SAKARYA VE GEMLİK BÖLGESİNİN SİSMİK AKTİVİTESİ. Araştırma Görevlisi, Jeofizik Müh. Bölümü, Sakarya Üniversitesi, Esentepe 2

Transkript

1 SAKARYA VE GEMLİK BÖLGESİNİN SİSMİK AKTİVİTESİ Hilal YALÇIN 1 ve Levent GÜLEN 2 1 Araştırma Görevlisi, Jeofizik Müh. Bölümü, Sakarya Üniversitesi, Esentepe 2 Profesör, Jeofizik Müh. Bölümü,Sakarya Üniversitesi, Esentepe hdomac@sakarya.edu.tr ÖZET: Bu çalışmada Sakarya ve Gemlik bölgeleri ve civarının aletsel ve tarihsel dönem sismik aktivitesi ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Geçmişte yaşanan büyük depremler nedeniyle Kuzey Anadolu Fay Zonunun (KAFZ), kuzey kolunun üzerinde yer alan Sakarya ilinde, deprem tehlikesi en önemli kaygılardan biri olmuştur. Bu kaygı 17 Ağustos 1999 İzmit ve 12 Kasım 1999 Düzce depremlerinden sonra daha da artmıştır. 17 Ağustos 1999 İzmit depremi sırasında İzmit-Sapanca ve Sapanca-Akyazı segmentleri kırılmış ve Sapanca gölünün doğu sahilinde faylanmanın karaya çıktığı yerde, deprem sırasındaki en büyük yüzey yer değiştirmesi (yaklaşık 5m) ölçülmüştür (Gülen vd. 2002; Barka vd. 2002). Bu çalışmada Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi nden temin edilen ham deprem kataloğu ( ) kullanılmıştır. Katalogtan Reasenberg (1985) ve Wiemer ve Baer, (2000) algoritması kullanılarak deprem çıkarılmıştır. Depremsellik parametreleri (a, b ve Mc) hesaplamaları zamana bağlı magnitüd türü üzerinden yapılmıştır depreminden sonra bölgede 5 büyüklüğünde tek bir deprem oluşurken, büyüklüğü 4 ve civarında 17 adet deprem meydana gelmiştir. b değeri analizleri; 1999 İzmit ve Düzce deprem episantırlarının arasında kalan Hendek-Sakarya civarında 0.6 ile 0.8 olarak düşük değerlerde görülmekteyken, Kuzey Anadolu Fay Zonu nun güney kolu boyunca 0.5 ile 1.4 arasında değişim gösterdiği belirlenmiştir. Bölgede meydana gelen depremlerin moment tensör çözümlerinden yararlanılarak elde edilen stres tensör analizleri incelendiğinde ise; R faktörü ve asal eksenlerin konumu; Sakarya ve çevresinin trantensif, KAFZ ın güney kol ve çevresinin (Gemlik bölgesinin) ise normal bileşene sahip doğrultu atımlı faylanma gösteren bir tektonik rejim altında olduğunu açıkça göstermektedir. ANAHTAR KELİMELER : Sismotektonik, b-değeri, stres tensör analizi, moment tensör çözümü, Sakarya, Gemlik, Kuzey Anadolu Fayı. SEISMIC ACTIVITY IN THE SAKARYA-GEMLİK REGION Hilal YALÇIN 1 and Levent GÜLEN 2 1 Research.Assistant, Dept. of Geophysical Engineering, Sakarya University, Serdivan, SAKARYA hdomac@sakarya.edu.tr 2 Prof. Dr. Levent GÜLEN, Dept. of Geophysical Engineering, Sakarya University, Serdivan, SAKARYA ABSTRACT: In this study, historical and instrumental earthquake activity have been examined in the Sakarya and Gemlik regions. Earthquake hazard has been one of the most important concerns due to the numerous destructive earthquakes that occurred in this region. This concern increased even more after the 17 August 1999 Izmit (Mw=7.4) and 12 November 1999 Düzce (Mw=7.2) earthquakes. During the 17 August 1999 Izmit earthquake, the Izmit-Sapanca and Sapanca-Akyazı segments were broken and the largest surface displacement was about 5 m (Gülen et al 2002; Barka et al 2002). The earthquake catalog ( ) obtained from the Regional Earthquake-Tsunami Monitoring Center was used in this study. The catalog was declustered using the algorithm 1

