ULUSAL MADEN KAYNAK VE REZERV RAPORLAMA KOMİSYONU (UMREK) ULUSAL MADEN KAYNAK VE REZERV RAPORLAMA KODU

Transkript

1 ULUSAL MADEN KAYNAK VE REZERV RAPORLAMA KOMİSYONU (UMREK) ULUSAL MADEN KAYNAK VE REZERV RAPORLAMA KODU THE NATIONAL CODE FOR PUBLIC REPORTING OF EXPLORATION RESULTS, MINERAL RESOURCES AND MINERAL RESERVES OF TURKEY (THE UMREK CODE),

2 İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ... 3 GİRİŞ... 3 KAPSAM... 4 YETKİNLİK VE SORUMLULUK... 6 RAPORLAMA TERMİNOLOJİSİ GENEL RAPORLAMA MADEN ARAMA SONUÇLARININ RAPORLANMASI MADEN KAYNAKLARININ RAPORLANMASI MADEN REZERVLERİNİN RAPORLANMASI MADEN REZERVLERİNİN TAHMİN EDİLMESİ VE RAPORLANMASINDA KULLANILAN ÖZET BİLGİLER TEKNİK ÇALIŞMALAR CEVHERLİ DOLGULAR, TOPUKLAR, DÜŞÜK TENÖRLÜ CEVHERLEŞMELER, STOKLAR, PASA VE ATIKLARIN RAPOR EDİLMESİ KÖMÜR KAYNAKLARI VE REZERVLERİNİN RAPORLANMASI ELMAS, KIYMETLİ VE YARI KIYMETLİ TAŞLARIN ARAMA SONUÇLARI, MADEN KAYNAKLARI VE MADEN REZERVLERİNİN RAPORLANMASI ENDÜSTRİYEL MADENLERİN MADEN ARAMA SONUÇLARI, KAYNAK VE REZERVLERİNİN RAPORLANMASI ÇİMENTO VE İNŞAAT HAMMADDELERİN MADEN ARAMA SONUÇLARI, KAYNAK VE REZERVLERİNİN RAPORLANMASI DOĞAL (BOYUTLANDIRILABİLİR) TAŞLAR (MERMER) ARAMA SONUÇLARI, KAYNAK VE REZERVLERİNİN RAPORLANMASI METAL EŞDEĞERLERİN RAPORLANMASI ÇÖZELTİ MADENCİLİĞİ YÖNTEMLERİ İLE ÇIKARILAN METALİK VE METALİK OLMAYAN MADENLER İÇİN ARAMA SONUÇLARI, MADEN KAYNAKLARI VE MADEN REZERVLERİNİN RAPORLANMASI MADENCİLİK YÖNTEMLERİ İLE ÇIKARILAN PETROL İÇEREN ŞEYLLER, PETROL İÇEREN KUMTAŞLARI VE DİĞER ENERJİ MİNERALLERİ İÇİN ARAMA SONUÇLARI, MADEN KAYNAKLARI VE MADEN REZERVLERİNİN RAPORLANMASI YERİNDE DEĞERLEMELERİN RAPORLANMASI DAHA ÖNCE RAPORLANAN MADEN KAYNAKLARI TAHMİNLERİNİN AÇIKLANMASI KAPSAMLILIK/ SOMUTLULUK ÜZERİNE UYGULAMA ESASI TABLO 1. DEĞERLENDİRME VE RAPORLAMA ÖLÇÜTLERİ KONTROL LİSTESİ TABLO 2. SERMAYE VE İŞLETME MALİYETİ TAHMİNLERİ İÇİN ÇALIŞMA DOĞRULUĞU ARALIKLARI EK. 1 TERİMLER SÖZLÜĞÜ EK. 2 YETKİN KİŞİNİN ONAY FORMU EK. 3 UYGUNLUK BEYANI EK. 4 TANINMIŞ PROFESYONEL KURULUŞLAR (TPK lar) EK. 5 (TERİMLERİN İNGİLİZCE-TÜRKÇE KARŞILIKLARI) (MEANING OF THE TERMS AS ENGLISH-TURKISH)

3 ÖNSÖZ 1. Ulusal Maden Kaynak ve Rezerv Raporlama Kodu (UMREK Kodu), yatırımcıların ve hissedarların yeterli derecede bilgilendirilmesi amacıyla Türkiye Cumhuriyeti ndeki Maden Arama Sonuçlarının, Maden Kaynaklarının ve Maden Rezervlerinin açık, güvenilir ve şeffaf bir şekilde raporlanması için asgari standartları, önerileri, yasal gereklilikleri ve uygulama esaslarını belirler. Ulusal Maden Kaynak ve Rezerv Raporlama Komisyonu (UMREK), tarih ve 6745 sayılı kanunla 3213 sayılı Maden Kanununa eklenen Ek 14 üncü maddesi ile kurulmuştur. Komisyonun çalışma usül ve esasları tarihinde yürürlüğe giren Ulusal Maden Kaynak ve Rezerv Raporlama Komisyonu Hakkında Yönetmelik ile düzenlenmiştir. Komisyonun üyeleri, yönetmelikte belirtildiği üzere, Maden İşleri Genel Müdürlüğü (MİGEM), Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü (MTA), Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) veya Türkiye Bankalar Birliği (TBB), Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) veya Borsa İstanbul A.Ş. (BİST), Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve Türkiye madencilik sektörü içinden gelen ve İlgili Sivil Toplum Kuruluşlarına kayıtlı temsilcilerden oluşmaktadır. Bu çalışma, UMREK Kodunun ilk versiyonudur. CRIRSCO (Uluslararası Maden Rezerv Raporlama Standartları Komitesi), dünya genelinde tutarlı raporlama standartları geliştirmek ve yayımlamak amacıyla faaliyet gösteren uluslararası bir kuruluştur. CRIRSCO ya üye olan ülkelerin dünyadaki en iyi raporlama uygulamalarıyla uyumlu ve diğer ülkelerin kendi kodlarını geliştirmelerine yardımcı olan CRIRSCO (2013) şablonu ve aynı şablonda yer alan standart tanımlarla uyumlaştırılarak UMREK Kodu geliştirilmiştir. GİRİŞ 2. Bu Kod, yerkabuğunda bulunan katı maden kaynakları ve ekonomik değere sahip Arama Sonuçlarının, Maden Kaynakları ve Maden Rezervlerinin raporlanmasında uygulanabilir. UMREK Kodunun bu versiyonunda önemli tanımlar ve terimler koyu harflerle gösterilmiştir. Kodun büyük çoğunluğu normal harflerle gösterilmiştir. Kılavuzlar, ilgili maddelerin soldan bir satır kenarlı ve italik yazılmış olarak verilmiştir. Kılavuzlar, tanımların ve yardımcı metinlerin nasıl yorumlanacağı konusunda talimatlandırıcı ve ikna edici olarak yorumlanmalıdır. Raporlamanın bu Kod un ilgili maddelerine uygun bir biçimde yapılması gereklidir. 3. UMREK Kodunun, CRIRSCO Uluslararası Şablona uygun olduğu CRIRSCO tarafından onaylanmıştır. Ayrıca bu Kod, ülkemizin finans ve madencilik sektörüne hizmet edebilmesi amacıyla SPK (Sermaye Piyasası Kurulu), Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), Türkiye Bankalar Birliği (TBB), Borsa İstanbul (BIST) ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) gibi kurumlarca da kabul görmektedir. Bu Kod, UMREK veya UMREK tarafından Tanınmış Profesyonel Kuruluşlar tarafından sertifikalandırılan tüm üyeleri bağlamaktadır. 3

4 UMREK Kodu ile uyumlu raporlama yapılabilmesi amacıyla UMREK standartlarında hazırlanmış raporların, Yetkin Kişi tarafindan hazırlanıp imzalanması gerekir. Yetkin Kişinin raporlama esasında hazırladığı ve sunduğu belgeler, Arama Sonuçları, Maden Kaynakları ve Maden Rezervleri Piyasa Raporlarının temelini teşkil etmekte ve bu nedenle kişinin isminin raporda yer alması gerekmektedir. Piyasa Raporu veya Kod ekinde bulunan beyan, Yetkin Kişi nin şirketini veya işvereninin ismini içermeli; kullanılan bilgiler, belirli bir form ve içeriğe uygun olarak raporda yer almalı ve Yetkin Kişi raporda yer alan bilgilerin ve sunulan beyanın formda ve içerikte göründüğü gibi doğru olduğunu kabul etmeli ve onaylamalıdır. Bu konudaki uygunluk şartları için Kodun ilgili maddelerine (Bknz. EK-2) bakılmalıdır. KAPSAM 4. UMREK Kodunun temeli şeffaflık, kapsamlılık/somutluluk ve yetkinlik ilkeleri kullanılarak oluşturulmuştur. Şeffaflık ilkesi, Piyasa Raporu okuyucusuna yeterli bilgilerin temin edilmesini şart koşar. Bilgiler açık olmalı, muğlak olmamalı, okuyucuya uygun anlaşılabilir bir şekilde hazırlanmalı, bilgi eksikliği ve ihmaller nedeniyle okuyucuyu yanlış yönlendirmemelidir. Kapsamlılık/ somutluluk ilkesi gereğince Piyasa Raporu, tüm ilgili bilgileri içermelidir. Bu ilgili bilgilere ulaşılması, yatırımcılar ve uzman danışmanlar tarafından gerekli olduğundan söz konusu bilgilerin Piyasa Raporunda yer alması raporlanan Arama Sonuçları, Maden Kaynakları veya Maden Rezervleri ile ilgili makul ve tutarlı muhakeme yapılabilmesi için önem arz etmektedir. İlgili bilgilerin temin edilemediği koşullarda, bu bilgilere neden yer verilemediğine ilişkin bir açıklamaya raporda yer verilmelidir. Yetkinlik ilkesi, Piyasa Raporu hazırlayan kişilerin (Yetkin Kişi) konularında uzman olması, sorumluluk taşıyacaklarının bilincinde olması, yetkinliklerinin ve tecrübelerinin mensupları olduğu Tanınmış Bir Profesyonel Kuruluş tarafından desteklenmesi ve bu kuruluşun etik kurallarına tabi, vasıflı ve deneyimli kişi/kişilerden olması gerektiğini belirtmektedir. 5. UMREK bu raporların standardını aynı ölçüde tutmak ve kullanımlarını kontrol etmek amacıyla Tablo-1 i yürürlüğe koymuştur. Yetkin Kişi/ler bu tablodaki ilgili maddelere ilişkin bilgileri şeffaflık ve kapsamlılık/somutluluk ilkelerine uygun olarak açıklamalılar, eğer ilgili madde hakkında herhangi bir bilgi mevcut değilse, ilgili madde ile alakalı bir bilginin olmadığını ve söz konusu bilginin neden mevcut olmadığına dair gerekçeleri de raporda açıklamalıdırlar. Dolayısıyla; Tablo-1, Piyasa Raporunun ve destekleyici belgelerin hazırlanmasında Yetkin Kişi/ler tarafından dikkate alınması gereken ölçütlere atıfta bulunarak bir kontrol listesi sunmaktadır. UMREK Kodunda yer alan Tablo 2, UMREK Kodu kapsamında özetlenen üç çalışma seviyesine göre, kapsam çalışmaları, Ön Fizibilite çalışmaları ve Fizibilite çalışmaları gibi 4

5 sermaye ve işletme maliyeti tahminleri için bir dizi beklenen doğruluk ve dayanağın nitel tanımlarını sağlamaktadır. Kapsam Çalışmaları, kavramsal bir düzeyde madencilik çalışmaları olup, Maden Kaynaklarının, Maden Rezervlerine dönüştürülmesini sağlamak için proje geliştirme seçenekleri belirlemek, gelecekteki çalışma programlarını tanımlamak ve desteklemek için kullanılır. Daha kapsamlı olan Ön Fizibilite ve Fizibilite Çalışmaları ise Maden Rezervlerinin beyanını desteklemek için kullanılmaktadır. Şirketler, Türkiye Cumhuriyeti Maliye Bakanlığı, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK), Türkiye Bankalar Bairliği (TBB), Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ve İstanbul Borsası (BİST) dışında da farklı kurum ve kuruluşlara da rapor sunabilmektedirler. Dolayısıyla, eğer bu tip raporlar diğer kurum ve kuruluşlara sunulursa bir açıklamanın rapora eklenmesi gereklidir. Yaşanacak olası karışıklıkları engellemek adına, şirketlerin hazırladıkları raporların mümkün olduğunca UMREK Kodu ile uyumlu olmaları teşvik edilir. 6. Piyasa Raporları; Maden Arama Sonuçları, Maden Kaynakları veya Maden Rezervleri konusunda yatırımcıları, potansiyel yatırımcıları ve bunların danışmanlarını bilgilendirmek amacıyla hazırlanır. Bu raporlar; yıllık ve çeyrek (üç aylık) şirket raporlarını, basın açıklamalarını, bilgilendirme duyurularını, teknik makaleleri, internet yayınlarını ve piyasa bilgilendirme sunumlarını içermekte olup bunlarla sınırlı değildir. Bu Piyasa Raporları gerekli olduğu takdirde Ulusal Maden Kaynak ve Rezerv Raporlama Komisyonu (UMREK), Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), Türkiye Bankalar Birliği (TBB), Borsa İstanbul A.Ş. (BIST) ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Profesyonel Meslek Odaları gibi kuruluşlara ya da Kodun gerektirdiği başka kurumlara sunulmalıdırlar. Bir Piyasa Raporu, somut bilgilerini şeffaf bir şekilde ileterek yeterliliği göstermek amacıyla metin, şekil, tablo, bölüm ve haritalarla yeterince desteklenmelidir. Bütün rakamlar okunakalı olmalı ve uygun açıklayıcı bilgileri içeren başlıklar ve/veya alt başlıklar ve lejantları içermelidir. UMREK Kodu, şirketlerin internet sitelerinde bilgi verme amaçlı yayınladıkları bildirilerinde ve hissedarlar, borsacılar, yatırım analizcileri için verilen brifinglerde kullanılan sunum materyalleri ile şirket bilgilerini kamuya açıklayacaklarında da uygulanır. Kod, ayrıca Madde 6 da belirtilen amaçlar için hazırlanmışsa, aşağıda belirtilen raporlamaları içeren ancak bunlarla sınırlı olmamak kaydı ile Maden Arama Sonuçları, Maden Kaynakları veya Maden Rezervleri ile ilgili çevre beyanları, bilgilendirme duyuruları, teknik makaleler ve uzman raporlarına da uygulanır. Yıllık faaliyet raporu yayınlayan şirketlerin Maden Arama Sonuçları, Maden Kaynakları veya Maden Rezervleri ile ilgili tüm kapsamlı bilgilerini bu raporlara dahil etmeleri gerekmektedir. Yıllık raporda, özet bilgilerin sunulması durumunda, bu bilgiler net bir biçimde verilmeli, özet niteliğinde olduğu belirtilmeli, Koda uyumlu bir şekilde hazırlanan Piyasa Raporlarına veya özet Piyasa Raporlarına atıfta bulunmalıdır. 5

6 Şirketlerin birden çok düzenleyici kuruluşa rapor sunmaları gerektiğinde, sundukları diğer raporlar bu Koda uyumlu bir şekilde hazırlanmamış olabilir. Koda uyumlu bir şekilde hazırlanmayan bu türden raporların bu durum konusunda okuyucuyu uyaran bir ifade içermesi önerilir. Yetkin Kişilerin farklı uygunluk standartlarına göre oluşturulmuş rapor vermeleri durumunda, söz konusu raporların verildiği ilgili kuruluşun yasal zorunluluklarına riayet etmeleri gerekir. Kod da belgelendirme kavramı, Piyasa Raporundaki belgeleri desteklemek veya ona temel teşkil etmek veya desteklemek için hazırlanmış şirket içi belgeleri tanımlamaktadır. Kod ile uyumlu olmayan ve kamusal rapor niteliği taşımayan veya şirket içindeki faaliyetler için Yetkin Kişi tarafından hazırlanmış belgelerin olabileceği öngörülmelidir. Bu tür durumlarda, belgelendirmede bu durum ile ilgili bir uyarı yapılması tavsiye edilir. Bu durumdaki belgelerin Piyasa Raporlarında kullanılması önerilmemektedir. Kodun 9. ve 10. Maddelerinde de belirtildiği gibi, Piyasa Raporlarının Yetkin Kişi tarafından hazırlanmış belgelerle desteklenmesini ve Maden Arama Sonuçlarını, Maden Kaynak ve/veya Maden Rezerv tahminlerini yansıtmasını şart koşar. Piyasa Raporlarında Kod ve Tablo-1 dahilinde belirtilen uygun beyan biçiminin nasıl olacağına dair bir şüphe oluşabilir. Bu tür durumlarda Kod dan istifade edenler ve raporlarını derleyip Kod a uyarlayanlar, Kod un ilkelerine göre hareket etmelidir. Buradaki temel amaç, Piyasa Raporları için gerekli asgari şartı sağlamak ve bu tür raporların Kod'a uygun gerekli tüm bilgileri içerdiğinden emin olmaktır. Yetkin Kişi, Kod'un ilkelerine uygun hazırladığı Arama Sonuçları, Maden Kaynak veya Maden Rezerv raporlarını, yatırımcılara ve onların danışmanlarına, kaynak veya rezerv risklerinin ve fırsatların degerlendirilmesinde makul ve tutarlı bir hükme ulaşmalarına izin veren bir biçimde hazırlamalıdır. 7. Kod, 3213 sayılı Maden Kanununda belirtilen maden grupları için kullanılabilir: Metalik madenler, mermer, değerli taşlar, endüstriyel madenler, çimento ve inşaat hammaddeleri ve kömür gibi tüm katı madenlere uygulanabilir. Bu Kod, SPK, BDDK ve Borsa İstanbul A.Ş.(BİST) nin şart koştuğu maden Arama Sonuçları, Maden Kaynakları ve Maden Rezervleri ile ilgili Piyasa Raporlarının hazırlanması ile ilgilidir. 8. UMREK Kodu, Kodun geliştirilmesini sağlamak amacıyla periyodik gözden geçirmelere ve yeniden değerlendirilmelere açıktır. Bu revizyonlar muhtelif zamanlarda web sitesinde yayınlanacaktır. YETKİNLİK VE SORUMLULUK 9. Maden Arama Hedefleri, Maden Arama Sonuçları, Maden Kaynakları veya Maden Rezervleri ile ilgili olan Piyasa Raporu, yönetim kurulu kararları ile faaliyet gösteren şirketin sorumluluğunda olan bir husustur. Şirket, Madde 11 de ortaya konan gereksinimleri karşılayan Yetkin Kişi veya Kişileri belirlemekten ve bu Yetkin Kişi veya Kişileri atamaktan sorumludur. 6

7 Bu türden her rapor, Yetkin Kişi nin hazırladığı destekleyici bilgi ve belgeleri açık bir şekilde yansıtmalıdır. Piyasa Raporu hazırlayan şirket, Yetkin Kişi nin niteliklerini, profesyonel ilişki(leri)ni, ilgili deneyimlerini açıklar, ismini veya isimlerini ifşa eder ve Yetkin Kişi nin şirketin tam zamanlı, bünyesinde çalışanı olup olmadığını söyler, çalışanı değilse Yetkin Kişi nin işvereninin ismini belirtir. Yetkin Kişi veya Yetkin Kişi nin yakın aile üyelerinin uhdesinde şirket tarafından düzenlenmiş hisselerinin, bonolarının veya satın alma, satış hakkı belgelerinin bulunması gibi şirket ile Yetkin Kişi arasında doğrudan veya dolaylı bir ilişki olması durumlarında, bu ilişkinin açıklanması ve belirtilmesi şarttır. Bu türden bir açıklama, Yetkin Kişi nin onay bildirimini yaptığı ilgili bölüme dâhil edilmelidir (bknz. Ek.2). Yetkin Kişi veya ilgili taraf üzerinden yaşanan muhtemel çıkar çatışması, şeffaflık ilkesine uyumlu olarak açıklanıp belirtilmelidir. Yetkin Kişi nin raporu hazırlayan şirketle kurduğu diğer her türden ilişki, aynı zamanda Piyasa Raporunda da ifade edilmelidir. Rapor, Yetkin Kişi nin yazılı ön onayı ile birlikte aynı içerik ve biçimde yayınlanmalıdır. Piyasa Raporunda herhangi bir destekleyici belgeye yer verilmesi durumunda, o belgenin Piyasa Raporuna dâhil edileceği içerik ile ilgili olan Yetkin Kişinin yazılı onayının alınıp Piyasa Raporunda bu belgeyle ilgili biçim ve içeriğinde sunulması gerekir. Yetkin Kişi nin yazılı onayı alınarak, daha önceden yayınlanan bilgilerin şirket tarafından yeniden yayınlanması gerektiği durumlarda; orijinal rapor başlığının, bu rapordan sorumlu Yetkin Kişi nin isminin ve kamusal erişim için ilk kaynağa dönük referansın ve tarihin belirtilmesi gerekmektedir. Bazı koşullarda Yetkin Kişi nin yazılı ön onayının alınmasına gerek yoktur. Yetkin Kişinin yazılı ön onayının alınmadığı durumlarda, şirket aşağıda belirtilen şartları sağlamalıdır: Şirket, ilgili piyasa açıklamasına dahil edilmiş bilgileri önemli ölçüde etkileyen her türden yeni bilgi veya verilerin bilincinde olmadığını sonraki kamu sunumlarında onaylar. Maden Kaynakları veya Maden Rezervleri ile ilgili tahmin yapılması durumunda, şirket, önemli ölçüde değişmemiş olan ve ilgili piyasa açıklamasında dile getirilen tahminleri destekleyen tüm önemli tahminleri ve teknik parametreleri ortaya koymalıdır. Şirket, Yetkin Kişiye ait bulguların sunulduğu içerik ve biçimin önemli ölçüde değişmediğini teyit eder. Bu noktada ifade edilmelidir ki sonraki kamusal sunum için şirket, içerik ve biçimin önemli ölçüde değişmemesini sağlama sorumluluğunu yönetim kurulu üzerinden üstlenir. 7

