Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımları

Transkript

1 Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımları Ed tör: Behçet ORAL 4. Baskı

2 Editör: Prof. Dr. Behçet ORAL ÖĞRENME ÖĞRETME KURAM ve YAKLAŞIMLARI ISBN DOI / Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir. 2018, PEGEM AKADEMİ Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yükseköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye de kurulan Turcademy.com ve Pegemindeks.net tarafından yayınları taranmaktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazarlara ait 1000 in üzerinde yayını bulunmaktadır. Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere adresinden ulaşılabilmektedir. Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır. 1. Baskı: Eylül 2011, Ankara 4. Baskı: Ocak 2018, Ankara Yayın-Proje: Ümit Dilaver Dizgi-Grafik Tasarım: Ayşe Nur Yıldırım Kapak Tasarım: Pegem Akademi Baskı: Özyurt Matbaacılık Büyük Sanayi Zübeyde Hanım Mah. Süzgün Cad. No: 9 İskitler/Altındağ/ANKARA Tel: (0312) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: İnternet: E-ileti: pegem@pegem.net

3 ÖN SÖZ Bu kitap, Eğitim Fakülteleri ve dışarıdan öğretmenlik meslek bilgisi (formasyon) programına devam eden öğrenciler için bir ders kitabı olarak hazırlanmıştır. Bunun yanı sıra, KPSS ye hazırlanan öğretmen adayları için de zengin bir içerik ve örnek sorular sunmaktadır. Yine bu kitap, halihâzırda öğretmenlik yapanlar için de bir başvuru kaynağı niteliği taşımaktadır. Kitabın yararlı olması için ekip olarak çok gayret gösterdiğimizi belirtmek isterim. Hemen hemen bütün bölümlerde içerik çeşitli resim, grafik, şema ve örneklerle desteklenmeye çalışıldı. Bu açıdan bakıldığında kitabın okuyucuyu sıkmayacağını söyleyebilirim. Kitap beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde öğrenme-öğretme ile ilgili temel kavramlar, ikinci bölümde öğrenme kuramları ve eğitime yansımaları, üçüncü bölümde öğrenme stratejileri ve stilleri, dördüncü bölümde öğrenme-öğretme strateji ve modelleri ve beşinci bölümde ise öğrenme-öğretmede yeni yönelimler yer almaktadır. Kitabın hazırlanması yaklaşık bir yıl sürdü. Aslında kitabın ortaya çıkmasında katkı sağlayan meslektaşlarımın yıllarının birikimi dikkate alındığında bir yıl demek yeterli olmaz. Çünkü meslektaşlarım yıllarca edindikleri birikimlerini süzerek kitaba yansıtmışlardır. Değerli meslektaşlarım, yoğunluklarına rağmen hiçbir önerimize hayır demeden, bir yıl boyunca fedakârca çaba gösterdiler. Bu nedenle emeği geçen bütün meslektaşlarıma teşekkür etmeyi bir borç bilirim. Yine kitabın bir an önce tamamlanması için en az bizim kadar gayret gösteren başta Servet SARIKAYA ve PEGEM AKADEMİ'nin bütün çalışanlarına, kitaba katkı sağlayan meslektaşlarım adına teşekkür ederim. Son olarak yetişmemizde emeği geçen bütün hocalarımıza da sonsuz teşekkür ederim. Kitabın yazılış amacına hizmet etmesi dileğiyle Prof. Dr. Behçet ORAL