2 of Reasenberg (1985) and Wiemer and Baer, (2000) and events have been removed. The seismicity parameters (a, b, Mc values) have been calculated using the duration magnitudes. Since the 1999 earthquakes, one earthquake with Mw=5 and 17 earthquakes of Mw=4 have occurred in the region. While b-values are found to be low ( ) in the Hendek-Sakarya area which is located between the 1999 Izmit and Düzce earthquake epicenters; they varied in the range of 0.5 and 1.4 along the southern branch of the the NAFZ(in the Gemlik region) for the time period between Stress tensor analysis which is obtained from the moment tensor solutions of the regional earthquakes indicate a transtensif tectonic regime in the Sakarya region, while it shows strike-slip tectonic regime with minor normal component along the southern branch of the NAFZ. KEY WORDS : Seismotectonics, b-value, stress tensor analysis, moment tensor solutions, Sakarya, Gemlik, The North Anatolian Fault Zone. 1. GİRİŞ Marmara bölgesinde deprem riski daha yoğun nüfusa, ekonomik olarak önemli sanayi alt yapısına sahip olması ve jeopolitik konumundan dolayı günümüzde çok daha büyüktür. Gerek tarihsel, gerekse güncel deprem verileri ve güncel sismolojik bulgular Marmara bölgesinin depremselliğinin çok yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Türkiye ve yakın çevresi aktif tektonik yapısı itibariyle çok büyük depremlere maruz kalmıştır. Kuzey Anadolu Fay Zonu (KAFZ), Marmara Bölgesi ne girdikten sonra üç kola ayrılmaktadır (Şekil 1) (Barka ve Kadinsky-Cade, 1988; Şaroğlu vd., 1992). Kuzey Kol, Sapanca Gölü-Gölcük-Çınarcık- Marmara Denizi altından geçerek Saroz Körfezi ne girmekte, Orta Kol Geyve- Mekece- İznik Gölü güneyi-gemlik Körfezine uzanmakta ve Güney Kol Geyve-Yenişehir-Bursa-Biga Yarımadası hattını takip etmektedir (Şaroğlu vd., 1992; Barka ve Kadinsky-Cade, 1988)(Şekil 1). GPS çalışmaları, Kuzey Kol için diğer kollara göre çok daha büyük fay kayma hızı önermektedir (Flerit vd., 2003; Reilinger vd., 2006; Pondard vd., 2007). Kuzey, Orta ve Güney Kollar için hesaplanan fay kayma hızları sırasıyla 20, 3 ve 2 mm/yıl dır. Kayma hızı 10 mm/yıl dan büyük bir fayın depremler açısından en üretken fay sınıfına girdiği dikkate alındığında (Sibson, 2002) Marmara Bölgesi nde özellikle Sapanca Gölü altından geçen Kuzey Kol için önemli bir deprem tehlikesinin varlığı açıktır. Sapanca Gölü, KAFZ nun Kuzey Kol u üzerinde yer alır ve Kuzey Kol un 2 fay segmenti (Sapanca-Akyazı ve İzmit-Sapanca segmentleri) arasında oluşan çek-ayır (pull-apart) yapısı sonucu gelişen çukurluk içinde oluşmuştur (Lettis vd., 2002). Sapanca Gölü, İstanbul ve Sakarya Zonları arasındaki paleotektonik bir sütur zonu olan (Intra Pontid Süturu; Şengör ve Yılmaz, 1981) D-B gidişli İzmit-Sapanca Koridoru içerisinde gelişmiştir (Elmas, 2003; Yiğitbaş vd., 2004). Sapanca Gölü nin güney kenarındaki