8 Yetkin Kişinin yazılı ön onayını temin etme şartının kaldırılması, Madde 15 te belirtilen Maden Kaynaklarının Ve Maden Rezervlerinin yıllık raporlanması ile ilgili şartlara uygulanmaz. Bu türden tüm kamusal ifşalar şirket tarafından özellikle gözden geçirilmeli ve şirket, Yetkin Kişiye ait bulguların sunulduğu içerikte önem teşkil edecek seviyede bir değişiklik olmadığından ve Maden Arama Sonuçları, Maden Kaynakları veya Maden Rezervleri ile ilgili elde edilen güncel verilerin göz önüne alınarak geçerli olduğundan emin olmalıdır. Uygunluk beyanlarına ait formlar Ek 3 te yer almaktadır. Yetkin Kişilere ve şirketlere bu şartlara uyum sağlama konusunda yardım etmek amacıyla, Kod un gerekliliklerini içeren Yetkin Kişi onay formu Ek 2 de verilmektedir. Şirket ve Yetkin Kişi, Yetkin Kişi nin onay formu veya yazılı onayına dair diğer her türden kanıtı elinde bulundurmalıdır. Burada amaç, gerektiğinde yazılı onayın anında temin edilebilmesini sağlamaktır. Bununla birlikte, Yetkin Kişiye, Piyasa Raporunu kontrol etmesi ve raporun 4., 5. ve 6. maddelerde belirtilen hedefleri karşıladığından emin olması için zaman tanınmalıdır. 10. Maden Arama Sonuçları, Maden Kaynakları Ve Maden Rezervleri ile ilgili olan Piyasa Raporuna dayanak oluşturan Arama Sonuçları, Maden Kaynağı ve Maden Rezervi tahminlerini ayrıntılarıyla belgeleyen dokümanlar, Yetkin Kişi tarafından veya Yetkin Kişinin talimatları doğrultusunda hazırlanmalı ve Yetkin Kişi tarafından imzalanmış olmalıdır. 11. Yetkin Kişi, Tanınmış Bir Profesyonel Kuruluşun (bknz. Ek 4) uygun üyelik sınıfına kayıtlı ve Tanınmış Profesyonel Kuruluşlarca önerilenler arasından UMREK tarafından yetkinlik belgesi (sertifika) verilen madencilik endüstrisinde çalışan bir profesyoneldir. Yetkin Kişi, dikkate alınan cevherleşme veya maden yatak tipi ve üstlenmiş olduğu faaliyet ile ilgili en az 7 yıllık deneyime sahip olmak zorundadır. Eğer Yetkin Kişi, Arama Sonuçları ile alakalı bir belgelendirme sunuyorsa, ilgili tecrübenin maden aramacılığı alanında olması zorundadır. Eğer Yetkin Kişi, maden kaynağı tahmini yapıyor veya bu tahminin talimatları doğrultusunda yapılmasında görev alıyorsa, ilgili tecrübe maden kaynağının tahmini, yorumlanması ve değerlendirilmesi alanında olmak zorundadır. Eğer Yetkin Kişi, Maden Rezervi hesaplaması yapıyor veya bu tahminin talimatları doğrultusunda yapılmasında görev alıyorsa, ilgili tecrübe Maden Rezervinin hesaplanması, değerlendirilmesi ve ekonomik olarak cevherin çıkarılabilirliğinin belirlenmesi alanında olmak zorundadır. Yetkin Kişi nin ilgili alandaki mesleki tecrübesinin, güncel olması ve süreklilik göstermesi gerekmektedir. 8

9 Yetkin Kişi nin, Maden Arama Sonuçları veya Maden Kaynaklarının Raporlandırması ve tahmin edebilmesi için genellikle bir yer bilimci (jeoloji-jeofizik-maden mühendisi) olması beklenmektedir. Ancak Maden Rezervlerin raporlandırılması için uygun olduğu şekilde Yetkin Kişi, diğer alanlarda kalifiye olan maden mühendisi, kimya mühendisi, cevher hazırlama mühendisi, çevre mühendisi veya metalürji/malzeme mühendisi de olabilir. Yetkin Kişi nin, Maden Arama Sonuçlarını veya Maden Kaynaklarını Raporlandırması için genellikle bir yer bilimci olması beklenmektedir. Ancak Maden Rezervlerinin raporlandırılması için Yetkin Kişinin maden mühendisliği veya cevher zenginleştirme mühendsiliği gibi diğer disiplinlerde yetkin olması gerekebilmektedir. Yetkin Kişi aynı zamanda, madencilik alanındaki birden fazla çalışma türünde ilgili nitelik ve deneyimlere sahip olabilir. Yetkin Kişi tanımındaki asıl niteleyici unsur ilgili kelimesidir. Örneğin, damar tipi bir altın cevherleşmesi için yapılan Maden Kaynağı tahmininde kalay, uranyum gibi heterojen taneli/parçalı damar tipi cevherleşmelerde tecrübe sahibi olunması, ilgili tecrübe olarak sayılabilirken, masif baz metal yataklarında tecrübe sahibi olunması ilgili tecrübe olarak sayılmayacaktır. İkinci bir örnek olarak, plaser altın yatakları için yapılan Maden Rezervi hesaplamasında Yetkin Kişi olarak yeterli sayılabilmek için, bu tip bir cevherleşmenin değerlendirilmesi ve ekonomik olarak çıkarılabilirliği konusunda yeterli (en az 7 yıl) tecrübeye sahip olunması gereklidir. Bu ilgili tecrübenin aranma sebebi, plaser sistemlerdeki altının özelliklerinden, kaynak sedimanın tane boyutlanmasından ve düşük tenörlü olmasından kaynaklanmaktadır. Altın harici diğer cevherleri içeren plaser yataklarda tecrübe sahibi olunması, uygun ilgili tecrübe sahibi olma koşulunu sağlamayacaktır. Yetkin Kişi tanımındaki ilgili kelimesi ayrıca, Yetkin Kişi nin farklı yataklanma tiplerinde deneyim sahibi olması durumunda, bu kişinin maden yatak tiplerinin her birinde ayrı ayrı 7 yıllık bir tecrübeye sahip olmasının her zaman gerekli olmadığını ifade etmektedir. Örneğin, metalik maden kaynak tahmini konusunda 20 yıllık bir tecrübeye sahip kişinin porfiri bakır yataklarında Yetkin Kişi olarak görev alabilmesi için, bu tip bakır yataklarında 7 yıllık özel bir tecrübeye sahip olunması zorunlu değildir. Farklı maden yatağı türlerinden elde edilen ilgili mesleki tecrübe, porfiri bakır yatakları ile ilişkili gerek duyulan tecrübe olarak sayılabilmektedir. Cevherleşme türüyle ilgili tecrübeye ek olarak, Arama Sonuçları veya Maden Kaynak tahmini raporlaması için görev alan Yetkin Kişi nin, elde edilen verilerin güvenilirliğini etkileyebilecek problemlerinin farkında olması için söz konusu maden yatağı ile alakalı örnekleme ve analiz teknikleri hakkında da yeterli bilgiye sahip olması gerekmektedir. Söz konusu tetkik edilen yatak tipine ilişkin uygulanabilir cevher ayrıştırma ve işleme tekniklerinin de bilinmesi önem arz etmektedir. Yetkin Kişi olma görevini üstlenen şahıs, tetkik edilen maden yatağı, emtia ve dikkate alınan durum hakkında yetkin ve donanımlı olduğundan ve meslektaşlarıyla yüzleşebileceğinden emin olmalıdır. Yetkin Kişi nin bilgisi ve donanımı ile alakalı şüpheye düşmesi durumunda, deneyimli meslektaşlarından görüş alması ya da Yetkin Kişi olarak görev almayı reddetmesi gerekmektedir. 9

10 Maden Kaynakları Tahmini bir ekip çalışması olabilir (örneğin bir kişi veya ekip veri toplayabilir ve diğer kişi veya ekip Maden Kaynak tahminini hazırlayabilir). Maden Rezervlerinin hesaplanması, çoğunlukla birçok meslek disiplinini içeren bir ekip çalışmasıdır. Ekip çalışması içerisindeki sorumlulukların açıkça paylaşıldığı durumlarda, Yetkin Kişi sayısı ve her bir Yetkin Kişi nin yapacağı katkının belirtilmesi ve her Yetkin Kişi nin kendi katkısı için sorumluluk kabul etmesi gerekmektedir. Maden Kaynak ve Maden Rezerv raporunu tek bir Yetkin Kişi nin imzaladığı durumlarda, raporu imzalayan Yetkin Kişi bu Kod a tabi raporun tamamı için sorumludur. Bu durumda, tümüyle veya kısmen başkaları tarafından hazırlanmış Maden Kaynak veya Maden Rezervi raporu ile raporun destekleyici belgeleri için genel sorumluluğu kabul eden Yetkin Kişi nin, katkıda bulunan diğer kişilerin çalışmalarının kabul edilebilirliğinden kendisinin bizzat emin olması önem arz etmektedir. Yetkin Kişi nin mesleki çalışmalarına ilişkin olarak yapılan şikayetler, kişinin bağlı bulunduğu Tanınmış Profesyonel Kuruluşun (TPK) (Bknz. Ek. 4) disiplin usullerine ve UMREK Yönetmeliğine göre ele alınacaktır. Borsa İstanbul A.Ş. (BİST) ne kayıtlı, Türk Bankalarından finansman sağlama durumu bulunan ve yurtdışı faaliyetleri bulunan bir şirketin Madde 11 de belirtilen Yetkin Kişi olma şartlarını sağlamayan bir kişi tarafından, yurtdışında bulunan bir proje için hazırlanan Arama Sonuçlarını, Maden Kaynak tahminleri veya Maden Rezerv hesaplamalarını rapor etmesi durumunda, bu şirketin Arama Sonuçları, Maden Kaynak tahminleri veya Maden Rezerv tahminlerinin sorumluluğunu alacak Tanınmış bir Profesyonel Organizasyonun üyesi Yetkin bir Kişi veya Kişileri görevlendirmesi gerekmektedir. Bu görevi üstlenen Yetkin Kişi veya Kişilerin, Borsa İstanbul (BİST) ve Bankacılık Kredi Mevzuatları kuralları dahilinde sunulan rapor ve destekleyici belgeler için tam sorumluluk aldıklarının bilincinde olmaları ve bu işlemi incelemeden sadece üstünkörü bir onaylama işlemi olarak görmemeleri gerekmektedir. Söz konusu maden arazisi için yapılan saha tetkikleri Yetkin Kişi/Kişiler veya ekibin deneyimli üyeleri tarafından yapılmalıdır. Bir saha ziyaretinin gerçekleşmediği durumlarda, bunun gerekçeleri ve önemsizliğine dair sebepler belirtilmelidir. Saha tetkiki yapılmadan raporlamanın yerine getirildiği durumlarda, Yetkin Kişi tarafından raporlamanın onaylandığını ve bilgilere güvenilebileceğini belirten bir ifadenin rapor içerisinde yer alması gerekmektedir. RAPORLAMA TERMİNOLOJİSİ 12. Maden Arama Sonuçları, Maden Kaynakları ve Maden Rezervleri ile ilgili Piyasa Raporlarında sadece Şekil 1 de yer alan terimlerin kullanılması gerekmektedir. Şekil 1, jeolojik güven düzeylerinin, tonaj ve tenör veya kalite tahminlerinin teknik ve ekonomik değerlendirmelerinin farklı derecelerini yansıtacak şekilde sınıflandırılması için genel bir çerçeve sunmaktadır. Maden Kaynakları, diğer ilgili disiplinlerden elde edilen verilerle birlikte jeolojik bilgilere dayandırılarak tahmin edilebilir. Maden Rezervleri (Şekil 1 de kesikli çizgilerle gösterilmiştir) Belirlenmiş ve Ölçülmüş Maden 10

11 Kaynaklarının bir alt kümesi olup madenin çıkarılmasını etkileyen faktörler (Dönüştürücü Faktörler) ile bir dizi farklı disiplinlerden elde edilen veriler dikkate alınarak tahmin edilebilir. Dönüştürücü Faktörler ; Maden Kaynaklarını, Maden Rezervlerine dönüştürmek için kullanılan etkenlerdir. Bunlar; madencilik, cevher zenginleştirme, metalürji, altyapı, ekonomi, pazarlama, yasal, çevresel, sosyal ve idari alandaki faktörleri içermekte birlikte bu faktörlerle sınırlı tutulmamaktadır. Ölçülmüş Maden Kaynakları; ya Görünür Maden Rezerv ine ya da Muhtemel Maden Rezerv ine dönüştürülebilir. Maden Kaynağının, Maden Rezervine dönüşümünde, dikkate alınan Dönüştürücü Faktörlerin bazılarında veya tümünde belirsizlikler olması durumunda, Yetkin Kişi, bir Ölçülmüş Maden Kaynağını, bir Muhtemel Maden Rezervine dönüştürebilir. Bu ilişki, Şekil 1'de kesik çizgili okla gösterilmiştir. Kesik çizgili okun eğilimi, dikey bir bileşen içeriyorsa da bu, jeolojik bilgi veya güven düzeyinde bir düşüş anlamına gelmez. Böyle bir durumda bu dönüştürücü faktörlerin her birinin eksiksiz bir şekilde açıklanması gerekmektedir. Önceden rapor edilen Maden Rezervlerinin, Dönüştürücü Faktörleri etkileyen yeni bilgiler nedeniyle tekrar Maden Kaynaklarına dönüştürülmesi mümkündür. Bu iki yönlü ilişki Şekil 1'de çift başlı ok ile belirtilmiştir. Böyle bir dönüşüme sebep olan Dönüştürücü Faktörlerdeki değişikliklerin eksiksiz bir şekilde açıklanması gerekmektedir. Şekil 1. Arama Sonuçları, Maden Kaynakları ve Maden Rezervleri Arasındaki Genel İlişki 11

12 GENEL RAPORLAMA 13. Arama Sonuçları, Maden Kaynakları veya Maden Rezervleri ile ilgili olan bir Piyasa Raporunun cevherleşmenin türü ve niteliğini belirten bir açıklamayı ihtiva etmesi gerekmektedir. 14. Piyasa Raporu, Maden Arama Sonuçlarının, Maden Kaynaklarının veya Maden Rezervlerinin ekonomik değerini önemli ölçüde etkileyebilecek gerekli tüm bilgileri belirtmesi gerekmektedir. Şirketin, Maden Kaynakları veya Maden Rezervlerindeki önemli herhangi bir değişikliği derhal rapor etmesi şarttır. 15. Şirketler, sahip oldukları veya kontrollerinde olan Maden Kaynaklarını veya Maden Rezervlerini yılda en az bir kere yeniden değerlendirmeli ve bunlara ilişkin bir Piyasa Raporunu yayınlamak zorundadır. Geçerlilik tarihi ile Maden Kaynakları ve/veya Maden Rezervlerinin son durumunu gösteren raporun yayımlanma tarihi Piyasa Raporlarında belirtecektir. Şirketler, Maden Kaynakları ve Maden Rezervleri ile ilgili güncellenmiş raporlarını yayınlarken, Maden Kaynakları ve Maden Rezervlerinde daha önce bildirdiklerinden farklı olan, yapılan tüm önemli değişiklikleri açıklamak zorundadır. 16. Kod genelinde, gerekli görüldüğü takdirde, tenör terimi yerine kalite, tonaj yerine ise hacim terimi kullanılabilir. 17. Şirketin Arama Hedef büyüklüğünü ve türünü yorumlaması ve açıklaması yaygın bir uygulama olarak tercih edilir. Bununla birlikte, bir Piyasa Raporundaki herhangi bir yorum aşağıdaki şartlara uymak zorundadır: Maden Arama Hedefi, kaynak tanımlayacak kadar arama yapılmamış bir jeolojik mineralizasyon ortamındaki maden yatağı arama potensiyelinin farklı tonaj ve tenör (veya kalite) dilimlerindeki bir ifadesi veya tahminidir. Maden Arama Hedefi ile ilgili herhangi bir bilgi, Maden Kaynağının veya Maden Rezervinin yanlış değerlendirilmemesi için doğru ifade edilmelidir. Bu bağlamda, Kaynak ve Rezerv terimleri kullanılmamalıdır. Hedefin potansiyel büyüklüğüne ve tenörüne (veya kalitesine) atıfta bulunan herhangi bir açıklamada, bu değerler dilimler olarak verilmeli ve aşağıdaki kriterleri içermelidir: Halihazırda tamamlanmış arama faaliyeti aşaması da dahil olmak üzere, yapılan çalışmaların ayrıntılı açıklaması, Potansiyel büyüklük ve tenör (kalite) tahmini düzeyde ifade edileceğinden, Maden Kaynağının tahmini için yeterli aramanın yapılmadığını, gelecekte yapılacak olası arama programlarının Maden Kaynağı tahmini ile sonuçlanmasının kesin olmadığını ifade edecek yakın anlamlı bir açıklama. 12

13 Destekleyici verilerin belirsizliği göz önüne alınarak, Maden Arama Hedefinin tonajı (hacmi) veya tenörü (kalitesi), Piyasa Raporunda başlık ifadesi olarak rapor edilmemelidir. Bir Piyasa Raporu, Maden Arama Hedefi içeriyorsa, Arama Hedefinin doğruluğunu test etmek için tasarlanmış olan arama faaliyetlerini detaylandırmalı ve bu faaliyetlerin tamamlanması için gereken zamanı belirtmelidir. Bir Maden Arama Hedefi, görsel olarak (örneğin, kesitler veya haritalar olarak) veya grafiksel olarak gösterilirse, yukarıdaki kriterleri karşılayan açıklamalar da rapora dahil edilmelidir. Maden Arama Hedefi içeren bir Piyasa Raporu, raporun içeriği ile ilgili sorumluluğu alan bir Yetkin Kişi tarafından hazırlanmalı ve/veya onaylanmalıdır. Bir Maden Arama Hedefine dair yapılan tüm açıklamalarda, hedefin mevcut arama sonuçlarına mı yoksa tasarlanan arama faaliyetlerine mi dayandırıldığı raporda açıklanmalıdır. Arama Hedefi bildiriminde, tonaj (hacim) ve tenör (kalite) aralıkları ile ilgili bilgiler yer aldığında, bunlar yaklaşık olarak sunulmalıdır. Arama Hedefini saptamak için kullanılan tenör (kalite) ve tonaj (hacim) aralıklarını tanımlayan bir açıklamaya raporda yer verilmelidir. Maden Arama Sonuçlarına dayanan maden Arama Hedefi için mevcut sondajların, örnekleme aralıklarının ve ilgili haritaların veya kesitlerin açıklaması da dahil olmak üzere, mevcut arama verilerinin özeti ve sonuçları da belirtilmelidir. Maden Arama Hedefini içeren ve/veya sonradan revizyona veya değişikliğe uğramış herhangi bir raporda, Yetkin Kişi tamamlanan arama faaliyetlerinden kaynaklanan önemli herhangi bir değişikliği raporda tartışmalıdır. MADEN ARAMA SONUÇLARININ RAPORLANMASI 18. Maden Arama Sonuçları, maden arama programları kapsamında elde edilen ve yatırımcılar tarafından kullanılabilecek veri ve bilgileri içerir. Fakat bu veri ve bilgiler Maden Kaynakları veya Maden Rezervleri bildiriminin bir parçasını oluşturmaz. Arama faaliyetlerinin ilk aşamalarında, eldeki veriler dâhilinde, makul tonaj (hacim) ve tenör (kalite) tahminlerinin yapılabilmesi mümkün olmamaktadır. Arama Sonuçlarında, aranan madenin özellikleri ile ilgili hem olumlu hem de olumsuz veri ve bilgilere yer verilmelidir. 13

