Yıl: 4, Sayı: 17, Aralık 2017, s

Transkript

1 Yıl: 4, Sayı: 17, Aralık 2017, s Ahmet ŞAHİN 1 Aydın ÖZDEMİR 2 Mert ÖZGÜNER 3 MOBİL UYGULAMA KABUL DÜZEYİNİN YAŞAM DOYUMUNA ETKİSİ Özet Bu çalışmada mobil uygulama kabulü alt boyutlarının yaşam doyumu üzerindeki etkisi Yapısal Eşitlik Modeli ile test edilmiştir. Bu kapsamda hazırlanan hipotezler Adıyaman Üniversitesi Besni Meslek Yüksekokulu nda öğrenim gören 210 öğrenci üzerinde test edilmiştir. Sonuçlara göre, kullanıma yönelik tutum, algılanan fayda ve performans beklentisi alt boyutlarının yaşam doyumu üzerinde etkili olduğunu ortaya koymaktadır. Anahtar Kelimeler: Mobil Uygulama, Yaşam Doyumu, Yapısal Eşitlik Modeli THE EFFECT OF MOBILE APPLICATION ACCEPTANCE LEVEL ON THE LIFE SATISFACTION Abstract In this study, the effect of mobile application acceptance sub-dimensions on life satisfaction was tested by Structural Equation Model. In this context, the hypotheses that were prepared in the scope of the study were applied to 210 students who are studying at Adıyaman University, Besni Vocational High School. According to the results, attitude towards use, perceived benefits and performance expectations of sub dimensions have an effect on the life satisfaction. Key Words: Mobile Application, Life Satisfaction, Structural Equation Model 1 Öğr.Gör., Adıyaman Üniversitesi Besni Meslek Yüksekokulu, a.sahin@adiyaman.edu.tr 2 Öğr.Gör., Adıyaman Üniversitesi Besni Meslek Yüksekokulu, aozdemir@adiyaman.edu.tr 3 Öğr.Gör.Dr., Adıyaman Üniversitesi Besni Meslek Yüksekokulu, mozguner@adiyaman.edu.tr

2 Ahmet Şahin _ Aydın Özdemir _ Mert Özgüner I. KAVRAMSAL ÇERÇEVE 1.1. Mobil Uygulamalar Günümüzde teknoloji alanında yaşanan birçok değişimle birlikte, küresel anlamda "mobil çağ" dönemi başlamıştır (UNESCO, 2014). Buna bağlı olarak tüketicilerin ihtiyaç ve talepleri de hızlı bir değişim içerisinde gelişmektedir. Satın alma kararlarında ve ihtiyaçların karşılanması aşamasında teknolojik çevre, tüketicilerin karar alma süreçlerini doğrudan etkilemektedir (Çabuk ve Nakıboğlu, 2003: 40). Teknolojik çevre içinde yer alan modern teknoloji, sürekli olarak insan hayatının farklı alanlarındaki etkileşim ve iletişim kanallarını değiştirmektedir. Bu değişimi sağlayan en önemli unsurlardan birisi de mobil cihaz kullanımıdır (Kırlar Can vd., 2017: 60). Teknolojik gelişmeler, günlük yaşantıda neredeyse bütün sektörlerde etkisini büyük ölçüde göstermektedir. Bu etki, kurumsal işleyiş, iletişim, eğitim gibi birçok alanda olduğu gibi bilgisayar ve cep telefonu gibi cihazlar da görülmektedir (Çakmak ve Yalçın, 2013: 48). Mobil teknolojinin gelişmesiyle birlikte, mobil cihazlar birçok insan için bir zorunluluk haline gelmiş olup bunun bir sonucu olarak mobil cihazlar ve internet aracılığıyla insanlara günlük yaşamlarını sürdürmeleri için giderek artan sayıda hizmet sunulmaktadır (Hsiao, 2016: 272). Günümüzde internet vasıtasıyla ve mobil teknolojilerin gelişmesiyle birlikte insanlar yanlarında taşıdıkları mobil cihazlar aracılığıyla ihtiyaç duydukları bilgileri hızlı bir şekilde elde edebilmekte, dünyadaki olaylardan anında haberdar olabilmekte, dünyanın her yerinden farklı kişilerle iletişim kurabilmekte, alışveriş yapabilmekte ve hatta bankacılık işlemlerini bile gerçekleştirebilmektedirler (Ayhan ve Balcı, 2009: 14). Cep telefonları, kullanılmaya başlandıkları andan günümüze kadar insanların iletişim kurma biçiminde çarpıcı bir şekilde değişime yol açmıştır (Al-alak ve Alnawas, 2010: 28). Bireyler, bilginin topluma erişimi için bir araç haline gelen mobil cihazlara, hem fiziksel hem de duygusal olarak daha fazla bağlı hale gelmiştir. Mobil cihazlar giderek insan yaşamını şekillendiren, günlük yaşamın ayrılmaz bir parçası halini alan bir unsur olarak yerini almıştır (Özsoy ve İzmir, 2016: 310). Tüketiciler mobil cihazları gitgide kişisel iletişim amaçlarının ötesinde kullanmaya başlamakta ve mobil cihazları belirli bir içeriğe erişmek, bir bilgiyi paylaşmak ve ilişki kurmak gibi amaçlar için kullanabilecekleri potansiyel bir platform olarak görmektedirler (Sütütemiz ve Kurnaz, 2012: 83). Tabletlerin ve akıllı telefonların diğer mobil teknolojilere oranla daha fonksiyonel ve kişiye özel olmasını sağlayan en önemli özellik, bu cihazlar için geliştirilen mobil uygulamalardır (Uğur ve Turan, 2015: 64). Mobil hizmetler üzerinde çalışmak üzere tasarlanan yazılım uygulamalarına mobil uygulamalar denir. Mobil uygulamalar oyunlar, sosyal paylaşım, eğlence ve finans gibi kategorilere ayrılabilir (Hsiao, 2016: 272). Mobil uygulamalar ilk başlarda standart ihtiyaçlar için geliştirilmiş olmakla beraber bu uygulamaların birçoğu hayatı kolaylaştırmaya ve pratikleştirmeye yöneliktir. Mobil uygulamalar sayesinde sosyal paylaşımlarda bulunulabilir, online oyunlar oynanabilir, bankacılık işlemleri gerçekleştirilebilir, mobil cihazın donanımında başka amaç için tasarlanmış bir özelliğin (örneğin kamera flaşı) farklı başka bir amaç için (örneğin yol aydınlatması) kullanılması mümkün olabilir, operatör ücretlendirmesine dahil olmadan internet üzerinden mesaj gönderilebilir veya görüşme yapılabilir (Uğur ve Turan, 2015: 64) Yaşam Doyumu 381 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:17, Aralık 2017, s

