DEPREM VE GÜVENLİ TAHLİYE ALANI DEĞERLENDİRME: İSTANBUL AVCILAR ÖRNEĞİ EARTHQUAKE AND SAFE EVACUATION AREA ASSESSMENT: İSTANBUL AVCILAR CASE

Transkript

1 DEPREM VE GÜVENLİ TAHLİYE ALANI DEĞERLENDİRME: İSTANBUL AVCILAR ÖRNEĞİ ÖZET: G. Yücel 1 1 Yrd. Doç. Dr., Mimarlık Bölümü, İstanbul Gelişim Üniversitesi, Avcılar gyucel@gelisim.edu.tr Çalışmada deprem tehlikesi altındaki mevcut yerleşimlerde, mahalle ölçeğinde afet sonrası kullanılabilir güvenli toplanma alanı değerlendirmesi yapılmıştır. Afet sonrası toplanma alanı veya geçici barınma amaçlı kullanımı içeren bütün alanlar tahliye alanı kapsamındadır. Deprem tehlikesi altındaki yerleşimlerde yapılar yıkılmasa da afet sonrasında geçici olarak güvenli tahliye alanlarına gereksinim bulunur. Yerleşim alanındaki park, oyun alanı, spor alanları benzeri açık alanlar, gerektiği durumda mahalle ölçeğinde güvenli tahliye alanı, toplanma alanı olarak da kullanılabilmelidir. Bu alanların acil durumda gereksinimlere yanıt verebilir kapasitede olması önemlidir. Afette kullanımı öngörülen toplanma alanlarının değerlendirilmesinde yerleşim içerisindeki konumu, mevcut kullanım durumu, büyüklüğü, hizmet edeceği nüfus, çevresel risk durumu, altyapı özellikleri ve ulaşılabilirlikleri dikkate alınır. Çalışmada uygulama alanı olarak 1999 Marmara depreminde yapısal hasar ve can kaybı oluşan İstanbul ili Avcılar ilçesi seçilmiştir. Mahalle ölçeğinde yapılan değerlendirmede Avcılar İlçesi afet bilgi sistemi verileri, imar planı, hava fotoğrafları ve yerinde inceleme verileri kullanılmıştır. Çalışmada elde edilen sonuçlara göre Avcılar ilçesinde mahalle ölçeğinde deprem için toplanma alanı olarak kullanımı öngörülen alanlarda kapasite geliştirme ihtiyacı bulunmaktadır. ANAHTAR KELİMELER: Afet, Deprem, Tahliye, Toplanma Alanı, Avcılar EARTHQUAKE AND SAFE EVACUATION AREA ASSESSMENT: İSTANBUL AVCILAR CASE ABSTRACT: In this study, available open areas are evaluated as an emergency evacuation area in the existing settlements for earthquake. Even though the buildings are not collapsed due to earthquake, it is necessary safe evacuation area in the settlement for after earthquake. Existing open areas in the settlement such as parks, sport areas should be able to use as an emergency evacuation area at neighborhood level in the settlements. The location in the settlement, current using type, size, potential user capacity, adjacent building specifications, available infrastructure and accessibility of open areas are important for safety evacuation during disaster. Istanbul Avcılar district is selected for case study area where high damaged was occurred in 1999 Marmara earthquake. In the assessment, Avcılar District disaster information system data, zoning plan, aerial photographs and on-site survey data are used at neighborhood scale. According to the results, existing open areas in the settlements are needed capacity building for using to the disaster. KEYWORDS: Disaster, Earthquake, Evacuation, Evacuation Area, Avcılar 1. GİRİŞ

2 Afetler, neden olduğu fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplarla birlikte dünya gündeminde önemli yer tutmaktadır. Yakın geçmişi kapsayan Dünya doğal afet istatistikleri ( ) can kaybının en çok tsunami ve deprem afetinde yaşandığını göstermektedir (GAR, 2015). Bu dönemde afetler nedeniyle yaklaşık 650bin kişi hayatını kaybetmiş, 28 milyon kişinin tahliyesi ve 6 milyonu aşan nüfusun yer değiştirmesi söz konusu olmuştur. Aynı süreçte 7.5milyonu aşan konutun yıkımı ve 19 milyona yaklaşan ev hasarı karşılaşılmış ve toplam ekonomik kayıp 81,5 milyar ABD Dolar ı bulmuştur (GAR, 2015). Yer değiştirme zorunluluğu en çok sel afeti nedeniyle görülmüş, tahliyede ise deprem sel, aşırı yağış afetlerinden sonra üçüncü sıradaki önemli doğal afetlerden biri olmuştur (GAR, 2015). Dünya tarihinde can kaybı ve 2712 kayıp ile dünyanın