14 Eğer şirket, Maden Kaynağı veya Maden Rezervi olarak sınıflandırılmayan bir cevherleşmeyi rapor ediyorsa, 17. maddede belirtilen kriterleri sağlayarak bu koşullara uygun bir biçimde rapor hazırlamalıdır. Maden Arama Sonuçları örnekleri, mostra örneklemesi, sondaj karotlarından belirli aralıklarda alınan analiz, jeokimyasal analiz ve jeofizik araştırma sonuçlarını içermektedir. Maden Arama Sonuçları örnekleri Yetkin Kişi tarafından onaylanmalıdır. 19. Maden Arama Sonuçları hakkındaki Piyasa Raporları, bu sonuçların ne kadar önemli olduğu konusunda tutarlı ve kesin bir hüküm verilmesine izin verecek kadar yeterli bilgiyi içermelidir. Raporlarda, maden aramacılığının gerçekleştirildiği şartlar ve çevre, örnekleme tipi ve yöntemi, örnekleme aralıkları ve yöntemleri, örnek lokasyonları, ilgili bütün kimyasal analiz sonuçlarına ait verilerin boyutları, dağılımları ve nispi lokasyonları, veri toplama yöntemleri, arazi kullanım durumları ile ilgili veriler ve Tablo 1 de belirtilen diğer kriterlerle ilgili bilgiler yer almalıdır. Maden Arama Sonuçları, bilimsel bir temele dayandırılmaksızın ya da ekonomik potansiyele sahip cevherleşmenin keşfedilmiş olduğunu ima edecek şekilde sunulmamalıdır. Eğer cevherleşmenin gerçek boyutları raporda yer almıyorsa, buna uygun bir açıklama Piyasa Raporunda bulunmalıdır. Analiz ve hesaplama sonuçları raporlanırken, aşağıda belirtilen yöntemlerden en uygunu, Yetkin Kişi tarafından seçilerek kullanılmalıdır: Örnek aralıklarına göre bütün sonuçların listelenmesi (bulk örnek alınan durumlarda, örneğin boyutu), ya da Cevherli zonlara ait ortalama tenörün belirtilmesi (tenörün nasıl tahmin edildiği, hangi yöntemin kullanıldığı açıkça belirtilmelidir). Maden yatağının jeolojisini temsil edecek şekilde hazırlanmış açıklayıcı diyagramlar ve haritalar rapora dahil edilmelidir. Raporda, bunlarla sınırlı olmamak üzere sondaj konumlarını gösteren plan ve haritalar ile uygun plan ve kesit görünümleri de bulunmalıdır. Derinlemesine inceleme yapılmadan ayrık analizlerin, ayrık sondaj kuyularının, tavalama (panning) yöntemiyle elde edilmiş konsantreler veya süperjen prosesleriyle zenginleşmiş toprak veya yüzey örneklerinin analiz sonuçları gibi seçilmiş bilgilerin genel bir konuma dayandırılmadan raporlanması kabul edilemez. Tüm analizlerin veya sondajların raporlanması gerekli olmasa da raporu okuyan kişinin hükme varabilmesi için rapora dahil edilmeyen verilerle ilgili yeterli bilginin sağlanması şarttır. Maden Arama Sonuç raporlarının, yapılan tüm sondajları veya sondajlardan geçen kesitleri içermediği durumlarda, Yetkin Kişi, bu bilgilerin neden önemli olmadığına veya bu bilgilerin neden raporda yer almadığına dair bir açıklama sunmalıdır. Madde 4 ve 5' te belirtildiği üzere, Yetkin Kişi, kamuoyu algısını veya maden yatağının değerini etkileyebilecek herhangi bir konuda sessiz kalmamalıdır. Önemli projeler 14

15 için, Tablo 1'in 2. ve 3. bölümünde belirtilen tüm kriterlerin, mevcut değil ise neden mevcut değil temeli üzerine kurularak raporlandırılması gerekmektedir. Yetersiz veya muğlak verilerin, Maden Arama Sonuç raporunun güvenilirliğini etkilediği durumlarda, ek açıklamaların raporda yer alması gerekmektedir. Örnekler: Zayıf örnek verimi, analizin veya laboratuar sonuçlarının tekrarlanabilirliğinin yetersizliği vb. olarak sıralanabilir. MADEN KAYNAKLARININ RAPORLANMASI 20. Maden Kaynağı, Yerkabuğu içinde veya üzerinde bulunan, ekonomik önemi olan, tenör (veya kalite) ve büyüklüğü ile nihai olarak ekonomik makul çıkarılma beklentisi bulunan katı malzeme konsantrasyonu veya oluşumudur. Bir Maden Kaynağının yeri, büyüklüğü, tenörü (veya kalite), sürekliliği ve diğer jeolojik özellikleri ya bilinir ya da örnekleme (numune analiz) verilerinin de kullanıldığı, özgün jeolojik kanıtların ve bilgilerin ışığında tahmin edilir ve yorumlanır. Maden Kaynakları jeolojik güven düzeyinin artan derecesine göre sırasıyla Potansiyel, Belirlenmiş ve Ölçülmüş Maden Kaynağı kategorilerine göre tanımlanır. Maden Kaynak raporları, kaynağın sınıflandırılmasına bakmaksızın kaynağın nihai olarak ekonomik makul çıkarım beklenti koşulları için gereken şartları sağlamalıdır. Bir maden yatağının nihai olarak ekonomik çıkarım beklentileri olmayan bölümleri Maden Kaynağına dahil edilmemelidir. Maden Kaynak tahmininin raporlanması için ek Tablo 1 de listelenmiş ölçütleri kullanan Yetkin Kişi, bu ölçütleri Piyasa Raporunda açık bir biçimde açıklamalı ve tartışmalıdır. Listelenmiş ölçütlere uygun olarak yapılan açıklamalar, aynı zamanda uygulanan eşik tenör (cut-off) varsayımları için teknik ve ekonomik alanlarda uygulanabilirlik (Dönüştürücü Faktörlerin uygulanabilirliği) tartışmasını da içermelidir. Maden Kaynaklarını tahmin etmek için gereken jeolojik kanıtlar ve bilgiler, tüm Potansiyel, Belirlenmiş ve Ölçülmüş Maden Kaynağı kategorilerini destekleyen örnekleme (numune analiz) verilerini içermelidir. Örnekleme (numune analiz) verileri uygun aralıklar ile yapılarak cevherleşmenin jeolojik, kimyasal, fiziksel ve mineralojik özelliklerini gösterecek şekilde elde edilmelidir. Bir Maden Kaynağı ancak örnekleme (numune analiz) verileri mevcut olduğunda tahmin edilir. Maden Kaynağı terimi, arama faaliyetleri ve örnekleme (numune analiz) verileriyle belirlenerek tahmin edilen, yığın ve pasaları da ihtiva edebilen, Donüştürücü Faktörlerin de dikkate alınarak uygulanması sonucu Maden Rezervlerine dönüşmesi mümkün olan cevherleşmeyi kapsar. 15

16 'Nihai ekonomik üretim için makul beklentiler' terimi, yaklaşık madencilik parametreleri de dahil olmak üzere ekonomik üretim olasılığını etkilemesi muhtemel tüm konularda Yetkili Kişinin değerlendirmesini (ön değerlendirme olsa da) ifade etmektedir. Başka bir deyişle, bir Maden Kaynağı, eşik değer (cut-off) tenörüne, maden boyutlarının (büyüklüğünün) yerine veya sürekliliğine bakılmaksızın sondajlanmış veya numunelenmiş tüm cevherleşmenin bir envanteri değildir. Varsayılan ve makul olabilen teknik, ekonomik ve gelişim koşulları altında tümüyle veya kısmen ekonomik olarak çıkarılabilir cevherleşmenin gerçekçi bir envanteridir. Maden Kaynağı tahminleri Yetkin Kişi tarafından da uygun bulunursa, Maden Kaynaklarının madenciliğe uygun şekilde en elverişli yaklaşımı düşündürecek yeterlilikte büyüklük ve sürekliliğe sahip cevher kütlelerini kapsamasını güvence altına almak için eşik değer tenörü altındaki mineralizasyonu içerebilir. Maden Kaynağı tahminlerinin belgelendirilmesinde, kullanılan herhangi bir seyreltici madde varsa açık bir biçimde belirtilerek yorumları da içerecek şekilde sunulmalıdır. Nihai sözcüğünün yorumu, içerilen emtia veya madene bağlı olarak değişebilir. Örneğin, bazı kömür, demir cevheri, boksit ve diğer çeşitli madenler veya emtialar için 50 yılı aşkın zaman dönemlerini kapsayan nihai ekonomik çıkarımın düşünülmesi gerekmektedir. Bununla birlikte, birçok altın yatağı için kavramın uygulanması normalde belki 10 ile 15 yılla ve sıklıkla çok daha küçük zaman dilimleriyle sınırlandırılmış olacaktır. Yetkin Kişi tarafından her tür maden kaynağı için düşünülen zaman diliminin belirtilmesi ve tartışılması gerekmektedir. Maden Kaynağı tahmini yapabilmek amacıyla verilerde yapılan herhangi bir düzeltme (tenör düşürülmesi veya sınırlandırması gibi) açıkça belirtilmeli ve Piyasa Raporunda tanımlanmalıdır. Belli tür raporlar (örn. envanter raporları, idari kurumlara sunulan maden arama raporları ve yatırımcılara bilgi sağlama amacı olmayan diğer türden raporlar), potansiyel olarak ekonomik öneme sahip olan veya olmayan tüm cevher oluşumlarının tam dökümünü içerebilir. Bu türde belirtilen ekonomik olmayan mineralizasyon tahminleri, UMREK Kod standartları bakımından uygun Maden Kaynak veya Maden Rezervleri olarak nitelendirilemez. 21. Potansiyel Maden Kaynağı; Maden Kaynağının büyüklüğünün ve tenörünün veya kalitesinin sınırlı jeolojik kanıtlar ve örnekleme (numune analiz) yoluyla tahmin edildiği bir kesimidir. Jeolojik kanıtlar, Maden Kaynağını varsaymaya yeterli olup jeolojik ve tenör veya kalite sürekliliği açısından doğrulamamaktadır. 16

17 Potansiyel Maden Kaynağı, Belirlenmiş Maden Kaynağı na uygulanandan daha düşük güven düzeyine sahiptir ve Maden Rezervine dönüştürülmemelidir. Potansiyel Maden Kaynaklarının çoğunluğunun, arama faaliyetlerinin sürekliliği ile Belirlenmiş Maden Kaynaklarına dönüştürülebileceği makul koşullarda beklenmektedir. Rapor edilmiş Maden Kaynağı ağırlıklı olarak Potansiyel Maden Kaynağı olduğunda, okuyucunun rapor edilmiş Maden Kaynağı ile ilişkili fırsatları ve riskleri değerlendirebilmesi için yeterli destekleyici bilgiler sağlanmalıdır. Potansiyel Maden Kaynağı tahmininin nominal örnekleme aralığı ve cevherleşme durumu dikkate alınarak raporlandığı durumlarda, okuyucuyu bilgilendirecek yeterli bilgileri içermelidir: Maden Kaynağının örnek noktaların ötesine dış değerlendirildiği (ekstrapolasyon) maksimum uzaklık, Dış değerlendirmeye (ekstrapolasyon) dayalı öngörülen Maden Kaynağının toplam kaynak içindeki payı, Maden Kaynağının bu limitlere neden dış değerlendirildiğine (ekstrapolasyon) dair gerekçeler, Tahmin edilmiş maden kaynağının dış değerlendirildiği kesimini açık bir şekilde belirten Potansiyel Maden Kaynağının şematik gösterimi. Potansiyel Maden Kaynağı kategorisi; bir maden konsantrasyonu veya oluşumunun sınırlı ölçümler ile örneklemenin tamamlandığını belirtmekle birlikte verilerin jeolojik ve tenör sürekliliğini güvenilir bir biçimde açıklamak için yeterli olmadığını gösterir. Potansiyel Maden Kaynaklarının çoğunluğunun, arama faaliyetlerinin sürekliliği ile Belirlenmiş Maden Kaynaklarına dönüştürülebileceği beklense de, Potansiyel Maden Kaynağının belirsizliği sebebiyle bu tür dönüşümlerin her zaman olabileceği varsayılmamalıdır. Potansiyel Maden Kaynak tahminindeki güven düzeyi, Ön Fizibilite (41. madde) ya da Fizibilite (42. madde) Çalışmalarında ayrıntılı planlama için kullanılabilen teknik ve ekonomik parametre sonuçlarının uygulanmasına izin verecek ölçüde yeterli değildir. Bu nedenle, Potansiyel Maden Kaynağından Maden Rezervleri kategorisine doğrudan bir bağlantı bulunmaz (Şekil 1 e bakınız). Potansiyel Maden Kaynakları, Kapsam Çalışmaları gibi teknik ve ekonomik çalışmaları destekleyecek biçimde kullanılıyorsa ihtiyatlı olunması gerekmektedir (bkz. 40. Madde). Şirket, Yetkin Kişi nin takdirinde, Potansiyel Maden Kaynağının tümünü veya bir kısmını şirket içi planlarına, kapsam ya da stratejik çalışmalarına dahil edebilir. Potansiyel Maden Kaynakları ile ilgili hazırlanan bir raporda bu husus açıkça belirtilmelidir. Bu koşullar altında tüm Potansiyel Maden Kaynaklarının, Belirlenmiş Maden Kaynaklarına veya Maden Rezervlerine dönüştürülecek güvenilirlikte olmadığına dair bir beyanda bulunulmalıdır. Bu kategorideki Maden Kaynakları, 17

18 direkt olarak Maden Rezervlerine dönüştürülemez ve Maden Rezervinin bir parçası olarak nitelendirilmemelidir. 22. Belirlenmiş Maden Kaynağı; kaynağın niceliği, tenörü (veya kalitesi), yoğunluğu, şekli ve fiziksel özelliklerinin yeterince güvenle tahmin edildiği, ayrıntılı maden planlamasını ve yatağın ekonomik olarak işletilebileceğini destekleyecek ölçüde Dönüştürücü Etkenlerin uygulanabildiği bir kesimidir. Jeolojik kanıtlar, yeterince detaylı ve güvenilir arama, örnekleme ve testler sonucu elde edilir ve bunlar gözlem noktaları arasında jeolojik, tenör ya da kalitenin sürekliliğinin tahmin edilmesi açısından yeterlidir. Belirlenmiş Maden Kaynağı, Ölçülmüş Maden Kaynağına uygulanandan daha düşük bir güven düzeyine sahiptir ve yalnızca Muhtemel Maden Rezervine dönüşebilir. Bir maden yatağı ya da yatağın bir kısmı, elde edilen verilerin niteliği, türü, miktarı ve dağılımı kullanılarak Maden Kaynağını belirleyen Yetkin Kişinin jeolojik yapıyı güvenle yorumlamasına ve cevherleşmenin jeolojik ve tenör sürekliliğini varsaymasına izin verecek ölçüde olduğunda, Belirlenmiş Maden Kaynağı olarak sınıflandırılabilir. Tahmindeki güven düzeyi, maden proje planları ve üretim çizelgelerinin hazırlanmasını ve ekonomik sürenin planlanmasını sağlayacak biçimde teknik ve ekonomik parametrelerin uygulanabilmesi için yeterlidir. Yetkin Kişi, Ön Fizibilite veya Fizibilite çalışmaları (bkz. Madde 41 ve 42) ilerledikçe Belirlenmiş Maden Kaynağının katkı ve öneminin farkında olmalıdır. 23. Ölçülmüş Maden Kaynağı; niceliği, tenörü (veya kalitesi), yoğunluğu, şekli ve fiziksel özelliklerinin güvenle tahmin edildiği, ayrıntılı maden planlamasını ve yatağın ekonomik olarak işletilebileceğini yeterince destekleyecek ölçüde Dönüştürücü Etkenlerin uygulanabildiği bir Maden Kaynağının parçasıdır. Jeolojik kanıtlar, detaylı ve güvenilir arama, örnekleme ve testler sonucu elde edilir ve bütün bunlar yeteri miktarda olup gözlem noktaları arasında jeolojik, tenör ya da kalitenin sürekliliğini doğrulayabilmelidir. Ölçülmüş Maden Kaynağı, Belirlenmiş Maden Kaynağı ya da Potansiyel Maden Kaynağına uygulanandan daha yüksek bir güven düzeyine sahiptir. Ölçülmüş Maden Kaynağı, Görünür Maden Rezervine veya belirli koşullar altında Muhtemel Maden Rezervine dönüştürülebilir. Maden Kaynakları, verilerin niteliği, kalitesi, miktarı ve dağılımının herhangi bir şüpheye yer vermeyecek biçimde hesaplandığı ve Maden Kaynağını belirleyen Yetkin Kişinin takdiriyle, cevherleşmenin tonajı ve tenörünün yakın sınırlar dahilinde tahmin edilebildiği ve bu tahminde olabilecek bir değişikliğin Maden Kaynağının nihai ekonomik potansiyelini önemli ölçüde etkilemesinin mümkün olmayacağı durumlarda, cevherleşme, Ölçülmüş Maden Kaynağı olarak sınıflandırılabilir. Bu kategori, maden yatağının jeolojik özelliklerinin ve ilişkili jeolojik kontrollerin anlaşılmasında yüksek bir güven düzeyi gerektirir. Tahmindeki güven düzeyi,

19 arası maddelerde tanımlanmış olan teknik ve ekonomik çalışmalarda tatbik edilen Dönüştürücü Etkenlerin uygulanabilmesi için yeterlidir. Çeşitli Dönüştürücü Etkenlerin güven düzeyine bağlı olarak Görünür Maden Rezervine (Dönüştürücü Etkenlerde yüksek güven düzeyi), Muhtemel Maden Rezervine (Dönüştürücü Etkenlerde bir miktar belirsizlik) dönüştürülebilir veya hiç dönüştürülemez (Dönüştürücü Etkenlerin bir kısmında düşük güven düzeyi olması veya hiç bir güven olmayışı; örneğin yeraltı madenindeki emniyet topukları, cevherleşmenin ekonomik olarak işletilebilecek sınırlar dahilinde olmaması, maden planlamasının eksikliği vb.). 24. Uygun Maden Kaynağı kategorisinin seçimi, mevcut verilerin miktarı, dağılımı ve kalitesi ile bu verilerin güven düzeyine bağlıdır. Uygun Maden Kaynağı kategorisi, Yetkin Kişi tarafından belirlenmelidir. Maden Kaynağı sınıflandırması deneyim gerektiren bir husustur ve Yetkin Kişi, Maden Kaynağı tahminindeki güven düzeyi ile ilişkili olan Tablo-1 de yer alan ölçütleri dikkate almalıdır. Ölçülmüş ve Belirlenmiş Maden Kaynakları arasında uygun olan kategorinin bulunması aşamasında, Yetkin Kişilerin karar vermek için 22. ve 23. maddelerde belirtilen iki kategorinin tanımında yer alan jeolojik ve tenör sürekliliği ile ilgili ibareyi değerlendirmesinin yanı sıra, Ölçülmüş Maden Kaynağının tanımında bulunan bu tahminde olabilecek bir değişikliğin Maden Kaynağının nihai ekonomik potansiyelini önemli ölçüde etkilemesinin mümkün olmayacağı ibaresini değerlendirmeye almasında da yarar olabilir. Yetkin Kişiler, Belirlenmiş ve Potansiyel Maden Kaynakları arasında uygun kategoriye karar vermek için 21. ve 22. Maddelerde belirtilen iki kategorinin tanımında yer alan jeolojik ve tenör sürekliliği ile ilgili ibareyi dikkate almasının yanı sıra, Belirlenmiş Maden Kaynağı tanımında; Potansiyel Maden Kaynağının tanımından farklı olarak ayrıntılı maden planlamasını ve yatağın ekonomik olarak işletilebileceğini destekleyecek ölçüde Dönüştürücü Etkenlerin uygulanabildiği ve yeterince güvenle tahmin edildiği kısmını ve Potansiyel Maden Kaynağı tahminindeki güven düzeyi, Ön Fizibilite (41. madde) ya da Fizibilite (42. madde) Çalışmalarında ayrıntılı planlama için kullanılabilen teknik ve ekonomik parametre sonuçlarının uygulanmasına izin verecek ölçüde yeterli değildir. ve Potansiyel Maden Kaynakları, Kapsam Çalışmaları gibi teknik ve ekonomik çalışmaları destekleyecek biçimde kullanılıyorsa ihtiyatlı olunmalıdır (bkz. 40. Madde). kısımlarını göz önünde bulundurmak isteyebilir. Yetkin Kişi, kaynağın sınıflandırılması için jeolojik ve tenör sürekliliğini değerlendirdiğinde cevherleşmenin türünü ve eşik tenör değeri hususlarını dikkate 19

