Bu egzersiz þiddetinde SS 'nin varyasyon katsayýsý % 94,6 bulundu. VO ve LT'den hesaplanan (H) H- maks KAH, H-VO ve H-%VO ile SÞE'lere maks sapma süresine kadar verilen yanýt (Y) Y- X 4

5 Verili Antrenman Þiddetlerinde Metabolik Yanýtlar [La](Mm) [La](Mm) [La](Mm) Þekil 1. SÞE-, SÞE-3 ve SÞE-4 testlerinde 1 mm sapma süresine kadar her 3 dk'da bir ölçülen bireysel [La] deðerleri ( ±1 mm). 5

6 Hazýr, Hazýr, Aþçý, Açýkada Tablo 1. SÞE-, SÞE-3 ve SÞE-4 testlerinde ölçülen [La] deðerinde 1 mm sapmaya denk gelen sapma süreleri (dk) Sapma Süresi (dk) Denekler SÞE- SÞE-3 SÞE-4 D1 D D3 D4 D5 D6 D7 D8 D9 D10 D11 Ortalama Ss 0,0 0,1 4,3 4, 1,3 8,1 5, 7,8 17,4 11,5 6, 15,4,4 4,5 5, 5,3 4, 8, 6,1 10,7 10,1 KAH, Y-VO ve Y-%VO ortalamalarý maks arasýndaki fark Tablo 'de verildi. SÞE- 'de anlamlý fark gözlenmezken (p>0,05), SÞE-3'de KAH'ýnda ölçülen ve hesaplanan deðiþkenler arasýnda fark anlamlý ve düþüktür (p<0,05). SÞE-4'de hesaplanan ve ölçülen tüm deðiþkenler arasýndaki fark istatistiksel olarak anlamlýdýr (p<0,05). SÞE'lerdeki þiddetler %VO olarak ifa- maks de edildiðinde ise SÞE-'de %61,810,3, SÞE-3'te 73,08,3 ve SÞE-4'te 80,07,3 %VO 'a denk gelmiþtir (Tablo ). maks SÞE'lere verilen yanýt KAH ve VO deðerleri Þekil A ve B'de verildi. H-KAH 'dan 5 atým.dk-1 farklý KAH kararlý denge kriterine göre deneklerin SÞE'lere verdikleri KAH yanýtlarý incelendiðinde, SÞE- testinde beþ denek, SÞE-3 testinde altý denek, SÞE-4 testinde ise iki denek hesaplanan KAH'da sapma olma- Tablo. VO maks ve LT testinden hesaplanan ortalama H-KAH, H-VO ve H-%VO maks ile SÞE'lere verilen Y-KAH, Y-VO ve Y-%VO maks yanýtlarý arasýndaki fark ve bireysel minimum ve maksimum deðerleri. X Bireysel deðerler Ss t minimum maksimum -1 Y-KAH (atým.dk ) -1 H-KAH (atým.dk ) Y-VO (ml.dk.kg ) H-VO (ml.dk.kg ) Y-%VO maks H-%VO maks -1 Y3-KAH (atým.dk ) -1 H3-KAH (atým.dk ) Y3-VO (ml.dk.kg ) H3-VO (ml.dk.kg ) Y3-%VO maks H3-%VO maks -1 Y4-KAH (atým.dk ) -1 H4-KAH (atým.dk ) Y4-VO (ml.dk.kg ) H4-VO (ml.dk.kg ) Y4-%VO maks H4-%VO maks *p<0,05 149,8 148,4 38,3 37, 63,3 61,8 157,1 163,1 43,7 44, 7,7 73,0 159,5 171,1 45,7 48,4 75,3 80,0 14,8 13,4 8,1 6,3 1,0 10,3 9,6 11,3 4,8 6,5 11,0 8,3 6,3 9,8 5,7 6,3 5,9 7,4 6 0,60 0,84 0,67 -,3* -0,46-0,16-3,15* -,85* -,95* 118,4 119,0 0, 8,8 3,6 46,3 134, ,5 36,4 66,6 60,4 148, ,8 39,9 66,5 70,0 17,8 163,0 47,9 46,7 76,1 79,8 169,4 178,0 51,6 56,6 98,7 86,5 169, ,7 61,8 86,1 9,8

7 Verili Antrenman Þiddetlerinde Metabolik Yanýtlar dan egzersizi tamamladýlar. H-VO 'den,1 ml.dk.kg VO kararlý denge kriterine göre deneklerin SÞE'lere verdikleri VO yanýtlarý incelendiðinde SÞE- testinde altý denek, SÞE-3 testinde beþ denek, SÞE-4 testinde ise üç denek kestirilen VO 'de sapma olmadan egzersizi tamamladýlar. Þekil. SÞE-, SÞE-3 ve SÞE-4 testlerinde 30 dk boyunca her 1 dk'da bir ölçülen bireysel KAH (A) ve VO (B) deðerleri ( D1, D, D3, D4, D5, D6, D7, D8, + D9, D10, D11) * 7