3 Mobil Uygulama Kabul Düzeyinin Yaşam Doyumuna Etkisi Yaşam doyumu; kişinin çeşitli yaşam alanlarındaki doyumuna ilişkin değerlendirmelerini yansıtır (Morsünbül, 2014: 359). İlk kez 1961 yılında Neugarten tarafından ortaya atılan yaşam doyumu kavramı, bir insanın beklentileri ile (ne istediği), elinde bulunanların (neye sahip olduğu) karşılaştırılmasıyla elde edilen durum ya da sonuç olarak ifade edilmektedir (Özer ve Karabulut, 2003: 73). Yaşam doyumu, bireyin yaşadığı süre içinde mutlu olabilmesi ve hayatının daha değerli olabilmesi için temel unsurların başında gelir (Diener, 1984: 550). Bireylerin kendi tercihlerine göre yaşam standartlarının genel olarak değerlendirilmesidir. Bir başka ifadeyle, tüm yaşamın olumlu değerlendirilmesi olarak tanımlanabilmektedir. Veenhoven (1996) e göre yaşam doyumu ise, bireyin yaşam kalitesini bir bütün olarak pozitif anlamda geliştirmesi olarak ifade edilmiştir (Balcı ve Koçak, 2017: 38). Suldo ve Huebner (2006: 180) tarafından bireyin kendi yaşamından ya da aile, arkadaş, yaşanılan çevre gibi belirli yaşam alanları açısından hoşnut olup olmadığına ilişkin yaptığı genel bilişsel değerlendirmeler olarak ifade edilen yaşam doyumu; Vara (1999) tarafından ise kişinin, iş, serbest zaman ve çalışma dışı zaman olarak tanımlanan yaşama gösterdiği duygusal tepki olarak değerlendirilmektedir Hipotezlerin Oluşturulması Kişilerin yaşamlarına ilişkin algı ve değerlendirmelerini yansıtan yaşam doyumunun önem gösterdiği kesimlerden birisi de üniversite eğitimi gören gençlerdir. Üniversite dönemi gençlerin yetişkin rollerini denedikleri, çalışma hayatına hazırlandıkları ve yaşamlarına ilişkin değerleri daha fazla idealize ettikleri bir dönemdir. Diener (2000) tarafından 17 farklı ülkeden denekler üzerinde yapılan bir çalışmada, üniversite öğrencilerinin büyük çoğunluğunun yaşam doyumu ve mutluluğa paradan daha fazla önem verdikleri sonucuna varılmıştır (Çivitci, 2012: ). Ayrıca ComScore un hazırladığı The 2017 U.S. Mobile App Report isimli çalışmada; Amerika daki yaş aralığındaki gençlerin dijital medyada geçirdikleri sürenin %66 sını mobil uygulamalar üzerinde geçirdikleri ve bu ortalamanın diğer yaş grupları arasında ilk sırada yer aldığı belirtilmiştir ( Bu sebeplerden dolayı araştırmanın evrenini üniversitede eğitim görmekte olan gençler oluşturmaktadır. Akıllı telefonların giderek yaygınlaşmasıyla birlikte mobil uygulamalar da her geçen gün aklımıza gelebilecek her alanda giderek genişlemeye başlamıştır. Buna bağlı olarak, mobil kullanıcıların mobil uygulamalara olan talebi de giderek artmaktadır. Mobil uygulamaların yaygınlaşmasındaki en önemli unsur hayatımıza kattıkları kolaylıktır (Ayhan, 2013: 34). Çoğu işlemi oturduğumuz yerden mobil cihazımız ile yapmak, bizi zaman harcamaktan kurtarmakta ve yaşamımıza değer katmaktadır. Literatürde internet bağımlılığı ile yaşam doyumu arasındaki ilişkileri inceleyen birçok çalışma yer alırken; mobil cihazlar üzerinde işlemlerimizi gerçekleştirmeye yarayan ve hayatı bizim için kolaylaştıran mobil uygulamalar ile yaşam doyumu arasındaki ilişkiyi inceleyen herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bunun yanında literatürde yer alan sosyal medya kullanımı ile yaşam doyumu arasındaki ilişkiyi inceleyen araştırmalar incelendiğinde; sosyal medya kullanım düzeyi ile yaşam doyumu arasında pozitif yönlü ilişkiler bulunduğu görülmektedir (Hawi ve Samaha, 2016; Srivastava, 2015; Tiryaki, 2015; Gülnar ve Balcı, 2011). Yukarıda belirtilen teorik açıklamalar ışığında aşağıdaki hipotezler geliştirilmiştir. 382 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 17, Aralık 2017, s

