ENGELLEYİCİ BARİYERLER İÇERMEK İÇİN YIK DÜNYA ENGELLİLİK RAPORU

Transkript

1 ENGELLEYİCİ BARİYERLER İÇERMEK İÇİN YIK DÜNYA ENGELLİLİK RAPORU

2

3 Arkaplan Dünya Sağlık Kongresi Engelliliğin önlenmesi, idaresi ve rehabilitasyonu hakkındaki Mayıs 2005 tarihli sayılı Karar ile Dünya Sağlık Örgütünden bir Dünya Raporu hazırlaması istendi. Rapor, Dünya Bankasıyla işbirliği içinde hazırlandı ve basıldı. Engelli İnsanların Hakları Sözleşmesi (CRDP) Mayıs 2008 de yürürlüğe giren bir BM anlaşmasıdır. Engelliliğin bir insan hakları ve kalkınma meselesi olduğu anlayışını pekiştirmeyi amaçlar. Uluslararası İşlevsellik, Engellilik ve Sağlık Sınıflandırması (ICF) Sağlık sorunları olan insanların engelsiz ya da engelli hale gelmelerinde çevrenin rolünü vurgular. Raporun kavramsal çerçevesi olarak kabul edilmiştir.

4 Dünya Engellilik Raporu nun Amaçları Engelliliğin önemine ve geliştirilmiş çözümlere ilişkin, eldeki en iyi verilere dayanarak hükümetlere ve sivil topluma kapsamlı bir analiz sunmak. Engelli insanların yaşamlarını iyileştirmek için ulusal ve uluslararası eylem önerilerinde bulunmak. Uygulama önündeki engelleri inceleyerek ve iyi uygulama örneklerini göstererek Engelli İnsanların Hakları Sözleşmesi nin uygulanmasını desteklemek.

5 Dünya Raporu Nasıl Yazıldı? Çok sayıda paydaşın katılımı: Danışma kurulu ve editoryal kurul oluşturuldu. 380 in üzerinde yazar katkıda bulundu. 70 in üzerinde düşük, orta ve yüksek gelirli ülke temsil edildi. Kapsamlı bir gözden geçirme süreci: Bölgesel danışma kurulları kuruldu, bilirkişi değerlendirmeleri alındı. Engelli insanlar sürecin merkezindeydi.

6 Dünya Raporu Ne Diyor? Yüksek yaygınlık tahminleri Dünya üzerinde, 110 ila 190 milyonu çok ciddi işlev güçlüğü yaşayan 1 milyar engelli insan var (dünya nüfusunun %15 i). Sayıları artıyor Yaşlanan nüfuslar, kronik hastalıklarda artış, trafik kazası kaynaklı yaralanmalar, doğal afetler bu artışı kısmen açıklıyor. Eşitsizlikler Engellilik, kadınlar, yoksullar ve yaşlılar gibi savunmasız kesimleri orantısız biçimde etkiliyor. Tüm engelli insanlar eşit ölçüde dezavantajlı değildir.

7 Engelleyen Bariyerler Her Yerde Yetersiz politikalar ve standartlar Olumsuz tutumlar Hizmet sunumunda yetersizlikler Hizmet iletiminde sorunlar Yetersiz finansman Erişilebilirlikte yetersizlikler Danışma ve katılımda yetersizlikler Veri ve kanıt yetersizliği

8 Engelleyen Bariyerlerin Sonuçları Genel nüfusa nazaran daha kötü sağlık durumu Daha düşük eğitim başarısı Ekonomiye daha az katılım Daha yüksek yoksulluk oranları Bağımlılığın artması, katılımın azalması Asıl önemli olan, toplumun engelli insanlara nasıl davrandığıdır.

9 İçeriğe Genel Bakış Engelliliği anlamak (8. madde) Engellilik küresel durum (31. madde) Genel sağlık hizmetleri (25. madde) Rehabilitasyon (20. ve 26. maddeler) Yardım ve destek (9., 12. ve 23. maddeler) Engelsiz ortamlar (9. madde) Eğitim (24. madde) İş ve istihdam (27. ve 28. maddeler) İlerleme için öneriler

10 Veri: Meseleler Zorluklar Çözümler Engellilik karmaşık bir olgudur ve ölçümü zor olabilir. Dünya genelinde tanım ve metodolojilerde bir uyum yoktur. Engelliliğin karmaşıklığını yansıtabilen araçların kullanılması: Örneğin spektrum olarak engellilik, çevrenin rolü, yeti yitimi sayımları yerine işlevselliğin ölçülmesi ICF nin (Uluslararası İşlevsellik, Sakatlık ve Sağlık Sınıflandırması) kabul edilmesi Ulusal istatistiklerin geliştirilmesi Karşılaştırılabilir verilerin geliştirilmesi Uygun araçların geliştirilmesi ve araştırmalardaki boşlukların doldurulması

11 Genel Sağlık Hizmetleri Engelli insanların sıradan sağlık ihtiyaçları vardır, bu yüzden genel sağlık hizmetlerine erişimlerinin olması gerekir.