8 Hazýr, Hazýr, Aþçý, Açýkada TARTIÞMA Giderek artan iþ yükü egzersiz testlerinden elde edilen fizyolojik deðiþkenler genellikle uzun süreli egzersiz þiddetinin tahmin edilmesinde kullanýlmaktadýr (Bentley ve ark., 007; Heck ve ark., 1985; Jacobs, 1986; Magnoni, Sirtori, Lorenzelli ve Cerretelli, 1990). Bu çalýþmada da,,0, 3,0 ve 4,0 mm [La]'na karþýlýk gelen egzersiz þiddetlerindeki fizyolojik yanýtlar incelenmiþtir. SÞE- testinde deneklerin tümü 1,0 mm [La]'nda sapma olmadan 30 dakikalýk egzersizi tamamladýlar. Bu bulgu, SÞE-'de laktat üretimi ve eliminasyonun dengede olduðunu düþündürmektedir. Buna karþýlýk, SÞE-3 testinde dört denek, SÞE-4 testinde ise sadece iki denek 30 dakikalýk egzersiz süresini 1,0 mm [La]'nda sapma olmadan tamamlayabildiler. Ýþ yükü arttýkça o iþ yükündeki çalýþma süresi azaldý. SS'nin varyasyon katsayýsýnýn SÞE-3'de %63,4, SÞE-4'de ise %94,6 olmasý, egzersizin þiddeti arttýkça verilen fizyolojik yanýtlarýn bireysel seviyede çok deðiþken olduðunu göstermektedir. Bu bulgular, benzer þiddetlerde yapýlan diðer çalýþmalarýn sonuçlarýyla uyumludur (Orok, Hughson, Green ve Thomson, 1989; Oyono-Enguelle ve ark., 1990; Ribeiro ve ark.,1986). AE iþ yükünün sabit þiddetli egzersizlerde laktat üretimi ve eliminasyonunun dengede olduðu iþ yükünün üst limitini yansýttýðý belirtilmekle beraber (Allen ve ark., 1985; Foxdal, Sjodin ve Sjodin 1996; Robinson, Robinson, Hume ve Hopkins,1991; Wassermann, Whipp, Koyal ve Beaver, 1973); Aunola ve Rusko (199) 4,0 mm sabit [La]'nun bu limiti yansýtmadýðýný ve AE'deki egzersizlerin [La]'nun denekler arasýnda %81 varyasyon gösterdiðini belirtmiþtir. Benzer bulgularý diðer araþtýrmacýlar da desteklemektedir (Almarwaey, Jones ve Tolfrey, 004; Denadai, Gomide ve Greco, 005; Heck ve ark., 1985; Rusko, Luhtanen, Viitasalo, Rehunen ve Härkönen, 1986 ). Ribeiro ve arkadaþlarý, (1986), sekiz denekle giderek artan iþ yükü testinden belirledikleri aerobik eþik (AerT)'de, AE 'de, AerT ile AE arasý ve son olarak AE ile VO arasý egzersiz þiddetlerinde 40 da- maks kika egzersiz yaptýrmýþlardýr. Deneklerin tümü 40 dakikalýk egzersizi AerT'de ve AerT ile AE arasý egzersiz þiddetinde tamamlamýþlar; AE egzersiz þiddetinde bir denek %87 KAH ve 4,7 mm sabit [La]'na raðmen yorgunluk nedeniyle 3. dakikada egzersizi sonlandýrmýþtýr. AE ve VO a- maks rasý egzersiz þiddetinde ise hiçbir denek egzersizi tamamlayamamýþ, 1 ile dakika arasýnda yorgunluk meydana gelmiþtir. Buradaki araþtýrmada SÞE-'nin AerT'ye, SÞE-3'ün AerT ile AE arasýna, SÞE-4'ün AE'ye karþýlýk geldiði kabul edilirse; SÞE-3 ve SÞE-4'deki egzersiz süreleri Ribeiro ve arkadaþlarýnýnkinden (1986) farklý olduðu gözlenir. Ribeiro ve arkadaþlarýnýn (1986) çalýþmasýndaki deneklerin VO maks deðerlerinin ortalamalarý (54,08,0 ml.dk-1.kg-1) bu çalýþmadaki deneklerden daha düþüktür. Bu bulgular, submaksimal sabit þiddetteki egzersizlerde fizyolojik yanýtlarýn VO maks'dan baðýmsýz olduðunu göstermektedir. Bu çalýþmada %VO maks'da bireysel deðerler geniþ bir aralýkta deðiþkenlik gösterdi (Tablo ). Birçok araþtýrmada, %VO maks'ýn 60-85'ine kadar olan egzersiz þiddetlerinde [La]'nýn sabit kaldýðý, bu