Küresel İstihdam ve Sosyal Görünüm Yapısının Değerlendirilmesi-2017

Transkript

1 Küresel İstihdam ve Sosyal Görünüm Yapısının Değerlendirilmesi-2017 Mustafa Çağlar ÖZDEMİR 1 Özet Bu çalışma, Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) 2017 Küresel İstihdam ve Sosyal Eğilimler raporu ekseninde, dünyadaki gelişmeleri makro boyutta değerlendirmek amacıyla kaleme alınmıştır. İlgili amaç çerçevesinde dünyadaki mevcut durum; küresel büyüme verilerinin analizi, işgücü piyasası ve sosyal görünüm başlıklarında incelenmiştir. İlk başlık altında genel hatlarıyla küresel büyüme oranlarına değinilmiştir. İşgücü piyasası başlığı altında, işsizlik, zayıf/savunmasız istihdam, düzgün iş gibi konular; gelişmiş, orta gelirli ve gelişmekte olan ülkeler kapsamında yorumlanmıştır. Sosyal görünüm başlığı altında ise sosyal huzursuzluk, çalışan yoksulluk, göç, ekstrem yoksulluk ve toplumsal cinsiyet gibi konular değerlendirilmiştir. Çalışma, ILO temel verileri yardımı ile fenomolojik kavrayışlı bir yöntemle rapor incelemesine dayanmaktadır. Dünyada meydana gelen iktisadi ve sosyal gelişmeler ile işgücü piyasası dinamikleri, yakın zaman serilerini içeren ILO istatistikleri yardımıyla değerlendirilmiştir. Dünyada işgücü piyasası ve sosyal alanda meydana gelen değişikliklerin makro boyutta değerlendirildiği çalışma sonucunda, genel gidişatın iyiye doğru evrilmediği tespit edilmiştir. İşgücü piyasaları açısından; istihdamda artış görülmekle birlikte işsizliğin yüksek seviyesini koruduğu, zayıf/savunmasız istihdamda küçük iyileşmelerin olduğu ancak düzgün iş kapsamında çalışmayanlar ile çalışan yoksulların hala önemli ölçüde fazla olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır. Sosyal görünüm açısından ise küresel sosyal huzursuzluğun giderek arttığı, çalışan yoksulların kötü durumdan kurtulmak için yoğun olarak göç ettiği, dünya genelinde kronikleşmiş ekstrem yoksulluğun oluştuğu ve kadınların işgücü piyasasındaki konumlarında belirgin iyileşmelerin olmadığı tespitleri yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: İşgücü, İşsizlik, Savunmasız İstihdam, Sosyal Huzursuzluk, Yoksulluk Evaluation of Global Employment and Social Outlook-2017 Abstract This study was taken on the axis of the International Labor Organization (ILO) 2017 Global Employment and Social Trends report to assess the global developments in the macro dimension. The current situation in the world has been examined in the analysis of global growth data, labor market and social outlook within the framework of the objective. In the first chapter, global growth rates are generally mentioned. Under the title of labor market, topics such as unemployment, weak / vulnerable employment, proper job have been reviewed within the context of developed, middle-income and developing countries. Under the heading of social outlook, issues such as social unrest, working poverty, migration, extreme poverty and gender have been evaluated. The study is based on a report analysis with the help of ILO basic data with a phenomological conception. Economic and social developments in the world and labor market dynamics have been evaluated with ILO statistics including recent time series. As a result of the macro-scale evaluation of changes in labor market and social environment in the world, it has been found that the overall course does not evolve to a good extent. In terms 1 Doç. Dr., Sakarya Üniversitesi, cozdemir@sakarya.edu.tr nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May 2017