12 Sağlık Hizmetleri: Meseleler Zorluklar Genel sağlık ihtiyaçlarının göz ardı edilmesi tehlikesi: Tanısal gölgede bırakma Sağlık aralığının daha dar olması: Örneğin ikincil sorunlar ve komorbiditeler Olası riskli davranışlar: Örneğin sigara içme, kötü beslenme, fiziksel aktivite Şiddete karşı korunmasızlık; kasti olmayan yaralamalarda genellikle yüksek oran Sağlık hizmetlerinin önündeki engeller: sağlık hizmeti sunucusunun becerilerinin ya da ekipmanının yetersiz kalma ihtimali x 2 bakımdan mahrum bırakılma ihtimali x 3 kötü muameleye maruz kalma ihtimali x 4 Erişilebilir olmayan bilgi ya da tesisler, ulaşım yetersizliği Ekonomik engellerin belirleyiciliği: Engellilerin % 50 ya da daha fazlası aşırı masraflı sağlık harcamaları riskiyle karşı karşıyadır.

13 Sağlık Hizmetleri: Çözümler Politikalarda ve yasalarda reformlar Finansman: Sağlık sigortası, hedef odaklı fonlama, gelir desteği, hizmet ücretlerinin azaltılması, sunuculara teşvik, şartlı nakit transferleri Hizmet sunumu: Erişilebilir bilgi, hedef odaklı müdahaleler ve koordinasyon gibi araçlarla makul uyumlaştırmalar İnsan kaynakları: Eğitim ve kurslar Sağlık hizmetlerine erişimi artırmak için Toplum Temelli Rehabilitasyon (TTR) yaklaşımı Araştırma: Engelli insanların araştırmalara dahil edilmesi; toplanan verilerin alt gruplara ayrıştırılabilir olması

14 Rehabilitasyon Rehabilitasyon, birçok sağlık sorununun etkisini azaltarak, engelli bireylerin çevreleriyle etkileşim halinde işlevlerini optimal düzeyde gerçekleştirmelerine ve sürdürmelerine yardımcı olur.

15 Rehabilitasyon: Meseleler Zorluklar Rehabilitasyon iyi bir yatırımdır, çünkü insani kapasite inşa eder ve katılımı teşvik eder. Karşılanan ve karşılanmayan ihtiyaçlara dair küresel veriler sınırlıdır. Ancak ülke bazlı araştırmalar, rehabilitasyon ve yardımcı aletlerin sağlanmasında ciddi eksiklikler olduğunu göstermektedir. Sınırlı erişim, sağlığın bozulmasına, hareketlerin sınırlanmasına, katılımın kısıtlanmasına, bağımlılığın artmasına ve yaşam kalitesinin düşmesine sebep olur. Rehabilitasyon çalışanı sayısının azlığı sorundur; özellikle Afrika da sınırlı kapasite sorunu vardır. Sistemik sorunlar: Rehabilitasyon hizmetlerinin haddinden fazla merkezileşmesi, sorumlulukların etkin bir şekilde delege edilememesi. Rehabilitasyon hizmetlerine daha fazla yatırım yapılması gerekmektedir.

16 Rehabilitasyon: Çözümler Politika, yasama ve düzenleme mekanizmaları Finansman: Maliyet ve kapsama sorunlarını uluslararası işbirliği, ortaklıklar ve hedef odaklı fonlamayla aşmak İnsan kaynakları: Eğitim ve kurslarla personel kapasitesi ve arzını artırmak, personel alımı ve personelin işte kalması için mekanizmalar geliştirmek; ilk adım olarak orta düzey çalışanlara öncelik verilmesi Hizmet sunumu: Sağlık sistemine entegrasyon, koordinasyon, toplum temelli erken müdahale Yardımcı teknolojiler: Kullanıcı ihtiyaçlarına uygunluk, düzenli takip, yerel üretim, düşük vergilendirme Araştırma ve bulgulara dayalı uygulamalar

17 Yardım ve Destek Yardım ve destek ile kastedilen, insanların bağımsız bir şekilde yaşamalarına ve topluma katılmalarına imkan veren, fakat tedavi edici olmayan yardım biçimleridir.