4 Ahmet Şahin _ Aydın Özdemir _ Mert Özgüner H1: Mobil uygulama kabulü alt boyutu olan gereksinimler, yaşam doyumunu pozitif veya negatif ve anlamlı etkiler. H2: Mobil uygulama kabulü alt boyutu olan davranışsal niyet, yaşam doyumunu pozitif veya negatif ve anlamlı etkiler. H3: Mobil uygulama kabulü alt boyutu olan kullanıma yönelik tutum, yaşam doyumunu pozitif veya negatif ve anlamlı etkiler H4: Mobil uygulama kabulü alt boyutu olan algılanan fayda, yaşam doyumunu pozitif veya negatif ve anlamlı etkiler H5: Mobil uygulama kabulü alt boyutu olan özel normlar, yaşam doyumunu pozitif veya negatif ve anlamlı etkiler H6: Mobil uygulama kabulü alt boyutu olan performans beklentisi, yaşam doyumunu pozitif veya negatif ve anlamlı etkiler. II. YÖNTEM Mobil uygulamaların kabul düzeyinin insanların yaşam doyumları üzerindeki etkilerinin belirlenmesi maksadıyla yapılan araştırmada; Adıyaman Üniversitesi Besni Meslek Yüksekokulunda öğrenim Bankacılık ve Sigortacılık, Büro Hizmetleri ve Sekreterlik ile Bilgi Yönetimi bölümlerinde gören ve fiilen derslere devam eden 210 öğrenciden elde edilen veriler doğrultusunda tanzim edilen araştırma modeline ilişkin analizleri yapılmıştır. Bu kapsamda araştırmada kullanılan ifadeler öncelikle Keşfedici Faktör Analizine (KFA) tabi tutulmuştur. Sonraki aşamada, kullanılan ölçeğin araştırma bağlamında toplanan verilerle uyumluluk düzeyini tespit etmek amacıyla Doğrulayıcı Faktör Analizi yapılmıştır. Ardından mobil uygulamaların yaşam doyumu üzerindeki etkileri yapılan Yapısal Eşitlik Modeli ile ortaya konulmuştur Araştırmanın Evreni Çalışmanın evrenini Adıyaman Üniversitesi Besni Meslek Yüksekokulunda öğrenim gören ve fiilen derslere devam eden öğrenciler oluşturmaktadır. Söz konusu Yüksekokulda Akademik Yılında Bankacılık ve Sigortacılık, Büro Hizmetleri ve Sekreterlik ile Bilgi Yönetimi bölümlerinde öğrenim gören ve fiilen derse devam eden öğrenci sayısı 425 kişidir. Ana kütleden %95 güvenilirlik düzeyinde ve %5 lik hata payı göz önünde bulundurularak en uygun örneklem büyüklüğü 203 kişi olarak belirlenmiştir (Sekaran, 1992: 253). Öncelikle evrenin tamamına ulaşmak amacıyla tüm öğrencilere anket formu dağıtılmıştır. Ancak dağıtılan anket formları bazı öğrenciler tarafından doldurulmak istenilmemiş, bazıları tarafından da eksik doldurulmuştur. Tüm bu olumsuzluklar neticesinde 210 tanesinin geri dönüşü sağlanmış ve tamamı analize dâhil edilmiştir Araştırmanın Ölçekleri Mobil uygulamaların kabul düzeylerinin insanların yaşam doyumları üzerindeki etkisinin belirlenmesi maksadıyla yapılan bu çalışmada kullanılan ölçekle ilgili açıklamalar aşağıda belirtilmektedir. Araştırmada kullanılan ölçeğe ait Keşfedici Faktör Analizi ve Doğrulayıcı Faktör Analizi sonucu ulaşılan uyum iyiliği değerleri Tablo 3 te verilmiştir. Gürbüz ve Şahin (2016) e göre araştırma değişkenlerinin ölçülmesinde kullanılan ölçeklerin istatistiki açıdan geçerli olması ve yine istatistiki açıdan güvenilir olması gerekmektedir. Bu kapsamda çalışmada Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:17, Aralık 2017, s