2 M.Ç.ÖZDEMİR of labor market; although there is an increase in employment, it is concluded that the unemployment remains at a high level, there are minor improvements in weak / vulnerable employment, but the poor working with those who are not working properly are still significantly larger. In terms of social outlook, it has been found that the global social unrest is increasing, the working poor migrate to escape from the worst situation, chronic extreme poverty still occures worldwide, and women have no significant improvements in their positions in the labor market. Keywords: Labor Force, Unemployment, Vulnerable Employment, Social Unrest, Poverty GİRİŞ Dünyada iktisaden önemli iki temel problem vardır. Bunlar fiyat istikrarı ve istihdam olarak sınıflandırılabilir. Uluslararası Çalışma Örgütünün (ILO) her yıl düzenli olarak yayınladığı küresel istihdam raporuna son yıllarda eklenen sosyal durum verileri, işgücü piyasasına daha geniş perspektifli yaklaşım ve analizi mümkün kılmaktadır. Bu çalışma, ILO 2017 Küresel İstihdam ve Sosyal Eğilimler raporu ekseninde, dünyadaki gelişmeleri makro boyutta değerlendirmek amacıyla kaleme alınmıştır. Rapor kapsamında dünyadaki mevcut iktisadi durum, işgücü piyasası ve sosyal görünüm makro bileşenlerde incelenmiştir. İlgili kapsamda; işsizlik, zayıf/savunmasız istihdam, düzgün iş, sosyal huzursuzluk, çalışan yoksulluk, göç, ekstrem yoksulluk ve toplumsal cinsiyet gibi konular genel hatlarıyla analiz edilmiştir. Küresel İstihdam ve Sosyal Eğilimler Raporu orijinal analizini, sınıflandırılmış beş bölge çerçevesinde yapmaktadır. Bölgeler; Afrika, Amerika, Arap Ülkeleri, Asya-Pasifik ile Avrupa-Merkez Asya olarak belirlenmiştir. Çalışma kapsamında ilgili bölge ayrıntılarına yer verilmemiş ancak küresel eğilimlerin makro yaklaşımları alınmıştır. Diğer bölgelere ilişkin özel veriler başka çalışmalarca yapılmış ve bu çalışmanın tamamlayıcısı olarak aynı kongrede sunulmuştur. Çalışma ekseriyetle ILO raporundan alınan veriler çerçevesinde gerçekleştirildiği için fenomolojik kavrayışlı biçimde analitik veri yorumlama yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Değerlendirilen veriler ilgili rapordan edinilmiştir. Çalışma üç başlık altında yapılandırılmıştır. İlk başlık küresel büyüme verilerin analizi, ikinci başlık küresel işgücü piyasasının genel analizi son başlık ise küresel sosyal görünümü içermektedir. Sonuçta ise araştırma kapsamına ilişkin genel değerlendirmeler bulunmaktadır. 1. Küresel Büyüme Verilerin Analizi 2008 Küresel kriz etkilerinin hala devam ettiği dünyada, 2016 da son altı yılın en düşük büyümesi gerçekleştirmiştir (%3,1). Büyümenin 2017 de artması tahmin edilmekle birlikte (%3,4), topyekûn bir kalkınma sürecine girilmesine ilişkin bir sinyalin olmadığı söylenebilir. Nitekim 2017 tahmini, ILO nun nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May 2017