dördüncü en büyük depremi kabul edilen ve ikinci en büyük nükleer kazasının gerçekleştiği 11 Mart 2011 Doğu Japonya Depremi Sendai afetinde ise, deprem ve tsunami nedeniyle 450bin kişi, nükleer kaza nedeniyle 170bin kişi tahliye olmuş, deprem sonrası uyarı ve tsunami alarmıyla birlikte halk ilk olarak okul, belediye binalarına daha sonra ise devletin desteği ile oluşturulan geçici barınma ve geçici konutlara geçmiştir (Esnard ve Sapat, 2014).Türkiye de ise 60 yıllık dönem içinde ( ) %55 ile deprem kaynaklı afetler ilk sırada yer almakta, bunu sırasıyla %21 ile heyelan ve %8 su baskını izlemektedir. Bu süreçte deprem nedeniyle 3942 yerleşim birimi ve 53 ilde yaklaşık 159bin kişi etkilenmiştir (Gökçe vd, 2008). Bayındırlık ve İskân Bakanlığı verilerine göre, 1999 Marmara depremi nedeniyle yıkılmış yapılarla birlikte farklı düzeylerde hasar gören toplamda 75 bin binada 300bini aşan konut ve 45bini aşan işyeri kullanıcısının deprem sonrasında acil barınma, geçici barınma ve geçici konut ihtiyaçlarının karşılanması önemli bir problem alanı oluşturmuştur (Yücel, 2009). Yakın geçmişte yaşanan 23 Ekim 2011 Van Depreminde ise 100bin üzerinde konut,15bin işyeri çeşitli derecelerde hasar görmüş, acil geçici barınma için ve Van ili merkezi ve etkilenen ilçelerde toplam 13 çadırkent kurulmuştur (AFAD, 2014b). Kalıcı konutlara geçiş sürecinde ise ortalama her birinde 5-6 kişinin barındığı 176 bin afetzedenin yaşadığı 35 konteynır kent kurulmuş, aynı süreçte 30bine yakın afetzede ise kamu tesislerine yerleştirilmiştir (AFAD, 2014b). Afet sonrası her biçimiyle önemli problem alanı oluşturan barınma konusu, afet öncesi hazırlıklarda ele alınması gereken önemli konulardan biridir. 2. DEPREM VE TAHLİYE ALANI Afet durumunda tahliye, korunmak için birincil eylemlerden biridir (Sorensen ve Sorensen, 2007). Güvenli yer arayışı, hem ikincil afetlerden korunmak hem de deprem sonrası gelişecek artçı şoklar nedeniyle oluşabilecek can kayıplarından korunmak açısından önemlidir. Deprem sonrası gerek hasarlı yapı ve gerekse bina dışı güvenlik açısından, yerleşim alanında ev veya işe yakın mesafede herkesin güvende olabileceği açık alanlar ve evi hasar görenler için çözüm sağlanana kadar bir süreliğine barınma ve temel ihtiyaçların karşılanabileceği tesisler düşünülmelidir (Coburn ve Spence, 2002). Afet sonrası barınma farklı biçimlerde ve aşamalı olarak uygulanmaktadır. Quanterelli (1995) afet sürecindeki barınmayı; acil barınma, geçici barınma, geçici konut ve kalıcı konut olarak dört aşamalı olarak gruplandırmıştır. Acil barınma, acil durum dönemi süresince ilk saatlerden itibaren ve afetin ilk 72 saati içindedir. Ev ve işyeri yakınındaki güvenli açık alanlar, stadyum, park okul veya spor salonu gibi yerler kullanılabilmektedir. Afet sonrası geçici barınma ise insanların yaşadıkları bölgeden geçici olarak kamu tesisleri, yakınların evleri gibi başka bir yerde kalmasını içerir. Acil ve geçici barınma birbiriyle örtüşse de ayırıcı en önemli özellik, geçici barınmada tahliye edilen nüfusun nerede ve nasıl bakılacağının da dikkate alınmasıdır. Kalıcı konut ise afetzedelerin onarılmış veya yeniden inşa edilmiş evlere veya başka bölgelere dönüşü kapsayacak bir süreçtir (Quanterelli, 1995). Tahliye ve barınma konuları afetin büyüklüğüne bağlı olarak 3 gün ile 1-2 aylık dönemi kapsayan müdahale evresinde ve afet sonrası iki yıla kadar yayılabilecek iyileştirme sürecinde yer aldığı gibi afet hazırlık sürecinde yapılan çalışmalar kapsamında da ele alınacak konular arasındadır (Kadıoğlu, 2008 ). Afet nedeniyle evsiz kalan nüfus ciddi ekonomik problemle de karşılaşmaktadır. Konut ile birlikte beslenme sorununun da çözümü gerektiğinden, afet sonrası yeniden yapılanma sürecinde evini kaybedenler için yeterli konut sağlanması, önemli bir şehir planlama ve tasarım problem alanını temsil etmektedir (Logario, 1990).