5 Mobil Uygulama Kabul Düzeyinin Yaşam Doyumuna Etkisi kullanılan ölçeklere geçerlilik ve güvenilirlik analizleri yapılmış ve ulaşılan sonuçlar Tablo 2 de sunulmuştur. Ölçeklere ait KMO ve Barlett testleri kabul edilen sınırlar içerisindedir. Ayrıca ölçeklerde çoklu bağlantı testleri yapılmış olup, bağlantı probleminin olmadığı görülmüştür Mobil Uygulama Kabulü Ölçeği (MUKÖ) Mobil uygulama kabul düzeyini belirlemek için; Uğur ve Turan (2016) tarafından geliştirilen Mobil Uygulama Kabulü Ölçeği kullanılmıştır. Ölçek 6 boyut ve 32 ifadeden oluşmaktadır. İfadelerin ölçümünde 5 li Likert (1=Hiç Katılmıyorum, 5= Tamamen Katılıyorum) kullanılmıştır. Ölçeğin yapı geçerliliğini ölçmek maksadıyla öncelikle Keşfedici Faktör Analizi yapılmıştır. Yapılan keşfedici faktör analizi (KFA) neticesinde düşük faktör değeri nedeniyle V32 (Yapacak hiçbir şeyim olmadığı anda mobil uygulamalar kullanarak zamanın nasıl geçtiğini fark etmiyorum), çapraz yükleme nedeniyle V7 (Telefonumda veya tabletimde mobil uygulamaları kullanmaya ihtiyaç duyuyorum.), V13 (İşlerimi geleneksel yöntemlerle halletmektense, mobil uygulamaları kullanmayı tercih ederim ve V18 (Mobil cihazımın en yeni model olmasını isterim) önermeleri ölçekten teker teker çıkarılarak KFA tekrarlanmıştır. Kalan 29 önermeye tekrar faktör analizi uygulanmış ve özdeğeri 1 den büyük olan 6 faktör elde edilmiştir. Bu altı faktör toplam varyansın %62,16 sını açıklamaktadır. Elde edilen bu oran çok yüksek bir değerdir. Çünkü faktör analizi neticesinde elde edilen varyans oranları ne kadar yüksekse, ölçeğin faktör yapısı o ölçüde güçlü olarak değerlendirilir. Sosyal bilimlerde yapılan analizlerde açıklanan varyans oranının çok boyutlu ölçeklerde en az %50 olması önerilmektedir. (Gürbüz ve Şahin, 2016) Tablo 2 de her bir önermenin faktör yükleri verilmiştir. Bu değerlere göre faktör analizi sonucunda tespit edilen altı boyuta önermeler dağıtılmış ve önermelerin birbiriyle olan bağlantısına bakılarak boyutlar isimlendirilmiştir. Bu göre; Gereksinimler, Davranışsal Niyet, Kullanıma Yönelik Tutum, Algılanan Fayda, Özel Normlar ve Performans Beklentisi boyutları oluşmuştur. Örneklem büyüklüğünün korelasyonun güvenirliliğini sağlayacak kadar büyük olması önem arz etmektedir. Örneklemden elde edilen verilerin yeterliliğinin tespit edilmesi için KMO and Bartlett's Testi yapılmaktadır. Bu testten elde edilecek değerin 1 e yaklaştıkça mükemmel 0,50 in altında ise kabul edilemez olduğu görüşü hâkimdir (Tavşancıl, 2010: 50). Araştırmanın KMO and Bartlett's Test değeri 0,889 ile mükemmele yakın bir değer aldığı görülmektedir. Araştırmada kullanılan ölçeğin güvenilirliğini belirlemede Cronbach s Alpha testinden faydalanılmıştır. İçsel tutarlılığın ölçümünde en yaygın kullanılan yöntem Cronbach s Alpha olarak da adlandırılan Alpha sayısıdır. Alfa değeri 0-1 arası değerler alır ve kabul edilebilir bir değerin 0,7 olması gerekir (Altunışık vd., 2010: 124). Çalışmada kullanılan ölçeğin alt boyutlarına ait güvenilirlik değerleri Tablo 1 de sunulmuştur. Elde edilen değerler oldukça yüksek güvenilirlikte bir çalışma yapıldığını ortaya koymaktadır. 384 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 17, Aralık 2017, s

6 Ahmet Şahin _ Aydın Özdemir _ Mert Özgüner Tablo 1: Ölçeğe Ait Güvenilirlik Analizi Sonuçları Cronbach's Alpha Gereksinimler,763 Davranışsal Niyet,768 Kullanıma Yönelik Tutum,752 Algılanan Fayda,745 Özel Normlar,778 Performans Beklentisi,767 Tablo 2: Mobil Uygulama Kabulü Ölçeğine Ait Keşfedici Faktör Analizi ve İfadelere Ait Ortalama Değerler ÖNERMELER Ort. St.Sap. Faktör Yükleri Öz Değer (%) Kümalatif Varyans (%) Faktör 1: Gereksinimler 3,97 12,431 12,431 İhtiyaç duyduğum hizmetlerle ilgili mobil uygulamaları indiriyorum Mobil uygulamaların sunduğu hizmetler ihtiyaçlarımı karşılar 4,10 1,13,833 3,73 1,01, Mobil uygulamalar işime yarıyor 4,09 0,93,674 Mobil uygulamalar akıllı telefonla veya tabletle yapmak istediklerimle uyumludur Uygulama mağazasından (app store, google play store vb.) ihtiyaçlarıma yönelik uygulamaları indiriyorum Bazı mobil uygulamaları ihtiyaç duyduğum için daha sık kullanıyorum 3,80 1,11,639 4,12 1,14,781 4,00 1,10,599 Faktör 2: Davranışsal Niyet 3,76 11,870 24,301 Gelecekte de mobil uygulamaları kullanmaya devam edeceğime inanıyorum 4,09 1,04,695 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:17, Aralık 2017, s

7 Mobil Uygulama Kabul Düzeyinin Yaşam Doyumuna Etkisi Kesinlikle mobil uygulamaları kullanmaya devam edeceğim İşlerimi hallederken mobil uygulamaları kullanmaya niyetim var. Mobil uygulamaları sıklıkla kullanmaya niyetim var. Amacım, işlerimi hallederken geleneksel yöntemler yerine, mobil uygulamaları kullanmaktır 3,91 1,08,818 3,94 0,984,756 3,49 1,14,666 3,37 1,14,445 Faktör 3: Kullanıma Yönelik Tutum 3,05 11,611 35,911 Yeni mobil uygulamaları ilk deneyenler arasında olmak isterim Yeni mobil uygulamaları ilk deneyenlerden biriyimdir En yeni mobil uygulamaları denemeyi seviyorum. Yeni teknolojileri ve cihazları ilk benimseyenler arasındayımdır 3,41 1,28,465 2,37 1,17,712 3,40 1,30,591 3,02 1,33, Faktör 4: Algılanan Fayda 3,50 11,590 47,502 En çok kullanılan (moda) mobil uygulamaları kullanmak istiyorum Mobil uygulamalar beni günlük işlerimde daha etkin kılar. Mobil uygulamalar günlük işlerimle ilgili performansımı arttırabilir Mobil uygulamalar beni daha üretken yapar. Mobil uygulamalar işlerimi yapmamı kolaylaştırır Mobil uygulamalar günlük işlerimi daha iyi yapmamı sağlar 3,33 1,33,524 3,37 1,17,622 3,47 1,25,721 3,33 1,19,718 3,90 1,02,515 3,60 1,11,615 Faktör 5: Özel Normlar 3,13 7,735 55,237 Çevremdeki kişiler mobil uygulama kullanmam gerektiğini düşünüyor 3,21 1,20,734 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 17, Aralık 2017, s