3 Küresel İstihdam ve Sosyal Görünüm Yapısının Değerlendirilmesi 2012 de 2017 için öngördüğü %4,6 lık büyüme tahminlerinin bir hayli altında revize edilmiştir beklentileri, yeterli iş üretilememesi, kaliteli istihdamdaki daralmalar ve büyümenin tüm dünyada homojen dağılamaması gibi nedenlerle risk altındadır. Özel yatırımların ve ticaretin yavaşlaması, mevcut yatırımların ise düşük verimlilikte olması küresel ekonomik toparlanmanın yavaşlamasına neden olmaktadır. Küresel ekonomik büyüme hızındaki düşüş özellikle gelişmiş ülkeler tarafından tetiklenmektedir te %2,1 büyüyen gelişmiş ülkeler, 2016 da %1,6 büyümüştür. ILO tahmini gelişmiş ülkelerin 2017 de %1,8 büyüyeceğini göstermektedir. İlgili oranlar, 2017 küresel büyüme tahmininin (%3,4) çoğunlukla gelişmiş ekonomiler dışındaki dünyadan kaynaklandığını ortaya koymaktadır. Orta gelirli ve gelişmekte olan ülkelerde oluşacak yeni istihdam ve iş/ticaret olanağı beklentileri yavaş da olsa küresel toparlanma için umut oluşturmaktadır. 2. Küresel İşgücü Piyasasının Genel Analizi Küresel çapta analiz edildiğinde, istihdamın doğal bir artış eğiliminde olduğu görülmektedir. Statiğe yakın bir hal alan işsizlik oranlarında ise hedeflenen düşüşler yakalanamamaktadır. Ancak küresel çapta zayıf/savunmasız istihdamdaki azalma beklentisi umut verici niteliktedir. Zayıf/savunmasız istihdamdaki daralmanın küresel ekstrem yoksulluğu düşürmesi beklenmektedir için %5,7 olarak beliren küresel işsizlik oranının, döneminde de istihdam artışına bağlı olarak %5,8 ile benzer seviyeyi koruyacağı tahmin edilmektedir. Ancak oransal benzerlik sayısal olarak algılanmamalıdır da yaklaşık 198 milyon olan işsiz sayısının 2017 de yaklaşık 3,4 milyon kişi daha artacağı ve böylece küresel işsiz sayısının 200 milyonu aşacağı öngörülmektedir (yaklaşık 201 milyon) de de sürecin devam edeceği ve yaklaşık 2,7 milyon kişinin daha işsizler grubuna katılacağı tahmin edilmektedir. Yeni işsizlerin çoğunlukla mevcut durumda da işsizlik oranlarının yüksek olduğu Latin Amerika ve Brezilya da (%8,4) oluşacağı öngörülmektedir. Büyüme rakamlarının düşüklüğüne rağmen gelişmiş ülkelerdeki işsizlik oranlarında azalma beklenmektedir. Gelişmiş ülkelerde 2016 da %6,3 olarak kaydedilen işsizlik oranının 2017 de %6,2 ye düşeceği tahmin edilmektedir. Ancak bu ülkelerde yapısal işsizlik oranının hala yüksek olduğu görülmektedir. Özellikle uzun dönemli işsizlik oranlarında belirgin bir artış kaydedilmiştir ( 2012 de %44,5 ten 2016 ya %47,8). 2 nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May

4 M.Ç.ÖZDEMİR Tablo1: Küresel İşsizlik Göstergeleri Ülke Grupları İşsizlik Oranları (%) İşsizlik Sayıları (milyon) Dünya 5,7 5,8 5,8 197,7 201,1 208,8 Gelişmiş Ülkeler 6,3 6,2 6,2 38,6 37,9 38,0 Orta Gelirli Ülkeler 5,6 5,7 5,7 143,4 147,0 149,2 Gelişmekte Olan Ülkeler 5,6 5,5 5,5 15,7 16,1 16,6 Küresel işsizlik oran ve sayısının orta gelirli ülkelerde diğerlerine göre daha fazla artacağı tahmin edilmektedir. Gelişmiş ülkelere nazaran daha düşük işsizlik oranları olmasına rağmen 2016 da %5,6 seviyesinde olan bölge işsizlik oranının 2017 ve 2018 de %5,7 ye yükseleceği tahmin edilmektedir. Bölge genelinde 2016 dan 2017 ye yaklaşık 2,2 milyon kişinin daha işsiz kalacağı öngörülmektedir. Küresel boyutta düzgün iş beklentisinde artış, zayıf/savunmasız istihdam beklentisinde düşüş tahminleri vardır. Zayıf/savunmasız istihdam oranları 2007 den beri istikrarlı biçimde düşme eğilimindedir küresel krizinin olumsuz etkilerine rağmen düşüş eğilimi yavaş da olsa devam etmektedir. Tablo2: Küresel