4 Bölümler ve Yazarları Editör: Prof. Dr. Behçet ORAL Bölüm 1: Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımları ile İlgili Temel Kavramlar Yrd. Doç. Dr. Taha YAZAR - Dicle Üniversitesi Arş. Gör. Kasım KARATAŞ - Dicle Üniversitesi Bölüm 2: Öğrenme Kuramları ve Eğitime Yansımaları 2.1. Davranışçı Öğrenme Kuramları Yrd. Doç. Dr. Yaşar BARUT - Ondokuz Mayıs Üniversitesi 2.2. Bitişiklik Kuramları ve Eğitime Yansımaları Prof. Dr. İsa KORKMAZ - Konya Necmettin Erbakan Üniversitesi 2.3. Bağlaşımcılık ve Edimsel Koşullanma Doç. Dr. Bayram AŞILIOĞLU - Dicle Üniversitesi Doç. Dr. Mehmet MURAT - Gaziantep Üniversitesi Uzm. Ramazan DEMİR - Nurten Öztürk Ortaokulu 2.4. Sosyal Bilişsel Öğrenme Kuramı Prof. Dr. Mehmet GÜLTEKİN - Anadolu Üniversitesi 2.5. Gestalt Kuramı Yrd. Doç. Dr. Yıldız ÖZTAN ULUSOY - Kocaeli Üniversitesi 2.6. Bilgiyi İşleme Kuramı ve Eğitime Yansımaları Yrd. Doç. Dr. Yıldız ÖZTAN ULUSOY - Kocaeli Üniversitesi 2.7. Nörofizyolojik Kuram (D. Olding Hebb) Yrd. Doç. Dr. Arzu TAŞDELEN KARÇKAY - Akdeniz Üniversitesi Öğr. Gör. Seydi AKTUĞ - Uşak Üniversitesi Bölüm 3: Öğrenme Stratejileri ve Stilleri 3.1. Öğrenme Stratejileri ve İlgili Sınıflamalar Doç. Dr. Tahsin İLHAN - Gaziosmanpaşa Üniversitesi 3.2. Öğrenme Stilleri ve Öğrenme Stili Modelleri Prof. Dr. Behçet ORAL - Dicle Üniversitesi Öğr. Gör. Yunus AVANOĞLU - Dicle Üniversitesi

5 vi Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımları Bölüm 4: Öğrenme Öğretme Strateji ve Modelleri 4.1. Öğretim Stratejileri - Balıkesir Üniversitesi Doç. Dr. Hasan Hüseyin ŞAHAN - Balıkesir Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Nihat UYANGÖR - Balıkesir Üniversitesi Doç. Dr. Sonnur IŞITAN - Balıkesir Üniversitesi 4.2. Öğrenme - Öğretme Modelleri "Grupla Öğrenme Modelleri" (Carroll, Bloom, Slavin, Gagne) Doç. Dr. Murat GÖKALP - Ondokuz Mayıs Üniversitesi "Bireysel Öğretme Modelleri" Bireyselleştirilmiş Öğretim Modeli (Keller) Prof. Dr. Erdoğan KÖSE - Akdeniz Üniversitesi Programlı Öğretim Modeli Doç. Dr. Adnan KÜÇÜKOĞLU - Atatürk Üniversitesi Bilgisayar Destekli Öğretim Modeli Prof. Dr. Kerim GÜNDOĞDU - Adnan Menderes Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Ceyhun OZAN - Atatürk Üniversitesi Bölüm 5: Öğrenme Öğretmede Yeni Yönelimler 5.1. Çoklu Zekâ Kuramı 5.2. Yaplandırmacılık Prof. Dr. Orhan AKINOĞLU - Marmara Üniversitesi 5.3. Beyin Temelli Öğrenme 5.4. Probleme Dayalı Öğrenme Doç. Dr. Ahmet ÇOBAN - Dicle Üniversitesi 5.5. İşbirlikli Öğrenme 5.6. Proje Tabanlı Öğrenme 5.7. Öykü Tabanlı Öğrenme 5.8. Senaryo Tabanlı Öğrenme Prof. Dr. Zühal ÇUBUKÇU - Eskişehir Osmangazi Üniversitesi 5.9. Kuantum Öğrenme Prof. Dr. Behçet ORAL - Dicle Üniversitesi Arş. Gör. Tuncay ARDIÇ- Dicle Üniversitesi

6 İÇİNDEKİLER Ön Söz... iii Bölümler ve Yazarları...v 1. BÖLÜM ÖĞRENME ÖĞRETME KURAM VE YAKLAŞIMLARI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Öğrenme...3 Öğrenme Malzemesi ile İlgili Faktörler...19 Öğrenme Stratejisi ile İlgili Faktörler...21 Öğretme...22 Kuram/Teori...27 Yaklaşım...29 Özet...30 Kaynakça...33 Değerlendirme Soruları BÖLÜM ÖĞRENME KURAMLARI VE EĞİTİME YANSIMALARI 2.1. BÖLÜM ÖĞRENME KURAMLARI...51 Davranışçı Öğrenme Kuramları...55 Watson un Klasik Koşullaması...59 Özet...64 Kaynakça...66 Değerlendirme Soruları BÖLÜM BİTİŞİKLİK KURAMLARI VE EĞİTİME YANSIMALARI (JOHN BROADUS WATSON, EDWİN RAY GUTHRİE)...75 John Broadus Watson ( )...77 Edwin Ray Guthrıe ( )...80 Özet...84 Kaynakça...85 Değerlendirme Soruları BÖLÜM BAĞLAŞIMCILIK VE EDİMSEL KOŞULLANMA...89 Bağlaşımcılık (Edward Lee Thorndıke)...91 Edimsel Koşullanma (Burrhus Frederıc Skınner)...95