Samanlı Dağları, Kuzey Anadolu Fay Zonu nun Kuzey ve Güney kolları arasında bir basınç sırtı olarak yükselmiştir ( Koçyiğit, 1988) 17 Ağustos 1999 İzmit depremi sırasında bu 2 fay segmenti de kırılmış ve gölün doğu sahilinde faylanmanın karaya çıktığı yerde deprem sırasındaki en büyük yüzey yer değiştirmesi (yaklaşık 5 m) ölçülmüştür (Gülen vd. 2002; Barka vd. 2002) Mudurnu Vadisi depremi kırığı da Sapanca Gölü civarına kadar uzanmıştır (Ambraseys ve Zatopek, 1969). Her ne kadar 1967 Mudurnu Vadisi depreminin yüzey faylanmasının uzanımı göle varmadan sona erse de gölün doğu sahili civarında faylanma olması şüpheli yer değiştirmeler ya da yüzey deformasyonlarına rastlanmıştır. Kuzey, Orta ve Güney Kollar için hesaplanan fay kayma hızları sırasıyla 20, 3 ve 2 mm/yıl dır (Utkucu vd., 2011; Yalçın ve diğ., 2012). Marmara Denizindeki çukurluklar ile Sapanca, İznik ve Manyas gölleri, KAFZ a ait kolların dogrultu atımlı mekanizmayla ilişkili olan çek-ayır (pull-apart) basenler olarak oluşmuşlardır. Bu doğrultu atımlı faylar boyunca yer alan büklüm ve sıçramalar segment sınırlarını meydana getirirler (Çeken, 2007). Bu yapılar kırılmanın tetiklenmesi enerjinin iletimi veya sonlanması rolünü üstlenebilirler (Duman vd., 2007; Yalçın ve Gülen, 2013). Gemlik ve çevresinin ise güncel tektoniği KAF ın güney kolu tarafından kontrol edilir. Akyazı güneyinde 2 kola ayrılan KAF ın güney kolu Geyve adası güneyini morfolojik olarak sınırlar ve batıya doğru sırasıyla Mekece-İznik gölü güney kıyısını izleyerek Gemlik körfezine ulaşır. Yaklaşık 100 km uzunluğundaki bu bölümde KAF ın güney kolunun genel doğrultusu K72 D dur (Şaroğlu ve diğ., 1987). 2

3 1.1. Marmara Bölgesinin Depremselliği KAFZ nun üç kol halinde uzanması ve önemli fay kayma hızlarına sahip olması Marmara Bölgesi nde gerek aletsel gerekse tarihsel dönemde yüksek bir deprem etkinliğine neden olmuştur. Tarihi kaynakların araştırılmaları sonucunda ise bölgede Ms 400 yılından sonra meydana gelmiş büyüklüğü Ms 6.8 olan 43 deprem belirlenmiştir (Papazachos ve Papazachou, 1997; Ambraseys, 2002) MS 6.8 olan 43 depremden 12 adedi Sapanca Gölü ve civarını etkilemiştir. Ayrıca, 1868 depremi tarihi kaynaklarda Sapanca depremi olarak ifade edilmiştir (Şekil 2). Şekil yılları arasında meydana gelen depremleri kapsayan homojen deprem kataloğu kullanılarak elde edilen Marmara Bölgesi depremselliği ve Türkiye nin aktif fayları. Çalışma alanı Sakarya ve Gemlik olmak üzere iki ayrı sismik zon olarak tanımlanmıştır. ( yılları arasındaki, büyüklükleri Mw 4.0 olan depremler Bölgesel Tsunami ve Deprem İzleme Merkezi nden elde edilmiş, aktif faylar Emre ve diğ., 2012 MTA Diri Fay Haritası dan yararlanılarak çizilmiştir.) (Yıldızlar Mw 7-8 büyüklüğündeki depremleri göstermektedir). 3