Zayıf/Savunmasız İstihdam Göstergeleri Ülke Grupları Zayıf/Savunmasız İstihdam Oranları (%) Zayıf/Savunmasız İstihdam Sayıları (milyon) Dünya 42,9 42,8 42,7 1396,3 1407,9 1419,2 Gelişmiş 10,1 10,1 10,0 58,1 58,2 58,1 Ülkeler Orta Gelirli 46,8 46,5 46,2 1128,4 1133,6 1138,8 Ülkeler Gelişmekte Olan Ülkeler 78,9 78,7 78,5 209,9 216,1 222,3 Dünya genelinde 2016 da %42,9 olarak tespit edilen zayıf/savunmasız istihdamın 2018 de %42,7 seviyesine gerileyeceği tahmin edilmektedir. Buna rağmen yaklaşık 1,4 milyar kişinin bahsi geçen grup içinde bulunduğunu belirtmekte fayda vardır. En fazla zayıf/savunmasız istihdamın orta gelirli ülkelerde olduğu görülmektedir (1,128 milyon). Doğal olarak ilgili grubun en az bulunduğu yer gelişmiş ülkelerdir (58,1 milyon). Oransal olarak azalsa da dünyada düzgün iş kapsamında çalışmayıp, kendi kendini istihdam edenlerle ücretsiz aile işçiliği içinde zayıf/savunmasız istihdamda bulunan kişi sayısının her yıl ortalama milyon arttığını söylemek mümkündür nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May 2017

5 Küresel İstihdam ve Sosyal Görünüm Yapısının Değerlendirilmesi 3. Küresel Sosyal Görünüm 2016 verileri küresel çapta huzursuzluğun yaygın olduğu sonuçlarını vermektedir. ILO nun Sosyal Huzursuzluk Endeksi çerçevesinde yapılan ölçümler 2015 ten 2016 ya küresel huzursuzluğun yaklaşık 0,7 oranında arttığını ortaya koymaktadır den küresel krizin etkilerinin görüldüğü 2009 a kadarki dönemde küresel sosyal huzursuzluk ortalaması %21,9 seviyesinde görece statik bir hal almışken 2016 da %22,4 e yükselmiştir. Huzursuzluk özellikle, Arap ülkeleri, Alt-Sahra Afrika ve Doğu Asya bölgelerinde artış göstermiştir. Özellikle Latin Amerika ve Karaipler bölgesinde son iki yıldır sosyal huzursuzluk endeksinde artışlar görülmektedir (Özellikle Brezilya da sosyal huzursuzluk son iki yılda 5,5 oranında artmıştır). ILO raporunda, Güneydoğu Asya ve Pasifik, Güney Asya ve Kuzey Afrika da ise olumlu gelişmelerin kaydedildiği ifade edilmektedir. Tablo3: Küresel Sosyal Huzursuzluk Oranları Sosyal huzursuzluğun birçok nedeni olabilir. Ancak temel sebepler içinde işgücü piyasasının sağlıksız olması büyük yer tutmaktadır. Kalitesiz istihdam koşulları çalışan yoksulluk temelli sosyal huzursuzlukları artırmaktadır. Günlük 3,10$ altında gelir elde edenler olarak tanımlanabilecek çalışan yoksullukta düşüşler kaydedilmesine rağmen hala önemli ölçüde insanın bahsi geçen grup içinde olduğu görülmektedir da %29,4 olan çalışan yoksulluk oranının (783 milyon kişi) 2017 de %28,7 ye (776 milyon kişi) düşeceği tahmin edilmektedir. Küresel düşüş eğilimine rağmen 2018 de özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki çalışan yoksul sayısının yaklaşık 3 milyon kişi daha artacağı tahmin edilmektedir. İstihdam olanaklarının darlığı ve kalitesizliği, yetersiz kaynaklar ve ekonomik seviye gibi birçok neden insanların ülkelerini terk edip göç kararı vermelerine neden olmaktadır te dünya genelinde yaklaşık 207 milyon çalışma çağındaki nüfus göç etmiştir ve bahsi geçen grubun yaklaşık 150 milyonu Arap Ülkeleri (Ortadoğu dahil), Alt-Sahra Afrika ve Doğu Asya bölgelerinden 2 nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May