18 Meseleler Zorluklar Yardım ve desteğe erişim çoğu zaman katılım için önkoşuldur. Genellikle kurumsal çözümler tercih edilir. Formel hizmet sunumu düşük ve orta gelirli ülkelerde sınırlıdır. Yüksek gelirli ülkelerde bile, ihtiyaç sahiplerinin % 20 ila % 40 ının ihtiyaçları karşılanmıyor. Karşılanmayan yardım ihtiyaçları toplumsal izolasyona, başkalarına bağımlılığa, seçme ve kontrol hakkının yitimine ve süistimal risklerine sebebiyet verir. Karşılanmayan ihtiyaçlar, enformel bakım sağlayıcı için de kötü sonuçlar doğurabilir.

19 Çözümler Kurum dışı çözümler: Dönüşümün planlanması, yeterli finansmanın tahsis edilmesi, yeterli insan kaynağının temin edilmesi Politikaların ve uygulamaların iyileştirilmesi: Çerçevelerin yapılandırılması, değerlendirme süreçleri, koordinasyonun iyileştirilmesi ve standartların denetlenmesi Finansal anlamda karşılanabilirliğin iyileştirilmesi: Paranın yeniden tahsis edilmesi, vergi teşviklerinin yaratılması, üretimin yeniden düzenlenmesi, bütçe devri Toplum hizmetlerinin genişletilmesi: Karma bir bakım ekonomisinin geliştirilmesi, özellikle bağımsız yaşam programlarının desteklenmesi, nöbetleşe bakım hizmetlerinin ve ailelere yönelik başka desteklerin geliştirilmesi, hizmetleri uygulayanlara kurslar verilmesi Destek sağlayıcılarının ve hizmet kullanıcılarının kapasitelerinin geliştirilmesi: Kullanıcı katılımı ve kontrolünün artırılması

20 Engelsiz Ortamlar Erişilebilirlik, bir ortamın, hizmetin veya ürünün mümkün olduğunca fazla insana, özellikle de engellilere ne derecede erişim imkanı verdiğini tanımlar.

21 Meseleler Zorluklar (Fiziksel, sosyal ve tutumsal) ortamlar engelleri kaldırabilir ya da engelleyici olabilir. Kamu binalarına ve toplu ulaşıma erişim, sağlık hizmetlerine, eğitime ve istihdama katılım için hayati önem taşır. Ancak erişim yasalarına uyma oranı düşüktür ve uygun standartlara ve yaptırımlara ihtiyaç vardır. Engelli insanlar genelde medya ve iletişim araçlarından da dışlanmaktadır. Örn. bilgi ve iletişim teknolojilerindeki dijital ayrım. Fiziksel bariyerler ortadan kaldırılsa bile olumsuz tutumlar yeni bariyerler inşa edebilir.

22 Çözümler Gerekli yasaların çıkartılması ve standartların hayata geçirilmesi Standartlara uyulmasını yaygınlaştırmak: Yasalara ve standartlara dair farkındalığın artırılması, yasalara uygunluğun denetlenmesi ve yasaların uygulanması Tasarım ve kalkınma alanlarında evrensel tasarım ilkelerinin uygulanması: Örneğin herkesin erişimini artıracak hızlı otobüs ulaşım projeleri Bilgi ve farkındalığı artırma: Örneğin mimar, tasarımcı, mühendis ve diğer profesyonellere yönelik kurslar ve genel kamuoyuna yönelik farkındalık kampanyaları Tasarımda, erişim denetimlerinde, geliştirmede, izlemede kullanıcı katılımını sağlamak

23 Eğitim Eğitimin önemine rağmen, engelli çocuklar okulun ve eğitimin dışında kalmış olabilir. Kapsayıcı Eğitimin temelinde, tüm öğrencilerin temel eğitim ihtiyaçlarını karşılayan ve yaşamlarını zenginleştiren kaliteli bir eğitim alma hakkı vardır. Özellikle zayıf ve marjinalleştirilmiş gruplara odaklanarak, her bireyin potansiyelini tam olarak gerçekleştirmesini amaçlar.