3 Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı AFAD, afet kapsamında tahliyeyi; afet ve acil durum ile sivil korunma hizmetleri kapsamında, boşaltılması gereken yapıların veya bir bölgenin, önceden belirlenmiş yollar kullanılarak hızlı ve düzenli bir şekilde boşaltılıp insan ve canlıların güvenli yerlere nakledilmesi işlemi olarak tanımlamaktadır (AFAD, 2014a). Başka bir tanımda ise tahliye; tehlikeli veya tehlike potansiyeli olan yerlerden sivillerin örgütlü, denetimli ve aşamalı olarak güvenli bölgelere alınması ve bakılması süreci dir (FEMA, 2008). Afet sürecinin de dâhil edildiği bir başka tanımda; tehlikeli bir olay meydana gelmeden önce, sırasında veya sonrasında insanları ve varlıkları geçici olarak daha güvenli yerlere taşıma eylemi olarak adlandırılmakta, tahliye planlarının; tahliye edilenlerin geri dönüş planlarını ve yerinde barınak seçeneklerini de içerebileceği ne dikkat çekilmektedir (UNISDR, 2017). Tahliyede anahtar konular, güvenli yer-tahliye alanı ve buna ulaşımı sağlayacak olan güvenli tahliye yolları olarak görülmekle birlikte sürecin, yaşayanların bakımını da içerebilir kapsamda olabilmesi dikkate alınmış olmalıdır. Türkiye için afet sonrası güvenli tahliye alanları toplanma alanları ve geçici barınma alanı olarak iki grupta toplanmaktadır. Toplanma alanı mahalle ölçeğinde park, spor alanları benzeri alanlar olmaktadır. Acil barınma alanları ise çadır veya konteynır benzeri yapılarda geçici barınmanın bölgesel olarak gerçekleşeceği yerleri tanımlamaktadır. Birbiriyle geçişli de olabilecek afet sonrası tahliye alanı yapısı ve aşamalı süreç içeren barınma biçimleri, ülke pratiklerine ve kullanıcı yapısına bağlı olarak değişkenlik gösterebilmektedir. Acil barınmada geceyi güvenle geçirilebilecek okul, dini yapı, spor salonu gibi yerler bu amaçla kullanılabilmektedir. Özellikle acil ve geçici barınma konusunda çözümler farklı olmaktadır. Mevcut büyük ölçekli kamusal yapılardan yararlanıldığı gibi çadır veya geçici barınma birimlerinden oluşan geçici yerleşim alanları da kullanılabilmektedir. Türkiye deki yaygın kullanım ise sırasıyla acil barınma için çadır ve konteynırdan oluşturulmuş geçici yerleşimlerdir (Şekil 1). Ancak geçici yerleşim alanların işlevini tamamladıktan sonraki sürdürülebilirliği önemli konulardan biridir. Şekil 1 Van, 2011 Depremi çadırkent ve konteynır kent (AFAD, 2016) Japonya da deprem sonrası kullanılabilir; tahliye merkezi, tahliye alanı, geçici tahliye alanı olarak üç farklı yapı bulunmakta, güvenli kapalı alan ve yapılar acil ve geçici barınma alanı olarak toplu şekilde kullanılmaktadır (Şekil 2) (TMG, 2015). Mahalle ölçeğindeki geçici tahliye alanında yangın riski var ise bölgedeki büyük ölçekli tahliye alanlarının kullanımı öngörülmektedir. Geçici tahliye alanı; bölgedeki komşu ve ailelerin birbirlerinin güvende olduklarını tespit edebilecekleri bir yerdir. Park ve okul alanları bu amaçla kullanılan yerlerdir. Bu alanların tehlikeli olması durumunda daha büyük alanlı tahliye alanlarına geçiş söz konusudur. Geniş alanlı, büyük ölçekli tahliye alanları; büyük yangında alev ve dumandan korunmak üzere etkilenen toplulukların tahliye edileceği büyük açık alanlardır. Genellikle büyük park alanları veya büyük boş araziler kullanılır. Uzun süreli tahliye alanı/merkezi; güvenli tahliye yapıları olarak da adlandırılan ikinci aşamadaki tahliye alanı, kişilerin kendilerini uzunca bir süre koruyabilmelerine yönelik alanlardır. Bu gibi durumlarda okul, büyük salonlar gibi yapılar kullanılmaktadır. Genellikle evleri hasar gören ve hayatını sürdürmede güçlük çeken kişilerin kullanabileceği merkezlerdir (TMG, 2015).