6 M.Ç.ÖZDEMİR olmuştur. Mültecilerin çoğunlukla tercih ettiği bölgeler Kuzey Amerika, Kuzey-Güney ve Doğu Avrupa dır (Toplam mültecilerin yaklaşık %36 sı). Doğu Avrupa ve Güney Doğu Asya ve Pasifik bölgelerine yönelen mülteci oranı ise toplam mültecilerin ancak %8-9 unu oluşturmaktadır. Tablo4: Küresel Ortalama Göç Oranları Sosyal huzursuzluğun daha da artacağının tahmin edildiği dünyada önümüzdeki on yılda göçlerin de artacağı tahmin edilmektedir. Özellikle Alt Sahra Afrika bölgesinden önemli ölçüde göç edileceği tahminleri yapılmaktadır (Çalışma çağındaki nüfusun yaklaşık %32 si). Kuzey Amerika ve Güneydoğu Asya Pasifik bölgesinden ise çalışma çağındaki nüfusun yaklaşık %10-11 inin göç edeceği tahmin edilmektedir. Göç hareketi çoğunlukla yoksulluktan kaçma olarak nitelendirilmektedir. Özellikle ekstrem yoksulluktan (günlük 1,25$ ve altı gelir elde edenler) kaçma eğilimi gün geçtikçe artmaktadır. Küresel çapta ekstrem yoksulluk oranlarında azalma eğiliminde görülse de hala önemli sayılarda olduğunu söylemek mümkündür. Tablo5: Küresel Ekstrem Yoksulluk ve çalışan yoksulluk oranları Ülke Grupları Ekstrem Çalışan Yoksulluk Oranları (%) Ekstrem Çalışan Yoksulluk Sayıları (milyon) Toplam Orta Gelirli ve 29,4 28,7 28,1 783,0 776,2 769,4 Gelişmekte Olan Ülkeler Orta Gelirli Ülkeler 25,0 24,3 23,7 599,3 589,9 580,3 Gelişmekte Olan Ülkeler 69,0 67,9 66,7 183,6 186,3 189, nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May 2017

7 Küresel İstihdam ve Sosyal Görünüm Yapısının Değerlendirilmesi Orta gelirli ve gelişmekte olan ülkelerde ekstrem yoksulluğun giderek düştüğü görülmektedir. Ancak yine de dünya genelinde yaklaşık 785 milyon kişinin ekstrem yoksulluk içinde olduğunu ifade etmek gerekir. Bilindiği üzere beş yıl ve daha fazla yoksulluk içinde kalma halinde yoksulluk kronik yoksulluğa dönüşmektedir. Bahsi geçen kitle bundan daha fazla süredir yoksulluk içindedir. Kadınların işgücüne katılımları küresel boyutta erkeklere göre daha düşüktür. Kadınlar arasındaki işsizlik ve zayıf/savunmasız istihdam oranları ise erkeklere göre daha yüksektir. Özellikle ücretsiz aile işçiliği ve ev çalışmaları konusunda kadınların belirgin baskınlığı görülmektedir. İşgücü piyasalarının kadınlar aleyhine en yoğun oluştuğu bölgeler Arap Ülkeleri, Kuzey Afrika ve Güney Asya Bölgeleridir itibariyle bahsi geçen bölgelerde kadın işgücüne katılım oranları erkeklerin yarısı seviyesinde beklenmektedir. ILO Küresel Ücret Raporu verilerine göre kadın erkek ücret farkları %40 ın üzerine çıkabilmektedir (Örneğin Azerbaycan). Türkiye de kadın erkek arasındaki ücret farkı yaklaşık %7,4 seviyesindedir (TÜİK). Kadın erkek ücret farlılıklarına ilişkin sorun ILO 2017 Haziran gündemine alınmıştır. SONUÇ Küresel olarak; işsizlik, zayıf/savunmasız istihdam, düzgün iş, sosyal huzursuzluk, çalışan yoksulluk, göç, ekstrem yoksulluk ve toplumsal cinsiyet gibi konuların genel hatlarıyla analiz edildiği bu çalışmada dünyanın daha iyi bir noktaya doğru evrildiği yorumunu yapmak güçleşmektedir. Gelişmiş ülkelerdeki düşük büyüme, orta gelirli ve gelişmekte olan ülkelerdeki sağlıksız işgücü piyasası verileri, küresel ilerlemenin dönemi için statik hale geldiğinin göstergeleridir. Küresel işsizlik oran ve sayılarında 2016 ya göre 2017 ve 2018 de artışlar beklenmektedir. Dünya genelinde 2016 da 197,1 milyon olan işsiz sayısının 2017 de 201,1 milyona, 2018 de ise 208,8 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir. Küresel