4 Şekil 2. Marmara Bölgesi ve çevresinin tarihsel depremleri. (Tarihsel Depremler EMME (Earthquake Model of Middle East Region projesi kapsamında ulusal ve uluslararası çalışmalardan derlenmiştir).. 2. YÖNTEM 2.1. Güncel Katalog Analizi Bu çalışmada Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi nden temin edilen ham deprem kataloğu ( ) kullanılmıştır. Katalogtan Reasenberg (1985) ve Wiemer ve Baer, (2000) algoritması kullanılarak deprem (artçı şoklar, tetiklenmiş depremler, deprem fırtınaları gibi deprem kümeleri) çıkarılmıştır (Öncel ve Wyss, 2000; Kalafat vd., 2007; Kalafat, 2010). Depremsellik parametreleri (a, b ve Mc) hesaplamaları zamana bağlı magnitüd türü üzerinden yapılmıştır. 2.2.Deprem parametrelerinin hesaplanması Depremlerin oluş sayıları ile magnitüdleri arasındaki ilişkiyi belirleyen Gutenberg-Richter (GR) bağıntısı deprem istatistiğinin temel bağıntısıdır (Gutenberg ve Richter, 1944). Bu nedenle depremsellik çalışmalarında önemli bir yer tutar. Bu bağıntı; LogN(M)=a-bM (1) şeklindedir ve depremlerin oluş sayısının deprem magnitüdü arttıkça hızlı bir şekilde azaldığını ifade eder. Burada N belli bir magnitüdden büyük deprem sayısı, M magnitüd ve a ve b ise sabitlerdir. a sabiti deprem faaliyetinin düzeyi (kabuğun deprem üretkenliği) ile ilişkilidir ve incelenen bölgenin genişliğine ve gözlem süresine bağlıdır. Fayın kuzey kolunda b değeri 0.6 ile 1.4 arasında değişmiştir (Şekil 3). Bölge için elde edilen kataloğa göre b=0.836+/-0.01, a=5.5 ve Mc(eşik değer magnitüdü)=2.9 olarak hesaplanmıştır. Poyraz ve diğ.,2015 Sakarya ve civarında b değerini 1.0 ± 0.03 ve Mc=0.7 olarak hesaplamışlardır bu değer hesapladığımız değerden oldukça düşüktür bu farkın sebebi kullanılan verinin zaman aralığının farklı olmasıdır. Şekil 3. KAFZ ın kuzey kolu Sakarya ve çevresinde hesaplanan b değeri değişimi haritası (Haritalama işlemi yapıldığı alanın 12 km çevresi 0.02*0.02 grid alanı oluşturularak en az 50 adet olayı kapsayacak şekilde hesaplanmıştır). Kuzey Anadolu Fay Zonu nun güney kolu boyunca b değerinin 0.5 ile 1.4 arasında değişim gösterdiği belirlenmiştir. Güney kola düşen depremlerden elde edilen b değeri b= 1.2 +/-0.1, a= 6.3, Mc değeri ise =2.7 olarak hesaplanmıştır (Şekil 4). 4

5 Şekil 4. KAFZ ın güney kolu Sakarya ve çevresinde hesaplanan b değeri değişimi haritası (Haritalama işleminin yapıldığı alanın 12 km çevresi 0.02*0.02 grid alanı oluşturularak en az 50 adet olayı hesaplanacak şekilde hesaplanmıştır) Stres Tensör Analizleri Bir bölgede kaydedilmiş odak mekanizma çözümlemelerinden yararlanılarak günümüzde deformasyondan sorumlu bölgesel gerilme stres tensörü ve R oranı saptanabilir. Üç asal gerilme (S1, S2, S3) ve bunların göreceli olarak büyüklük ve stres alanının homojenliği ile ilgili değişimleri elde edilmiştir. Çalışılan bölge için elde edilen kısıtlı veri bu bölgenin stres dağılımı bize bir fikir vermekle beraber veri sayısının çok daha fazla olması stres tensör çözümlerinin daha sağlıklı olmasını sağlayacaktır. Bir üç eksenli gerilme tensörü için R değeri 0.5 ten küçük ise transpresif (ters bileşenli doğrultu atım) rejime, R değeri 0.5 ten büyük ise transtensif (normal bileşenli doğrultu atım) rejime karşılık gelir. Bununla ilgili olarak birçok algoritma ileri sürülmüştür (Gephart ve Forsyth, 1984; Michael, 1987) Bu çalışmada lokal stres değişimlerini incelemek amaçlı Michael 1987 ve Gephart, 1990 yöntemleri kullanılmıştır. Buna göre S1, S2, S3 değerleri, stres