8 Ahmet Şahin _ Aydın Özdemir _ Mert Özgüner Çevremdeki kişiler mobil uygulama kullanmamın iyi bir fikir olduğunu düşünüyor Çevremdeki kişiler beni mobil uygulama kullanmaya teşvik ediyor Çevremdeki kişiler mobil uygulamaların faydalı olduğunu düşünüyor Mobil uygulama kullanmam konusunda çevremdekiler ısrarcı olabiliyor 3,22 1,24,727 3,19 1,34,749 3,37 1,20,760 2,66 1,23,815 Faktör 6: Performans Beklentisi 3,61 6,924 62,161 Mobil uygulamaları, istediğim yerde erişim sağlayabildiğim için, esnek buluyorum 3,64 1,12,771 Mobil uygulamaları, istediğim zaman erişim sağlayabildiğim için, esnek buluyorum 3,60 1,14,749 KMO: 0,889 Barlett Test: 2965,373 Öz Değer: 1 den fazla Anlamlılık: Ölçeğin yapı geçerliliğini test etmek maksadıyla yapılan Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) sonucunda ölçeğin altı bileşenli yapıya uyum sağlamadığı belirlenmiştir. Bunun üzerine aralarında yüksek ilişkinin olduğu belirlenen e1-e6, e7-e8, e12-e14,e17-e18 ve e22-e25 gizil değişkenler arasında modifikasyon işlemi yapılmıştır. Yapılan modifikasyon işlemlerinin ardından uyum iyiliği değerlerinin kabul edilebilir standartlara yakın olduğu tespit edilmiştir. Doğrulayıcı faktör analizine ilişkin uyum iyiliği değerleri Tablo 3 te verilmiştir. Tablo 3: Ölçeğe Ait Uyum İyiliği Değerleri Ölçek X² df CMIN/ DF 5 GFI.85 AGFI.80 CFI NFI TLI RMSEA.08 Mobil Uygulama Kabulü 602, , Uyum iyiliği değer aralıkları kabul edilebilir standartlara göre düzenlenmiştir (Gürbüz ve Şahin, 2015:337). Özellikle CMIN/df, CFI ve RMSEA değerlerinin kabul edilebilir sınırlar içerisinde veya bu değerlere yakın değerler almış olması ölçeğin uyumlu olduğunun söylenebilmesi için yeterli sayılabilir (Gürbüz ve Şahin, 2016). Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:17, Aralık 2017, s

9 Mobil Uygulama Kabul Düzeyinin Yaşam Doyumuna Etkisi Yaşam Doyumu Ölçeği (YDÖ) Yaşam doyumu düzeyini belirlemek için; Dağlı ve Baysal (2016) tarafından geliştirilen Yaşam Doyumu Ölçeği kullanılmıştır. Ölçek tek boyut ve 5 ifadeden oluşmaktadır. İfadelerin ölçümünde 5 li Likert (1=Hiç Katılmıyorum, 5= Tamamen Katılıyorum) kullanılmıştır. Ölçeğin yapı geçerliliğini ölçmek maksadıyla öncelikle Keşfedici Faktör Analizi yapılmış ve özdeğeri 1 den büyük olan tek faktör elde edilmiştir. Faktör toplam varyansın %50,34 ünü açıklamaktadır. Elde edilen bu oran çok yüksek bir değerdir. Sosyal bilimlerde yapılan analizlerde açıklanan varyans oranının tek boyutlu ölçeklerde en az %30 olması önerilmektedir (Gürbüz ve Şahin, 2016). Tablo 4 te her bir önermenin faktör yükleri verilmiştir. Bu değerlere göre faktör analizi sonucunda tespit edilen tek boyuta önermeler dağıtılmış ve önermelerin birbiriyle olan bağlantısına bakılarak boyutlar isimlendirilmiştir. Araştırmanın KMO and Bartlett's Test değeri 0,756 ile mükemmele yakın bir değer aldığı görülmektedir. Çalışmada kullanılan ölçeğe ait güvenilirlik değerleri 0,819 olarak bulunmuştur. Elde edilen değer oldukça yüksek güvenilirlikte bir çalışma yapıldığını ortaya koymaktadır. Tablo 4: Yaşam Doyumu Ölçeğine Ait Keşfedici Faktör Analizi ve İfadelere Ait Ortalama Değerler ÖNERMELER Ort. St.Sap. Faktör Yükleri Öz Değer (%) Kümalatif Varyans (%) 388 Faktör 1: Yaşam Doyumu 3,13 50,434 50,434 Pek çok açıdan ideale yakın bir yaşamım var. 3,12 1,25,737 Yaşam koşullarım mükemmeldir 2,90 1,21,802 Yaşamım beni tatmin ediyor 3,10 1,31,756 Şimdiye kadar, yaşamda istediğim önemli şeyleri elde ettim Hayatımı bir daha yaşama şansım olsaydı, hemen hemen hiçbir şeyi değiştirmezdim 2,98 1,30,701 2,20 1,36,521 KMO: 0,756 Barlett Test: 247,497 Öz Değer: 1 den fazla Anlamlılık: Ölçeğin yapı geçerliliğini test etmek maksadıyla yapılan Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) sonucunda ölçeğin tek bileşenli yapıya uyum sağlamadığı belirlenmiştir. Bunun üzerine aralarında yüksek ilişkinin olduğu belirlenen e4-e5 gizil değişkenler arasında modifikasyon işlemi yapılmıştır. Yapılan modifikasyon işlemlerinin ardından uyum iyiliği değerlerinin kabul edilebilir standartlara ulaşılmıştır. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 17, Aralık 2017, s