7 viii Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımları Özet Kaynakça Değerlendirme Soruları BÖLÜM SOSYAL BİLİŞSEL ÖĞRENME KURAMI Giriş Sosyal Bilişsel Öğrenme Kuramı İşaret Gestalt Öğrenme Kuramı Özet Kaynakça Değerlendirme Soruları BÖLÜM GESTALT KURAMI Gestalt Kuramı Gestalt Kuramında Algılama Beyin ve Yaşantı Kazanma Davranışın Belirleyicileri: Coğrafi Çevre ve Davranışsal Çevre İçgörüsel (Kavrama Yoluyla) Öğrenme ve Problem Çözme Üretici Düşünme Yaşam Alanı Gestalt Psikoloji ve Öğrenme Özet Kaynakça Değerlendirme Soruları BÖLÜM BİLGİYİ İŞLEME KURAMI VE EĞİTİME YANSIMALARI Bellek Türleri Bilişsel Süreçler Bilgiyi Geri Getirme Yolları Unutma (Geri Getirme Başarısızlığı) Yürütücü Süreçler/ Bilişi Yönetme Yürütücü Kontrol (Executive Control) Bilgiyi İşleme Modeline Göre Öğretimin Düzenlenmesinde Dikkat Edilecek Noktalar Özet Kaynakça Değerlendirme Soruları...220

8 İçindekiler ix 2.7. BÖLÜM NÖROFİZYOLOJİK KURAM (D. OLDING HEBB) Nörofizyolojik Öğrenme Kuramı Öğrenmenin Fizyolojik Temelleri Hebb in Nörofizyolojik Öğrenme Kuramı Öğrenmenin Nörofizyolojisi Özet Kaynakça Değerlendirme Soruları BÖLÜM ÖĞRENME STRATEJİLERİ VE STİLLERİ 3.1. BÖLÜM ÖĞRENME STRATEJİLERİ VE İLGİLİ SINIFLAMALAR Giriş Öğrenme Stratejileri Öğrenme Stratejilerinin Sınıflandırılması Öğrenme Stratejılerının Öğretımı Özet Kaynakça Değerlendirme Soruları BÖLÜM ÖĞRENME STİLLERİ VE ÖĞRENME STİLİ MODELLERİ Giriş Öğrenme Stili Modelleri Öğrenme Stilleri ve Öğretim Ortamı Özet Kaynakça Değerlendirme Soruları BÖLÜM ÖĞRENME - ÖĞRETME STRATEJİLERİ VE MODELLERİ 4.1. BÖLÜM ÖĞRETİM STRATEJİLERİ Öğretim Stratejisi Nedir? Sunuş Yoluyla Öğretim Buluş Yoluyla Öğretim Araştırma-İnceleme Yoluyla Öğretim...364

9 x Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımları Özet Kaynakça Değerlendirme Soruları BÖLÜM ÖĞRETME ÖĞRENME MODELLERİ "GRUPLA ÖĞRETME MODELLERİ" (CARROLL, BLOOM, SLAVIN, GAGNE) Okulda Öğrenme Modeli Tam Öğrenme Modeli Etkili Öğretim Modeli Öğretim Etkinlikleri Modeli Gagné ye Göre Öğrenme Türleri Gagne ye Göre Öğrenme Ürünleri (Hiyerarşisi) Özet Kaynakça Değerlendirme Soruları "BİREYSEL ÖĞRETME MODELLERİ" BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ ÖĞRETİM MODELİ (KELLER) Bireysel Öğretim Teknikleri Bireyselleştirilmiş Öğretim (Keller Planı) Bireyselleştirilmiş Öğretim Tekniğinin Yararları ve Sınırlılıkları Diğer Bireysel Öğretim Teknikleri Özet Kaynakça Değerlendirme Soruları PROGRAMLI ÖĞRETİM MODELİ Programlı Öğretimin Temelleri Programlı Öğretim Modelleri Programlı Öğretim Materyalinin Hazırlanması Programlı Öğretimin Yararları ve Sınırlılıkları Özet Kaynakça Değerlendirme Soruları BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM MODELİ Bilgisayar Destekli Öğretim Modeli Bilgisayar Destekli Öğretimin Ögeleri Bilgisayar Destekli Öğretimin Amaçları Bilgisayar Destekli Öğretimin Yararları...468