20 almalıdır. Maden Kaynağı tahmini için seçilen eşik tenör değerleri, cevherleşmenin türü ve planlanan madencilik ve cevher zenginleştirme geliştirme seçenekleri ile ilgili olarak uygun olmalıdır. 25. Maden Kaynağı tahminlerinin, mevcut örnekleme sonuçları ile Maden Kaynağının yeri, şekli ve sürekliliği üzerine sınırlı bilgilerin yorumuna bağlı olması nedeniyle, Maden Kaynağı tahminleri detaylı hesaplamalar içermemektedir. Tonaj ve tenör tahminleri, var olan nispi belirsizlik göz önüne alınarak raporlarda uygun bir biçimde yuvarlanmalıdır. Potansiyel Maden Kaynak kategorisinde, Maden Kaynağı tahmini yaklaşık gibi terimlerle nitelendirilmeli ve nihai sonuç her zaman belirsizliğini vurgulayacak biçimde hesap değil tahmin olarak açıklanmalıdır. Çoğu durumda, tahminlerin ikinci anlamlı rakama yuvarlanması yeterli olmaktadır. Örneğin; ton ve %8.23 tenor degeri, 11 milyon ton ve %8.2 tenor değeri olarak belirtilmelidir. Bununla birlikte, tahminlemedeki belirsizlikleri doğru bir şekilde göstermek için ilk anlamlı rakamın elde edilmesinin gerekli olabileceği durumlar olacaktır. Bu durum genellikle, Potansiyel Maden Kaynaklarında geçerli olacaktır. Yetkin Kişilerin örnekleme, analitik ve hesaplama hataları göz önünde bulundurarak Maden Kaynak tahminlerinin görece kesinliğini ve güven düzeyini raporun uygun bölümünde tartışması teşvik edilir. Yetkin Kişinin Maden Kaynağının güven düzeyi ile ilgili yapacağı açıklamada, tahminlerin kaynağın tamamı veya bir kısmı ile ilgili tahminler olup olmadığı değerlendirilmeli ve eğer kaynağın bir kısmı için ise uygun tonajı belirtilmelidir. Göreceli kesinlik ve güven düzeyi açıklamasının yapılamadığı durumlarda, belirsizliklerin kapsamlı tartışması Tablo-1 dikkate alınarak yapılmalıdır. 26. Maden Kaynaklarının Piyasa Raporları, Potansiyel, Belirlenmiş ve Ölçülmüş Maden Kaynağı kategorilerinden en az birini veya birkaçını belirtmelidir. Her bir kategori için ayrıntılar sağlanmadığı sürece, kategoriler birleştirilerek rapor edilmemelidir. Maden Kaynakları, ilgili tonaj ve tenörler de sunulmadıkça metal veya mineral içeriği açısından rapor edilmemelidir. Maden Kaynak ve Maden Rezerv değer tabloları ayrı olarak sunulmalıdır. Kodun kapsadığı kategoriler dışında tonaj ve tenörlerin Piyasa Raporunda yer almasına, 17. Madde de belirtilen hususların gerekliliklerine mutlak bir şekilde bağlı kalınmadığı sürece izin verilmemektedir. Kodun kapsadığı kategoriler dışında yapılan tonaj ve tenör tahminleri, şirket içi hesaplamalarda ve değerlendirme süreçlerinde yararlı olabilir; fakat Piyasa Raporlarına dahil edilmelerine izin verilmemektedir. Maden Kaynağı tahminleri bazen üretim verilerinde yapılan düzenlemenin ardından rapor edilebilmektedir. Bu tür düzenlemelerde yapılan değişikliğin niteliği, Maden Kaynaklarının Piyasa Raporunda açık bir biçimde belirtilmelidir. 20

21 27. Önemli bir projenin Maden Kaynağı ilk kez Piyasa Raporu olarak sunulduğunda veya son raporlama sonrası yapılan tahminler önemli ölçüde değişikliğe uğradığında, Tablo-1 in ilgili bölümünde yer alan bilgilerin kısa bir özeti sunulmalı ya da uygulanabilir veya önemli olduğu düşünülmeyen bir ölçüt mevcut ise buna yer verilmemesinin gerekçeleri ile ilgili kısa bir açıklama raporda yer almalıdır. Önemli bir projenin Maden Kaynağı tahminleri ilk kez Piyasa Raporu olarak sunulduğunda veya yapılan tahminler önemli ölçüde değişikliğe uğradığında (kategori değişiklikleri de dahil olmak üzere), yatırımcıların, değişikliklerin nedeni ile ilgili düzgün bir biçimde bilgilendirilmesi için yeni tahminin temelinin şeffaflık ilkesine uygun olarak tartışılmasına ve açıklanmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Madde 4 ve 5'te de belirtildiği üzere, kapsamlılık/ somutluluk ilkesi bir yatırımcının veya danışmanın Yetkin Kişi tarafından net bir görüş bildirmesi beklediği bilgisini belirtmektedir. Bu nedenle Tablo-1'deki tüm ölçütlerin mevcut değilse, neden mevcut değil temelinde düşünülerek yorumlanmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Muğlak olan hususların Maden Kaynakları beyanının güvenilirliğini veya güvenini potansiyel olarak etkilediği durumda (örneğin düşük örnek verimi, analiz ve laboratuvar sonuçlarının tutarsızlığı, yığın yoğunlukları (bulk densities) üzerine sınırlı bilgiler, vb.) söz konusu hususlar da rapor edilmelidir. Hangi hususların rapor edilmesi gerektiği üzerine şüpheye düşülmesi durumunda, çok az bilgi vermek yerine çok daha fazla bilgi vermenin avantajı tercih edilmelidir. 28. Cevher ve Rezerv sözcükleri, Maden Kaynağı tahminlerini tanımlamada kullanılmamalıdır, çünkü bu sözcükler teknik fizibilite ve ekonomik olarak işletilebilir terimlerine işaret etmekte olup bu sözcüklerin kullanımı tüm ilgili Dönüştürücü Etkenler göz önünde bulundurulduğunda uygun olmaktadır. Rapor ve beyanlar, teknik fizibilite yapılıp kaynağın ekonomik olarak işletilebilir hale getirilmesine kadar uygun olan Maden Kaynak kategorisine veya kategorilerine işaret etmeye devam etmelidir. Yapılan yeni bir değerlendirme ile Maden Rezervlerinin ekonomik olarak işletilebilir olmadığının gösterilmesi halinde, Maden Rezervleri Maden Kaynakları olarak yeniden sınıflandırılmalıdır. Maden Rezervlerinden Maden Kaynaklarına yönelik yapılacak olan yeni bir sınıflandırma, kısa dönemli veya geçici olması beklenen değişimler ya da şirket idaresinin ekonomik temelli olmayan kasti bir karar almasının getirdiği sonuçların etkisi neticesinde yapılmalıdır. Kısa zamanlı emtia fiyat değişimleri, geçici acil vakalar, grev vb. bu tür durumlara örnek olarak verilebilir. 21

22 MADEN REZERVLERİNİN RAPORLANMASI 29. Maden Rezervi; Ölçülmüş Maden Kaynağının ve/veya Belirlenmiş Maden Kaynağının ekonomik olarak üretilebilir ve işlenebilir kısmıdır. Maden Rezervi, seyreltici maddeleri ve maden çıkarılırken oluşabilecek kayıpları içerir ve Dönüştürücü Faktörlerin uygulamasını içeren uygun düzeydeki Ön Fizibilite veya Fizibilite çalışmalarıyla tanımlanır. Bu tür çalışmalar, raporlama sırasında cevherin makul bir şekilde işlenip çıkarılabileceğini teyit etmektedir. Rezervlerin tanımlandığı referans noktası, genellikle cevherin işleme tesisine teslim edildiği nokta olarak tanımlanmıştır ve bu referans noktasının raporda belirtilmesi gereklidir. Ancak bu referans noktasının farklı olduğu her durumda satılabilir bir üründe olduğu gibi okuyucunun raporlanan durum hakkında tam olarak bilgilendirilmesi için açıklayıcı bir ifadenin rapora dahil edilmesi önemlidir. Maden Rezervleri, güven düzeyinin artan derecesine göre, Muhtemel Rezerv ve Görünür Rezerv olarak alt kategorilere ayrılır. Maden Rezervleri raporlanırken, tahmini cevher zenginleştirmesindeki kazanma faktörleri hakkındaki bilgi çok önemlidir ve her zaman Piyasa Raporlarına dahil edilmelidir. Maden Rezervleri, tüm Dönüştürücü Faktörlerin Maden Kaynaklarına uygulanması sonucu ortaya çıkan, bu Dönüştürücü Faktörleri belirleyen Yetkin Kişinin kanaatinde teknik ve ekonomik bir proje için temel olabilecek tahmini tonaj ve tenör ihtiva eden bölümünü oluşturur. Dönüştürücü Faktörleri uygulayarak yapılmış maden tasarım ve planları olmadan elde edilmiş Maden Rezervleri kabul edilemez. Maden Rezervleri genellikle işleme tabi tutulması için teslim edilmiş ekonomik öneme sahip malzemeyi, işleme tabi tutulmamış tüvenan madeni ve seyreltici maddeyi içerecek şekilde raporlanır. Tahmin yapılırken kullanılan değerlendirme teknikleri (mevcut ise blok büyüklük ölçüleri dahil) ve temel varsayımlar açıklanmalıdır. Ekonomik olarak çıkarılabilir terimi; Maden Rezervinin çıkarılmasının teknik, ekonomik ve belirtilmesi gereken diğer ilişkili varsayımlar doğrultusunda mümkün olduğunu ima eder. Bu varsayımlar, maden yatağının türü, yapılan çalışmanın seviyesi ve şirketin mali kriterleri ile değişiklik gösterecektir. Bu nedenle ekonomik olarak çıkarılabilir' terimi için sabit bir tanım olamaz. Ancak yatırılan sermayede kabul edilebilir bir getiri elde etmeye çalışan şirketlerin ve yatırımcıların çabaları, bu getirinin diğer alternatif yatırım riskleri ile rekabet edebilmesi içindir. Maden Kaynakları ve tüm Dönüştürücü Faktörlerde gerekli güven düzeyine erişmek için Maden Rezervlerinin belirlenmesi öncesinde, çalışmaların en azından Ön 22

23 Fizibilite seviyesinde tamamlanması beklenmektedir. Bu çalışma, teknik olarak mümkün, çeveresel yönden kabul edilebilir ve ekonomik olan bir maden planını ve üretim akış şemasını belirleyerek buna dayalı Maden Rezervinin ortaya çıkmasını sağlar. Maden Rezervleri terimi madencilik tesislerinin kurulduğunu veya faaliyette olduğunu ya da tüm gerekli onayların alındığını veya satış sözleşmelerinin yapıldığını belirtmek zorunda değildir. Maden Rezervlerinin beyanı, bu tesislerin kurulabilmesine, kârlı bir şekilde işletilebilmesine, onay ve/veya sözleşmelerin maden planları tarafından öngörülen zaman çerçevesinde alınabileceğine dair makul beklentilerin var olduğunu belirtmektedir. Belli durumlarda 'bu makul beklentilere', onayların gerçekten verilmesinden veya sözleşmelerin imzalanmasından önce sahip olmak imkansız olabilmektedir. Her durumda, Yetkin Kişi madenin çıkarılmasını etkileyen tüm belirsizliklerin sonuçlarını değerlendirmelidir. Cevher zenginleştirme işlemi veya geri kazanımları açısından büyük ölçüde farklı özelliklere sahip bölgeler (zonlar) mevcut ise, bunlar ayrı ayrı ve aynı zamada bir bütün halinde raporlanmalıdır. Maden Rezerv tahminleri bazen yüksek düzey veya başabaş noktasına uygun tenör değerinde ya da kaynağın tüketilmesi ve üretilmesi arasındaki ayrıma ilişkin geçmiş deneyimi yansıtan maden çıkarımı veya cevher işlenmesi gibi faktörlerin uygulamaları sonrasında raporlanabilir. Eğer Maden Rezerv tahmini için kullanılan herhangi bir veri, tahminin yapılması amacı ile düzeltilmiş veya değiştirilmiş ise, bu durumun Piyasa Raporunda açıkça belirtilmesi ve düzeltme veya değişimin niteliğinin açıklanması gerekmektedir. Şirketler 'Cevher Rezervi' terimini Piyasa Raporlarında kullanmayı tercih ettiğinde, bu terimin Kod içinde tanımlanan 'Maden Rezervi' ile aynı anlamda kullanıldığını raporda açıkça belirtmelidir. Kod, şirketin Maden Rezervlerini üretebileceğini ima ettiğini, ancak üretim kararının alındığını ima etmediğini ifade etmektedir. Yetkin Kişi, Maden Rezerv tahmini için kullanılan emtia fiyatlarını ve kur oranlarını raporun ilgili bölümünde açıklamalıdır. Eğer emtia fiyatları açıklanmıyorsa bunun gerekçeleri verilmelidir; örneğin belirli bir fiyatın açıklanması bir şirketi rekabette geriye düşürebilir. Bu tür durumlarda, raporun ilgili bölümünde "mevcut veya tahmin edilen fiyatlar" veya "bu alanda uygulandığı bilinen fiyatlar" gibi ifadelerle atıfta bulunulabilir. Emtia fiyatlarının, desteklenebilir, ileriye dönük, kısa veya uzun vadeli tahminlere dayandırılması gerekir (hangisi geçerliyse). Son derece iyimser veya kötümser fiyat öngörüleri aşırı yüksek veya düşük Maden Rezerv tahminlerine neden olabilir. Emtiaların mevcut sözleşmelerde listelenen fiyatlar kullanılarak satıldığı yerlerde, Maden Rezervleri bu sözleşme fiyatları kullanılarak belirlenmelidir. 23

24 Emtia fiyatları açıklandığında, bu açıklama ile rezerv belirlemede kullanılan tek bir fiyat veya rezervlerde önemli bir değişiklik yapmayacak bir fiyat aralığı tahmininde bulunulabilir. Rezervi belirlemek için kullanılan emtia fiyatlarının yayınlanıp yayınlanmadığına bakılmaksızın, bu fiyatların belirlenmesinde kullanılan yöntem açıklanmalıdır. Böyle bir açıklama, yatırımcılara, bu fiyatların gelecekteki fiyatlarla ilgili makul görüşlerini yansıtıp yansıtmadığına karar vermesine yardımcı olacak bir biçimde olmalıdır. Fiyat öngörülerini destekleyen belgeler içinde geçmiş ve cari fiyat karşılaştırması, gelecek projeksiyonları, piyasa görüşleri, kur oranları ile ilgili ve diğer alakalı bilgiler yer alabilir. Hangi hususların rapor edilmesi gerektiği üzerine şüpheye düşülmesi durumunda, çok az bilgi vermek yerine çok daha fazla bilgi vermenin avantajı tercih edilmelidir. 30. Muhtemel Maden Rezervi, Belirlenmiş Maden Kaynağının, bazı durumlarda da Ölçülmüş Maden Kaynağının ekonomik olarak çıkartılabilir kısmıdır. Muhtemel Maden Rezervine uygulanan Dönüştürücü Faktörlerin güven düzeyi, Görünür Maden Rezervine uygulanan Dönüştürücü Faktörlerin güven düzeyinden daha düşüktür. Maden Kaynaklarının, Maden Rezervlerine dönüştürülmesinde, Dönüştürücü Faktörlerin güven düzeyinin göz önünde bulundurulması önemlidir. Muhtemel Maden Rezervi, Görünür Maden Rezervinden daha düşük bir güven seviyesine sahiptir; ancak madencilik faaliyetlerinin yürütülmesi için alınacak olan bir kararın temelini oluşturması bakımından yeterli kaliteye sahip olabilir. 31. Görünür Maden Rezervi, Ölçülmüş Maden Kaynağının ekonomik olarak çıkartılabilir kısmıdır. Görünür Maden Rezervi, rezerve uygulanan Dönüştürücü Faktörlerin güven düzeyinin yüksek olduğuna işaret etmektedir. Görünür Maden Rezervi, rezerv tahmini için yapılan en yüksek güven düzeyini ifade eder ve Dönüştürücü Faktörlerin, jeolojik ve tenör sürekliliğinin yüksek bir güven düzeyinde değerlendirildiğini belirtir. Cevherleşme türü veya diğer ilişkili faktörler, bazı maden yataklarında Görünür Maden Rezervi kategorisine ulaşılamayacağı anlamına gelebilir. Görünür Maden Rezervi, bir şirketin hem teknik hem de ekonomik olarak erişebileceği en yüksek güven kategorisini temsil eder. Madde 29 da yer alan ilkelerde belirtildiği gibi, bazı maden yataklarında Görünür Maden Rezervlerine ulaşılamayacağına işaret eden birçok faktör vardır. Bir projenin ekonomik ömrü süresince, erken dönemlerde Yetkin Kişinin Görünür Maden Rezervlerini belirtirken ihitiyatlı davranması gerekmektedir. Çünkü sonraki aşamalarda elde edilen veriler, bu kararın fazlaca iyimser bir tahmin olduğunu gösterebilir ve rezervlerin tenör değerlerinde herhangi 24

25 bir değişikliğe gitmek gerekebilir. Bu sebeplerden ötürü, yapılan erken aşama tahminlerini genellikle Muhtemel Rezerv olarak adlandırmak veya ileride yapılan beyanları geri çekmek zorunda kalmaktansa raporlamayı ertelemek daha iyi bir yöntemdir. 32. Maden Rezervinin uygun olan kategorisinin belirlenmesi, Yetkin Kişi tarafından Dönüştürücü Faktörlerin (madencilik, cevher zenginleştirme, metalürjik, ekonomik, pazarlama, hukuki, çevresel, altyapı, sosyal ve idari etkenlerin vs.) belirsizlikleri değerlendirilerek ve maden kaynağının ilgili seviyesi göz önünde bulundurularak yapılmalıdır. Görünür Maden Rezerv kategorisinin uygulanması, maden ve üretim planlamasını desteklemek için kullanılan üretim arttırımı tahminindeki jeolojik, teknik ve ekonomik güvenin en üst düzeyde olduğunu ima eder ve dolayısıyla rapor okuyucularında buna paralel beklentiler oluşturur. Bu sebepten ötürü bir maden kaynağı Ölçülmüş Maden Kaynağı olarak kategorilendirildiğinde, bu beklentiler göz önüne alınmalıdır. 33. Maden Rezervi mevcut örnekleme (numune alma) sonuçlarına ve oluşumun sürekliliğine, şekline ve konumuna ilişkin sınırlı bilgilerin yorumlanmasına dayandığından dolayı kesin hesaplamalar içermemektedir. Tonaj ve tenör tahminleri, hesaplamaların nispi belirsizliğini yansıtması açısından yuvarlanarak verilmeli ve 'yaklaşık' gibi ifadelerle belirtilmelidir. Yetkin Kişiler rezerv tahminlerinin kesinliğini ve güvenilirliğini tartışmalıdır. Buna ilişkin yapılan açıklama, tahminlerin bütün rezerv (tüm rezerv) veya rezervin bir bölümü (kesinlik veya güvenilirliğin tüm rezerve kıyasla farklı olabileceği, rezervin bir alt seti) ile alakalı olduğunu belirlemeli ve eğer rezervin bir bölümü ile ilgili ise tonaj veya hacmi belirtmelidir. Nispi kesinlik ve/veya güvenilirlik ile alakalı açıklamaların mümkün olmadığı durumlarda, belirsizliklerin tartışması yapılarak Tablo 1 deki kriter doğruluğunda açıklanması gerekmektedir. 34. Maden Rezervlerinin Piyasa Raporları, 'Görünür' ve 'Muhtemel' kategorilerinden birini veya birisini veya her ikisini belirtmelidir. Her bir kategori için ilgili rakamlar sağlanmadığı sürece, raporlar birleşik olarak Görünür ve Muhtemel Maden Rezervi rakamlarını içermemelidir. İlgili tonaj ve tenör rakamları da belirtilmedikçe, raporlar metal veya maden içerik rakamlarını sunmamalıdır. UMREK Kodunun kapsadığı kategorilerin dışındaki tonaj ve sınıflandırmaların Piyasa Raporlarına, 17 nci madde kapsamına girmediği ve yalnızca bu Maddenin gereklerine sıkı sıkıya uymadığı sürece izin verilmemektedir. 35. İlk kez yapılan önemli bir proje ile ilgili Maden Rezerv tahmini içeren bir Piyasa Raporunda veya bu tahminlerin son raporlama sonrası önemli ölçüde değiştiği noktada, Tablo-1 in ilgili bölümlerindeki bilgilerin kısa bir özeti sunulmalıdır. Eğer belirli bir ölçüt, ilgili veya önemli değilse, bu husus açıklığa kavuşturularak gerekçelerine dair kısa bir açıklama sunulmalıdır. 25