þiddetlerin üzerinde ise arttýðý saptanmýþtýr (Costill ve ark., 1973; Denis ve ark., 1998; Farrel ve ark., 1979; LaFontaine, Londeree ve Spath, 1981). Costill ve arkadaþlarý (1973), [La]'nun artmaya baþladýðý egzersiz þiddetinin %70 VO maks olduðunu belirtmiþlerdir. Yedi antrenmanlý bisikletçide VO maks'ýn %40, %6 ve %83'üne karþýlýk gelen þiddetlerde 60 dakikalýk egzersiz esnasýnda sadece en düþük þiddette [La] 'nun sabit kaldýðý, diðer þiddetlerde ise zamana baðlý olarak deðiþtiði saptan- 8

9 Verili Antrenman Þiddetlerinde Metabolik Yanýtlar mýþtýr (Orok ve ark., 1989). Laktat eþiklerini dikkate almadan sadece %VO maks ve %KAH þiddetlerine göre uygulanan maks antrenmanlarda bireyler arasýnda farklý metabolik zorlanmanýn oluþtuðunu belirlenmiþtir (Hofmann, Von Duvillard, Seibert, Pokan ve Wonish, 001; Meyer, Gabriel ve Kindermann 1999). Dayanýklýlýk antrenmanlarýnýn þiddeti genellikle kullanýmýndaki kolaylýk nedeniyle [La]'larýna karþýlýk gelen KAH'lerine dayanmaktadýr (Foster, Fitzgerald ve Spatz, 1999; Esteve-Lanao, Foster, Seiler, ve Lucia, 007; Güner, Kunduracýoðlu, Ulkar, 006; Güner, Kunduracýoðlu, Ulkar, Ergen, 005). Buna karþýn, u- zun süreli egzersizlerde KAH ve VO 'nin sürekli artýþ gösterdiði gözlenmiþtir (Kindermann, Simon ve Keul, 1979). Bu çalýþmada da SÞE'lerde Y-KAH ve Y-VO deðerleri bazý deneklerde hesaplanan deðerlerin altýnda bazýlarýnda ise üstünde ölçüldü. Giderek artan iþ yükü egzersizi testinden elde edilen sabit [La]'larýna karþýlýk gelen KAH ve VO 'nin uzun süreli eg- zersizlerde bireysel olarak deðiþtiði ve egzersiz þiddetini belirlemede gruba genellenemeyeceði söylenebilir. SÞE- hariç, diðer þiddetlerde H-KAH, H-VO ve H- %VO ile Y-KAH, Y-VO ve Y-%VO maks maks yanýtlarý arasýnda istatistiksel olarak anlamlý fark saptandý (Tablo ). Bu bulgular,,0 mm [La] düzeyi yüklenmelerde herhangi bir fizyolojik parametre verili egzersiz þiddetini yansýtýrken, daha yüksek þiddetli yüklenmelerde hesaplama yöntemi ile saptanan hiçbir deðiþkenin, verili bir egzersiz þiddetini belirlemek için uygun olmadýðýný göstermektedir. Magnoni ve arkadaþlarý (1990), artan vücut sýcaklýðýyla birlikte KAH ve VO 'de artýþ olduðunu, bu nedenle giderek artan iþ yükü egzersiz testinde elde edilen KAH'ye karþýlýk gelen iþ yükünde egzersiz yapýldýðýnda, hesaplanan KAH'ý yansýtmadýðýný belirtmiþlerdir. Bu konuda yapýlan diðer çalýþmalarýn sonuçlarý da bu çalýþmanýn bulgularýyla u- yumludur (Lajoie, Laurencelle ve Trudeau 000; Maciejewski, Messonnier, Moyen ve Bourdin, 007; Parker, Robergs, Quintana, Frankel ve Dallam, 1997; Scott, 1999). Bu çalýþmanýn bulgularý, giderek artan iþ yükü egzersiz testiyle belirlenen ve sabit [La]'a dayanan antrenman þiddetlerinde yapýlan uzun süreli egzersizlerdeki çalýþma süresi,,0 mm [La] antrenman þiddetinde benzer, 3,0 ve 4,0 mm [La] antrenman þiddetlerinde ise bireyler arasýnda farklý olduðunu gösterdi. Bu sonuçlar, heterojen yapýlý bir denek grubunda hesaplama yönteminin iþ yükünü belirlemede uygun bir yaklaþým olmadýðýný, elit sporcularda