4 Benzer şekilde Tokyo kentinde afet için tahliye alanı ve operasyon merkezi olarak kullanılabilir özellikte ve farklı ölçeklerde düzenlenen afet önleme parkları; afet durumunda üzerine brandalarla çok sayıda tuvaletin kurulabileceği hazır bir pissu altyapısı, normal zamanda oturma bankı olan yerlerin kaldırıldığında pişirme yapılabilecek ocak haline gelmesi, güneş enerjisi ile çalışan aydınlatma, yangın için elle pompalanabilir kullanma suyu deposu benzeri donanımlar içermektedir (Toshikazu ve Takumi, 2015; TMG, 2015). a) b) Şekil 2 Tahliye Merkezi (Geçici barınma) Örneği, a)doğu Japonya 2011(SBA, 2017) b)doğu Japonya 2011 (Reuters, 2017) Mevcut yerleşimlerde deprem için toplanma alanı ve geçici barınma alanı olabilme koşulları birçok konudaki yeterlilikle değerlendirilebilmektedir. Bu konuda ortak başlıklar; büyüklük, mülkiyet, kullanılabilirlik, kapasite, altyapı, ulaşım, erişilebilirlik, güvenlik, çevresel koruma gibi konulardaki uygunluklardır (JICA,2002; İDMP,2003; Yücel, 2009; SPHERE, 2011; TMG, 2015; J. Anhorn and B. Khazai, 2015). Ancak farklı tehlikelerin oluşturacağı afet türlerinde ilave konular da söz konusu olabilmektedir. 3. AFET İÇİN TAHLİYE ALANI VE DÜZENLEME ÇALIŞMALARI Afet öncesi hazırlıklara ve risk azaltma çalışmalarına ağırlık verilmesi açısından 1999 Marmara Depremi dönüm noktası olmuştur. Bu kapsamda Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dâhil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması JICA Raporu ve İstanbul Deprem Master Planı (İDMP), hazırlanmıştır (JICA, 2002; İBB, 2003). Afet sonrası tahliye ve tahliye alanları konusu JICA (2002) Raporunda da ele alınmış ve gerekli tahliye alanları mahalle ölçeğinde tespit edilmiştir. Aynı raporda İstanbul için depremde güvenli tahliye; yerel (ön tahliye alanı) ve bölgesel tahliye sistemi olarak iki aşamalı önerilmiştir. Birinci aşama olan yerel tahliye sistemi, ön tahliye alanı olarak tanımlanmış ve her komşuluk ünitesinde ve 1,5m²/kişi olacak şekilde kamu arazi ve tesislerinden (park, okul, cami vb) seçimi önerilmiştir. Okul, cami gibi tesislerin deprem güvenliği konusundaki çekinceler nedeniyle 2000m² (minimum 500m²) alanlı park ve açık alanlar ön tahliye için en uygun yerler olarak belirlenmiştir. Raporun çalışıldığı dönemden bugüne okullarla ilgili yapılan güçlendirme ve yeniden yapım çalışmaları İstanbul Sismik Riskin Azaltılması ve Acil Durum Hazırlık Projesi İSMEP kapsamında büyük bölümüyle tamamlanmış olup gerekli noktalarda okulların da ön tahliye alanı olarak kullanılabileceği düşünülebilir (İSMEP, 2006). Afet için kullanılabilir toplanma alanı kapsamında İDMP de de açık alan yeterliliği ve fonksiyonlarına yönelik deprem parkı ve kentsel açık-yeşil alan sistemi projeleri geliştirilmiştir. Amacı kent içinde erişilebilir noktalarda ve yeterli sayıda güvenli tahliye alanı işlevi görecek mekânların geliştirilmesi olan deprem parkı projesinin ilçe belediyeleri, kentsel açık-yeşil alan projesinin İstanbul Büyükşehir Belediyesi İBB tarafından yürütülmesi öngörülmüştür (İBB, 2003). Deprem tehlikesi altındaki yerleşimler için risk azaltma çalışmaları kapsamında fiziksel hasarı ve can kaybını önleyici yapısal tedbir ve düzenlemeler, kentsel planlamada deprem faktörünün dikkate alınması, halkın bilinçlendirilmesi benzeri çalışmalar önemlidir. Afetlere daha dirençli dünya için geçmişten deneyimle