26 Maden Rezerv tahminleri ilk kez Piyasa Raporu olarak sunulduğunda veya projede mühim bir değişiklik meydana geldiğinde (kategori değişiklikleri de dâhil olmak üzere), yatırımcıların değişikliklerin nedeni ile ilgili bilgilendirilmesi için yapılan tahminin veya tahminde yapılan düzenlemenin temelinin şeffaflık ilkesi gereğince tartışılmasına ve açıklanmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Madde 4 ve 5'te de belirtildiği üzere, kapsamlılık/ somutluluk ilkesi bir yatırımcının veya danışmanın Yetkin Kişi den net bir görüş bildirmesini beklediğini belirtmektedir. Bu nedenle Tablo-1'deki tüm kriterlerin mevcut değilse, neden mevcut değil temelinde düşünülerek yorumlanmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Kod, bu maddede Tablo-1'in ilgili bölümlerine karşılık gelecek şekilde hazırlanacak olan raporlamayı belirtmektedir. Bu, Bölüm 2, 3, 4 (Maden Kaynakları ile ilgili kısmı) ile ilgili konuların halen devam etmekte olan bir Piyasa Raporuna dahil edilebileceği varsayımıyla, Bölüm 4'le (Maden Rezervleri ile ilgili kısım) ilgili bir rapor sunularak tamamlanabilir ve bu Piyasa Raporuna atıfta bulunulabilir. Bu hususların karşılanmadığı durumlarda, bu bölümler Piyasa Raporuna dahil edilmelidir. Tablo-1 de bulunan ölçütlere dayanan teknik özet, Piyasa Raporuna ek olarak sunulmalıdır. Maden Rezerv bildiriminde güvenilirliği etkileyebilecek muğlak konular (sınırlı jeoteknik bilgiler, kompleks cevher metalurjisi, izin sürecindeki belirsizlikler vb.) olduğunda, çözüme kavuşturulamamış konular da rapor edilmelidir. Hangi hususların rapor edilmesi gerektiği üzerine şüpheye düşülmesi durumunda, çok az bilgi vermek yerine çok daha fazla bilgi vermenin avantajı tercih edilmelidir. Tablo-1'de listelenen ve Maden Rezervinin güvenirliğini etkileyebilecek herhangi bir ölçüt ile ilgili belirsizlikler rapor edilmelidir. Maden Rezerv tahminleri bazen üretim verileriyle karşılaştırıldıktan sonra yapılan düzenlemenin ardından rapor edilebilmektedir. Bu tür düzenlemelerde yapılan değişikliğin niteliği, Maden Rezervlerinin Piyasa Raporunda açık bir biçimde belirtilmelidir. 36. Maden Rezervinin uygun kategorisinin seçimi, öncelikle ilgili Maden Kaynağının sınıflandırılması, sonrasında Dönüştürücü Faktörlerdeki herhangi bir belirsizlik göz önüne alınarak belirlenir. Uygun kategorinin seçimi, Yetkin Kişi tarafından yapılmalıdır. Kod, Belirlenmiş Maden Kaynakları ile Muhtemel Maden Rezervleri arasında ve Ölçülmüş Maden Kaynakları ile Görünür Maden Rezervleri arasında doğrudan bir ilişki sağlar. Başka bir deyişle, Muhtemel Maden Rezervlerinin jeolojik güven düzeyi, Belirlenmiş Maden Kaynakları için gerekli olan güven düzeyi kadar yüksektir. Görünür Maden Rezervlerinin jeolojik güven düzeyi, Ölçülmüş Maden Kaynaklarını belirlemek için gerekli olan güven düzeyi ile aynıdır. Kod ayrıca, Ölçülmüş Maden Kaynakları ile Muhtemel Maden Rezervleri arasında çift yönlü bir ilişki sağlar. Bu, Maden Kaynaklarını Maden Rezervlerine dönüştürürken Dönüştürücü Faktörlerle ilgili göz önüne alınan belirsizliklerin, ilgili Maden 26

27 Kaynağından ziyade Maden Rezervinde daha düşük bir güven düzeyine sebep olabileceği durumu kapsamaktadır. Böyle bir dönüşüm, jeolojik bilgi ve güven düzeyinde azalma olduğu anlamına gelmez. Ölçülmüş Maden Kaynağından, Görünür Maden Rezervine olan dönüşümü engelleyen Dönüştürücü Faktörlerdeki belirsizlikler giderilirse, Ölçülmüş Maden Kaynağı, Görünür Maden Rezervine dönüştürülebilir. Maden Kaynağının Maden Rezervine dönüşümünde, Dönüştürücü Faktörlerin herhangi bir güven düzeyine sahip olmaması, Maden Kaynağının üst düzey olan güven seviyesini geçersiz kılabilir. Yeni bilgiler, Ölçülmüş Maden Kaynağını dönüşümünü doğrulamadığı sürece hiçbir koşulda Belirlenmiş Maden Kaynağı, Görünür Maden Rezervine dönüştürülemez. Potansiyel Maden Kaynağı, bir kez Belirlenmiş ya da Ölçülmüş Maden Kaynağına dönüşmedikçe hiçbir şart altında Maden Rezervine dönüştürülemez. 37. Hem Maden Kaynakları hem de Maden Rezervleri ile ilgili sayısal verilerin raporlandığı durumlarda, Maden Rezervine dönüştürülmüş olan kısmın, Maden Kaynak verilerinin içine dâhil olup olmadığını net şekilde belirten bir açıklama Piyasa Raporuna eklenmelidir. Şeffaflık ilkesi gereği, Maden Kaynaklarının Maden Rezervlerine dâhil edilmeden raporlanması tercih edilir. Bununla birlikte, bazı durumlarda, Maden Kaynaklarını Maden Rezervlerine dâhil ederek raporlamak için birçok sebep bulunmaktadır. Buna göre, hangi raporlama şeklinin kabul edildiği açıkça belirtilmelidir. Açıklama ifadelerinin uygun biçimleri aşağıda belirtildiği gibi olabilir: Ölçülmüş ve Belirlenmiş Maden Kaynakları, Maden Rezervlerinden ayrı ve ilaveten veya Ölçülmüş ve Belirlenmiş Maden Kaynakları, Maden Rezervlerine dönüştürülen Maden Kaynaklarını da içerir. Maden Kaynakları, Maden Rezervlerinden ayrı olarak rapor edilmeli, kaynak ve rezerv kategorileri birleştirilerek sunulmamalıdır. Sonuçta ortaya çıkan toplam yanıltıcı olabilmekte ve yanlış anlaşılabilmekte veya daha da ciddi bir şekilde bir projenin ilerleyişi ile ilgili amaç dışı kullanıma sebebiyet verebilmektedir. MADEN REZERVLERİNİN TAHMİN EDİLMESİ VE RAPORLANMASINDA KULLANILAN ÖZET BİLGİLER 38. Bu bölüm, Dönüştürücü Faktörleri de içeren Maden Rezervlerinin tahmininde ve raporlanmasında dikkate alınması gereken ölçütleri özet olarak sunmaktadır. Ayrıca, Arama Sonuçları, Maden Kaynakları ve Maden Rezervlerinin raporlanması için dikkate alınması gereken daha ayrıntılı kriterler Tablo 1'de sunulmuştur. a) Genel Ölçütler Maden Rezervine dönüştürülecek olan Maden Kaynağının tahmini için yapılan varsayımlar. Maden Rezervinin Maden Kaynağına dâhil olup olmadığını belirten açık bir ifade. Yetkin Kişinin üstlendiği herhangi bir saha ziyaretinin olup olmadığı ve bu ziyaret/ziyaretlerin sonucu ile ilgili yorum. 27

28 Eğer herhangi bir saha ziyareti gerçekleştirilmediyse, bunun nedenlerinin sıralanması. Maden Kaynağının rezerve dönüştürülebilmesi için üstlenilen çalışmanın türünün ve seviyesinin belirtilmesi. Kod, Maden Kaynaklarının Maden Rezervlerine dönüştürülmesi için en azından Ön Fizibilite düzeyinde bir çalışmanın yapılması gerektiğini belirtmektedir. Bu tür çalışmaların teknik olarak ulaşılabilir ve ekonomik olarak işletilebilir bir maden planını belirlemesi ve bu noktada ilgili Dönüştürücü Faktörlerin göz önünde bulundurulması. Eşik tenör değeri belirleme süreci ve/veya uygulanan gerekli kalite parametrelerinin belirtilmesi. Maden Kaynağını Maden Rezervine dönüştürmek için yapılan Ön Fizibilite çalışmalarının belirtilmesi veya Fizibilite çalışmasında bildirilen yöntem ve tahminlerin (diğer bir deyişle optimizasyonla veya ayrıntılı tasarım ile uygulanan ilgili faktörlerin) belirtilmesi. Maden cevheri / pasa ayırımı, madencilik yönteminin niteliği ve uygunluğu ile ön dekapaj, ulaşım gibi ilgili tasarım konularını içeren diğer madencilik parametrelerinin belirtilmesi. Jeoteknik ve hidrojeolojik parametreler (ör. şev eğimleri, kazı arını boyutları, vb.), tenör/kalite kontrolü ve üretim öncesi sondajlar ile ilgili varsayımların belirtilmesi. Önemli varsayımlar ve ocak ile kütle optimizasyonu için kullanılan maden kaynak modelinin (mevcut ise) belirtilmesi. Maden Kaynağının tonaj ve tenörünün planlanan ile karşılaştırılması ve cevher için seçilen blok veya kazı arını eğiminin belirtilmesi. Kullanılan maden iyileştirme faktörlerinin belirtilmesi. Öngörülmeyen yan kayaç karışması sonucu seyrelme miktarı ve maden kazanım faktörlerinin belirtilmesi. Seçilen madencilik yöntemlerine ait altyapı şartlarının (şaftlar, servis yolları, havalandırma, susuzlaştırma, vb. gibi) belirtilmesi. b) Metalürjik faktörler veya öneriler Önerilen metalurjik işlem ve bu işlemin mineralizasyon tarzına uygunluğu. Satılabilir hale getirilecek madenin üretilmesi için önerilen zenginleştirme işlemi. Metalürjik işlemin tanımlanması, kullanılan işlem tekniğinin standartlaşmış, uygulanagelen veya yeni kullanıma giren bir teknik olması, vb. Uygulanan metalurjik test çalışmalarının niteliği, miktarı ve temsiliyeti, uygulanan metalürjik zonlanmanın niteliği ve ilgili metalurjik kazanım faktörleri. Gang elementleri veya minerallerinin zararlı etkilerinin değerlendirilmesi. Herhangi bir yığın numunenin (bulk sample) varlığı veya pilot ölçekli bir test çalışmasının varlığı ve bu numunelerin bir bütün olarak alındığı yerler (rezervi temsil eden bir seviyede). Mineralojik Tanımlama, boyut dağılımı, doku, sertlik ve aşınma gibi mineral özelliklerini belirten mineralojik değerlendirmeler. c) Altyapı Uygun altyapı varlığı veya makul beklentisi: tesis inşası, elektrik, su, nakliye 28

29 (özellikle büyük miktarlar için), tesis, maden, pasa, atıklar vs. için arazi uygunluğu, mülkiyet hakları ve sahipliği. d) Maliyetler Çalışmada öngörülen sermaye maliyetleri ile ilgili varsayımların türetilmesi veya varsayımların yapılması. İşletme maliyetlerini tahmin etmek için kullanılan yöntem. Zararlı unsurların giderilmesi için yapılan ödenekler. İşlenmiş ürün için metal veya emtia fiyat(larından)ından oluşan varsayımların türetilmesi. Kullanılan döviz kuru oranı. Nakliye ücretleri ile ilgili varsayımlar. İşleme ve rafine masraflarının hesaplanması, şartnamenin yerine getirilmediği durumda verilen cezalar vs. Madenin işlenmesi ve altyapısının geliştirilmesi için alınmış olan teşvikler. Teknoloji lisansının kiralanması veya mülkiyet satın alımı için harcanacak olan sermayeler. e) Kazanç faktörleri Başabaş ekonomik analiz, metal veya emtia fiyat(lar)ı, kurları, nakliye, işleme ve rafine ücretleri, cezalar, net izabe/döküm dönüşümü vb. gelir faktörleri ile ilgili türetilen varsayımlar. Ana metal, mineral ve yan ürünler için metal veya emtia fiyat(lar)ından oluşan varsayımların türetilmesi. f) Piyasa değerlendirmesi Uygun olduğunda, belirlenen emtialar için talep, arz ve stok durumu, tüketim eğilimleri ve gelecekte arz ve talebi etkilemesi muhtemel faktörler. Müşteri-rekabet analizinin, piyasa ihtiyacının ve piyasaya giriş stratejisinin emtia için tanımlanması. Fiyat ve hacim tahminleri ve bu tahminlerin temelini oluşturan faktörler. Endüstriyel madenler için yapılan bir satış sözleşmesine dâhil olan şartname, test ve kabul koşulları. Uygun olduğunda, piyasa değerlendirmesinin bağımsız tasdiki. g) Ekonomik Çalışmada Net Bugünkü Değer (NPV) üretmek için kullanılan ekonomik analizin girdileri, vergilendirme, rödövans, enflasyon tahmin, faiz oranı vb. faktörler de dâhil olmak üzere bu ekonomik girdilerin kaynağı ve güvenirliği. Net Bugünkü Değer (NPV) aralıkları ve bu aralıkların önemli varsayımlara ve verilere göre değişimleri. 29

30 h) Çevresel ve Toplumsal Maden Kaynak ve Rezerv tahminlerinin raporları, üretim, işletme ve terk aşamalarında oluşması muhtemel çevresel, sosyal (sürdürülebilirlik) ve iş sağlığı ve güvenliği alanındaki etkiler göz önünde bulundurularak hazırlanmalıdır. Yetkin Kişi, proje ve projenin gelişimi ile ilgili çevresel, toplumsal ya da toplumsal kaygıya sebep olan izin alma ve iş sağlığı güvenliği alanındaki mevcut ve ilişkili bilgileri inceleyip sunmalıdır. İnceleme, önemli paydaşlar ile yapılan sözleşmelerin statüsünü ve işletme faaliyetleri ile ilgili ruhsat ve lisansları etkileyen hususları içermelidir. Çevresel ve toplumsal alanda raporlamada yapılacak olan incelemeler, aşağıda belirtilen hususların tartışmasını içermelidir: Yapılan herhangi bir çevresel ve/veya sağlık araştırmasının sonuçlarının özeti ve şirketin Maden Kaynakları veya Maden Rezervini çıkarmasını önemli ölçüde etkileyebilecek herhangi bir çevresel sorunun tartışılması. Hem işletme hem de terk sonrası için stoklar, pasa ve atıkların giderilmesi, saha gözlemi ve su yönetimi için gerekli olan şartlar ve planlar. Proje izin gereklilikleri, bu tür bir izin başvurusu varsa bunun statüsü. Projenin olası sosyal ya da paydaş hususları ve yerel halk ile yapılan müzakerelerin veya anlaşmaların statüsü. Terk aşamasında yapılacak faaliyetlerin (iyileştirme ve ıslah etme) gereksinimleri ve maliyetleri. Toksik mineraller veya reaktiflerin elden geçirimi ve/veya depolanması, sağlık ve endüstriyel hijyen riskleri için gereken işletme ve özel sermaye gereksinimleri. Çevre, sağlık, güvenlik, sosyal riskler ve azaltma planlarının özeti. i) Mülkiyet Durumu Maddi hukuki anlaşmaların ve pazarlama düzenlemelerinin durumu. Maden Kanunu statüsü, projenin uygulanabilirliği için yapılan devlet anlaşmaları ve onayları. Yapılan devlet anlaşmaları ve onaylarının Fizibilite Çalışması öncesi veya süresince alınması konusunda makul bir beklenti içerisinde olunması gerekmektedir. Rezervin çıkarılmasını sağlamak için, hafifletilmesi gereken çözülmemiş herhangi bir meselenin varlığının belirlenmesi ve tartışılması üzerinde durulmalıdır. j) Jeolojik Güven Düzeyi Maden Kaynakları ve Rezervlerindeki risk ve fırsatların tespit edilmesi. Maden Kaynakları ve Rezervlerinin farklı güven kategorilerine göre sınıflandırılmasının temeli. Ölçülmüş Maden Kaynaklarından elde edilen Muhtemel Maden Rezervlerinin oranı 30

31 (mevcut ise). Maden Rezervi tahmininde belli bir yaklaşım veya metot kullanılarak nispi doğruluk ve güven düzeyi ile ilgili yapılan bir açıklama. Örneğin belirlenen güven düzeyi aralığındaki rezervin nispi doğruluğunu ölçmek için istatistiki veya jeoistatistiki metotların uygulanması veya uygulanmasının kabul edilmesi durumunda, nispi doğruluğu ve tahmine dönük güveni etkileyebilen faktörlerin niteliksel olarak tartışılması. - Açıklamanın, küresel veya yerel tahminlerle ilgili olup olmadığını ve yerel ise, teknik ve ekonomik değerlendirmeye bağlı tonajları belirtmelidir. Belgeler, yapılan varsayımları ve kullanılan prosedürleri içermelidir. - Doğruluk ve güven tartışmaları, maden işletme hazırlığı üzerinde önemli bir etkisi olabilecek faktörlere veya mevcut çalışma aşamasında uygulanan Dönüştürücü Faktörlerinin belirsizlikleri üzerine yapılan tartışmalara kadar uzanmalıdır. - Bunun her koşulda mümkün veya uygun olmayabileceği kabul edilmektedir. Tahminin nispi doğruluğu ve güveniyle ilgili bu ifadeler mevcut olduğunda üretim verileri ile karşılaştırılmalıdır. k) Denetim ve İncelemeler Maden Rezervlerine veya Maden Rezervleri beyanından önce yapılan her türden denetimi veya gözden geçirmeyi de içeren sonuçlar. TEKNİK ÇALIŞMALAR 39. Kodun içerdiği tanımlar, bu tanımları kullanarak raporlama yapılırken neler beklendiği konusunda netlik sağlamak için yer almaktadır. Kapsam Çalışmasının tanımı, bu terimin Piyasa Raporlarında ortak kullanımı nedeniyle dâhil edilmiştir. Bununla birlikte, bir Maden Rezervinin Piyasa Raporlamasının yapılabilmesi amacıyla bir Ön Fizibilite Çalışması veya Fizibilite Çalışması yapılması gerektiğine Madde 29'da dikkat çekilmektedir. Bir Maden Rezervi, tamamlanmış bir Kapsam Çalışmasını temel alarak rapor edilmemelidir. UMREK Kodunda yer alan Tablo 2, Teknik Çalışmalar kapsamında kullanılmak amacıyla maliyet tahminlerinin doğruluk aralığını ve dayanağını göstermektedir. Halihazırda işleyen maden projelerinde, ekonomik olan ve bütün maden ömrünü kapsayan bir maden planı Maden Rezervi belirtmek icin gerekli uygun seviyedeki bir teknik çalışma (örn. Ön Fizibilite veya Fizibilite) olarak kabul edilebilir (şayet raporda yer verilmesi, hesaplamaya konu olan rezervler için yeni bir maden kuyusu veya yeni bir zenginleştime yöntemi ve herhangi bir yardımcı tesis gibi kayda değer yeni bir altyapı gerektirmiyorsa). Ön Fizibilite ve Fizibilite çalışamaları için Ölçülmüş ve Belirlenmiş Maden Kaynağının, ne kadarlık bir kısmının Maden Rezervlerine dönüştürülebileceğini belirlemek için Tablo-1 ve 2 de listelenen ilgili kriterlerin dikkatlice değerlendirilmesi gerekmektedir. 31