alanlarının homojenliğine göre değişmiştir. Faylanma türü normal, doğrultu atımlı ve ters faylanma olarak Zoback, 1992 ye göre sınıflandırılmıştır. Sonuçlar; asal eksenlerin konumu ve R değerleri ; Sakarya ve çevresinin trantensif, KAFZ ın güney kol ve çevresinin (Gemlik bölgesinin) ise normal bileşene sahip doğrultu atımlı faylanma gösteren bir tektonik rejim altında olduğunu açıkça göstermektedir. Poyraz ve diğ., 2015 te de Sakarya ve civarı için transtensiyonel bir tektonik rejim öne sürmüştür. 3. SONUÇLAR Yapılan analizler sonucunda 1999 depreminden sonra bölgede 5 büyüklüğünde tek bir deprem oluşurken, büyüklüğü 4 ve civarında 17 adet deprem meydana gelmiştir. b değeri analizleri; 1999 İzmit ve Düzce deprem episantırlarının arasında kalan Hendek-Sakarya civarında 0.6 ile 0.8 olarak düşük değerlerde görülmekteyken, Kuzey Anadolu Fay Zonu nun güney kolu boyunca 0.5 ile 1.4 arasında değişim gösterdiği belirlenmiştir. Bölgede meydana gelen depremlerin moment tensör çözümlerinden yararlanılarak elde edilen stres tensör analizleri incelendiğinde ise; R faktörü ve asal eksenlerin konumu; Sakarya ve çevresinin trantensif, KAFZ ın güney kol ve çevresinin (Gemlik bölgesinin) ise normal bileşene sahip doğrultu atımlı faylanma gösteren bir tektonik rejim altında olduğunu açıkça göstermektedir. Marmara Denizi güneyinde KAF ın güney kolu üzerinde meydana gelen son yy daki en büyük depremler; GB dan KB ya doğru sırasıyla 1944 Edremit Körfezi (Ms=6.8), 1953 Yenice Gönen Ms=7.2 ve 1964 Manyas Depremleri Ms=7 dir. Bu depremlerin zamansal ve mekânsal dağılımları dikkate alındığında GB-KD ya doğru bir deprem göçü dikkat çekicidir. Manyas Gölü nün 5

6 doğusunda Akyazı güneyine kadar olan bölümdeki KAF ın güney kolu üzerinde bilinen büyük tarihsel depremler yalnızca Uluabat-Bursa civarında meydana geldiği rapor edilen 1855a ve 1855b Bursa Depremleridir. Tüm bu özellikler dikkate alındığında batıda Karacabey in doğusunda b değerinin çok fazla düşüş göstermesi olası büyük bir depremin bu arada kalan sismik boşlukta olabileceği sinyallerini bizlere göstermektedir. a) b) Şekil 5. Sakarya ve çevresi için oluşturulan sismik zonda farklı literatür çalışmalarından elde edilen depremlerin moment tensör gerilmelerinden elde edilen R faktörü ve asal eksenlerin konumu, R değerinin magnitüd-frekans histogramı. Şekil 6. Gemlik ve çevresi için oluşturulan zonda hesaplanan R değerleri ve histogramı. Asal eksenlerin konumu ve R değerleri ; Sakarya ve çevresinin trantensif, KAFZ ın güney kol ve çevresinin (Gemlik bölgesinin) ise normal bileşene sahip doğrultu atımlı faylanma gösteren bir tektonik rejim altında olduğunu açıkça göstermektedir (Şekil 5 ve 6). 4. KAYNAKLAR Ambraseys, N.N., 2002, The seismic activity of the Marmara Sea Region over the last 2000 years. Bulletin of the Seismological Society of America, 92, Barka, A. and Kadinsky-Cade, K., Strike-slip fault geometry in Turkey and its influence on earthquake activity. Tectonics, 7, Barka, A., Altunel, E., Sunal, G., Çakır, Z., Dikbaş, A., Yerli, B., Armijo, R., Meyer, B., de Chabalier, J.B., Rockwell, J.R., Dolan, J.R., Hartleb, R., Dawson, T., Christofferson, S., Tucker, A., Fumal, T., Langridge, R., Stenner, H., Lettis, W., Bachhubber, J., Page, W., The surface rupture and slip distribution of the 17 August 1999 İzmit earthquake (M 7.4), North Anatolian Fault. Bull. Seism. Soc. Am. 92,