10 İçindekiler xi Bilgisayar Destekli Öğretimin Sınırlılıkları Bilgisayar Destekli Öğretim Yazılımları Özet Kaynakça Değerlendirme Soruları BÖLÜM ÖĞRENME ÖĞRETMEDE YENİ YÖNELİMLER 5.1. BÖLÜM ÇOKLU ZEKÂ KURAMI Çoklu/Çok Boyutlu Zekâ Kuramı Çoklu Zekâ Alanları ve Temel Özelliklerı Çoklu Zekâ Alanları ve Eğitim Uygulamalarında Dikkat Edilecek Noktalar Çoklu Zekâyı Sınıfta Uygulama Yaklaşımları Çoklu Zekâyı Eğitim Uygulamalarında Değerlendirme Çoklu Zekâ Alanları, Eğitim Uygulamaları ve Değerlendirme Özet Kaynakça Değerlendirme Soruları BÖLÜM YAPILANDIRMACILIK Yapılandırmacı Öğrenme Kuramı Yapılandırmacı Yaklaşım Türleri Yapılandırmacı Öğrenmenin Temel İlkeleri Yapılandırmacı Eğitim Ortamlarında Öğrencinin Rolü Yapılandırmacı Eğitim Ortamlarında Öğretmenin Rolü Yapılandırmacı Yaklaşımı Sınıfta Uygulama Yapılandırmacı Eğitim Ortamlarında Değerlendirme Özet Kaynakça Değerlendirme Soruları BÖLÜM BEYİN TEMELLİ ÖĞRENME Giriş Tarihsel Süreç Beynin Yapısı Beyin ve Öğrenme Beyin Temelli Öğrenmenin Tanımı Beyin Temelli Öğrenme Süreci...544

11 xii Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımları Beyin Temelli Öğrenme Yaklaşımı ile Diğer Yaklaşımlar Arasındaki İlişki Beyin Temelli Öğrenmenin Amacı Beyin Temelli Öğrenme İlkeleri ve Eğitim-Öğretim Sürecine Yansımaları Beyin Temelli Öğrenme Yaklaşımının Uygulanmasında Dikkat Edilmesi Gerekenler Beyin Temelli Öğrenme ve Sınıf Ortamı Beyin Temelli Öğrenme Yaklaşımından Yararlanacak Öğretmenlere Öneriler Özet Kaynakça Değerlendirme Soruları BÖLÜM PROBLEME DAYALI ÖĞRENME Giriş Tanım Problem Çözme İle Probleme Dayalı Öğrenme Arasındaki Fark Süreç Probleme Dayalı Öğrenmenin Geleneksel Öğrenmeden Farkı Probleme Dayalı Öğrenmenin Boyutları Değerlendirme Yararları Sınırlılıkları Rehber İlkeleri Özet Kaynakça Değerlendirme Soruları BÖLÜM İŞBİRLİKLİ ÖĞRENME Giriş İşbirlikli Öğrenme Özet Kaynakça Değerlendirme Soruları BÖLÜM PROJE TABANLI ÖĞRENME Proje Tabanlı Öğrenme Özet Kaynakça Değerlendirme Soruları...648

12 İçindekiler xiii 5.7. BÖLÜM ÖYKÜ TABANLI ÖĞRENME Öykü Tabanlı Öğrenme Özet Kaynakça Değerlendirme Soruları BÖLÜM SENARYO TABANLI ÖĞRENME Senaryo Tabanlı Öğrenme Özet Kaynakça Değerlendirme Soruları BÖLÜM KUANTUM ÖĞRENME Giriş Kuantum Teorisi Kuantum Öğrenme Özet Kaynakça Değerlendirme Soruları Yazarlar Hakkında...703