32 40. Kapsam Çalışması, Maden Kaynaklarının potansiyel uygulanabilirliğinin teknik ve ekonomik anlamda büyüklük derecesini gösterebilecek ölçekte yapılan bir çalışmadır. Gerçeğe uygun varsayılan Dönüştürücü Faktörlerin ve raporlama esnasında gösterilmesi gerekli olan Ön Fizibilite Çalışmasının ilerlemesinin mantıklı bir şekilde doğrulanabileceğini bildiren diğer ilgili operasyonel faktörlerin uygun değerlendirmelerini içerir. Kapsam Çalışması Maden Rezerv hesaplamalarının esasını oluşturacak şekilde kullanılmamalıdır. Kapsam Çalışması genel sonuç raporlamasının dikkatle gerçekleştirilmesi gereklidir ve bu raporlamada Maden Rezervi doğruluğunun ortaya konulduğuna veya ekonomik gelişimin mümkün olduğuna dair bir imaya yer vermeyecek biçimde gerçeğe uygun bir uyarı beyanı bulunmalıdır. Bu bağlamda, Kapsam Çalışmasında Maden Kaynağı ile ilgili verilerin ve uygulanan süreçlerin belirtilmesi uygun olabilir. Kapsam Çalışmaları, maden planının veya ekonomik analizin bir parçası olarak Arama Hedeflerini içermemelidir. Kapsam Çalışması kısmen veya tamamiyle Potansiyel Maden Kaynaklarına dayandırılıyor ise, bu açıkça belirtilmeli ve gerçeğe uygun bir uyarı beyanı raporda bulunmalıdır. Tüm Kapsam Çalışmaları için şirket, aynı paragrafta veya hemen bir sonraki paragrafta Kapsam Çalışmasının açıklaması ile ilgili bir uyarı beyanı ilave etmelidir. Uyarı beyan örneği aşağıda yer almaktadır: Bu raporda değinilen Kapsam Çalışması, düşük seviyede teknik ve ekonomik değerlendirmelere dayanmaktadır ve Maden Rezervlerinin tahminini destekleyemez veya bu aşamada bir ekonomik gelişim teminatı sağlayamaz veya Kapsam Çalışması sonuçlarının kesinliğini sağlamak konusunda yetersizdir. Madde 20 de belirtilen "nihai ekonomik çıkarım için makul koşullar" terimi ele alınırsa, nihai ekonomik çıkarımı etkileyen her türlü hususun, madencilik ile ilgili parametreler de dâhil olmak üzere, Yetkin Kişi tarafından değerlendirilmesi (ön araştırma bile olsa) yapılmalıdır. Kapsam Çalışması bu değerlendirmenin temelini oluşturabilirken, Kod Maden Kaynak raporunu bildirmek üzere tamamlanmış bir Kapsam Çalışması gerektirmez. Kapsam Çalışmaları genellikle üstlenilen bir projenin ilk aşama ekonomik değerlendirmesidir ve doğrudan toplanan proje verileri ile benzer maden yatağı veya işletme projelerinden elde edilen tahminlerin kombinasyonuna dayanabilir. Ayrıca şirket içinde, kıyaslama ve planlama ile ilgili amaçlar doğrultusunda kullanılabilir. Bir Kapsam Çalışmasının genel sonuçlarının raporlanmasında dikkat edilecek en önemli husus, Maden Rezervinin oluşturulduğunu belirtmemek ve/veya ekonomik anlamda olumlu bir gelişme kaydedildiğini işaret etmemektir. Bu bağlamda, Maden Kaynağı girdilerinin ve uygulanan işlemlerin Kapsam Çalışmasında belirtilmesi uygun olabilir. Kapsam Çalışması esnasında, madencilik uygulamaları ve işlemleri başlangıç seviyesinde geliştirilmiş olsa da, bu çalışmalar bir Maden Rezervinin geliştirilmesine imkân sağlayacak şekilde kullanılmamalıdır. 32

33 Kapsam çalışmaları aynı zamanda Ön Ekonomik Değerlendirmeler olarak adlandırılabilir. Burada kullanılan Sıralama Derecesi kavramı genel anlamda düşük doğruluk düzeyinde maliyet tahminleri anlamına gelmektedir (bkz. Tablo 2) 41. Ön Fizibilite Çalışması (fizibilite öncesi çalışma), madencilik yöntemi tercihi yapılmış (yeraltı madenciliği, açık ocak işletmeciliği veya belirli bir işletmecilik yöntemi, v.b.) ve cevher hazırlama yöntemi belirlenmiş bir maden projesinin çeşitli koşullarda teknik ve ekonomik uygulanabilirliğinin kapsamlı bir çalışmasıdır. Dönüştürücü Faktörlerle alakalı makul tahminlere ve Yetkin Kişi için yeterli olabilecek diğer ilgili faktörlerin değerlendirilmesine dayanarak Maden Kaynağının tamamının veya bir bölümünün raporlama anında Maden Rezervine dönüştürülebileceğini belirlemek için mali analizler içermektedir. Ön Fizibilite Çalışması, Fizibilite Çalışmasından daha düşük bir güven seviyesine sahiptir. Madde 29' da belirtildiği gibi tüm Dönüştürücü Faktörlerin Koda uygun değerlendirilmesi, Ölçülmüş ve Belirlenmiş Maden Kaynaklarının ne kadarlık bir kısmının Maden Rezervine dönüştürülebileceğini belirlemek için gereklidir. Ön Fizibilite Çalışması, ekonomik olarak uygulanabilirliğini göstererek ve bir Maden Rezervinin Piyasa Raporunu desteklemek amacıyla tüm Dönüştürücü Faktörlerin (Tablo-1, Bölüm 4 te Maden Rezervleri ile ilgili kısımda özetlendiği gibi) uygulamalarını ve açıklamalarını değerlendirecektir. Ön Fizibilite Çalışması, maden işletmeciliği yöntemini, cevher işlemesini, altyapı gereksinim ve kapasitelerini belirleyecek, ancak bu konulara nihai şeklini verip sonuçlandırmayacaktır. Çevresel ve sosyo-ekonomik etki ve gereksinimlerin detaylı değerlendirmesi de temel düzeyde değil, ileri düzeyde olacaktır. Ön Fizibilite Çalışması, son çalışma aşamasında daha fazla geliştirilmesi gereken alanları vurgulayacaktır. 42. Fizibilite Çalışması, bir maden projesi için seçilen geliştirme tercihinin kapsamlı bir teknik ve ekonomik çalışması olup uygulanabilir Dönüştürücü Faktörlere ve diğer ilgili operasyonel faktörlere dair detaylı değerlendirmeleri, raporlama anında nihai ekonomik çıkarımı doğrulamak amaçlı gösterilmesi gerekli olan ayrıntılı finansal analizi içerir. Fizibilite Çalışmasının sonuçları, bir yatırımcının veya finansal kuruluşun maden projesinin devam etmesi veya geliştirilmesi ile ilgili vereceği nihai kararın temelini oluşturmada makul surette işe yarayabilir. Fizibilite Çalışmasının güven düzeyi, Ön Fizibilite Çalışmasının güven düzeyinden daha yüksektir. UMREK Kodu, Maden Kaynaklarını Maden Rezervlerine dönüştürmek için tam ve eksiksiz bir Fizibilite Çalışması yapılmasını gerektirmemekle birlikte, teknik ve ekonomik açıdan uygulanabilir olan bir maden planının belirlenip gerekli Dönüştürücü Faktörlerin hesaba katıldığı bir Ön Fizibilite Çalışmasını gerekli kılmaktadır. Güvenilir-Yatırım Yapılabilir Fizibilite Çalışması ve Nihai Fizibilite Çalışması gibi terimler, bu maddede tanımlanan biçimiyle Fizibilite Çalışmasına denk terimler olarak kabul edilmektedir. Fizibilite Çalışması, Ön Fizibilite Çalışmasından daha yüksek bir güven düzeyine sahiptir ve normalde bir yatırım kararının temeli olarak veya proje finansmanını desteklemek amacıyla yeterli titizlikle tamamlanmış olan maden işletme ve cevher 33

34 zenginleştirme yöntemini, altyapı gereksinimini, kapasitesini ve süreç tasarımlarını içerir. Sosyal, çevresel ve resmi olarak alınması gereken onaylar ve izinler alınmalı, anlaşmalar yürürlüğe girmeli veya beklenen gelişim zamanı içerisinde sonuçlanmaya yaklaşmalıdır. Fizibilite Çalışması, Ön Fizibilite Çalışmasına kıyasla daha detaylı bir biçimde tüm Dönüştürücü Faktörlerin tanımlamalarını ve uygulamalarını (Tablo-1, Bölüm 4'te Maden Rezervleri ile ilgili kısımda özetlendiği gibi) içermelidir ve detaylı maden çıkarım ve üretim çizelgesi, proje icra planı, üretimi arttırma amaçlı yapılacak tesis ve inşalar gibi uygulama konularına değinebilir. CEVHERLİ DOLGULAR, TOPUKLAR, DÜŞÜK TENÖRLÜ CEVHERLEŞMELER, STOKLAR, PASA VE ATIKLARIN RAPOR EDİLMESİ 43. UMREK Kodu, ekonomik düzeyde maden olarak çıkartılabilecek tüm muhtemel materyallerin raporlanmasında uygulanır. Bu duruma, Maden Kaynakları göz önünde bulundurulduğunda nihai ekonomik üretim için makul beklentilerin bulunduğu ve Maden Rezervleri göz önünde bulundurulduğunda üretimin makul derecede desteklendiği cevherli dolgular, topuklar, düşük tenörlü cevherleşmeler, stoklar, pasa ve atıklar dahildir. Aksi belirtilmedikçe, Kod un 1-42 maddeleri (Şekil-1 dahil) uygulanır. Bu maddede tanımlanan cevher içeren herhangi bir materyal, Maden Kaynağı ve Maden Rezerv raporlaması açısından, yerinde (in situ) cevherleşmeye benzer olarak düşünülür. Bu tür cevherli materyallerin çıkarılabilirliği hakkındaki değerlendirmeler, alanında deneyimli ve profesyonel kişiler tarafından yapılmalıdır. Bu maddede tanımlanmış cevher içeren materyallerin, tümüyle veya kısmen ekonomik olarak işletilebileceği yönünde makul bir ihtimal yoksa bu tür materyaller, ne Maden Kaynağı ne de Maden Rezervi olarak sınıflandırılabilir. Eğer cevher içeren materyalin bazı bölümleri halihazırda yarı-ekonomik olup gelecekte ekonomik hale gelebileceği yönünde makul bir beklenti varsa, bu materyal Maden Kaynağı olarak sınıflandırılabilir. Eğer teknik ve ekonomik araştırmalar, varsayılan gerçekçi koşullar altında materyalin ekonomik olarak işletilebileceğini gösterirse, materyal o zaman Maden Rezervi olarak sınıflandırılabilir. Yukarıda belirtilmiş olan bilgiler, aynı şekilde cevher zenginleştirme aşamasının sonuna doğru atık hale gelen ve iyileştirme sonrası cevhere dönüştürülmesi planlanıp stokta tutulan düşük tenörlü, bazen cevherli atık veya eşik değerdeki materyal olarak isimlendirilen yerinde (in situ) cevherleşmelere de uygulanır. Böyle materyallerin tonaj ve tenör tahminleri, Maden Kaynak ve Maden Rezerv hesaplamalarıyla bir arada düşünülse de, açıkça anlaşılması için Piyasa Raporlarında ayrı olarak listelenmelidir. Stoklar; hem yüzey hem de yeraltı stoklarını içerecek şekilde tanımlanırken, kat aralarındaki kırık cevheri ve halihazırda maden stoğunda bulunan cevheri de kapsamaktadır. İşlenme sürecinde olan cevher içeren materyal rapor ediliyorsa çözeltiye alma (leaching) süreci de dâhil, ayrı olarak rapor edilmelidir. 34

35 KÖMÜR KAYNAKLARI VE REZERVLERİNİN RAPORLANMASI 44. Kodun 44 ila 47. maddeleri, özellikle Kömür Kaynakları ve Kömür Rezervlerinin Piyasa Raporlaması ile ilgili olan konuları ele almaktadır. Aksi belirtilmedikçe, bu Kodun 1'den 43'e kadar olan tüm maddelerine ve 64. maddesine de (Şekil-1 dahil) uygulanmaktadır. Kömür Kaynakları ve Rezervleri hakkında rapor verirken Tablo-1 dikkate alınmalıdır. Piyasa Raporu ile ilgili amaçlar doğrultusunda, kömüre ilişkin şartlar konusunda, 'maden ve cevher' yerine kömür, tenör yerine 'kalite', mineralizasyon yerine kömür yatağı, kazanılmış ürün yerine ise kömür karakterizasyonu terimlerinin konulması gerekmektedir. Kömür Rezervleri için, 'metalurjik' Dönüştürücü Faktörlere yapılan tüm referanslar, 'kömür hazırlama işlemleri' Dönüştürücü Faktörler olarak değiştirilmelidir. Kömür Rezervleri raporlanırken, madencilik işlemleri sonucu yaşanan kömür kayıplarının hesaba katıldığı rezervler (bazen geri kazanılabilir veya tüvenan olarak tanımlanmaktadır) ile madencilik ve zenginleştirme kayıplarının da dahil olduğu satılabilir ürünler arasında (bazen pazarlanabilir rezervler olarak anılacaktır) açık bir ayrım yapılmalıdır. Tüm rezervler, tanım olarak madencilik kayıplarını ve yan kayaç karışması sonucu seyreltmeyi içerir ve gereksiz açıklamaların kullanılması önerilmemektedir. Yerinde kömür de tanım gereği bir kaynaktır. Yerinde kömür de tanım gereği Kömür Kaynakları ile sınırlıdır. Yerinde kömür olarak rapor edilen Kömür Kaynakları için Yetkin Kişi, faaliyetler sırasında beklenen seyreltme ve geri kazanım ile zenginleştirme işlemi sonrasında geri kazanılması beklenen miktar ile ilgili yorum yapmalıdır. Tüm madenlerde olduğu gibi, Kömür Kaynakları, coğrafi zorluklar ve izinlerin alınabilme olasılığı dikkate alınarak, nihai ekonomik üretim için makul beklenti testini geçmelidir. Zenginleştirilen veya başka şekilde işlenen kömürü temsil eden satılabilir ürün (veya Satılabilir Kömür Rezervleri) kamuya açıklanabilir. Durum böyle olduğunda, eşdeğer Muhtemel ve/veya Görünür Kömür Rezervlerinin belirtilmesi ve satılabilir üründen kazanılabilecek tahmini getirinin temeli belirtilmelidir. 45. Planlama ve arazi kullanımı üzerindeki etkisi nedeniyle idari yönetim (Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu ve Türkiye Taş Kömürü Kurumu tarafından), kısa ve orta vadeli ekonomik hususlar tarafından sınırlandırılmamış envanter kömürü tahminlerine ihtiyaç duyabilirler. UMREK Kodu bu tahminleri kapsamaz. Ayrıca, Madde 6 ve Madde 20'nin yönergelerine bakınız. 46. İlgili kömür kalitesi bilgileri, kalite parametrelerinin temel alındığı Kömür Kaynakları ve Kömür Rezervleri kategorileri için rapor edilmelidir. Uygulanabilir olduğunda, Pazarlanabilir Kömür Rezervleri, ilgili kömür ürün türlerine bölünmelidir. Bir maden yatağından alınan numuneler için analitik sonuçlar ile spesifik koklaşma özellikleri net olarak tespit edilene kadar, 'koklaşabilir taş kömürü' veya 'metalurjik kömür' terimine yapılan referanslar veya kok özellikleri ile ilgili atıflar yapılmamalıdır. 35

36 Kömür kalitesini ölçmek için kullanılan parametreler, örneğin 'Orijinal' veya 'Kuru' nem oranı bazında rapor edilmelidir. Kömürün kalitesi spesifik uygulamalarla ilgili parametrelere göre belirtilmelidir; Buhar kömürü (steam coal), metalurjik kömür (koklaşabilir kömür) vs. İlgili kalite parametrelerinin seçimi Yetkin Kişinin sorumluluğundadır ve kül, uçucu madde, kükürt, koklaşma özellikleri, kalorifik değer vs. içerebilir ve en önemli parametrelerden biri olarak yığın yoğunluğunu (bulk density) içermelidir. Kaynak sınıflandırması, kalınlık ölçümlerinin sürekliliği ve güvenilirliği ile tabaka kalınlığı ve kalitesindeki değişkenliğin mutlak surette birbirine bağlı olmadığının farkında olarak kalite parametrelerindeki sürekliliği, güvenilirliği ve güveni dikkate almalıdır. Süreksizlik ve atımlar ile başa çıkmak için olası madencilik yöntemi göz önünde bulundurularak damarların ve ara kesmelerin damar kayaçları, faylar ve kırıklar veya kendiliğinden yanma olan bölgeler tarafından devamlılığının hem yatay hem de dikey olarak sonlanması dikkate alınmalıdır. 47. Maden Kaynakları' ve 'Maden Rezervleri' terimleri ile yukarıda tanımlanan alt bölümler de kömür raporlaması için geçerlidir, ancak Yetkin Kişi tarafından tercih edilirse, 'Kömür Kaynağı (Kaynakları)' ile Kömür Rezervi (Rezervleri) terimleri ve uygun alt bölümler yer değiştirebilir. ELMAS, KIYMETLİ VE YARI KIYMETLİ TAŞLARIN ARAMA SONUÇLARI, MADEN KAYNAKLARI VE MADEN REZERVLERİNİN RAPORLANMASI 48. Elmas, kıymetli ve yarı kıymetli taşların Arama Sonuçları, Maden Kaynak ve Maden Rezerv Raporlaması bu kısımda yer almaktadır. UMREK Kodunun 48 ila 51. Maddeleri bu konuyla ilgilidir. Aksi belirtilmedikçe, bu Kodun 1'den 43'e kadar olan maddelerine ve 64. maddesine de (Şekil 1 dahil) uygulanmaktadır. Elmaslar ve diğer değerli taşlar için Arama Sonuçları, Maden Kaynakları ve Maden Rezervlerini rapor ederken, ekte yer alan Tablo-1 dikkate alınmalıdır. Kodun 48 inci maddesinden 51 inci maddesine kadar olan kısmında kullanılan her elmas kelimesi hem elmas hem de kıymetli ve yarı kıymetli taşları kast etmektedir. Piyasa Raporlamasında, elmas ve diğer değerli taşlar için genelde "maden" yerine "elmas, kıymetli ve yarı kıymetli taş" ve "tenör" yerine "ortalama elmas, kıymetli ve yarı kıymetli taş değeri" gibi terimler kullanılır ve kullanış biçimi diğer emtialar ile benzerlik arz etmektedir. Elmas, kıymetli ve yarı kıymetli taş yatakları söz konusu olduğunda, kalite ve tenör terimleri belirgin bir biçimde farklı anlamlara sahip olduklarından, 'kalite' terimi 'tenör ile değiştirilmemelidir. Elmas, kıymetli ve yarı kıymetli taş kaynaklarının ve rezervlerin tahmin edilmesi ve raporlanmasında, diğer endüstri kuruluşlarının idari yönergeleri (Kıymetli Madenler ve Kıymetli Taşlar Piyasası, Kalkınma Bakanlığı Madencilik İhtisas Komisyonları Raporları vb.) yararlı olabilir, ancak UMREK Kodunun hükümlerini ve niyetlerini hiçbir koşulda geçersiz kılmaz. Elmas, kıymetli ve yarı kıymetli taş yataklarındaki bir takım özellikler, tipik metalik ve kömür yataklarından farklıdır ve bu nedenle elmas, kıymetli ve yarı kıymetli taş 36