grup ortalamalarý yerine verili bir antrenman þiddetine verilen bireysel yanýtlar üzerinden iþ yükü ve çalýþma süresinin belirlenmesinin daha uygun bir yaklaþým olduðunu düþündürmektedir. Yazar Notu: Bu çalýþma, Verili Antrenman Þiddetlerinde Yapýlan Egzersizlerde Metabolik Parametrelerde (KAH, La ve VO ) Ortaya Çýkan Farklýlýklar, Hacettepe Üniversitesi Saðlýk Bilimleri Enstitüsü Spor Bilimleri ve Teknolojisi Programý Bilim Uzmanlýðý Tezi, Ankara, 003'de yapýlan tez çalýþmasýnýn özetidir. Yazýþma Adresi (Corresponding Address) Sinem HAZIR Hacettepe Üniversitesi Spor Bilimleri ve Teknolojisi Yüksekokulu Beytepe / ANKARA e-posta: shazir@hacettepe.edu.tr KAYNAKLAR Allen, W.K., Seals, D.R., Hurley, B.F., Ehsani, A.A. & Hagberg, J.M. (1985). Lactate threshold and distancerunning performance in young and older endurance athletes. J Appl 9

10 Hazýr, Hazýr, Aþçý, Açýkada Physiol, 58, Almarwaey, O.A., Jones, A.M. & Tolfrey, K. (004). Maximal lactate steady state in trained adolescent runners. J Sports Sci, (), Astrand, P. & Rodahl, K. (1986). Textbook of Work Physiology. 3th Ed. USA: Mc Graw-Hill Book Company. Aunola, S. & Rusko, H. (199). Does anaerobic threshold correlate with maximal lactate steady-state? J Sports Sci, 10(4), Bentley D.J., Newell, J. & Bishop, D. (007). Incremental exercise test design and analysis: Implications for p e r f o r m a n c e d i a g n o s t i c s i n endurance athletes. Sports Med. 37(7), Bompa, T.O. (1998). Antrenman Kuramý ve Yöntemi. Çev: Ýlknur Keskin, A.Burcu Tuner. Ankara: Kültür Ofset. Boulay, R.M., Simoneau, J.A., Lortie, G. & Bouchard, C. (1997). Monitoring high-intensity endurance exercise with heart rate and thresholds. Med Sci Sports Exerc, 9(1), Costill, D.L., Thomason, H. & Robert, E. (1973). Fractional utilization of the aerobic capacity during distance running. Med Sci Sports Exerc, 5, Denadai, B.S., Gomide, E.B. & Greco, C.C. (005). The relationship between onset of blood lactate accumulation, critical velocity, and maximal lactate steady state in soccer players. J Strength Cond Res, 19(), Denis, C., Dormois, D., Castells, J., Bonnefoy, R., Padilla, S., Geyssant, A. & L a c o u r, J. R., ( ). Comparison of incremental and steady state tests of endurance traning. Eur J Appl Physiol, 57, Dennis, S.C. & Noakes, T.D. (1998). Physiological and metabolic responses to increasing work rates: Relevance for exercise prescription. J Sports Science, 16, Esteve-Lanao, J., Foster, C., Seiler, S. & Lucia, A. (007). Impact of training intensity distribution on performance in endurance athletes. J Strength Cond Res, 1(3), Farrel, P.A., Wilmore, J.H., Coyle, E.F., Billing, J.E. & Costill, D.L. (1979). Plasma lactate accumulation and distance running performance. Med Sci Sports Exerc, 11(4), Foster, C., Cohen, J., Donovan, K., Gastrau, P., Killian, P.j., Schrager, M. & Snyder, A.C. (1993). Fixed time versus fixed distance protocols for the blood lactate profile in athletes. Int J Sports Med, 14(5), Foster, C., Fitzgerald, D.J. & Spatz, P. (1999). Stability