7 Çeken, U., Marmara Bölgesinin Kuvvetli Yer Hareketi Azalım İlişkisi Modeli; Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi. Duman, T.Y., Emre, Ö., Okumura, K., Awata, Y., Kuzey Anadolu Fayı üzerinde 1999 İzmit depremiyle eşzamanlı oluşan bir çek-ayır havzası: Aktif Tektonik Araştırma Grubu 11. Çalıştayı, sf.58. Elmas, A., Late Cenozoic tectonics and stratigraphy of the northwestern Anatolia: the effects of the North Anatolian Fault to the region. Int J Earth Sci 92: Flerit, F., Armijo, R., King, G.C.P., Meyer, B. and Barka, A., Slip partitioning in the Sea of Marmara pullapart determined from GPS velocity vectors. Geophysical Journal International, 154, 1-7. Gephart, J. W., and Forsyth, D. W., An improved method for determining the regional stress tensor using earthquake focal mechanism data: application to the San Fernando earthquake sequence. J. Geophys. Res. 89, Gephart, J.W., FMSI: a Fortran program for inverting fault/slickenside and earthquake focal mechanism data to obtain the regional stress tensor, Comp. Geosci., 16, Gutenberg, R. And Richter, C. F., Frequency of earthquakes in California. Bulletin of the Seismological Society of America, 34, Gülen, L., Pınar A., Kalafat, D., Özel, N., Horasan, G., Yılmazer, M., Işıkara A.M., Surface Fault Breaks, Aftershock Distribution, and Rupture Process of the August 17, 1999 Izmit, Turkey Earthquake, Bulletin of the Society of America, 92, Kalafat, D., Güneş, Y., Kara, M., Pınar, D., Kekovalı, K., Kuleli, S., Gülen, L., Yılmazer, M., Özel, N.M., Bütünleştirilmiş Homojen Türkiye Deprem Kataloğu ( ; M 4.0): A revised and extended earthquake cataloque for Turkey since 1900 (M 4.0), Boğaziçi Üniversitesi Yayınları No: 977, 558s., Bebek-İstanbul. Kalafat, D., Türkiye Deprem Kataloğunun İstatistik Açıdan Değerledirilmesi: Örnek Çalışma-Statistical Evaluation of Turkey earthquake Catalog: Case Study, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, Yayın No: 1039, 87s., Bebek-İstanbul. Koçyiğit, A., Özkan, S., and Rojay, F. B., Examples from the forearc basin remnants at the active margin of northern neo-tethys; development and emplacement ages of the Anatolion nappe, Turkey, Metu Journal of Pure and Applied Sciences, Vol. 21, No.1-3, pp Lettis, W., J. Bachhuber, R. Witter, C. Brankman, C.E. Randolph, A. Barka, W.D. Page, A. Kaya Influence of releasing stepovers on surface fault rupture and fault segmentation: examples from the 17 August 1999 İzmit earthquake on the North Anatolian Fault, Turkey. Bull. Seism. Soc. Am. 92, Michael, A. J., Determination of stress from slip data: faults and folds. J. Geophys. Res., 89, 11,517 11, 526. Öncel, A.O. and Wyss, M., The major asperities of the 1999 MW=7.4 İzmit earthquake defined by the microseismicity of the two decades before it. Geophysical Journal International, 143, Papazachos, B.C. and Papazachou, C.B., The earthquakes of Greece. Ziti Publication, Thessaloniki, 304 pp. Pondard, N., Armijo, R., King, G.C.P., Meyer, B. and Flerit, F., Fault interactions in the Sea of Marmara pull-apart (North Anatolian Fault): earthquake clustering and propagating earthquake sequences. Geophysical Journal International, 171, 3,