10 Ahmet Şahin _ Aydın Özdemir _ Mert Özgüner Doğrulayıcı faktör analizine uyum iyiliği değerleri Tablo 5 te verilmiştir. Tablo 5: Ölçeğe Ait Uyum İyiliği Değerleri Ölçek X² df CMIN/ DF 5 GFI.85 AGFI.80 CFI NFI TLI RMSEA.08 Yaşam Doyumu 8, , Uyum iyiliği değer aralıkları kabul edilebilir standartlara göre düzenlenmiştir (Gürbüz ve Şahin, 2015:337). III. BULGULAR 3.1. Yapısal Eşitlik Analizine Ait Bulgular Çalışmanın bu aşamasında mobil uygulamaların kabul düzeyinin insanların yaşam doyumları üzerindeki etkileri alt boyutlarıyla ortaya konulacaktır. Bu kapsamda oluşturulan hipotezlerin test edilmesi maksadıyla faktör ve regresyon analizlerinin birleşiminden oluşan ve gözlenen ve gözlenmeyen değişkenleri içeren modellerin test edilmesinde kullanılan Yapısal Eşitlik Modeli nden yararlanılmıştır. Bu kapsamda oluşturulan yapısal model Şekil 1 de, modele ait uyum iyiliği değerleri Tablo 6 da ve yapısal modele ait regresyon ağırlıkları Tablo 7 de sunulmuştur. 389 Şekil 1: Araştırmaya Ait Yapısal Model Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:17, Aralık 2017, s

11 Mobil Uygulama Kabul Düzeyinin Yaşam Doyumuna Etkisi Araştırma modeline ait uyum iyiliği değerlerinin kabul edilebilir aralıklarda olduğu belirlenmiştir. Tablo 6: Araştırma Modeline Ait Uyum İyiliği Değerleri Ölçek X² df CMIN/ DF 5 GFI.85 AGFI.80 CFI NFI TLI RMSEA.08 Model 772, , Uyum iyiliği değer aralıkları kabul edilebilir standartlara göre düzenlenmiştir (Gürbüz ve Şahin, 2015:337). Analizi sonucu ulaşılan GFI, NFI, AGFI ve TLI değerlerinin iyi uyuma sahip olmadığı görülmektedir. Buna rağmen, elde edilen diğer indekslerin (CMIN/DF(χ2/sd), RMSEA, CFI) iyi uyum değerlerine sahip olması DFA sonucunun kabul edilebilir olması için yeterli görülmektedir. Özellikle CMIN/df, CFI ve RMSEA değerlerinin kabul edilebilir sınırlar içerisinde veya bu değerlere yakın değerler almış olması ölçeğin uyumlu olduğunun söylenebilmesi için yeterli sayılabilir (Gürbüz ve Şahin, 2016). Tablo 7: Yapısal Eşitlik Modeli Regresyon Ağırlıkları Test Edilen Yol Tahmin Std. Hata Kritik Oran Anlamlılık Yaşam Doyumu Yaşam Doyumu Yaşam Doyumu Yaşam Doyumu Yaşam Doyumu Yaşam Doyumu Gereksinimler 0, ,414 0,157 Davranışsal Niyet Kullanıma Yönelik Tutum , ,352 0,019 Algılanan Fayda -0,523 0,217-2,456 0,016 Özel Normlar 0,115 0,109 1,052 0,293 Performans Beklentisi 0,311 0,127 2,453 0,014 Mobil uygulama kabul düzeyinin insanların yaşam doyumları üzerindeki etkilerini belirlenmesi amacıyla oluşturulan yapısal modele ait regresyon ağırlıkları Tablo 7 de sunulmuştur. Buna göre, Kullanıma Yönelik Tutum ve Performans Beklentisi alt boyutlarının yaşam doyumu üzerinde pozitif ve anlamlı etkilerinin olduğu, ayrıca Algılanan Fayda alt boyutunun yaşam doyumu üzerinde negatif ve anlamlı etkisinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu karşın Gereksinimler, Davranışsal Niyet ve Özel Normlar alt boyutlarının yaşam doyumu üzerinde anlamlı etkisinin olmadığı belirlenmiştir. Alt boyutlar arasında yaşam doyumu üzerinde en büyük etkiye Kullanıma Yönelik Tutum alt boyutu sahiptir (β=0,583). 390 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 17, Aralık 2017, s