of blood lactateheart rate relationship in competitive athletes. Med Sci Sports Exerc, 31(4), Foxdal, P., Sjodin, A. & Sjodin, B. (1996). Comparison of blood lactate concentrations obtained during incremental and constant intensity exercise. Int J Sports Med, 17(5), Foxdal, P., Sjödin, B., Sjödin, A. & Östman, B. (1994). The validity and accuracy of blood lactate measurements for prediction of maximal endurance running capacity. Int J Sports Med, 15(), Gilman, M.B. (1996). The use of heart rate to monitor the intensity of endurance training. Sports Med, 1(), Guner, R., Kunduracioglu, B. & Ulkar, B., (006). Running velocities and heart rates at fixed blood lactate concentrations in young soccer players. Adv Ther 3(3), Guner, R., Kunduracioglu, B., Ulkar, B. & 10

11 Verili Antrenman Þiddetlerinde Metabolik Yanýtlar Ergen, E. (005). Running velocities and heart rates at fixed blood lactate concentrations in elite soccer players. Adv Ther, (6), Harre, D. (198). Principles of Sports Training. Berlin: Sportverlag. Heck, H., Mader, A., Hess, G., Mucke, S., Muller, R. & Hollmann, W. (1985). Justification of the 4 mmol/l lactate threshold. Int J Sports Med, 6, Hofmann, P., Von Duvillard, S.P., Seibert, F.J., Pokan, R. & Wonish, M. (001). %HRmax target heart rate is dependent on heart rate performance curve deflection. Med Sci Sports Exerc, 33(10), Hoogeveen, A.R. & Schep, G. (1997). The plasma lactate response to exercise and endurance performance: Relationships in elite triathletes. Int J Sports Med, 18(7), Jacobs, I. (1986). Blood lactate: Implications for training and sports performance. Sports Med, 3(1), Janssen, P. (001). Lactate Threshold Training. USA: Human Kinetics. Kindermann, W., Simon, G. & Keul, J. (1979). The significance of the anaerobic determination of work load intensities during progressive exercise. Eur J Appl Physiol, 4, LaFontaine, T.P., Londeree, B.R. & Spath, W.K. (1981). The maximal steady state versus selected running events. Med Sci Sports Exerc, 13(3), Lajoie, C., Laurencelle, L. & Trudeau, F. (000). Physiological responses to cycling for 60 minutes at maximal lactate steady state. Can J Appl Physiol, 5(4), Maciejewski H, Messonnier L, Moyen B & Bourdin M. (007). Blood lactate and heat stress during training in rowers. Int J Sports Med, 4 (Basýmda). Maffulli, N., Capasso, G. & Lancia, A. (1991). Anaerobic threshold and performance in middle and long distance running. J Sports Med Phys Fitness, 31, Magnoni, P., Sirtori, M.D., Lorenzelli, F. & Cerretelli, P. (1990). Physiological responses during prolonged exercise at the power output corresponding to the blood lactate threshold. Eur Appl Physiol, 60, McLellan, T.M. & Cheung, K.S. (199). A comparative evaluation of the Ýndividual anaerobic threshold and the critical power. Med Sci Sports Exerc, 4(5), Meyer, T., Gabriel, H.H.W. & Kindermann, W. (1999). Is determination of exercise Ýntensities as percentages of VOmax or HRmax adequate?. Med Sci Sports Exerc, 