işsizlik oranın ise %5,7 den %5,8 seviyesine yükseleceği öngörülmektedir. Gelişmiş ülkelerde işsizlik oranlarında bir düşüş beklenirken işsizlik sayılarında artış olacağı beklenmektedir. Orta gelirli ülkelerde işsizlik oranları sabit ancak işsiz sayılarında artış tahmin edilmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde ise işsizlik oranları düşerken işsiz sayısının artacağı tahmin edilmektedir. Dünya işgücünün yaklaşık %43 ünü temsil eden 1,4 milyon kişi zayıf/savunmasız istihdam içindedir. Oransal olarak bir düşüş beklenmekle birlikte 2017 ve 2018 de rakamın 1,4 milyonu aşacağı öngörülmektedir. En fazla zayıf/savunmasız istihdam sayısının orta gelirli ülkelerde (1,128 milyon kişi) en yüksek oranın ise gelişmekte olan ülkelerde (%78,9) olduğu görülmektedir. Düzgün iş ilişkisi içinde olmayan bu grupta önümüzdeki dönemde yıllık ortalama milyon kişilik artışlar beklenmektedir. 2 nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May

8 M.Ç.ÖZDEMİR Küresel sosyal huzursuzluk giderek artmaktadır. En fazla artışın Arap ülkeleri, Alt-Sahra Afrika ve Doğu Asya bölgelerinde olduğu görülmektedir. Güneydoğu Asya ve Pasifik, Güney Asya ve Kuzey Afrika da ise olumlu gelişmeler kaydedilmektedir. Dünya genelinde günlük 3,10$ altında gelir elde edenler yaklaşık 783 milyon kişi çalışan yoksuldur. Sayının 2017 sonunda 776 milyona düşeceği tahmin edilmektedir itibariyle dünya genelinde yaklaşık 207 milyon çalışma çağındaki nüfus göç etmiştir ve bahsi geçen grubun yaklaşık 150 milyonu Arap Ülkeleri (Ortadoğu dahil), Alt-Sahra Afrika ve Doğu Asya bölgelerinden olmuştur. Mültecilerin çoğunlukla tercih ettiği bölgeler Kuzey Amerika, Kuzey-Güney ve Doğu Avrupa dır. Özellikle Alt Sahra Afrika bölgesinden önemli ölçüde göç olacağı tahminleri yapılmaktadır. Sosyal huzursuzluğun artacağının tahmin edildiği dünyada önümüzdeki on yılda da göçlerin genel olarak artacağı tahmin edilmektedir. Küresel çapta ekstrem yoksulluk oranları azalma eğiliminde görülse de hala önemli sayılarda olduğunu söylemek mümkündür. Günlük 1,25$ ve altı gelir elde eden ekstem yoksul sayısı yaklaşık 785 milyon kişidir ve beş yıldan fazladır yoksulluk içinde olduklarından kronik yoksulluk tehdidi altındadır. Kadınların işgücü piyasası içindeki dezavantajlı durumu devam etmektedir. Küresel çapta kadın erkek ücret farklılıkları %40 lara kadar çıkabilmektedir. Özellikle ücretsiz aile işçiliği ve ev çalışmaları konusunda kadınların belirgin baskınlığı ücret farklılıklarını ve dezavantajlı durumu açıklayıcı niteliktedir. Verimlilik oranlarının beklenin altında gerçekleştiği dünya, yapısal ve konjonktürel olarak toparlanmakta zorluk çekmektedir. Küresel yatırımların ve ticaretin hız kazanması kötü durumdan kurutuluş reçetesi olarak sunulmaktadır. Yeni girişimler, yabancı sermaye yatırımları, verimli istihdam sağlayan yeni işler ancak küresel gelişmeyi tetikleyebilir niteliktedir. Bölgesel gelişmelerin desteklenmesi, teknolojinin yaygınlaştırılması ve savaşların durması/azalması gibi unsurlar küresel işgücü piyasası ve sosyal durumun iyileşmesi için ön koşullar olarak belirmektedir. KAYNAKÇA ILO Global Employment and Social Outlook 2017 TÜİK, İstihdam, İşsizlik ve Ücret İstatistikleri (2017) nd International Congress on Political, Economic and Social Studies (ICPESS), May 2017