12 Ahmet Şahin _ Aydın Özdemir _ Mert Özgüner Bu durumda; mobil uygulama kabul düzeyine ait alt boyutların yaşam doyumu üzerindeki etkilerini belirlemeye çalışan H3, H4 ve H6 hipotezleri kabul edilirken, H1, H2 ve H5 hipotezleri desteklenmemiştir. Tablo 8: Hipotez Testi Sonuçları Hipotez β* Sonuç H1 Gereksinimler Yaşam Doyumu,21 Desteklenmedi H2 Davranışsal Niyet Yaşam Doyumu -,21 Desteklenmedi H3 Kullanıma Yönelik Tutum Yaşam Doyumu,58* Kabul H4 Algılanan Fayda Yaşam Doyumu -,52* Kabul H5 Özel Normlar Yaşam Doyumu,11 Desteklenmedi H6 Performans Beklentisi Yaşam Doyumu,31* Kabul *Standardize edilmiş katsayılar. * p<.05 IV. SONUÇ Günümüz teknolojik gelişmeler sayesinde akıllı telefonlar ve tabletler hayatımızın her alanında yerlerini almış bulunmaktadır. İnsanların hemen her gün defalarca ziyaret ettiği mobil uygulamaların insan hayatındaki önemi hızla artmaktadır. Mobil uygulamaların öneminin hızla artması ve kullanımının yaygınlaşması bu uygulamaların insan hayatı üzerindeki kolaylaştırıcı etkisinden kaynaklanmaktadır. Alışveriş, bankacılık hizmetleri, sosyal iletişim, haber takibi vb. işlemler mobil uygulamalar sayesinde hızlı ve kolay bir şekilde yapılabilmektedir. Mobil uygulamalar insanların yaşadıkları zaman sorunlarına çare olabilmekte, yaşamlarını kolaylaştırmakta ve yaşam standartlarını yükseltebilmektedir. Bu kapsamda mobil uygulamaların kabul düzeyinin, insanların kendi kriterlerine uygun bir biçimde kendi yaşamını olumlu değerlendirmesi olarak tanımlanan yaşam doyumu üzerindeki etkileri belirlenmeye çalışılmıştır. Mobil uygulama kabul düzeyinin insanların yaşam doyumları üzerindeki etkilerinin belirlenmesine yönelik olarak yapılan çalışma kapsamında mobil uygulamaların benimsenmesinde rol oynayan gereksinimler, kullanıma yönelik tutum, algılanan fayda, özel normlar ve performans beklentisi alt boyutlarının yaşam doyumuna etkisi yapılan yapısal eşitlik analizi ile ortaya konmuştur. Buna göre, kullanıma yönelik tutum (β=,583) ve performans beklentisi (β=,311) alt boyutlarının yaşam doyumu üzerinde pozitif ve anlamlı, algılanan fayda alt boyutunun (β=-,523) ise negatif ve anlamlı etkisinin olduğu görülmüştür. Üniversitede öğrenim gören gençlerin mobil cihazlarında yer alan mobil uygulamalar arasında en çok kullandıkları uygulamaların sosyal medya uygulamaları olduğu göz önünde bulundurulduğunda tespit edilen sonuçlar literatürdeki tartışmalarla örtüşmektedir. Literatürde internet bağımlılığı ile yaşam doyumu arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmalarda (Çağır ve Gürgan, 2010; Şenol Durak ve Durak, 2011; Akın, 2012; Derin, 2013), internet bağımlısı olan gençlerin öncelikle güvenlerini kaybettikleri, derin olumsuz düşünceler içine 391 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:17, Aralık 2017, s

13 Mobil Uygulama Kabul Düzeyinin Yaşam Doyumuna Etkisi girdikleri ve netice olarak da yaşanılan bu durumun yaşam doyumlarını negatif etkilediği sonucuna değinilmiştir. Buradan hareketle mobil uygulamaları amacından uzaklaşıp saplantı noktasına varan kullanımı sonucunda, gençlerin internette gördükleri ve gerçek hayatlarından çok farklı veya hayali yaşamların etkisinde kalmaları ve kendi yaşamlarından hoşnut olmamaları yani yaşamlarından doyum almamaları söz konusu olabilmektedir. Sonuç olarak; insanların mobil uygulamalara olan gereksinimlerinin artması, mobil uygulamalardan beklenen performans çıktıları ve fayda gibi nedenler mobil uygulamaların yaygın kullanımını sağlamaktadır. Yaygınlaşan mobil uygulamalar sayesinde insanların yaşam doyumları anlamlı olarak etkilenmektedir. Bununla birlikte mobil uygulamaların insanların yaşamları üzerindeki yukarıda bahsedilen olumsuz etkileri nedeniyle yaşam doyumunun düşmesine neden olduğu sonucuna da ulaşılmıştır. Bu araştırma, mobil uygulamaların insan hayatındaki önemini ortaya koyması bakımından önem arz etmektedir. Araştırma sonuçlarından yola çıkılarak insan yaşamına daha fazla olumlu etki yapabilecek mobil uygulamaların geliştirilmesi yönünde çalışmalar yapılabilir. Ayrıca sonraki araştırmacılar tarafından algılanan faydanın yaşam doyumunu olumsuz yönde etkilediğine dair sonucun nedenlerine yönelik yapılacak araştırmalar akademik yazına ve uygulamacılara ciddi katkılar sunabileceği düşünülmektedir. KAYNAKLAR Akın, A. (2012). The Relationships Between Internet Addiction, Subjective Vitality, and Subjective Happiness. Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking, 15(8), Altunışık, R., Coşun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2010). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri SPSS Uygulamalı. Sakarya Yayıncılık: Sakarya, 6. Baskı. Al-alak, B. ve Alnawas, I. (2010). Mobile Marketing: Examining the Impact of Trust, Privacy Concern and Consumers Attitudes on Intention to Purchase. International Journal of Business and Management, 5(3), Ayhan, A. (2013). Mobil Uygulamalar ve Verimlilik. T.C. Bilim, Sanayi veteknoloji Bakanlığı Anahtar Dergisi, Aralık, 300, Ayhan, B. ve Balcı, Ş. (2009). Kırgızistan da Üniversite Gençliği ve İnternet: Bir Kullanımlar ve Doyumlar Araştırması. Ahmet Yesevi Üniversitesi Bilgi Dergisi, 48, Balcı, Ş. ve Koçak, M.C. (2017). Sosyal Medya Kullanımı ile Yaşam Doyumu Arasındaki İlişki: Üniversite Öğrencileri Üzerinde Bir Araştırma. 1. Uluslararası İletişimde Yeni Yönelimler Konferansı, İstanbul, 1, Çabuk, S. ve Nakıboğlu, M.A.B. (2003). Çevreci Pazarlama ve Tüketicilerin Çevreci Tutumlarının Satın Alma Davranışlarına Etkileri ile İlgili Bir Uygulama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 12, Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 17, Aralık 2017, s