31(9), Nicholson, R.M. & Sleivert, G.G. (001). Indices of lactate threshold and their relationship with 10-km running velocity. Med Sci Sports Exerc, 33(), Orok, C.J., Hughson, R.L., Green, H.J. & Thomson, J.A. (1989). Blood lactate responses in incremental exercise as predictors of constant load performance. Eur J Appl Physiol Occup Physiol, 59(4), Oyono-Enguelle, S., Heitz, A., Marbach, J., Ott, C., Gartner, M., Pape, A., Vollmer, J.C. & Freund, H. (1990). Blood lactate during constant-load exercise at aerobic and anaerobic thresholds. Eur J Appl Physiol Occup Physiol, 60(5), Parker, D., Robergs, R.A., Quintana, R., Frankel, C.C. & Dallam, G. (1997). Heart rate threshold is not a valid estimation of the lactate threshold. 11

12 Hazýr, Hazýr, Aþçý, Açýkada Med Sci Sports Exerc, 9(5), Ribeiro JP, Hughes V, Fielding RA, Holden, W., Evans, W. & Knuttgen H.G. (1986). Metabolic and ventilatory responses to steady state exercise relative to lactate thresholds. Eur J Appl Physiol Occup Physiol, 55(), Robinson, D.M., Robinson, S.M., Hume, P.A. & Hopkins, W.G. (1991). Training intensity of elite male distance runners. Med Sci Sports Exerc, 3(9), Rotstein, A., Dotan, R., Bar-Or, O. & Tenenbaum, G. (1986). Effect of training on anaerobic threshold, maksimal aerobic power and a n a e r o b i c p e r f o r m a n c e o f preadolescent boys. Int J Sports Med, 7(5), Rusko, H., Luhtanen, P., Viitasalo, J., Rehunen, S. & Härkönen, M. (1986). Muscle metabolism, blood lactate and oxygen uptake in steady state exercise at aerobic and anaerobic thresholds. Eur J Appl Physiol, 55, Scott, C.B. (1999). Oxygen deficit and s l o w o x y g e n c o m p o n e n t reletionships between intermittent and continuous exercise. J Sports Sci, 17, Shephard, R.J. (199). Maximal oxygen intake. Shephard R.J- Astrand, P.O. (Eds) Endurance in Sport. (pp 19-00) USA: Balackwell Scientific Publication. Stoudemire, M.N., Wideman, L., Pass, A.K., Mcginnes, L.C., Gaesser, A.G. & Weltman, A. (1996). The validity of r e g u l a t i n g b l o o d l a c t a t e concentration during running by ratings of perceived exertion. Med Sci Sports Exerc, 8(4), Tanaka, K. & Matsuura, Y. (1984). Marathon performance, anaerobic threshold, and onset of blood lactate accumulation. J Appl Physiol, 57, Urhausen, A. & Kindermann, W. (199). Blood ammonia and lactate concentrations during endurance exercise of differing intensities. Eur J Appl Physiol Occup Physiol, 65(3), Vachon, A.J., Basset, D.R.Jr. & Clarke, S. (1999). Validity of the heart rate deflection point as a predictor of lactate threshold during running. J Appl Physiol, 87(1), Wassermann, K., Whipp, B.J., Koyal, S.N. & Beaver, W.L. (1973). Anaerobic threshold and respiratory gas exchange during exercise. J Appl Physiol, 35, Weltman, A., Snead, D., Stein, P., Seip, R., Schurrer, R., Rutt, R. & Weltman, J. (1990). Reliability and valitidy of continuous incremental treadmill protocol for the determination of lactate threshold, fixed blood lactate concentration, and VOmax. Int J Sports Med, 11(1),