24 Meseleler Zorluklar Engelli çocukların ileride topluma katılması ve istihdam olanaklarına kavuşması için eğitim hayati önem taşır. Engelli çocukların okula başlama olasılığı akranlarına göre daha düşüktür. Okullaşma oranı farklı yeti yitimi gruplarına göre değişiklik gösterir. Eğitim sistemi düzeyinde liderlik, politika ve kaynak sorunları vardır. Okul düzeyinde, olumsuz tutumlardan kaynaklı sorunlar; öğretmenlere yönelik özel eğitimin yetersizliği, erişilemez binalar, uygun olmayan pedagoji ve değerlendirme söz konusudur. Engelli çocukların ayrıştırılmamış okullara kabul edilmesi istenir, ancak eğitim ortamının eğitim çıktılarına etkisi üzerine yapılan araştırmalar kesin bir sonuca ulaşmada yetersizdir.

25 Çözümler Dahil edici eğitim sistemi: Yeni yasaların, politika ve ulusal planların benimsenmesi Öğrenci merkezli yaklaşımlar: Müfredatın, öğretim tekniklerinin ve değerlendirme sistemlerinin gözden geçirilmesi Ek desteklerin sağlanması: Özel eğitim öğretmenleri, sınıf öğretmeni yardımcıları, terapi Öğretmenlerin kapasitesinin artırılması: Mesleki gelişim, destek ve denetim Fiziksel bariyerlerin kaldırılması ve olumsuz tutumların aşılması Araştırma: Kalitatif ve kantitatif verilerin toplanması

26 İstihdam Engellilik, çalışamayacak durumda olmak anlamına gelmek zorunda değildir. Engelli bir kişinin bir işi diğer herkesle eşit koşullarda yapabilmesini mümkün kılmak için makul uyumlaştırmalar yapılması gerekli olabilir.

27 Meseleler Zorluklar Engelli insanların ekonomiye katılımı daha düşüktür. İstihdam oranları engellilik tipine bağlı olarak değişir. Engelli ve engelsiz erkekler ve kadınlar arasında ciddi bir ücret farkı bulunmaktadır. İşgücü piyasasından dışlanma yoksulluğun ana nedenidir. Fiziksel bariyerler ve ulaşımdaki yetersizlikler iş bulmayı ve işe devam etmeyi zorlaştırır. Olumsuz tutumlar, üretkenliğe dair yanlış fikirler ve ayrımcılık, fırsatları sınırlandırır.

28 Çözümler Yasalar ve düzenlemeler: Ayrımcılık karşıtı yasalar, pozitif ayrımcılık, kotalar Özel müdahaleler: İşverenlere teşvikler, destekli istihdam, iş bulma kurumları, engellilik idaresi Mesleki rehabilitasyon ve eğitime erişimin artırılması Becerilerin geliştirilmesi ve mikrofinansa erişim Sosyal koruma tedbirleri, üretken çalışmadan caydıracak faktörlerden kaçınılması İşverenlerle yapılacak farkındalık yaratma ve benzeri çalışmalar yoluyla engellilikle ilgili yanlış kanılarla mücadele

29 Bütün Alanların Kesişiminde Öneriler 1. Tüm politikalara, sistemlere ve hizmetlere erişimin sağlanması 2. Engelli insanlara yönelik özel program ve hizmetlere yatırım yapılması 3. Ulusal bir engellilik stratejisi ve eylem planı benimsenmesi 4. Engelli insanların süreçlere dahil edilmesi 5. İnsan kaynağı kapasitesinin geliştirilmesi 6. Yeterli finansmanın temin edilmesi ve hizmetlerin insanların bütçesine uygun olmasının sağlanması 7. Toplumun engelliliğe dair farkındalığının ve anlayışının geliştirilmesi 8. Engellilikle ilgili yeterli veri toplanması 9. Engellilik araştırmalarının desteklenmesi ve geliştirilmesi

30 İlerleme için Öneriler Yasalar ve politika Dünya Engellilik Raporu Ulusal politika tartışmaları Ulusal Eylem Planı Teknik Destek Hizmetler Kapasite İnşası Farkındalık Araştırma Ulusal ve Bölgesel programlar Uluslararası politika tartışmaları

31 Özet 1 milyar insan Sayıları artıyor Engeller aşılabilir Dünya Raporu nasıl aşılacağını gösteriyor Şimdi hareket geçme zamanı

32 Dünya Engellilik Raporu En Erişilebilir Dokümanımız Braille alfabesi basımı DAISY (sesli dosya) Easy Read versiyonu Erişilebilir PDF

33 Dünya Engellilik Raporu Alana Officer - officera@who.int Tom Shakespeare - shakespearet@who.int Aleksandra Posarac - aposarac@worldbank.org