5 gerçekleştirilen uluslararası çalışmalar ve hazırlanan strateji ve eylem planları ile ülkelerin afet hazırlık ve planlama çalışmalarına rehber olunmaktadır. Bu çalışmalardan en önemlisi olan uluslararası, ulusal ve yerel seviyelerde afet önleyici eylemlerin vurgulandığı Sendai Risk Azaltma Çevresi nde dördüncü öncelikli eylemler kapsamında; etkili müdahale ve iyileştirme sürecinde daha iyi bir altyapı oluşturmak üzere afet hazırlıklarını geliştirmede ulusal ve yerel düzeyde, afet olasılığı olan bölgelerde yaşayan kişilerin tahliye edilmesi için yerel yönetimlerin kapasitesini güçlendirmek ve afet sonrası oluşacak tüm ihtiyaçların (tahliye, geçici barınma, gıda, gıda dışı ihtiyaçlar) sağlıklı karşılanabilmesini sağlayıcı hazırlık ve tatbikatların düzenli bir şekilde yapılmasının sağlanması (madde.33/h ve m bendi), afetlerde tahliye ve geçici barınma ve hayatı sürdürmenin sağlıklı yürütülmesinin önemi ve gerekliliği ortaya koymaktadır (UN, 2015). Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanan Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi ve Eylem Planı KENTGES de (Strateji 11. 5) ve Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı nda UDSEP de (Hedef C.3 Depremlere ve Diğer Afetlere Zamanında Hızlı ve Etkili Olarak Müdahale Edilebilmesinin Sağlanması) yer alan afet sonrası toplanma alanları ve geçici barınma alanları içeren strateji ve eylem planları, deprem açısından afet sonrası müdahale için gerekli olan konuların afet öncesi ele alınması ve tamamlanmasının önemini ortaya koymaktadır (ÇŞB, 2010), (AFAD, 2013). UDSEP de belirlenen çerçeveye göre afet sonrası hızlı ve etkin müdahale için gerekli olan konular kapsamında tahliye koridorları, toplanma alanları ve geçici barınma alanları, afet destek merkezleri ve acil durum tesisleri benzeri yapıların gerçekleştirilmesi, amaçlanmaktadır. Bu alandaki tanımların yapılması, nüfus ve gereksinimlere göre standartların belirlenmesi ve bütün bunların mekânsal planlamalarda dikkate alınması gerekliliği ortaya konmaktadır (AFAD, 2013). 4. AVCILAR VE DEPREM İÇİN TAHLİYE ALANI DEĞERLENDİRME Çalışmada deprem sonrası kullanılabilir tahliye alanı kapsamında toplanma alanı değerlendirmesi İstanbul un Avcılar İlçesi nde ve mahalle ölçeğinde gerçekleştirilmiştir. Deprem sonrası tahliye alanı olarak kullanılabilir geçici barınma alanları çalışma dışında tutulmuş ve bölgeye ilişkin genel bilgi verilmiştir. Mahalle ölçeğinde yapılan toplanma alanı değerlendirmesinde Avcılar İlçesi afet bilgi sistemi verileri, imar planı, hava fotoğrafları ve yerinde inceleme verileri kullanılmıştır (AB, 2017a). Afette kullanımı öngörülen toplanma alanlarının değerlendirilmesinde yerleşim içerisindeki konumu, mevcut kullanım durumu, büyüklüğü, hizmet edeceği nüfus, çevresel risk durumu, altyapı özellikleri ve ulaşılabilirlikleri dikkate alınmıştır. Tablo 1 Avcılar İlçesi Mahalle ölçeğinde nüfus, toplanma alan sayı ve toplam büyüklüğü (AB, 2017a;TÜİK,2016). Mahalle Adı Toplanma Alanı Sayısı Toplam Alan (m²) Nüfus (TÜİK, 2016) 1 Ambarlı Cihangir Denizköşkler Firuzköy Gümüşpala Merkez Mustafa Kemal Paşa Tahtakale Üniversite Yeşilkent Mahallesi Bilinmeyen TOPLAM Çalışma alanı İstanbul Avcılar İlçesi, kuzeyde Başakşehir, batıda Esenyurt ve Beylikdüzü, doğuda Küçükçekmece gölü ve Küçükçekmece ilçeleriyle sınırlıdır. Avcılar ilçesi toplam on mahalleden oluşmaktadır. Avcılar ilçesinde 1999 Marmara depremi sonucu, 1400 e yakın bina çeşitli derecelerde hasar görmüştür (Yücel,2009; AB, 2017b). Deprem sonrası geçici acil barınmaya yönelik bölgedeki 32 okul binası ve dört