13 1. BÖLÜM ÖĞRENME ÖĞRETME KURAM VE YAKLAŞIMLARI İLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR Öğrenme Hedefleri Bu bölümün sonunda; Öğrenme ile ilgili kavramları tanımlayabilecek, Öğrenmeyi etkileyen faktörleri açıklayabilecek, Öğrenmeyi etkileyen faktörlerin sınıflandırabilecek, Öğretme kavramının tanımını yapabilecek, Öğretme kavramının bileşenlerini tanımlayabilecek, Öğrenme öğretme sürecinde etkili olan faktörleri kavrayabilecek, Öğrenme ve öğretmeye ilişkin temel kavramları analiz edebilecek, Kuramı tanımlayabilecek, Kuramı ortaya çıkaran süreci kavrayabilecek, Yaklaşımı açıklayabilecek, Yaklaşım ile kuram kavramları arasında farkı tartışabileceksiniz.

14 2 Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımları İçindekiler Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımları ile İlgili Temel Kavramlar Öğrenme Davranış Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler Öğrenenle İlgili Faktörler Öğretme Öğrenme Öğretme İlkeleri Öğretim Öğretme Kuramları Öğretim Stratejileri Öğretmen Kuram (Teori) Yaklaşım Özet Değerlendirme Soruları Kaynakça

15 Öğrenme - Öğretme Kuram ve Yaklaşımları ile İlgili Temel Kavramlar 3 GİRİŞ İnsanların yaşamlarını devam ettirebilmesi için birçok şeye gereksinim duyduğu bilinmektedir. İnsanların dünyayı öğrenmeyle anlamlandırdığı düşüncesinden hareketle insan için en vazgeçilemez öğelerden birisi de öğrenme eylemi olmaktadır. İnsan; düşünebilen, çıkarım yapabilen öğrenebilen ve öğrendiklerini yapılandırabilen bir varlıktır. Dolayısıyla insan doğduğu andan ölümüne kadar olan süreçte kasıtlı veya kasıtsız yaşamının her anında öğrenme eylemini gerçekleştirmektedir. Görünüşte insan için basit gibi görülen öğrenme eylemi, özünde çok karmaşık bir yapıya sahiptir. Dolayısıyla İnsan nasıl öğrenir? sorusu hala akademik çevrelerde birçok bilim insanının gündeminde olan ve güncelliğini koruyan bir konudur. Bu açıdan birçok bilim insanı geçmişten günümüze insanın nasıl öğrendiği ve öğrenmede hangi süreçlerin etkili olduğu üzerine araştırmalar gerçekleştirerek, bu konularla ilgili kuram ve yaklaşımlar geliştirmişlerdir. Öğrenme öğretme kuram ve yaklaşımları kitabında yer alan kuram ve yaklaşımlara temel oluşturması ve daha anlaşılabilir hale gelmesi için ilk bölümde konu ile ilgili temel kavramlar ele alınarak açıklanmıştır. Kavram; nesnelerin ya da olayların ortak özelliklerini kaplayan ve bir ortak ad altında toplayan genel tasarım; tek bir nesnenin ya da bir nesneler sınıfının özünü belirleyen, birbirleriyle bağlantılı niteliklerin ya da özel belirtilerin bir sözcükte düşünülmüş olan birleşimi olarak tanımlanmaktadır. 1 Kavramların sahip olduğu işleve ilişkin zihinde oluşan anlamları ortak kılma ve ilkelerin anlaşılmasını sağlama noktasında önemli olduğu belirtilmektedir ÖĞRENME Biyo-psiko-sosyal-kültürel bir varlık olan insanın kendine özgü durumlarından ve vazgeçilmez yetilerinden birisi öğrenmedir. Diğer türlerle karşılaştırıldığında insanoğlu gereksinimlerini karşılamak için öğrenmek zorundadır. 3 Bir bebek doğar doğmaz suya atılırsa yüzemez, ama bir ördek doğar doğmaz suya girse kolaylıkla yüzebilmektedir. Aynı şekilde kuşlara zamanı geldiğinde güneye uçmaları gerektiği içgüdüsel olarak bildirilirken; bizim takvime bakmamız, pusula edinmemiz ve pusulayı yorumlamayı öğrenmemiz gerekir. Yavru aslanlar bir yaşına geldiklerinde hızlı bir şekilde koşmaya başlarken ve nasıl avlanıp yiyecek elde etmeyi öğrenirken, aynı yaştaki bebek henüz annesine ve babasına bağımlı bir şekilde hayatını devam ettirmeye çalışmaktadır. Buna rağmen insanoğlu olarak biz bu dünyayı anlamlı kılmakta ve medeniyetler inşa etmekteyiz. Gittikçe daha dayanıklı ve rahat evlerde yaşamakta, daha hızlı ve teknolojik araçlarla ulaşımımızı sağlamaktayız. Diğer taraftan kuşlar, ördekler ve aslanlar vb. hayvanlar