37 yatakları özel bir değerlendirmeye tabi tutulmalıdır. Bu değerlendirmeler, genel olarak düşük mineral içeriği, birincil ve plaser yatakların değişkenliği, parçacık niteliği, değerinin hesaplanması için gereken koşullar, elmas, kıymetli ve yarı kıymetli taş Kaynaklarının ve Rezervlerin tahmininde yaşanan zorluklar ve belirsizlikler olarak sıralanabilir. 49. Numune alma yöntemi ile elde edilen elmas raporları, numunenin alınma sebebi, bunların geri kazanılması ve geri kazanım yöntemi ile ilgili önemli bilgileri sağlamalıdır. Elde edilen ağırlık ticari açıdan önem taşımayacak kadar küçük kabul edildiğinde rapordan çıkarılabilir. Ayrıca küçük eşik-değer boyutu belirtilmelidir. Elmas, kıymetli ve yarı kıymetli taşların boyut dağılımı ve fiyatı, Kaynak ve Rezerv tahminlerinin önemli bileşenleridir. Ön arama aşamasında yapılan numune alma ve belirleme sondajı, bu bileşenler hakkında bilgi vermez, bunlar için genellikle geniş çaplı sondaj yapılması ve özellikle yığın numune (bulk sample) alma yöntemine başvurulması gereklidir. Bir Kaynağın ekonomik olarak nihai çıkarılabilirliğini göstermek amacıyla, muhtemel taş boyut dağılımı, tahmini fiyat açıklaması gerekli olmakla birlikte, bu bileşenlerin ön analiz verileri, ne kadar çok ön analiz olarak tanımlansalar da kullanılabilir. Basit, tek kayaçlı veya tek fazlı çökeltilerde potansiyel bir maden kaynağının yukarıda belirtilen bileşenlerinin niteliğini bulabilmek amacıyla büyük çaplı delici makineler kullanılabilir. Çoğu zaman, daha geniş numune alanları sağlamak için yarma ve çukur açma ve bazı zamanlarda örnek galeri açma gibi bir takım örnekleme biçimleri kullanılabilir. Belirlenmiş Maden Kaynağından, Muhtemel Maden Rezervine geçiş için taş boyutu dağılımını ve değerini tam olarak belirleme noktasında çok daha kapsamlı yığın numune alımı işleminin yapılması gerekebilir. Genellikle, bu tür yığın örnekleri, fiyatın güvenilir bir şekilde tahmin edilmesini sağlamak için yeterli miktarda kıymetli taş elde etmek üzere tasarlanan yeraltı üretim yöntemiyle veya bazı şartlarda, çok büyük çaplı delici makine yoluyla elde edilir. Kompleks maden yataklarından alınan yığın numunelerinde, bu numunelerin yatağı doğru temsil ettiğinden emin olmak çok zor olabilir. Doğrudan yığın örneklemedeki eksiklikler ve boyut ve fiyat ilişkilerinin mekansal devamlılığının gösterilmesindeki belirsizlik, uygun kaynak kategorisinin belirlenmesini etkileyen hususlardır. 50. Elmas, kıymetli ve yarı kıymetli taşların Maden Kaynağı veya Maden Rezervi tenörlerinin (karat/ton), mikro taşların oluşma sıklığı ile ticari boyuttaki taşlar arasındaki korelasyonlara dayandığı durumlarda, bu durum belirtilmeli; prosedürün güvenilirliği açıklanmalı ve mikro taşlar için eşik-değer elek boyutu raporlanmalıdır. 51. Elmas, kıymetli ve yarı kıymetli taş mineralizasyonu ile ilgili Piyasa Raporlarında, bunların değeri ile alakalı fiyat tespiti yapılırken, bu tespitin bağımsız uzman bir kişi tarafından yapıldığını doğrulayan bir bildiri bulunmalıdır. Yapılan tespit, yetkin, nitelikli ve bilinen bir uzmandan gelen bir rapora dayanmalıdır. 37

38 Bir parselin tespit değerlendirme raporunda, karat cinsinden ağırlığı ve içindeki taşların en düşük eşik değer boyutu ve fiyat değeri karat başına Türk Lirası (TL) veya ABD Doları ($) cinsinden belirtilmelidir. Maden Kaynakları veya Maden Rezervleri tahmininde tespit değerlendirmesi yapılması halinde, bu değerlendirme maden yatağı içindeki elmas, kıymetli ve yarı kıymetli taşların kütlelerinin boyut, şekil ve renk dağılımlarını parsel olarak temsil edecek şekilde yapılmalıdır. Elmas, kıymetli ve yarı kıymetli taş numunelerinin toplam serbestleştirme yöntemleri kullanılarak zenginleştirme yapılması durumlarında bunların ekonomik değerlemesi rapor edilmemelidir. ENDÜSTRİYEL MADENLERİN MADEN ARAMA SONUÇLARI, KAYNAK VE REZERVLERİNİN RAPORLANMASI 52. Kodun ilgili (6. ve 7.) maddelerinde belirtilen kriterleri karşılaması durumunda, Endüstriyel madenler UMREK Kodu kapsamındadır. UMREK Kodu gereğince; endüstriyel madenler bor mineralleri, kuvars/kuvarsit kumu, kaolin, fosfat, kireçtaşı, talk, feldispat, kil, bentonit, kalsedon, diyatomik toprak, alçıtaşı, barit, diasporit, fluorit, grafit, huntit, illit, kükürt, manyezit, mika, olivin, obsidiyen, perlit, pomza, sodyum, trona, zeolit, zımpara taşı, vermikülit vb. madenleri içermektedir. Özellikleri belirtilmiş madenler için Maden Kaynağı ya da Maden Rezerv tahminleri, projenin dayandığı maden veya madenler açısından ve bu madenlerin fiziksel ve/veya kimyasal özelliklerini içerecek şekilde rapor edilmelidir. Endüstriyel madenler ile ilgili bilgi ve hesaplamalar bildirilirken, UMREK Kodunun temel ilkeleri ve amacı geçerli olup bu hususlar dikkate alınmalıdır. Madenin kimyasal analizleri her zaman iyi sonuçlar veremeyebilse bile kalite ve performansa dayalı diğer analizlerin daha uygun olması durumunda bunların özellikleri, raporlamanın temeli olarak daha uygulanabilir ve kabul edilebilir olabilir. Bazı endüstriyel madenler kalite ve özellikleri bakımından birden fazla alanda kullanılabilir. Bu durumda Yetkin Kişi birden çok ürünü ayrı ayrı ve maden yatağı hacminin bir yüzdesi olarak belirtmelidir. Maden Kaynağının veya Maden Rezervinin raporlanmasından önce, muhtemel ürün özellikleri, piyasalara yakınlık ve genel ürün pazarlanabilirliği gibi belirli temel özellikleri veya nitelikleri göz önüne alarak, Yetkin Kişi, Maden Kaynaklarını ve Rezervlerini, mevcut madencilik planı ya da belirlenmiş bir dizi ürün ve piyasa varsayımları ve hedefleri çerçevesinde raporlamalıdır. Satılabilir veya kullanılabilir ürünün rapor edildiği her durumda, okuyucunun neyin bildirildiği konusunda tam olarak bilgi sahibi olmasını sağlayacak bir açıklamanın rapora dahil edilmesi önem arz etmektedir. Bazı durumlarda, ticari duyarlılık sebebiyle, Maden Kaynakları ve Rezervlerle ilişkili ayrıntılı bilgilerin (özellikle nitelikli bilgilerin) yayınlanması göz ardı edilebilir ve bu gibi durumlarda bu husus, raporda açıkça belirtilmelidir. 38

39 ÇİMENTO VE İNŞAAT HAMMADDELERİN MADEN ARAMA SONUÇLARI, KAYNAK VE REZERVLERİNİN RAPORLANMASI 53. UMREK Kodunun maddeleri, ekseriyetle ürün özellikleri ve piyasa kabul esasları temeline göre satılan her türlü çimento ve inşaat hammaddesinin Piyasa Raporlaması ile ilgili konulara değinmektedir. 54. Aksi belirtilmedikçe, Kod un 1-43 maddeleri bu başlığa da (Şekil-1 dahil) uygulanır. Çimento ve inşaat hammaddeleri için Arama Sonuçları, Maden Kaynakları ve Maden Rezervlerini rapor ederken, UMREK Kodunun bir parçasını oluşturan Tablo-1 dikkate alınmalıdır. 55. Çimento ve inşaat hammaddeleri için bilgi ve tahminleri raporlarken, UMREK Kodunun tüm temel ilkeleri ve amaçları uygulanır. Kimyasal analizler her zaman UMREK Kodu ile ilgili olmayabilir ve diğer kalite ve performans özellikleri, raporlamanın temeli olarak daha uygulanabilir ve kabul edilebilir olabilir. 56. Çimento ve inşaat hammaddesi ihya eden bazı maden yatakları, birden fazla uygulama ve/veya özellik için uygun olan ürünleri üretebilecek nitelikte olabilir. Yetkin Kişi tarafından önemli olarak görülmesi durumunda, bu türden çoklu ürünlerin miktarı ayrı olarak veya maden yatağı kütlesinin bir yüzdesi olarak belirtilmelidir. Maden yatağı için ürün karışımlarının ve hedef pazarların yelpazesini yansıtmak amaçlı raporlama yapılması için belirli bir talimat alınmadığı sürece, Yetkin Kişi rezerv ve kaynakları, genelde mevcut madencilik planı ya da belirlenmiş bir dizi ürün ve piyasa varsayım ve hedefleri çerçevesinde raporlamalıdır. Birincil ürünlerin planlanan satışına ek olarak; yan ürün, maden veya proses atıklarının ikincil kullanımlar için satılmak üzere bir potansiyeli varsa (ocak üretiminin satılamayan kısmının ikincil agrega veya dolgu olarak veya teknik anlamda kullanıldığı diğer alanlar), Yetkin Kişi, bunu raporunda yansıtmalı ve herhangi önemli bir değişiklik (örneğin, bir restorasyon materyali olarak kullanılabilecek satılamaz malzeme miktarındaki azalma) hakkında yorumda bulunmalıdır. Çimento ve inşaat hammaddelerinin Maden Kaynak ve Rezervlerinin tahmin edilmesine katkıda bulunan faktörler, UMREK Kodunun kapsadığı diğer maden yatak türleri ile aynıdır. Maden Kaynağı veya Maden Rezervinin raporlanmasından önce, muhtemel ürün özellikleri, piyasalara yakınlık ve genel ürün pazarlanabilirliği gibi belirli temel özellikleri veya nitelikleri bilhassa dikkate almak gerekli olabilir. Ticari hassasiyetlerin çimento ve inşaat hammaddeleri için Maden Kaynakları ve Rezervlerin yayınlanmasına izin vermeyebileceği durumlar düşünüldüğünde, Kodda tercih edilen raporlama biçiminin maden ürünü niteliği dikkate alınarak hazırlanan raporlar olmasına karşın, bu gibi hammaddeleri "çıkarılmış maden" ürünü yerine satılabilir (veya kullanılabilir) ürün olarak rapor etmek daha yaygın bir uygulama olabilmektedir. 39

40 Satılabilir veya kullanılabilir bir ürünün rapor edildiği her durumda, okuyucunun bildirilenler konusunda tam olarak bilgi sahibi olmasını sağlamak için bir açıklamanın rapora dahil edilmesi önemlidir. 57. Çimento ve inşaat hammaddelerinin Kaynak ve Rezervlerinin raporlanmasında ve tahmininde farklı endüstriyel yönergeler faydalı olabilir, ancak hiçbir koşulda Piyasa Raporlaması için bu Kodun hükümlerini ve amacını hiçbir zaman geçersiz kılamamaktadır. Raporlar, kaynak ve rezervlerin 'izin alınmış' veya 'izin alınmamış' bölgelerinin statüsünü açıkça ortaya koymalı, ayrıca özellikle şirketin hukuki kontrolü elinde bulundurduğu rezerv alanlarını içermelidir. Dönüştürücü Faktörlerin birçoğunun, metalik madenlere kıyasla çimento ve inşaat hammaddeleri ile daha ilgili veya özgü olduğuna dikkat edilmelidir. Madenlerin planlama sürecinde mahalli nitelikler nedeniyle alınması gereken izin ya da onayların yanı sıra özellikle hukuksal süreçler daha önemli olabilir. 58. Yerli veya bölgesel piyasalara sunulan çimento ve inşaat hammaddelerinin Maden Rezerv ve Kaynak Raporları, maden yatağının belirli ekonomik kısıtlamalarını yansıtacak şekilde tanımlanmış coğrafik esaslar temel alınarak, ticari hassas bilgiler ifşa edilmeden toplu bir şekilde raporlanabilir. 59. Belirli durumlarda ticari duyarlılık, Maden Kaynak ve Rezervleriyle ilişkili ayrıntılı bilgilerin yayınlanmasını engelleyebilir ve bu gibi durumlarda gerekçeler raporda açıkça belirtilmelidir. DOĞAL (BOYUTLANDIRILABİLİR) TAŞLAR (MERMER) ARAMA SONUÇLARI, KAYNAK VE REZERVLERİNİN RAPORLANMASI 60. UMREK Kodunun ilgili (6. ve 7.) maddelerinde belirtilen kriterleri karşılaması durumunda, doğal taşlar (mermer vb. madenleri) UMREK Kodu kapsamındadır. UMREK Kodu; Mermer, Traverten, Granit, Andezit, Bazalt gibi blok olarak üretilen doğal (boyutlandırılabilir) taşlar ile dekoratif amaçla kullanılan doğal taşları ele almaktadır. Aksi belirtilmedikçe bu Kodun 1-43 maddelerine ve 64. maddesine de (Şekil-1 dahil) uygulanmaktadır. Doğal Taş (Blok olarak üretilecek) Kaynakları ve Rezervleri hakkında rapor verirken Tablo-1 dikkate alınmalıdır. Özellikleri belirtilmiş madenler için Maden Kaynağı ya da Maden Rezerv hesaplamaları, projenin dayandığı maden veya madenleri ve bu madenlerin fiziksel ve/veya kimyasal özelliklerini içerecek şekilde rapor edilmelidir. Doğal Taşlar ile ilgili bilgi ve tahminler bildirilirken, UMREK Kodunun temel ilkeleri ve amacı geçerli olup bu hususlar dikkate alınmalıdır. Bazı doğal taşlar kalite ve özellikleri bakımından birden fazla ürün olarak kullanılabilir. Bu durumda Yetkin Kişi, birden çok ürünü ayrı ayrı ve maden yatağı hacminin bir yüzdesi olarak belirtmelidir. 40

41 Doğal taşlar ile ilgili Maden Kaynak ve Maden Rezerv belirlemede diğer madenlerden ayrı olarak kayaç tipi esas alınarak raporlama yapılmalıdır. Kayacın cinsi için petrografik analiz yapılır. Bu analiz sonuçları ile kayacın ne olduğu ve içindeki yabancı maddelerin varlığı öğrenilir. Kayaç içindeki yabancı maddeler veya mineral oksitleri gözle görülebilecek boyutta ise, bunların % cinsinden öğrenilmesi için kimyasal analizler de yapılmalıdır. Maden Kaynağının veya Maden Rezervinin raporlanmasından önce, muhtemel ürün özellikleri, piyasalara yakınlık ve genel ürün pazarlanabilirliği gibi belirli temel özellikleri veya nitelikleri göz önüne alarak, Yetkin Kişi Maden Rezervlerini ve Maden Kaynaklarını, mevcut madencilik planı ya da belirlenmiş bir dizi ürün ve piyasa varsayımları ve hedefleri çerçevesinde raporlamalıdır. Birincil olarak kullanılacak ürünlerin planlanan satışına ek olarak atıkların değerlendirilmesine yönelik yan ürünlerin kullanımları için yerinde kullanılmak üzere yardımcı ürünler (satışı yapılamayacak ve işletme ve/veya ocak içerisinde kullanılabilecek ürünler) ve madencilik veya proses atıkları için imkan varsa, Yetkin Kişi, bunu raporunda yansıtmalı ve önemli etkileri (örneğin, bir restorasyon malzemesi olarak kullanılabilecek satılamaz ürün miktarındaki azalma) hakkında yorum yapmalıdır. Satılabilir veya kullanılabilir ürünün rapor edildiği her durumda, neyin bildirildiği konusunda okuyucunun tam olarak bilgi sahibi olmasını sağlayacak bir açıklamanın rapora dahil edilmesi gerekmektedir. Doğal taş yatağı, birden fazla uygulama ve/veya özellikleri için uygun olan ürünler (atık malzemenin seramik, kırma taş, besicilik v.b. alanlarda değerlendirilmesi) verebilmektedir. Raporu hazırlattıran şirket tarafından kabul edildiğinde, bu tür çoklu ürünler ayrı olarak veya Maden Kaynağının bir yüzdesi olarak değerlendirilmelidir. Bu tür stoklar, pasa ve atıklar, Kod un 1-43 maddeleri (Şekil-1 dahil) uygulanır Bazı durumlarda, ticari duyarlılık, Maden Kaynakları ve Rezervlerle ilişkili ayrıntılı bilgilerin yayınlanmasını engelleyebilir ve bu gibi durumlarda bu husus, raporda açıkça belirtilmelidir. Bir kayacın dekoratif amaçlı, yapı ve kaplama taşı olarak üretimi planlanan doğal taş (mermer) olabilme özelliği öncelikle blok üretimine uygun olması ve plaka halinde kesilebilir olmasından geçmektedir. Blok mermer üretimi konusunda öncelikle iki ana özelliğin ortaya konulması gerekmektedir. Bunlardan birincisi sahanın istenilen ölçülerde ticari boyutlarda blok verebilmesi, diğeri bu bloğun çeşitli şekillerde plaka halinde kesilebilme özelliğidir. Ancak oniks mermeri v.b. gibi az bulunan ve ticari değeri olan bazı doğal taşlarda durum değişiktir. Bunlar el sanatları ve süs eşyalarında kullanıldığından blok boyut ve hacimleri küçük de olsa, kilo ile değerlendirilmektedir. 41

42 Doğal taş ürünlerde renk desen homojenitesi büyük önem taşımaktadır. Özellikle plaka ihracatında renk ve desende gözlenen kusurlar fiyatlandırmada büyük önem taşımakta ve ürün fiyatlarında büyük makasların olmasına neden olabilmektedir. Granit türü doğal taşlarda istenilmeyen büyüklükte ve dağılımda anklavlar, üretimde blok ve/veya plakaları çaprazlama kesen kuvars damarları ve ince çatlaklar, aplit damarları, renk ve doku değişimleri sahada sık kalite değişimine neden olduğundan bunların belirlenmesi gereklidir. Kireçtaşı ve kristalin mermerlerde de ürün fiyatına etki eden arıza ve kusurlar oksidasyona bağlı farklı renkte ince damarlar, çatlak ve eklemler, kırıklar, düzensiz kalsit damarlar, koyu renkli kireçtaşı bantları, farklı tane iriliğinde bölgeler, farklı yönde renklenmeler, küçük boşluklar ve gözenekler, farklı renk bölgeleri, koyu renkli mermer bantları, kireçtaşlarında ve kristalin mermerlerde karşılaşılan kusurlar olmakta ve fiyatlandırmada önem arz etmektedirler. İşletilmesi düşünülen kayacın geniş alanlarda renk, desen ve kalite homojenliğine sahip olup olmadığı araştırılarak raporlanmalıdır. Ayrıca kalite değişimini gösteren iki-ve/veya üç-boyutlu jeoloji harita ve kesitler rapora eklenmelidir. Belirlenmiş Doğal Taş (Mermer) Kaynağı, Ölçülmüş Doğal Taş (Mermer) Kaynağına uygulanandan daha düşük bir güven seviyesine sahiptir ve yalnızca Muhtemel Doğal Taş Rezervine dönüştürülebilir. Ölçülmüş Doğal Taş (mermer) Kaynağı, maden planlamasının ve maden yatağının ekonomik ömrünün değerlendirilmesini sağlayacak şekilde Azaltma Faktörlerinin uygulanmasına izin verecek ölçüde, yüksek derece güvenilirlikle tahmin edilen miktar, satılabilir ticari blok ürün özellikleri (Ortalama blok boyutu, yoğunluk, şekil ve fiziksel ve tekno-mekaniksel özellikler) Doğal Taş (mermer) Kaynağının bir parçasıdır. Jeolojik kanıt, yeterince ayrıntılı ve güvenilir saha araştırmaları, örnekleme ve testler üzerinden türetilmektedir ve bu kanıt, incelenen sahadaki jeolojik sürekliliği ve devamlılığı doğrulamak için yeterlidir. Ölçülmüş Doğal Taş (mermer) Kaynağı, Belirlenmiş Doğal Taş (mermer) Kaynağına veya Potansiyel Doğal Taş (mermer) Kaynağına uygulanandan daha yüksek bir güven seviyesine sahiptir. Ölçülmüş Doğal Taş (mermer) Kaynağı, Görünür Doğal Taş (mermer) Rezervine ve bazı koşullar altında Muhtemel Doğal Taş (mermer) Rezervine dönüştürülebilir. Raporlama kapsamında doğal taş aramalarında karotlu sondaj çalışmalarından (düşey ve/veya eğimli) ve jeofiziksel yöntemlerden (Yer Radarı(GPR), çok düşük frekanslı elektromanyetik/radyo frekanslı elektromanyetik (VLF-EM/RF-EM)), elektriksel özdirenç v.b.) yararlanılması mümkündür. 42