6 üniversite yurdu tahsis edilmiş, artçı depremlerden korkup evlerine giremeyen bölge halkı kendi olanaklarıyla evlerinin yakınlarında buldukları boş alanlarda barınak kurmuştur (Yücel, 2009). Avcılar ilçesinde 2016 nüfusu (TÜİK, 2016), 2015 verilerine göre toplam bina sayısı dir (AB, 2017b). Avcılar ilçesinde son 15 yıl içinde yapılaşma ve nüfus yaklaşık iki kat artmıştır. İlçede nüfus açısından sırasıyla en yoğun Yeşilkent, Tahtakale ve Cihangir mahalleleridir (Tablo 1). Avcılar ilçesinde toplanma alanları ağırlıklı olarak %55 i park alanlarından belirlenmiştir (Tablo 2). Açık kapalı- spor tesis alanları %14 ile ikinci sıradadır. Firuzköy Mahallesi için belirlenen toplanma alanı, sayı ve toplamda sağlanan büyüklük açısından ilçe bütününde ilk sıradadır (Tablo 1, 2). Mahalleler içinde en az nüfus barındıran Firuzköy mahallesinde belirlenen toplanma alanlarının yerleşim alanı içindeki dağılımı yürüme mesafesindedir. Tablo 1 Avcılar İlçesi Mahalle Ölçeğinde Toplanma alanları (m²) (AB, 2017a). Park Park Alanı Çocuk Bahçesi Kapalı-Açık Spor Tesis Alanı Konut Alanı Ticaret Hizmet Alanı Belediye Hizmet Alanı Trafo-Sosyal Kültürel Tesis Alanı 1 Ambarlı Cihangir Denizköşkler Firuzköy Gümüşpala Merkez Mustafa Kemal Paşa Tahtakale Üniversite Yeşilkent TOPLAM Toplanma alan sayısı açısından Cihangir, Ambarlı ve Merkez mahalleleri ikinci sırada olmakla birlikte, Nüfus yoğunluğunun fazla olması ihtiyacı karşılama yönünden ilave toplanma alanları geliştirilmesini gerektirmektedir. Toplanma alanı sayı ve büyüklük açısından Mustafa Kemal Paşa, Tahtakale ve Yeşilkent mahalleleri ise en son sıradadır. Barındırdığı nüfus açısından da diğer mahallelere göre yoğun olmaları, bu yönde öncelik verilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Toplanma alanı olarak belirlenmiş olan yayalaştırılmış alanları için ise çevresel yapı riskleri dikkate alınmalıdır. Toplanma alanları çevresinde gerektiğinde ulaşılabilir hâlihazırda bir altyapı bulunmakla birlikte, afet sürecinde kullanılabilirliğinin kontrolü gereklidir. Mustafa Kemal paşa mahallesi nüfusla orantılı olarak ayrılmış toplanma alanları bakımından en alt sıradadır. Ayrılmış en fazla alan ise Firuzköy mahallesindedir. Avcılar ilçesinde en yüksek nüfus sırasıyla Yeşilkent ve Cihangir mahallesindedir. Hafif sanayinin bulunduğu Firuzköy Mahallesi ve iş merkezi nüfusunun yoğun olduğu Merkez mahallesinde nüfus profilinin diğer mahallelerden farklı olduğu dikkate alınarak hazırlıklar bu kapsamda değerlendirilmelidir. Geçmiş dönemlerdeki tecrübe ve gelecekteki olası deprem tehlikesi bölgedeki ayrılmış afet durumundaki tahliye alanları için daha ayrıntılı çalışmayı gerektirmektedir. Toplanma alanı olarak belirlenmiş alanlar için afete yönelik ihtiyaçların kurgusu ve toplumun bu yönde bilgilendirilmesi önemlidir. Mevcut imar planlarında yer alan parkların büyük bir kısmının afet için belirlenmiş olmasına rağmen yeterliliğinin tartışılması, bölgede yaşayanların yeşil alan gereksinimlerini karşılamada da sorunla karşılaşıldığına işaret etmektedir. Avcılar ilçesinde tahliye alanı kapsamında altı farklı konumda acil