16 4 Öğrenme Öğretme Kuram ve Yaklaşımları yüzyıllardır ilkel yaşantılarına devam etmektedirler. Dolayısıyla insanoğluna büyük bilgi yığınlarını kucaklayabilme yeteneği ve geniş bir davranış yelpazesi verilmiştir. 4 Öğrenebilen ve öğretebilen bir varlık olan insanın kendisine verilen bu yetenekleri keşfederek öğrenmesi, öğrendiklerini geliştirmesi ve hayatını anlamlı kılma yolunda çaba göstermesi gerekmektedir. İnsanın sürekli gelişen ve değişen bir beyine sahip olduğu, bununla birlikte sınırsız öğrenme potansiyeli ve kapasitesine sahip olduğu bugün bilinen bilimsel bir gerçektir. 5 Günümüzde insanın nasıl öğrendiği konusu güncelliğini korumakta; öğrenme kavramı ve kuramları etrafında tartışmalar devam etmektedir. Öğrenme alanında araştırmalar gerçekleştiren psikologlar ve konu alanı uzmanları, benimsedikleri yaklaşımlar çerçevesinde öğrenme kavramı üzerine farklı şekillerde tanımlamalar getirmektedirler. 6 7 Cross (1974) en genel anlamıyla öğrenme; deneyimler sonucunda davranışlarda meydana gelen değişiklik olarak tanımlanmıştır. 8 Morgan a göre (1991) öğrenme tekrar ve yaşantı sonucu davranışta meydana gelen ve görece kalıcılık gösteren değişiklik olarak tanımlamakta; öğrenme durumunun oluşabilmesi için davranışta bir değişiklik meydana gelmesine, tekrar ve yaşantı sonucu olması gerektiğine ve uzun süre bireyde kalıcı olması durumuna dikkat çekmiştir. 9 Hergenhahn ve Olson a (2001) göre öğrenme, bireyin deneyimleri sonucu davranışında ve davranışı meydana getirme potansiyelinde meydana gelen göreceli olarak/nispeten kalıcı davranış değişikliğidir. 10 Driscoll (2012) öğrenmeyi deneyim ve dünya ile etkileşim sonucu oluşan performans veya performans potansiyelindeki sürekli değişim olarak ele almaktadır. 11 Senemoğlu (2011) ise öğrenmeyi, büyüme ve vücutta değişik etkilerle oluşan geçiçi değişmelere atfedilmeyecek, yaşantı ürünü olarak meydan gelen davranışta ya da potansiyel davranıştaki nisbeten kalıcı izli değişme olarak açıklamaktadır. 12 Schunk (2014) öğrenmeyi, davranışlarda yada öğrenilmiş biçimde davranabilme kapasitesinde meydana gelen ve pratikten, deneyimin diğer biçimlerine kadar çeşitli alanlarda sonuç veren kalıcı bir değişiklik olarak ele almaktadır. 13 Bakırcıoğlu (2015) ise öğrenme kavramını; kavramsal düzenlemeler yapma süreci; alıştırma ve uygulamaların oldukça sürekli etkilerine verilen ad; belli bilgi, beceri ve anlayışlar edinme; yaşantı sonucu ya da yineleme yoluyla davranışta oluşan oldukça sürekli bir değişiklik olarak tanımlamaktadır. 14 Hillner (1978) öğrenme psikologlarının öğrenme tanımı üzerine görüşlerini sentezleyerek öğrenmenin hem içsel hem de dışsal fizyolojik tepkileri ilgili olduğunu; edinilmiş bir bilginin aradan zaman geçse bile hatırlanması; organizmada daha önce varolmayan yeni tepkilerin kazanılması ve olumlu etki uyandırması durumu olarak ele alındığını ifade etmektedir. 15 Selçuk a (2015) göre bir davranışın öğrenilmiş olarak kabul edilebilmesi için bireyin çevresiyle kurduğu etkileşim so-