8 Poyraz, S.A., Teoman, U., Türkelli, N., Kahraman, M., Cambaz, D., Mutlu, A., Rost, S., Houseman, G.A., Thompson, D.A., Cornwell, D., Utkucu, M., Gülen, L., New constraints on micro-seismicity and stress state in the western part of the North Anatolian Fault Zone: Observations from a dense seismic array, Tectonophysics, 656, Reasenberg, P., Second-order moment of central California seismicity: J.Geophysics. Res. 90, p Reilinger, R., McClusky, S., Vernant, P., Lawrence, S., Ergintav, S., Cakmak, R., Ozener, H., Kadirov, F., Guliev, I., Stepanyan, R., Nadariya, M., Hahubia, G., Mahmoud, S., Sakr, K., ArRajehi, A., Paradissis, D., Al- Aydrus, A., Prilepin, M., Guseva, T., Enren, E., Dmitrotsa, A., Filikov, S.V., Gomez, F., Al-Ghazzi, R., Karam, G., GPS constraints on continental deformation in the Africa-Arabia-Eurasia continental collision zone and implications for the dynamics of plate interactions. Journal of Geophysical Research, 111, B05411, doi: /2005jb Sibson, R.H., Geology of the crustal earthquake source, International Handbook of Earthquake and Engineering Seismology, Edited by William Lee, Hiroo Kanamori, Paul Jenkins and Carl Kislinger, Vol.81A, p , ISBN: Şaroğlu, F., Emre, Ö. and Kuşçu, İ., Active fault map of Turkey. Publ. Miner. Res. Explor. Ins. Turk., Ankara, Turkey. Şaroğlu, F, Emre, Ö., Boray, A., Türkiye nin Diri Fayları ve depremsellikleri. MTA Raporu. Rapor no:8174.ankara. Şengör, A.M.C. ve Yılmaz, Y., 1981, Tethyan evolution of Turkey : A plate tectonic approach : Tectonophysics,75, Utkucu, M., Budakoğlu, E., Durmuş, H., Marmara Bölgesinde (KB Türkiye) Depremsellik ve Deprem Tehlikesi Üzerine Bir Tartışma, Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Bülteni, 32, Wiemer, Stefan; Baer, Manfred. Mapping and removing quarry blast events from seismicity catalogs. Bulletin of the Seismological Society of America, 2000, 90.2: Wiemer, S., and Wyss, M., Mapping the frequency-magnitude distribution in asperities: an improved technique to calculate recurrence times. J. Geophys. Res., (1997), 102, , 128. Wiemer, S., A software package to analyze seismicity: ZMAP, Seis. Res. Lett., 72(2); Yalçın, H., Gülen, L., Utkucu, M., Kalafat, D., "Marmara ve Çevresinin Depremselliği ve Depremlerin Stres Tensör Analizleri" 9 Ağustos 1912 Mürefte Depreminin (Mw=7.4) 100. Yildönümü Sempozyumu, sf Yiğitbaş E, Elmas A, Sefunç A, Özer, N., Major neotectonic features of eastern Marmara region, Turkey: development of the Adapazarı Karasu Yörük, A., The seismotectonics of the Marmara region (Turkey): results from a microseismic experiment, Tectonophysics, 316, Zoback, M. L., First and second order patterns of stress in the lithosphere: the world stress map project. J. Geophys. Res., 97, 11,703 11,728. 8