barınma alanları belirlenmiştir. Genel toplamda m² alanlı acil barınma alanlarının tümünde altyapı desteği bulunmaktadır (AB,2017a). Bu alanlar ağırlıklı olarak özel mülkiyet alanındaki alanlar içinden belirlenmiştir. Mülkiyet gelecekte kullanım açısından sorun oluşturması muhtemeldir. Avcılar ilçesi için belirlenmiş acil barınma alanları kadar bölgede risk azaltma çalışmaları yönünde yapılacak planlama önemli olmaktadır. Yayalaştırılmış Bölge Meslek Tesisleri Halı Saha İlköğretim Tesis Alanı Özel Proje Alanı Toplam Alan (m²)

7 5. AVCILAR VE DEPREM İÇİN TAHLİYE ALANI DEĞERLENDİRME Afete müdahalede, arama-kurtarma faaliyetleri yanında afet sonrası yaşamın güvenliğinin sağlanabilmesi ve bu süreçte tahliye, güvenli barınma gerekliliği tehlike altındaki yerleşimler açısından önemli konulardandır. Afetin büyüklüğü, etkisi altındaki yerleşimin etkilenebilir yapısı bu türden ihtiyaçların boyutunu da etkilemektedir. Afet sonrası bu tür ihtiyaçların en aza indirilmesi kapsamında yerleşimlerde fiziksel yapılı çevrenin afetlere dirençli hale getirilmesi afet öncesi risk azaltma kapsamında yapılabilecek en önemli ve öncelikli çalışmalardan biridir. Afetin türü ve büyüklüğü ne olursa olsun, afetlerle yüz yüze kalan toplumlar bulundukları yerden belli bir süre için ayrılmak durumunda kalmaktadır. Yer değiştirme ve buna paralel gelişen geçici barınma, arazi kullanımından, yaşam koşullarının yeniden tesisi ve mevcut yerleşim ve kullanımlara etkimektedir. Bu nedenle afet için risk azaltma çalışmaları öncelikli olmalı, asgari düzeyde zarar hedeflenmelidir. Tahliye için toplanma ve acil barınma alanları herkesi kapsayacak yeterlilikte yapılandırılmalıdır. Bu kapsamda afet için rezerv alanlar yerine, yerleşim planlamada kurgulanan kentsel donatı alanlarının yaşanabilir çevre oluşturmada gerekli yeterlilikte sağlanması öncelikli olmalıdır. KAYNAKLAR AFAD (2013). UDSEP Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı , AFAD, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Ankara AFAD, (2014a). Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü. T.C.Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Deprem Dairesi Başkanlığı, Kasım 2014 AFAD (2014b). Müdahale, İyileştirme ve Sosyoekonomik Açıdan 2011Van Depremi Raporu. AFAD, T.C. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Ankara AFAD, (2016). Van Depremi, 15 Ocak 2016, Fotoğraf Arşivi. AFAD, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. Erişim tarihi: 31 Mayıs Anhorn J. ve Khazai, B. (2015). Open space suitability analysis for emergency shelter after an earthquake, Nat. Hazards Earth Syst. Sci., 15, , doi: /nhess Avcılar Belediyesi AB, (2017a). Toplanma ve Geçici Barınma Alanları. T.C. Avcılar Belediye Başkanlığı, Tarih: , Sayı: E Avcılar Belediyesi AB, (2017b). Kentsel Dönüşüm İşleri. T.C. Avcılar Belediye Başkanlığı, Plan ve Proje Müdürlüğü. Tarih: , Sayı: E Coburn, A. ve Spence R., (2002), Earthquake Protection, John Wiley&Sons Ltd., İngiltere Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ÇŞB (2010). KENTGES, Bütünleşik Kentsel Gelişme Stratejisi ve Eylem Planı (Resmi Gazete No ). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2017, &main= Esnard, A., Sapat, A. (2014). Displaced by Disaster: Recovery and Resilience in a Globalizing World (Disaster Risk Reduction and Resilience), Routledge, Newyork Federal Emergency Management Agency FEMA (2008). EM Terms & Definitions, Guide to Emergency Management and Related Terms, Definitions, Acronyms, Programs and Legislation B. Wayne Blanchard Erişim tarihi: 10 Mayıs 2017,