43 Kaynak ve Rezerv raporlamasında sahada belirlenen tüm Maden Kaynaklarının belirlenmesi (pazar olasılıkları dikkate alınarak jeo-stratigrafik analizler ve üretimi amaçlanan jeolojik birimin tariflenmesi), ölçülmüş kaynak tahmininin (Jeolojik prospeksiyon ile sondaj ve/veya jeofizik, mostradan numune alımı, kesit çalışmalarından elde edilen verileri içeren), görünür rezervin belirlenmesinde aşağıdaki altı Azaltma Faktörünün tanımlanması ve rapor kapsamında belirtilmiş olması gerekmektedir. EAF(Eklem-Fissür Açıklığı Faktörü): % olarak eklem, fissür ve boşluklar yüzünden üretimi yapılamayacak hacim yüzdesi, KF(Karstik faktörü): % olarak karstik boşlukların tahmini hacim yüzdesi(saha analizleri ve sondaj karot loglarından üretilecek), AF (Ayrışma Faktörü) : % olarak ayrışmış kaya hacim yüzdesi (saha analizleri ve sondaj karot loglarından üretilecek), MF (Madencilik Faktörü) : % olarak hedef damardaki maden tasarım ve planlamasına bağlı üretilemeyecek hacim yüzdesi (Ocak şekline bağlı nihai şev dizaynı sonucu üretilmeden bırakılacak ve ekonomik olarak üretilemeyecek kaynak miktarının hacimsel oranı), KF (Kalite Faktörü) : % olarak üretimi hedeflenen doğal taşın pazardaki talep edilen kalite (renk, desen, kristal tane boyutu, doku, arıza ve kusurlar vb. ile renk-desenkristal tane boyutunun sahadaki dağılımı gibi özellikler) dışı üretimi hedef dışı bırakılabilecek hacimsel yüzde (Belirlenebilmesi durumuda sahadaki kalite dağılımı da harita üzerinde verilmelidir), EF (Eklem Faktörü) : % olarak üretimi planlanan doğal taş rezervine ait hacimsel eklem takımı sayısı (Jv) ve buna bağlı hesaplanacak üretilebilir ticari blok hacmi (Vb) ve blok kazanım oranına bağlı olarak üretilemeyecek rezervin hacimce % sel oranı. Raporlamada belirlenecek olan kaynak miktarından yukarıda tanımlanan azaltma faktörleri de dikkate alınmak suretiyle ölçülmüş rezerv miktarları belirlenmelidir. 43

44 METAL EŞDEĞERLERİN RAPORLANMASI 61. Polimetalik maden yatakları için Arama Sonuçları, Maden Kaynakları ve Maden Rezervlerinin metal eşdeğerleri (bir ana metalin tek bir eşdeğer miktarı) açısından raporlanması hususu, her bir metalden elde edilen net değere katkıda bulunan tüm maddi etkenlerin ayrıntılarını göstermelidir. Aşağıda maddeler halinde verilen unsurların tamamı raporda belirtilmelidir. Metal eşdeğer hesaplaması, metal eşdeğer hesaplamasına dahil edilen tüm metaller için ayrı tenör değerleri içermelidir, Emtia fiyatları, tüm metaller için belirlenmelidir. Metal eşdeğerinin hesaplanmasında kullanılan fiyatı açıklamadan spot fiyattan bahsetmek yeterli değildir. Bununla birlikte, kullanılan gerçek fiyatların ticari olarak hassas olduğu durumlarda, Yetkin Kişi, yatırımcıların bu fiyatları belirlemek için kullandığı metodolojiyi anlamaları için sayısal verilerden ziyade yeterli bilgiyi anlatarak açıklamalıdır, Tüm metaller için metalürjik geri kazanım ve bu hesaplanmış geri kazanımın dayandığı temeller (metalurjik test çalışmaları, detaylı mineraloji, benzer yataklar, vb.), Metal eşdeğerleri hesaplamasına dahil edilen tüm elementlerin geri kazanımı ve satışı için Yetkin Kişinin makul bir beklentiye sahip olduğu görüşünün açık bir ifadesi, Kullanılan hesaplama formülü. Genelde, eşdeğer bazda raporlamak için seçilen metal, metal eşdeğer hesaplamasına en çok katkıda bulunan metal olmalıdır. Aksi takdirde, başka bir metal seçme mantığının net bir açıklaması rapora eklenmelidir. Metal eşdeğerlerini anlamlı bir biçimde hesaplama noktasında, her bir metal için metalürjik geri kazanım hesaplamaları kullanılmalıdır. Metalurjik geri kazanım bilgileri yoksa veya yeterince güvenilir değilse, metal eşdeğerleri temelinde raporlama yapılmamalıdır. Arama aşamasındaki birçok proje için, metalurjik zenginleştirme bilgileri bulunmaması veya yeterince güvenilir şekilde tahmin edilememesi durumunda metal eşdeğerlerinin rapor edilmesi yanıltıcı olabilir. 44

45 ÇÖZELTİ MADENCİLİĞİ YÖNTEMLERİ İLE ÇIKARILAN METALİK VE METALİK OLMAYAN MADENLER İÇİN ARAMA SONUÇLARI, MADEN KAYNAKLARI VE MADEN REZERVLERİNİN RAPORLANMASI 62. Kodun bu bölümündeki maddeler; su, akışkan veya başka bir çözücü tarafından yerinde çözülmeyle yüzeye aktarım yoluyla çıkarılan tüm madenlerin raporlanması ile ilgili konulara değinir. Çözelti madenciliğiyle üretilen madenler hakkında rapor verirken Tablo-1 dikkate alınmalıdır. Çözelti yoluyla çıkarılmış madenler için bilgi ve tahminler Kodun temel ilkeleri ve amacına göre raporlanmalıdır. Maden Kaynakları, yerinde bulunan kayaç miktarı, ekonomik maden ürününün oranı ve kalitesi cinsinden ifade edilmektedir. Eğer Maden Kaynakları üretim başladıktan sonraki bir aşamada tahmin ediliyorsa, bu tür tahminlerin yöntem ve varsayımları belirtilmelidir. Koda uygun rapor edilen diğer bütün madenlerde olduğu gibi Yetkin Kişi, Maden Rezervlerini ve Kaynaklarını mevcut bir üretim planı ve belirlenmiş bir dizi ürün, piyasa varsayımları ve hedefleri çerçevesinde rapor etmelidir. Çözeltiyle çıkarılmış madenler için çıkarılmış ürün normal olarak, kristalleştirme, çözücünün uzaklaştırılması veya geri dönüşümü sonrasında kalan katı madde olacaktır. Çözücünün kendisinin miktarı Maden Kaynaklarının veya Maden Rezervlerinin bir parçası olarak bildirilmemelidir. Satılabilir ürün ile ilgili her raporda, rapor edilen ürün ve bunu elde etmek için hangi işlem adımlarına ihtiyaç duyulduğu konusunda okuyucunun tam olarak bilgilendirilmesini sağlamak için bir açıklamanın rapora dahil edilmesi önemlidir. Çözeltiyle çıkarılmış Maden Kaynaklarının ve Rezervlerinin tahmin edilmesi ve raporlanması hakkında diğer endüstriyel uygulamalar (örn. hidrojeoloji) yararlı olabilir. Raporlar, kaynakların ve rezervlerin 'izin verilen' veya 'izin verilmeyen' statüsünü ortaya koymalıdır. Ayrıca rezervler devletin hukuki denetimi altında ise bu durum belirtilmelidir. Bazı durumlarda ticari duyarlılık nedeniyle ayrıntılı kalite parametrelerinin yayınlanmasından kaçınılabilir, bu gibi durumlar raporda açıkça belirtilmelidir. 45

46 MADENCİLİK YÖNTEMLERİ İLE ÇIKARILAN PETROL İÇEREN ŞEYLLER, PETROL İÇEREN KUMTAŞLARI VE DİĞER ENERJİ MİNERALLERİ İÇİN ARAMA SONUÇLARI, MADEN KAYNAKLARI VE MADEN REZERVLERİNİN RAPORLANMASI 63. UMREK Kodunun bu maddeleri, petrol bitumi içeren şeyller, kumtaşları ve katı maddelerin işlenmesi sonucu açığa çıkarılan hidrokarbonlar gibi diğer hidrokarbonların raporlanması ile ilgili konulara değinir. Şeyl ve kumtaşı kökenli hidrokarbon Maden Rezervleri ve Maden Kaynakları raporlanırken Tablo-1 dikkate alınmalıdır. Katı maddelerin işlenmesiyle elde edilen şeyl ve kumtaşı kökenli hidrokarbonların veri ve hesaplamaları raporlanırken, Kodun temel ilkeleri ve amacı geçerlidir. Kimyasal analizler her zaman tahminlerle ile ilgili olmayabilir ve diğer kalite ve performans özellikleri, raporlamanın temeli olarak daha uygulanabilir ve kabul edilebilir olabilir. Bu tür maddelerin yatakları birden fazla uygulama ve/veya spefikasyonları için uygun ürünleri üretebilecek nitelikte olabilir. Yetkin Kişi, bu gibi birden fazla ürünü ayrı ayrı veya maden yatağı hacminin bir yüzdesi olarak mutlaka belirtmelidir. Yetkin Kişi, Maden Kaynaklarını ve Maden Rezervlerini, mevcut madencilik planı ya da belirlenmiş bir dizi ürün, piyasa varsayımları ve hedefleri çerçevesinde raporlamalıdır. Birincil ürünlerin planlanan satışına ek olarak yan ürün, madencilik veya proses atıkları için kullanım imkanı varsa, Yetkin Kişi, bunu raporunda yansıtmalı ve önemli etkileri (örneğin, bir restorasyon malzemesi olarak kullanılabilecek satılamaz materyal türünün miktarındaki azalma) hakkında yorum yapmalıdır. Şeyl ve kumtaşı kökenli hidrokarbonlar ve benzeri madenler için Maden Kaynakları ve Maden Rezervlerinin hesaplamasına katkıda bulunan faktörler, Kodun kapsadığı diğer maden yatağı türleri ile aynıdır. Bir Maden Kaynağı veya Maden Rezervinin raporlanmasından önce, muhtemel hidrokarbon ürün özellikleri, piyasalara yakınlık ve genel ürün pazarlanabilirliği gibi belirli temel özellikleri veya nitelikleri özel olarak dikkate almak gerekebilir. Şeyl ve kumtaşı kökenli hidrokarbonlar ve benzeri diğer enerji madenleri için Arama Sonuçları, Maden Kaynakları ve Maden Rezervlerini diğer raporlama standartlarını kullanarak ve katı madenler için geçerli olanlardan farklı olarak menkul kıymetler borsası düzenlemeleri ile raporlamak gerekebilir. Bu gibi durumlarda, diğer raporlama formatları genellikle öncelik taşır ve kullanılacak uygun raporlama standardının seçimi Yetkin Kişinin kararına bağlı değildir. Diğer endüstriyel direktiflere rağmen, şeyl ve kumtaşı kökenli hidrokarbon Kaynaklarının ve Rezervlerinin raporlanması, bu tür madenlerin UMREK Kodu kapsamına giren katı madenler olduğu durumlarda yararlı olabilir. Dolayısıyla diğer raporlama standartları, bu Kodun kamuya açıklanan hükümlerini ve amaçlarını geçersiz kılmaz. 46

47 Bazı durumlarda, ticari duyarlılık nedeniyle ayrıntılı kalite parametrelerinin yayınlanması raporlamaya dahil edilmeyebilir, bu gibi durumlar raporda açıkça belirtilmelidir. YERİNDE DEĞERLEMELERİN RAPORLANMASI 64. Yerinde ekonomik değerlemelerin yayınlanması, bu Kodun kullanımında yer alan şeffaf ve kapsamlı bilgileri içermediğinden Kodun ilkelerini ihlal eder (Madde 4'te belirtildiği gibi). Aynı zamanda, yerinde ekonomik değerlendirmeler Kodun 28. maddesinin amacına aykırıdır. Bu tür yerinde finansal değerlendirmelerde, Arama Sonuçları, Maden Kaynakları veya çıkartma işleminin büyüklüğü, ilgili şirketler tarafından kesinlikle rapor edilmemelidir. Bu tür finansal değerlemelerin kullanımının, ekonomik uygulanabilirlik ile az ilgisi vardır veya hiç ilgisi yoktur, yatırımcılara hiçbir değer veya potansiyel getiri getirmez. DAHA ÖNCE RAPORLANAN MADEN KAYNAKLARI TAHMİNLERİNİN AÇIKLANMASI 65. Bir şirket, aşağıda belirtilen koşulların sağlanması durumunda, Yetkin Kişi dışındaki bir kişi veya kişiler tarafından hazırlanan UMREK Kodu dışındaki bir kategorizasyon sistemine göre önceden bildirilen bir tahmin raporunu açıklayabilir; a) Daha önce raporlanmış tahminlerin tarihi belirtilmişse, b) Daha önce raporlanmış tahminlerin geçerliliği ve güvenilirliği yeniden sağlanırsa, c) Piyasa açıklamaları, UMREK Kodunun 12. maddesi ve maddeleri arasında kullanılan kategoriler dışında kalan kategorileri kullanıp kullanmadığını ve eğer kullandıysa farklılıkların açıklanmasını bildirirse. d) Piyasa açıklamaları, böyle bir tahminin diğer tahminler ile birleştirilemeyeceğini ve Yetkin Kişi tarafından onaylama statüsünün yerine getirilmediğini ortaya koymaya yakın uyarı metni içeriyor ise, e) Piyasa açıklamaları, şirket için daha yeni tahminleri veya mevcut verileri içeriyorsa, Bu koşul, aynı veya farklı bir şirket tarafından, aynı veya diğer raporlama kodları kullanılarak yapılan tahminler için ve önceki Yetkin Kişinin, (eğer varsa) yeni açıklamayı doğrulamak için artık var olmadığı durumların açıklanması için kullanılır. KAPSAMLILIK/ SOMUTLULUK ÜZERİNE UYGULAMA ESASI 66. Şirketler, her projede ayrı ayrı olarak farklı Yetkin Kişi tarafından raporların hazırlanması veya görevlendirilmesi pratik olamayacak kadar çok sayıda farklı maden arama ve işletme projesine sahip olabilirler. Bu gibi durumlarda, bir Yetkin Kişi nin bir şirketin maden varlıklarını incelemesi, şirketin Maden Kaynakları ve Maden Rezervlerinin sonraki bütün raporlamalarında kullanılacak uygun bir şekilde birikim veya "muhasebe birimi" değerlendirilmesini sağlaması uygundur. Maddi değeri belirleme bağlamında maden varlıklarını incelerken, Yetkin Kişinin uygun bir şekilde birikim yapabilmesi için maden varlıklarının hem büyüklüğünü hem de 47

48 sayısını dikkate alması gerekmektedir. Şirketten elde edilebilen tüm Maden Kaynağı veya Rezervine çok yüksek oranlarda katkısı olan münferit maden varlıkları olması durumunda Yetkin Kişi bu varlıkları ayrı bir raporlama yaparak degerlendirmesi gerekir. Bu uygulama esasları, özellikle çimento sektöründe faaliyet gösteren şirketler ile ilgilidir. Endüstriyel ve inşaat hammaddeleri üreten çimento şirketlerinin madencilik projeleri, çimento sektörü haricindeki şirketlerin operasyonları ile kıyaslandığında işletilen madenlerin genel değeri içerisinde büyük bir yer tutmamaktadır. Diğer şirketler için, her bir maden varlığı üzerine ayrı bir rapor hazırlamak için farklı bir Yetkin Kişi atama yükümlülüğü, yatırımcıların güvenliğini etkili bir biçimde sağlamada bir artı olacaktır. Raporlama; sahip olunan maden özelliklerinin birleştirilmesi bazında olabilir. Örneğin, çok uluslu bir şirket birkaç kıta üzerinde faaliyet gösterebilir ve bu nedenle Maden Kaynaklarını ve Rezervlerini, öncelikle şirketin bölgesel yapılanmasını yansıtan coğrafi bölgeler bazında bildirmek isteyebilir. Birden fazla iş kolu bulunan bir şirket (çimento, agrega, kil inşaat ürünleri), bu iş kollarına ilişkin emtiaları coğrafi bölgelere bölerek, ilgili Maden Kaynakları ve Rezervlerini bildirmeyi tercih edebilir. 48

49 TABLO 1. DEĞERLENDİRME VE RAPORLAMA ÖLÇÜTLERİ KONTROL LİSTESİ Tablo-1, değerlendirme kriterlerinin üst düzey bir kontrol listesidir ve Arama Sonuçları, Maden Kaynakları ve Maden Rezervleri hakkında rapor hazırlayanların referans olarak kullanacağı bir kılavuzdur. Kontrol listesi kesin uyulması gereken emir listesi olmamakla birlikte her zaman olduğu gibi ilgililiği ve kapsamlılığı belirten, hangi bilgilerin kamuya açıklanacağını belirleyen bir dizi ilkedir. Kodun ilkelerine uyma bağlamında, Piyasa Raporundaki önemli projeler için Tablo-1'in ilgili kısımlarına ilişkin yorumlar, Yetkin Kişi belgelerinde 'mevcut değilse, neden mevcut değil' gerekçesiyle ve 19, 27 ve 35. maddelerde belirtilen şartlara göre sağlanmalıdır. Bunun nedeni, Tablo-1 deki maddelerin kullanılarak olası olumsuz sonuçların, değerlendirilip değerlendirilmediğinden, ele alınıp alınmadığından veya çözülüp çözülmediğinden yatırımcıların emin olmasını sağlamaktır. Aşağıda listelenen tüm kriterlerin göz önünde bulundurulması ve belirli bir proje veya işletmeyi incelemek için hangi ilave kriterlerin uygulanması gerektiği Yetkin Kişinin sorumluluğundadır. Kriterlerin göreceli önemi, belirli projelerin ve zamana ilişkin hukuki ve ekonomik koşullara göre değişiklik gösterecektir. Ancak, okuyucunun rapor edilen sonuçları veya tahminleri anlamasını veya yorumlanmasını önemli ölçüde etkileyebilecek ilgili tüm konuları bildirmek önemlidir. Bu, özellikle, yetersiz veya belirsiz verilerin, Arama Sonuçlarının açıklanması veya Maden Kaynakları ve/veya Maden Rezervlerinin bir tahmini için güvenilirliğini etkilediği durumlarda önemlidir. Tablo-1'deki kriterlerin sırası ve gruplandırılması, arama ve değerlendirmeye ilişkin normal sistematik yaklaşımı yansıtır. Tablo soldan sağa doğru değerlendirilmelidir. Başka bir deyişle, ilk sütundaki kriterlerin, Arama Sonuçları, Maden Kaynakları ve Maden Rezervleri raporlanırken de geçerli olduğu düşünülmelidir. Benzer şekilde, Maden Kaynakları sütunundaki ek kriterler, Maden Rezervleri raporlanmasına da uygulanır. Söz konusu proje için güvenilir tahminlerin yapılması amacıyla yapılan değerlendirmelerde, bilimsel olarak geçerli, test edilmiş, kabul edilmiş bilimsel tanım ve terimlerin kullanılması gerekmektedir. Bazı durumlarda, Piyasa Raporunun bazı ticari açıdan hassas bilgileri hariç tutması uygun olabilecektir. Ticari açıdan hassas bilgileri hariç tutma kararı, Piyasa Raporu yayınlayan şirketin kararı olacaktır ve böyle bir karar, bu görev alanındaki ilgili düzenlemelere uygun olarak yapılmalıdır. Bu tür bilgiler; Maden Arama bilgilerini, pazarları, ürün özelliklerini, sözleşme şartlarını, emtia fiyatlarını ve maliyetleri içerebilir. Bu durumlarda, Piyasa Raporu özet bir bilgi sağlamalıdır (örneğin, hassas sayısal değerler içeren ekonomik varsayımları belirlemek için kullanılan metodoloji). 49