14 Ahmet Şahin _ Aydın Özdemir _ Mert Özgüner Çakmak, T. ve Yalçın, H. (2013). Üniversite Öğrencilerinin Mobil Teknoloji Kullanımı: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Örneği. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 18, Çağır, G. ve Gürgan, U. (2010). Lise ve Üniversite Öğrencilerinin Problemli İnternet Kullanımı Düzeyleri ile Algılanan İyilik Halleri ve Yalnızlık Düzeyleri Arasındaki İlişki. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(24), Çivitci, A. (2012). Üniversite Öğrencilerinde Genel Yaşam Doyumu ve Psikolojik İhtiyaçlar Arasındaki İlişkiler. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), Derin, S. (2013). Lise Öğrencilerinde İnternet Bağımlılığı ve Öznel İyi Oluş. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Diener, E. (1984). Subjective Well-Being. Psychological Bulletin, 95(3), Diener, E. (2000). Subjective Well-Being: The Science of Happiness and a Proposal for a National Index. American Psychologist, 55(1), Gülnar, B. ve Balcı, Ş. (2011). Yeni Medya ve Kültürleşen Toplum, İstanbul, Literatürk. Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2016). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Felsefe-Yöntem-Analiz. Seçkin Yayınevi: Ankara. Hawi, N.S. ve Samaha, M. (2016). The Relations among Social Media Addiction, Self-Esteem, and Life Satisfaction in University Students. Social Science Computer Review, August, 10, Hsiao, K. (2016). Compulsive Mobile Application Usage and Technostress: The Role of Personality Traits. Online Information Review, 41(2), Kırlar Can, B., Yeşilyurt, H., Lale Sancaktar, C. ve Koçak, N. (2017). Mobil Çağda Mobil Uygulamalar: Türkiye deki Yerli Otel Zincirleri Üzerine Bir Durum Tespiti. Journal of Yasar University, 12(45), Morsünbül, Ü. (2014). İnternet Bağımlılığının Bağlanma Stilleri, Kişilik Özellikleri, Yalnızlık ve Yaşam Doyumu ile İlişkisi. International Journal of Human Sciences, 11(1), Özer, M. ve Karabulut, Ö.Ö. (2003). Yaşlılarda Yaşam Doyumu. Türk Geriatri Dergisi, 6(2), Özsoy, T. ve İzmir, O. (2016). Türkiye deki Üniversite Öğrencilerinin Mobil Telefon ve Mobil Uygulama Tercihleri. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 7(15), Sekaran, U. (1992). Research Methods For Business: A Skill Building Approach, Second Edition, John Wiley & Sons, 450. Srivastava, A. (2015). The Effect of Facebook Use on Life Satisfaction and Subjective Happiness of College Students. The International Journal of Indian Psychology, 2(4), Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:17, Aralık 2017, s

15 Mobil Uygulama Kabul Düzeyinin Yaşam Doyumuna Etkisi Suldo, S.M. ve Huebner, E.S. (2006). Is Extremely High Life Satisfaction During Adolescence Advantageous?. Social Indicators Research, 78, Sütütemiz, N. ve Kurnaz, A. (2012). Mobil Pazarlama Kapsamında İzinli Uygulamaları Etkileyen Boyutların Belirlenmesi: Sakarya Üniversitesi Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama. Sakarya İktisat Dergisi, 1(4), Şenol Durak, E. ve Durak, M. (2011). The Mediator Roles of Life Satisfaction and Selfesteem Between the Affective Components of Psychological Well-Being and the Cognitive Symptoms of Problematic Internet Use. Social Indicators Research, 103, Tavşancıl, E. (2010). Tutumların Ölçülmesi ve Spss ile Veri Analizi. Nobel Yayın Dağıtım: Ankara. The 2017 U.S. Mobile App Report. Whitepapers/2017/The-2017-US-Mobile-App-Report. (Erişim Tarihi: ) Tiryaki, S. (2015). Sosyal Medya ve Facebook Bağımlılığı, Konya, Literatürk. Uğur, N.G. ve Turan, A.H. (2015). Üniversite Öğrencilerinin Mobil Uygulamaları Kabulü ve Kullanımı: Sakarya Üniversitesi Örneği. İnternet Uygulamaları ve Yönetimi Dergisi, 6(2), Uğur, N.G. ve Turan, A.H. (2016). Mobil Uygulama Kabul Modeli: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 34(4), UNESCO. (2014). Reading in the Mobile Era: A Study of Mobile Reading in Developing Countries. (Erişim tarihi: ) Vara, Ş. (1999). Yoğun Bakım Hemşirelerinde İş Doyumu ve Genel Yaşam Doyumu Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir. Veenhoven, R. (1996). The Study of Life Saticfaction, W. E. Saris, R. Veenhoven, A. C. Scherpenzel, B. Butting (Eds). A Comparative Study Of Saticfaction With Life in Europe, Budapest: Eötvös University Press, Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 17, Aralık 2017, s