8 GAR (2015). GAR Global Assesment Report on Disaster Risk Reduction. Desinventar Disaster İnformation Management System. Erişim tarihi: 17 Haziran Gökçe, O., Özden Ş. ve Demir, A. (2008). Türkiye de afetlerin mekânsal ve istatiksel dağılımı afet bilgileri envanteri. Ankara: Bayındırlık ve İskân Bakanlığı, Afet İşleri Genel Müdürlüğü, Afet Etüt ve Hasar Tespit Daire Başkanlığı. Erişim tarihi: 21 Mayıs abep_kitap_matbaa_final_ _small.pdf İstanbul Büyükşehir Belediyesi İBB (2003). İDMP, İstanbul Deprem Master Planı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Plan ve İmar Dairesi, Zemin ve Deprem İnceleme Müdürlüğü. İstanbul, 2003 İSMEP (2006). İstanbul Sismik Riskin Azaltılması ve Acil Durum Hazırlık Projesi. T.C. İstanbul Valiliği, İPKB İstanbul Proje Koordinasyon Birimi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2017, JICA (2002). Japon Uluslararası İşbirliği Ajansı, Türkiye Cumhuriyeti İstanbul İli Sismik Mikro-Bölgeleme Dâhil Afet Önleme/Azaltma Temel Planı Çalışması, Japon Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB), İstanbul, Türkiye Kadıoğlu, M. (2008), Modern, Bütünleşik afet yönetiminin temel ilkeleri, Editör: Kadıoğlu, M. ve Özdamar, E., Afet Zararlarını Azaltmanın Temel İlkeleri; s 1-35, Japonya Uluslarası İşbirliği Ajansı JICA Türkiye Ofisi Yayınları No:2, Ankara Lagorio, H. J. (1990). Earthquakes: An architect s guide to nonstructural seismic hazards. New York: Wiley- Interscience John Wiley. Quarantelli, E.L. (1995) "Patterns of sheltering and housing in US disasters", Disaster Prevention and Management: An International Journal, Vol. 4 Issue: 3, pp Reuters (2017). Japan s Evacuation Centers, REUTERS, 22 March Erişim tarihi: 03 Haziran 2017, Shigeru Ban Architects SBA (2017). PPS set up in an evacuation center, in East Japan on 2011, SBA. Erişim tarihi: 31 mayıs Sorensen, J.H. ve Sorensen, B.V. 2007). Community Procesesses:Warning and Evacuation.S Handbook of Disaster Research.Editörler. havidan Rodriguez, Enrico L. Quanterelli, Russell R.Dynes, Springer Sphere Projesi (2011). Sphere Projesi, İnsani Yardım Sözleşmesi ve İnsani Yardımda Asgari Standartlar, Oxfam GB. Oxford, U.K. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2017, Tokyo Metropolitan Goverment TMG, (2015). Disaster Preparedness Tokyo. TMG Tokyo Metropolitan Goverment. Erişim tarihi: 21 Mayıs Toshikazu U. ve Takumi H., (2015). Operational Management Regarding Disaster Prevention Parks in Tokyo Metropolitan Parks, World Urban Parks Congress 2015, 9th Ibero American Congress of Parks and Public Gardens Parjap Portugal 2015, Smart Parks and Gardens May 2015 TÜİK, (2016) Avcılar İlçesi 2016 Nüfus. TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi. Erişim tarihi: 22.Mayıs 2017, United Nations UN (2015). Sendai Framework for Disaster Risk Reduction United Nations UN. Erişim tarihi: 21 Mayıs UNISDR, (2017).Terminoloji. United Nations Office for Disaster Risk Reduction UNISDR Yücel, G. (2009). Depremden Fiziksel ve Sosyal Etkilenebilirlik Değerlendirme Modeli: Avcılar örneği, Doktora Tezi, Mimarlık Bölümü, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul