BiR BELGE. YEREL YÖNETİM METİNLERİ (V): TURUK ve EBNİYE NİZAMNAMESİ ve GETİRDİKLERİ. Mehmet SEYİTDANLIOGLU

Transkript

1 BiR BELGE YEREL YÖNETİM METİNLERİ (V): TURUK ve EBNİYE NİZAMNAMESİ ve GETİRDİKLERİ Mehmet SEYİTDANLIOGLU 1839 Tanzimat Fermanı ile simgelenen, Osmanlının 19. yüzyıldaki yeniden yapılanması, bir yandan kendi içerisindeki kurumsal-yapısal deği me, diğer taraftan dı dünya ile ve özellikle Avrupa ile ilişkilerinin artması ile hız kazanmı tı. Bu yeniden yapılanma ve deği me, yüzyılın ikinci yarısından sonra giderek daha fazla yoğunla mı, sosyal hayata ve kent ya antısına olan iç ve dı etkiler (özellikle Kırım Savaşı, ) artarak, bu alanda da kurumsal yapılanma ihtiyacı kendisini göstermiştir. Tanzimatçı liderler bu hızlı deği imin farkına varmışlar, artık Osmanlı şehrinin geleneksel kadııık, vakıf, ihtisab ve mimarba~ılık kurumları ilc yönetilemeyeceğini kavramı lardı. 1850'lerden itibaren dönüşüme uğrayan, büyüyen, metropolle meye başlayan İstanbul ve Osmanlı şehirleri yeni ve modern kurumları beklemekteydi. Çoğalan nüfus, hüyüyen ticaret hacmine uygun i merkezleri, artan konut ihtiyacı, ahşap Osmanlı yapısını zaman zaman yok eden yangınlar ve büyüyüp geni leyen kente cevap verebilecek altyapı gibi önemli sorunlar, Tanzimatçı yönetim kadrolarının çözmek zorunda oldukları dev problemleri doğurmuştu. l Yeniçeri Ocağı'nın 1826 yılında kaldırılması, şehrin idaresinde önemli bir fonksiyonu olan kadıyı, uygulama gücünden yoksun bırakmı, vakıflar Evkaf-ı Hümayün Nezareti'ne bağlanmıştı. Osmanlı yapı i lerini yürüten Hassa Mimarları Ocağı, klasik dönemdeki etki ve gücünü kaybetmiş, değişmeye ayak uydurahilecek bir örgütlenmeden uzak bulunuyordu. Ote yandan, 1826 yılında kurulan İhtisab Nezareti, yükümlü tutulduğu belediyecilik hizmetlerini yürütmekte yetersiz kalmaktaydl. 2 Yrd. Doç. Dr.. Hacettepe Üniversitesi Tarih Bölümü Öıretim Üyesi. i ılhan Tekeli. "Ondokuzuncu Yüzyılda İstanbul Metropol Alanının Dönü~ümü,~ Modt'mlt',mt' Sündnde o..anlı Kenll"ri. (Ed. P. Dumont- F. Georgeon). islanbul, 1996, s Ondokuzuncu yüzyılda Osmanlı Chrinin sosyal. ekonomik. ticari deği~me ve geli mcsi hakkında ayrıca ~u eseriere bakılmalıdır. ç. Keyder - E. Özveren-D. Quataert (Ed.) I>uğu AkdenilAle Liman Kentleri. Istanbul Andrc Raymond. Osmanlı Dönt'mindt' Arap Kt'ntleri, (Çev. Ali BerktOlY). İstanbuL. ]995. Musa Çadırcı. Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlt'rinin Sosyal "e Ekonomik Yapılan, Ankara Cengiz Orhonlu. Osmanlı imparatorluğu'nda Şehireilik "t' Ulaljım, (Der. Salih Özbaran), ızmir, ilber Ort.ıylı. Tanzimattan Sonra Mahalli ida~lt'r ( ), Ankara, Aynca bkz. Mehmet Seyitdanlıollu, "Yerel Yönetim Metinleri I", Çağda, Yt'rel Yönt'timler Derıcisi, Cilt 4, Sayı 6. Kasım s ('ağrlill Yerel Yönelimler, Ci1l5, Sayı J, TrmtmlZ 1996, s

2 68 ÇAODAŞ YEREL YÖNETIMLER Bu artlar altındaki, birbirindan kopuk merkezler tarafından yürütülmeye çalı ılan belediye hizmetleri üphesiz yetersiz ve dağınık bir durumda bulunuyordu. Şehirlerin yapı İ leri ise İstanbul dı ında ba ıbo bir halde idi. II. Mahmud, 1831 yılında bu amaçla Ebniye-i IIassa Müdürlüğü'nü kurarak, yapıla ma ve in a faa1iyetlerinin kontrolünü bu merkeze bıraktı. İhtisab Nezareti tarafından yürütülmekte olan sokakların bakım ve onarımı i ini de bu müdürlüğe devretti. 1849'a kadar bu ekilde çalı an Ebniye-i Hassa Müdürlüğü, bu tarihte imparatorluğun genel imar ve bayındırlık i lerini görmek üzere kurulan Nafıa Nezareti'ne bağlanml tır. 3 Öte yandan yerel yönetimlerin kalbi olan belediyelerin kurulmasına 1854 yılında Şehremaneti'nin kurulmasıyla ba landl. 4 Onu 1855 yılında İntizam-ı Şehir Komisyonu'nun kurulması izledi yılında ise Altıncı Daire-i Belediye adıyla Beyoğlu ve Galata bölgeleri için olu turulan ilk modern belediyenin kurulu u tamamlandı. s Yerel yönetimlerin te kilatlanması bu ekilde sürerken, özellikle 1850'lerden sonra ba kent İstanbul'un sorunları ağırla maktaydı. Şehrin artan nüfusuyla birlikte büyüyen konut açığını kar ılamak, buna paralel olarak ehrin yollarının geni letilmesi, yenilerinin açılması ve yangın tehlikesine dayanıklı yeni in aat tekniklerinin (kargir-ta bina yapımı vb.) geli tirilmesi ve standartlarının belirlenmesi gerekmekteydi. Buna uygun bürokrasi ve yasal düzenlemelerin yapılması, hallediimesi gereken sorunlar olarak yöneticilerin kar ısında durmaktaydı. Buna ili kin ilk yasal düzenleme 1839 yılında hazırlanan İlmühaber olmu tur. Tanzimat Fermanı'nın iianıyla aynı yıl yayımlanan bu belge yeni imar dü üncesinin bir ürünüydü. Buna göre, kargir bina yapımı te vik edilmekteydi. Ah ap binalar daha çok kent merkezlerinden uzağa yapılabilecekti. Ayrıca, yeni açılacak mahallelerde geni, düzenli ve geometrik planlamaya dayalı yol ve sokaklar in a edilecekti. Çıkmaz sokaklar bu İlmuhaberle yasaklanıyordu. ilmuhaberi, 1848'de sadece İstanbul için yürürlükte olacak olan Ebniye Nizammtmesi ve Ebniye Beyannamesi izledi yılında ise genel kapsamlı Ebniye Nizamnamesi yayımlandı.'; Bu yasal düzenlemelerin ihtiyaca cevap veremiyerek yetersiz kalması üzerine, 20 Nisan 1859 yılında yukarıda isimlerini sıraladığımız nizamnamelerin hükümlerini birle tiren ve Beyoğlu ve Galata (Altıncı Daire-i Belediye) bölgesi öncelikli uygulama alanı olmak üzere Zokaldara Dair Nizammlme çıkartıldı.' 3 İlhan Tekeli, a.gok., s.19-30; İlber Ortaylı, a.gok, s.l34; Cengiz Orhonlu, a.gok., s Şehremanetinin kurulu~u hk. bkz. Mehmet Seyildanlıotlu. "Yerel Yönetim Metinleri ıv: Şehremanetinin Kurulu u ve Şehremaneti Nizamnamesi," Çağdaş Yerel Yönelimler Dergisi, Cilt S, Sayı 3, Mayıs 1996 s.7s-&2 ve bu yazıda verditimiz kaynaklar. S Altıncı Daire-i Belediye'nin kurulu u hk.. bkz. dipnot 2.,; ılhan Tekeli, a.g.k., s , Mehmet Seyitdanlıotlu, "Yerel Yönetim Metinleri II: Zokaklara Dair Nizamname", Çağdaş Ye",' Yönetimler Dergisi, Cilt S, Sayı ı, Ocak 1996, s. S9-70.

3 BİRBELGE 69 Daha sonra, bu yazımızda yayımladığımız Tunık ve Ebniye Nizamnamesi 8 ile yeni bir düzenlemeye gidildi (1863). Bu yeni nizamname, İstanbul dı ında imparatorluğun bütününü kapsamak üzere hazırlanmı bir yasal düzenleme olmu tur. Yeni düzenleme, yeniden ekillenmekte olan Osmanlı ehrinin altyapı sorunlarına da yasal bir çerçeve getirmekteydi. Su, kanalizasyon, gaz borularının dö enmesi gibi altyapıya ili kin konular ile bunların yapım, bakım ve onarımı belirli standartlara bağlanarak, hükümetin kontrolüne bırakılıyordu. Nizamnameyle kent planlanması ve yapıların yenije tirilmesi çalı malan öngörülmekteydi. Binaların cephelerinden geri çekilmesi suretiyle yolların geni letilmesi ve buna ili kin sorunlar kurala bağlanıyordu. Özellikle, yangın (harik) çıkan bölgelerin yeniden in ası, yolların geni letilmesi ve kargir bina yapımının sağlanması dü üncesiyle birle tirilerek pıanlanmı tı. Yangın çıktığı takdirde, yanan bölgenin haritası çıkarılarak, yeni planlamaya göre hazırlanan parseller, yol geni letme esası göz önünde bulundurularak yapılacaktı (bkz. nizamname). Hiç ku kusuz bu yeni nizamname ile Osmanlı ehrinin fiziki' görünümü deği ime uğramaktaydı. Artık, çağın teknolojisine uygun ta binalar, günümüzde bile sürdürdükleri varlıklarıyla şehrin siluetine yeni ve modern bir kişilik getirecekti. Yasal düzenlemeler 1882 yılında çıkarılan Ebniye Kanunu ile artan ihtiyaçlara cevap verebilecek ekilde yeniden düzenlendi yılında yayımlanan "İlmühaber"le başlayan değişme, ehrin atmosferini Avrupalılaştıran bir çizgide devam etti.' TURUK ve EBNİYE NiZAMNAMESiniR Suret-i I1att-. nümuyun Mucibince Amel Oluna "Sokakların Tevsi'ı' Birinci Madde: Sokakların üzerlerinde müceddeden (yeni) inşa olunacak hane ve ebniye-i sa'ire ve divarlar mürur ve ubura sıkındı virmemek üzere zikr-i ati mikdar zira' hesabıyla yapılacakdır. Ve i'tibar olunan zin!' Fransız metrosunun (metre) üç rub'una (çeyrek) müsavi' bulunacakdır. Evvela birinci sınıfda bulunan turuk-ı ammenin (kamu yolları) geni liği ebniyenin (bina) iki tarafından saıh-ı zemin katlarının dış yüzlerinden ölçülerek la-ekall (an az) onbeş ve ikinci sınıfda bulunanların oniki ve üçüncü sınıfda bulunanların on ve dördüncü sınıfda bulunanların sekiz ve dar ve müteaddid hanelere mahsus olan çıkmaz sokakların geni liği altı ar un olacakdır. Her sokağın nizamnamece kaç 8 Nizamnamenin orijinal metni için bkz. DÜ"lur (Düsıilr-ı Atik), ıstanbul. 1279, s Aynca bkz. yaygın olarak bilinen Dü"ıur, 2. Tertip, Cilt 2, s. 499 vd., ılhan Tekeli.g.k. s.19-3o. Tanzimat dönemi Osmanlı kentlerinde meydana gelen deli meler için aynca bkz. Stdanos Yerasimos, 'Tanzimal'ın Kent Reformu Üzerine", Mod~ml~,m~ Süneinde Oıım.nb K~ntleri, (Ed. P. Dumont-F. Georgeon), İstanbul, 1996, s. 1 1s. İnsanın dirsetinden parmatının ucuna kadarolan uzunluk. al" ın (yakla ık 75 cm).

4 70 ÇAGDAŞ YEREL YÖNETtMLER ar~un olması ikti:zii ideceği bir levhaya yazılarak mezkur sokağın ba~ına yapışdırılacakdır. Sokakların geni~liğinin mikdarı mukaddemce (önceden) ebniye idaresi canibinden t'ayin olunmu~ olan sınınara taksimi (bölünmesi) hususunda zuhura gclebilecek mü~kllat Dersaadet'de (İstanbul) Ticaret Ne:ziireti tarafından ve ta~ralarda vülat (valiler) ve mutasarrıun (mutasarrınar) ve ka'immakamlar tarafından hal ü kat' olunacakdır. Cami.erif havlilerinde (avlularında) ve iskclclerde ve sa'ir meydanlarda ve'l-hasll menafi-i amme (kamu yararı) içün terk olunmu~ olan bi'l-cümle yerlerde ebniye (bina) in~ası külliyyen memnu'dur (yasaktır). ikinci Madde: Zirde (a~ağıda) beyan olunacak mevk'ilerden ma'ada (ba~ka) yerlerde her nev'i caddclerin ve sokakların üstüne müceddeden (yeni) ebniye in~ası ca'iz olmadığı misüllü (gibi) cl-haletü-hazıhi (bugün, halen) mevcud bulunan ebniyenin hedmiyle (yıkılarak) yeniden in~ası veyahud kafes idilerek t'amıri memml' olub fakat bunların sadece adi suretde t'amıri ca'iz olacakdır. Üsküdar'dan Ortaköy'den yukaru Boğaziçi'nde ka'in sahhhancierin arkasında bulunan bağ ve bağçe ve mü~temilat-ı sa'ireye kolaylıkla geçilmek içün zemıninden ahu ar~un irtifa'ında ve dörder ar~un genişlik ve yüksekliğinde köprüler in~a olunabilecekdir. İ~hu nizamnamenin ilan ve i~a'a olunduğu tarihde mezkur mahallerde y'ani Boğaziçi'nde sokak üzerinde ebniyesi bulunan sahilhancler eshabı (sahipleri) taranarından mezkur ebniyenin hedmiyle müceddeden in~asına dahi ruhsal virülür arcak bu halde tarafeyninde (iki yanında) bulunan kon~uları harikden (yangından) muhafaza idecek suretde kargir (ta~) divar in~a itmek veyahud kon~ularının hancleri taranarında otuzar ar~un arsa-i haliyye (bo~ arsa) bırakmak lazımdır. Ve bu binaların geni~liği eskiden bulunduğu mikdarı tecavüz itmeyecekdir (geçmeyecekdir). Ve eğer bu binalar bir kaç kısmı müştemil ise kısımların yekdiğeri arasında otuz ar~un ve ittisalinde bulunan sahilhanclerin hududundan i'tibaren iki tarafında dahi la-ekall be~er ar~un fazla bırakılacakdır. Üçüncü Madde: Birinci maddede gösterilen vüs'at (genişlik) içün icab iden yerler yolun her tarafından nısfiyyet (yarı yarıya) üzere alınur ve yalnız bir tarafında ebniye in~a olunan sokaklarda nizamen terki lazım gelen mikdar yerin msfı (yarısı) ol tarafdan alındıkdan sonra nısf-ı aheri (diğer yarısı) dahi kar~u sırada ebniye in~a veyahud tecdid olunduğu (yenilendiği) vakit alınacakdır. Böyle tevsı'-i tarık (yol genişletmesi) içün alınacak yerler eshabı tarafından meccanen (parasız) terk olunacakdır. Nizamen lazım gclen yeri terk ile in~a kılınmı~ olan ehniyenin i~bu nizama dahilolduğu bilinmesi içün zemin katı yüzünün görünecek bir mahalline bir levha-i tevsı'iyye vaz' olunacak ve bu levhanın vucudu (varlığı) ol ebniyenin artık hasbe'l-ni:t.am (kural gereği) tevsı'-i tarık içün geri çekilmeye mecburiyyeti olmadığına emniyyet virecekdir. Dördüncü Madde: Vüs'ati (geni~liği) bahıda beyan olunan nizama mutabık (uygun) veyahud daha vas'i (geni~) olunan sokaklar hey'et-i asliyyeleri üzere kalacak ve hiç bir kimse bir vesile ile sokağa tecavüz idemeyecekdir.

5 BİRBELGE 71 "SokakJaran İstikometi" Beşinci Madde: Üçüncü ve dördüncü maddelerin ahkarnı henüz istikamet haritası yapılmamı olan sokaklar hakkında cari olub sekizinci maddede beyan olunacağı vechile bir tarikin İstikamet üzere haritası kat'iyyen kararla dırıldığında o keyfiyyeti mealen tarik-i mezkurun ba ına bir levha-i istikamet t'alik (asılacak) ve ol tarikin boyunda in a veyahud tecdtd olunacak (yenilenecek) ebniye harita-yı mezkure mucibince (gcreğince) yapılacakdır. İ bu haritanın icrasında istikamet mülabesesiyle üçüncü madde mucibince tevsi'-i tarık içün terki lazım gelen mikdardan fazla yer terkine mecbur olanlara hükümet tarafından fazla tazmin olunub bi'l-akis ol mikdardan elinde yer kalanlar veyahud fazla kazanmı olanlar ol yerlerin kıymetini hükümete te'diyye idecekıcrdir. Ve i bu istikamet haritasına tatbıkan in a olunan ebniyeye bir Icvha-i istikamet vaz' olunub (konulup) bunun vücudu (varlığı) artık ol ebniyenin girüye çekilmesi lazım gelmiyeceğini bildirecekdir. Alımcı Madde: Meydan ve üç dört yol ağzında bulunan yerler ve ve tarik-i amm (kamu yolu) kabilinden olan rıhtımlar ve yalnız bir tarafına ebniye in a olunabilür tarık hakkında mevadd-ı sabıkanm (önceki maddelerin) ahkarnı cari olamayub bu sureıde haritaları yapılmı olan mahallerde haritalar mucibiince istikamet gösterilerek ol vechile ebniye in a olunacakdır ve henüz haritaları tanzim olunmamı olan mahallcrde hcr istid'a (ba vuru) vuku'nda müteallik (ilgili) olduğu me'murlar tarafından muvakkaten tersım (geçici ol:arak yaptırılacak) ildirilecck harita mucibince ebniye yapdırılacakdır. Yedinci Madde: Be inci maddede beyan olunduğu vechile ahz yahud terk olunacak yerlerin kıymeti birisi ciinib-i hükümetden ve diğeri mülk siihibi tarafından t'ayin olunacak iki mihmandan mürekkeb bir hükm meclisinde takdir olunacakdır. Ve bu iki mihmanlar beyninde (arasında) ittifak hasıl olamadığı halde Dcrsaadet'de Ticaret Ne:t.areti tarafından ve ta ralarda vülaıı ve mutasarrıiin ve ka'immakamlar tarafından bir üçüncü mihman t'ayıniyle kat'-ı haha (fiyat kesimi, belirlenmesi) olunacakdır. Sekizinci Madde: Ebniyeli ve ebniyesiz yerlerde yeniden sokak açmak veyahud mevcud bulunan sokakların istikametine mübaderet olunmak lazım geldikde idare tarafından haritaları tersim olunacakdır (hazırlanacaktır). Ve mezkur yollarda ahikası olan eshiib-ı emlaka (mal sahipleri) ba ka ba ka ilan-ı kcyfiyyct (durum bildirilerek) olunarak kcndüleri haritaları bi'l-mütalaa (görüp inceleycrek) bir güne diyecekleri olduğu haldc ilan tarihindcn on bc günc değin heyan ilmelcri lazım gelecekdir. Zikr olunan haritalar ile imdat-ı vakıa hey'et-i idarenin re'y ve cfkarıyla (görü ü ve oyu) beraber Ticarct Ne:t.aret-i Celilcsi. canibine takdim olunarak zikr olunan haritalar <,levletce kafı suretle kararla dırıldıkdan sonra yedinci maddenin ahkamma tatbikan (hükümlerine bağlı olarak) İ lira olunacak yerlere ber-minval-i muharrer (yazılmı olduğu ckijde) fiy'at vaz' olunacakdır (fiyat konulacaktır). Mihmanlar tarafından t'ayın

6 72 ÇAGOAŞ YEREL YÖNETIMLER olunan tazminat bedelatı ol yerlerin tasarrufuna ba lanılmazdan ewelce eshabına te'diyye ve ira kılınacakdır (ödenecektir). Dokuzuncu Madde: Bir kimse yahud bir irket eser-i bina olmayan arazi ve bostanlar üzerine ebniye in asıyla müceddeden (yeniden) mahalle te kil idecek oldukda evvel emirde (ilk i olarak) bunun bir kıt'a haritasını tanzim ile (düzenleyerek) Ticaret Nezareti'ne takdim idecekdir. Nezaret dahi icab iden makam ve mevk'i1er ile bi'l-muharebe (haberle erek) bunun münasib olub olmadığını ve mahazir ve menaciini (zarar ve yararlannı) tahkik ve menari-i umumiyyece icrası lazım gelen era'iti Cayin iderek (yapımının genci menfaate uygun olup olmadığını belirleyerek) harita-yı mezkureyi bir kıt'a takrir ilc (bir yazı ile) Bab-ı Ali'ye takdim eyleyecekdir (hükümete sunacakdır). Bu haritanın kabulüyle mahallenin in ası irade-i mahsusa-i ahane suduruna menutdur (bu iznin kabulu padi ahın onayına bağlıdır). Ve ale'l-umum böyle ham arazi üzerine ebniye in a olunacak oldukda gerek arazi-i miriyye (devlet arazisi) olsun ve gerek arazi-i vakfiyyeden (vakıf arazisi) bulunsun yapılacak ebniye mülk olmak üzere yeddlerine (ellerine) mukataa-i zemin olarak icare takdir olunacakdır, (üzerine bina vb. eyler yapılan devlet arazisinin, onda biri devlete vergi verilerek kullanılması sistemi). Onııııeu Madde: Balada zikr olunan dokuz maddenin ahkarnı sokak üzerinde bulunan ebniye-i hayriyye ve miriyye ve sa'ir her nev'i (çe İt) ebniye hakkında bila istisna mer'iü 'l-icra olacakdır. Onbirinci Madde: Sokak altında y'ani zir-i zeminde ber-vech-i ati otuz üçüncü maddede münderic olan suretden ma 'ada bir güne in aat icra olunamayub bir yolun müceddeden açılması veyahud tevsi'i ve istikameti mümısebetiyle sokağa terk olunmu olan yerde dahi sahibinin hakk-ı tasarrufu kü1liyyen sakıı olacağından (tasarruf hakkı kalmayacağından) bu makule (gibi) yerlerin altında sahibi mahzen vesa'ire hafr idemez (kazı yapamaz) ve bu yerlerde bulunan ta ve tuğla ve divar gibi e ya ve enkaz lede'l-icab (gerektiğinde) canib-i hükümetden tenbih olunduğu vakit sahibi tarafından kaldınlacakdır. "Muhterik Mahallfit tl Onikinci Madde: Etrafı yol ile mahdud adalar veyahud mahalleler muhterik oldukda sokaklar mücerred tevsi' ve istikamet ve tathir zımnında icabı (çevresi yol ile, çevrili ev ve sokaklar yandığında yeniden geni letilmesi, yönü ve aydınlık ve temizliği için) vechiyle tanzim ve tesviyye olunacakdır. Binaen-aleyh, mahall-ı mezkurun bir harita-yı umumiyyesi tersim olunub (hazırlanıp), öyle ki, harita-yı mezkurede ewcla, harikden mukaddem mevcud olan kadim yollar (yangından önce var olan eski yollar) ve arsalar ile bunların mesaha-i saıhiyyeleri (yüzölçümleri) ve saniyen, müceddeden açılacak sokaklar ile yeniden yer sahibierine a'id olacak arsaların dahi mesaha-i sathiyyeleri resm ve i aret olunacakdır. İ bu haritanın tersimiyle (hazırlanmas1yla) taksim olunacak arsalar

7 BİR BELGE 73 mümkün mertebe murabb'a (kare şeklinde, dört köşeli) veyahud müstetilü'l-şekl. olarak satıhlarıyla sokak yüzleri kadim arsaların sath ve yüzlerine kıyas ve nisbetle olacak ve herkese eski arsasının feva'id ve muhassenatına göre bir tahsis kıhnacakdır. Ve bu haritanın suret-i tensm ve icrası yeni sokaklara da'ir olan sekizinci maddenin evvelki üç fıkrasına tatbikan olacakdır. Bu misünü mahallerin tesviyyesinde tevsi'-i tarik İçün (yolun genişletilmesi içün) terki lazım gelen yerden zay'i olmuş veyahud kazanılmış mahallerin kıymeti da'ire-i belediyye bulunan mahallerde beşinci madde ahkamına tevfikan (bağlı olarak) tesviyye olunacakdır ve henüz da'ire-i belediyye olmayan yerlerde muhterik mahaller içün vuku' bulacak zayi'at arsa sahibierine a'id olacakdır. Ve bu suretde zay'i olan yer herkesin taht-ı tasarrufunda bulunan arsanın mikdar-ı kadimi nisbetiyle taksim olunacakdır. Onüçüncü Madde: Tesviyyesi liizım gelen muhterik bir adada hey'et-i haliyyesiyle kalmış olan veyahud bazı mahalleri muhterik olub otuz altıncı madde hükmünce t'amiri gayri-memnu' bulunan ebniye on ikinci maddenin hükmünden kalub fakat istikameti kararla mış sokaklara da'ir olan beşinci ve altıncı ve yedinci maddelerin ahkamına tab'i olacakdır. Ondördüncü Madde: Yeni yollar açılmak veyahud tevs'i ve istikamet-i tarık ka'idesi icra olunmak sebebiyle mukaddema (önceden) üzerinde hane bulunan bir arsa hane inşasına elvirmeyecek suretde küçük yahud biçimsiz kalur ise iuisalinde (bitişiğinde) bulunan arsa sahibieri kendü hanelerini müccddcden inşaya mübaşerellerinde (başladıklarında) işbu küçük arsa sahibine akçasıyla bir mikdar yer virmeğe mecbur olacak ve işbu arsa sahibi bu suretle yer almağa razı olmaz ise ittisalinde bulunan arsa sahibierine bu arsa-i nakısenin (eksik, küçük arsa) İştirası teklif olunacakdır (kendisinin satın alması teklif edilecektir). Ve iki tarafdan dahı İstinkaf (kabul etmeme) vuku' bulur ise yedinci maddenin hükmüne tatbıkan gerek ol arazi-i nakısenin ve gerek iuisalinde bulunan arsaların fiyatı takdir olunarak kafresi (tamamı) dinib-i hükümetden alınub badehu (sonradan) satılacakdır. "Ebniyenin Sokak Yüzünde Olan Çıkma ve Çıkındıları" Onbeşinci Madde: İşbu nizamname ile t'ayin olunacak çıkmalardan başka bundan böyle sokak yüzlerine çıkma yapılamayacakdır ve her bir katın çıkmalan ol katın haıı-ı istikametinden i'ıibaren hesab olunacakdır. Zemin üzerindeki katın hatt-ı istikameti ni7.amnamenin birinci ve üçüncü maddelerinde beyan olunan surete tevfikan Cayin kılınacakdır ve yukaruki katlann hatt-ı istikameti eğer şehnişin (bir odanın pencereli sokak çıkıntası) veyahud üzeri kapalu balkon olur ise zemin katınm hall-ı istikametine (zemin katı ile aynı çizgide, yönde) nisbetle taşra (dışarı) çıkarılabilecekdir ve fakat işbu çıkmalar atiü'z-zikr (yukanda belirtildiği gibi) hudud-ı hesabiyyeyi tecavüz itmeyecekdir (hesaplanan sınırı aşmayacaktar).

8 74 ÇAOUAŞ YEREL YÖNETiMLER Parmak Ar un 18 ı meydan ve rıhtımlarda 12 1 on iki ar un ve daha ziyade vas'i (geni ) olan yollarda 6 1 on ar un vüs'atinde (geni liğinde) olan yollarda 1 sekiz ar un olan yollarda 18 altı af un olan yoııarda ve çıkmaz sokaklarda Onalılltcı Madde: Hududu madde-i anifede (bir önceki maddede) gösterilen mikdarı tecavüz itmernek (a mamak) artıyla evlerin sokak yüzleri tarafına her ne resimde olur ise olur ise olsun ehni ınler ve 'açuk ve kapalu balkonlar in ası mücaz olacakdır ve bu ehni ınler ilc balkonlar zemınden ekaıli (en az) be ar un irtifaında (yüksekliğinde) bulunacakdır ve bunlar eğrüler ve sa'ir eyler ilc tutturulabilüb fakat bunların divar üzerinde müstenid (dayalı) olduğu mahaıı ile zemin arasında la-ekall (en az) üç ar un mesafe bulundurulacakdır ve her bir katın balkon ve ehni ınlerinin tuh (geni liği) ol katın yüzünün tutunun üçde ikisini tecavüz itmeyecekdir. Yekdiğere muttasıl (biti ik) iki hancnin balkon ve ehni inleri aralannda la-ekaıı dört ar un fasıla (aralık) bırağulmak lazımdır ve bu babda bir münal".aa (anla mazhk) ve mü kilat zuhur ider ise zikr olunan haneler sahibierinden her birisi kendü balkon veyahud ehni ınlerini kon usunun hanesi hududundan la-ekall iki ar un u7..akca yapdıracakdır. Oııyedinci Madde: Hutut-I istikamet (yön, taraf haıjan, sınırlan) üzerinde olan çıkındılar atıü'z-zikr (yukanda belirtilen) hududu tecavüz idemeyecekdir. I)armak Arşun 1 ka pu e ikleri. 2 müdevver (yuvarlak) sütun. 4 pencere pervazı ve panjur ve kanad. 6 yağmur suyu borulan ve sandıkları ve dükkan önlerine vaz'olunan (konulan) cam çerçeve ve zemin katların ve dükkanıarın pencereıcrine konulan timur parmaklıklar ve çenberler ve dükkan yüzüne asılan askılar. 1 zeminden la-ekall dört ar un irtifa'ında bulunmak artıyla dükkan kepenkleri ve oluklar dahil olduğu halde saçaklar. 2 dükkan mağazalar önlerinde bulunan tenteler ki, la-ekall zeminden dörtar un irtifa'ında bulunmaları artdır ve bunların divara müstenin olan sırık veyahud kollan zeminden la-ekall üç ar un irtifa'ında ve bu sırık ve kolların inhinaları (eğimleri) kırkbe derece olacaktır.

9 BIRBELGE 75 2 zeminden hı-ekall be ar un irtifa'ında olmak artıyla asılan fenerler. Onsekizinci Madde: Nerdiban. (merdiven) ve basamak ve sed ve manzen penceresi gibi yol üzerinde yer tutan ve çıkıntı peyda iden her nev'i inşaat külliyyen memnu'dur. OndokuzUlICU Madde: Ber-mİnval-İ sabık çıkma çıkındılar hakkında olan mevadd nizamiyyenin ahkarnı yalnız yol ve meydan üzerinde ve tarik-i amme (kamuya ait yol) üzerinde olan rıhtımlar üzerinde bulunan binaların yüzlerine rac'i olub binanın diğer yüzlerini sahibi dilediği gibi yapdırabilecekdir. İşbuondokuzııııcu mdddeye bd-iıaıı-ılıümdyıin zeyl (ek) olunan fikradır. Önünde tarik-i amme olmayan yayalann famır ve inşasında tarafeyninde (iki yanında) bulunan sahilhancler hizasını tecavüz idemeyüb fakat binanın vasatında bulunan oda en büyük caddeler hakkında olan hükme tatbıkan bir ar un on sekiz parmak i1erü çıkanlabilecckdir. Şu kadar ki, iki tarafında muttasıl komşuları razı olub diğerlerine zararı ve mevk'icc bir mahzuru olmadığı Ebniye Meclisi'nden i'lam ve Bab-ı Ali'ce dahı tasdık olunduğuhalde ilerüye çıkılmak di'iz olur.!lirtim'-. Ebniye ll yitmiııci Madde: Gerek sokak üzerinde ve gerek girüde bulunsun bir binanın yüzünün her bir tarafının irtira'ı yüz tarafının zemıninden evsat tabana (orta taban) kadar her nev'i kargir (taş bina) içün yirmi ve ahşab (ağaç bina) içün on dört arşun olacakdır. Damların tahta-puş (tahta örtü) ve meh-tabyclerin (ay ışığında oturmak için hazırlanmış üstü açık kameriye) zemınden irtira'ı saıifü'zzikr (belirtildiği gibi) hududu altı arşundan ziyade tecavüz itmeyecekdir. YiJmibirinci Madde: Yokuşlu arsa üzerinde bulunan binanın irtira'. en yüksek tararıyla en alçak tarafının İrtifa'larından bir hadd-i vasat (ortalama) alınarak anın üzerine hesab olunacakdır. Fakat her halde en yüksek tarafın irtira'ı kargir içün yirmi altı ve ahşab içün yirmi arşunu tecavüz itmeyecekdir. Yirmiüçüncü Madde: Çıkındılara ve İrtifa'-İ binaya da'ir olan mevadd-ı sabıkanın (eski maddelerin) havi olduğu ahkam ebniye-i umumıyye yani ebniye-i hayriyye ve mıriyye hakkında cari olmayacakdır. "Ilarm Hakkında Tedabir" Yirmidördüncü Madde: Bacalann kaffesi harikden (yangın) salim olacak ve suhiilet ilc Camır ve leıhır olunacak (temizlenceek) sureıde inşa olunacakdır ve ocaklar taş kemer veyahud yanmaz şeyler üzerinde olacakdır. Ve bacalar aşağıdan yukaruya kadar tuğla veyahud taş ve halis (iyi) harçla yapılacakdır. Ve bacalar damdan la-ekall iki arşun yüksek olacak ve fakat ahşab bölmclere muttası olan ve bir ahşab binaya la-eka II iki arşun karıb (yakın) bulunan bacalar

10 76 ÇAOOAŞ YEREL YÖNETİMLER i bu ah ablardan iki ar un yüksek yapılacakdır. Künk ilc baca inşasına asla ruhsat (izin) verilmeyecekdir. Bacanın harici yüzünden i'tibaren altı parmak mesafe b 'adi olmadıkca etrafına ağaç ve tahta vesa'ir ahşab şeyler vaz'ı ca'iz olmayacakdır. Soba ile kahve ocağının ateş yanan yerlerinin la-ekall sekiz parmağa kadar önleri kabil-i ihtirak olmayan (yanması mümkün olmayan) mevadd (maddeler) ile döşenmelidir. Soba boruları ilc sa'ir duman geçen m'adeni borular her tarafdan altı parmak mesafesine kadar ahşabdan olan her nev'i şeylerden uzak olacakdır ve misüllü ahşab içinden geçürülecek boruların katrandan geçeceği sokabın kutru on iki parmak büyük olacak ve sokab-ı mezkur sac tahta ile kapadılacakdır. Ahşab döşemeden geçecek m'adeni borular m'aden. boru veyahud künk içinden gecürülecek ve bunlar ilc asıl boruların arası iki parmak açık bırakılacakdır. Ahşab binaların yukaru katlarında yirlü matbah (mutfak) inşası ca'iz olmayacakdır. Yirmibeşinci Madde: Hanlar büsbütün kargir olarak inşa olunub odaların içinde icab iden döşeme ve dolab misüııü şeylerden başka hiç bir şey içün ahşab kullanılmayacakdır. Oda haricine ve hanın meydanına ahşabdan ebniye yapılmayacakdır. Fakat oda mutasarrıoarının ekseriyyet-i, arasıyla meydanın ortasına bir kargir dükkan inşası ca'iz olabilür ise de bu suretde cevanib-i erbaadan (dört bir yanından) han divarının iç tarafıyla dükkan arasında la-ekaii sekiz arşun arzında fazla kalmak lazım gelecekdir. Yirmialtıncı Madde: Fırunlar, hamamlar ve fabrikalar ve dcrununda (içinde) giceleri iş işlenilen ve ateş isı'imali lazım gelen bi'l-cümle dükkanıarın divarları kargir ve kapularıyla kanad veya kepenkleri sac kaplu olacakdır. Dökmeci ve timurcu fabrikaları ve dükkanıarı büsbütün kargir ve kapusuyla kepengi timur olacakdır ve ale'l-umum dükkanıarın tamları (çatıları)ya m'aden. bir şey ile kaplanmak veyahud harc ilc kiremit bastırılmak lazımdır. Yirmiyedinci Madde: Kağıd ve bez parçaları ve ale'l-umum kolaylıkla muhterik olan kaffe-i emtia ve eşya vaz' olunacak mağazalar büsbütün kargir ve kapularıyla kepenkleri timur olacakdır ve bundan başka eğer konulacak eşya zeytun yağı ve katran enva'ı müskirat (içki) misüııü eşya-yı may'i ise mağazalann zemini sokağın sathından la-ekah bir arşun alçak olacakdır. Gerek ticaret içün ve gerek hamam ve fırunlarda kullanılmak üzere içine odun ve odun kömürü ve kereste vaz' olunan anbarlar kargir divar ilc muhatt (çevrili) ve üstü muskaf olacakdır ve bu misüııü anbarlar haneler civarına yapılacak olduğu halde taraf-ı hükümetden ruhsat-ı mahsusa İstİhsiili lazım gelecekdir. Yirmisekizinci Madde: Ebniyenin üstüne tahta puş ve mehtabiye (ay ışığında oturmak için hazırlanmış üstü açık kameriye) yapdınlması ca'iz ise de harikden muhafaza olunmak içün bu misüllü şeyler taş ve tuğla ve sac ve halis harc gibi ateşe dayanur şeyler ile döşendirilecekdir. Evlerin damlan tahta vesa'ir kabil-i iltihab (alevalabilir) olan şeylerle örtülmeyecekdir.

11 BİRBELGE 77 YumidokuzUlıcu Madde: Hatt-ı istikametleri kafiyyen kararla mı olan sokaklarda devlet kendüsü lüzum gördüğü veyahud dev,i'ir-i belediye meclisleri tarafından esbab beyanıyla taleb vuku'bulduğu halde ah ab ebniye in asını men' idebilecek veyahud bu misüllü ah ab ebniye in asına bazı era'it ile ira'e-i ruhsat eyleyccekdir (ruhsat verecekdir). "Mevadd-, şeni" Otuzuncu Madde: Tarik üzerinde bulunan saçaklara teneke veya diğer bir m'adenden oluklar vaz' olunarak suları zemine kadar borular ile indirilecekdir. Otuzbirinci Madde: Ebniye in ası içün lazım gelecek kereste ve harc ve sa'ir e yanın yol üzerine vaz' olunmasına mecburiyyet hasıl oluduğu halde bu e yanın muvakkaten duracağı mahallin vüs'ati (yerin geni liği) canib-i hükümetden t'ayin olunacakdır. Lakin mürur ve ubura (geli, geçi c ) man'i olmamak üzere her halde sokağa la-ekall be ar un mahall-i hali (bo yer) bırakılmasılazımdır. Otuzikinci Madde: Bina derununda bo havli ve bağçe ve diğer açıklık bulunduğu ve sokakda dahi henüz ana lağımı olmadığı halde yolların altında lağım kapusu hafrine (kazılmasına) müsaade olunacak ise de etrafı kargir ve üstüne ta kemer yapdırılacakdır. Böyle sokaklarda umumı lağım yolu açıldiğında mevcud olan lağım kapuları kapatdırılacak ve bunların kapatdırma masarifi sahibieri tarafından tesviye itdirilecekdir. Otuzüçüncü Madde: Sokaklardan geçecek su ve gaz boruları ve su yolları ve lağım misüllü eylerin in a veya t'amirlerihükümetin nezaretiyle yapdırılarak masarimt-ı vakıası sahibieri tarafından tesviyye olunacakdır. Otuzdördüncü Madde: Ziyadesiyle mü rif-i harab olmu olan (yıkılmaya yüz tutmu olan) veyahud' fena in 3 olunmasından dolayı yıkılması meczum hükmünde bulunan divar ve binaların ahaliyi tehlikeden vikaye (korumak) içün ebniye idaresi veyahud belediye tarafından hedm olunmasına (yıkılmasına) tenbiye olunacakdır. Bu ruakule binaların hedm ildirilmesi sahibi tarafına on be gün zarfında iki dera tenbiye itdirilüb müddet-i mezkure zarfında (bu süre içerisinde) sahib-i bina hedm itdirmez ise canib-i hükümetden hedm itdirilerek masa rif-i vakıası sahibinden ahz olunacakdır. "Sokaklarıo Levha ve Numeroları*' Otuzbeşinci Madde: Sokak ve meydanların İsim ve öhretlerini mübeyyen kö e ba larıyla münasib yerlere vaz' olunacak levhaların ve sokak üzerinde olan haneleri n numerolarının ve sokakların tevsi' ve istikamet levhalarını vaz'ı (konulması) ve tecdid (yenilenmesi) ve t'amiri içün lazım gelen masarif sahibieri tarafından te'diyye kılınacakdır (ödenecekdir). Bozulmu ve fenaıa mı olan numcra levhaları heman tecdid itdirilerek (yenile tirilerek) kezalik (yine) masarifi sahibieri tarafından ahz olunacakdır. Ve yeni binalara numcra vaz' olunmak üzere senede' iki dera yoklama usulü İcra kıhnacakdır. Tevsi' ve

12 78 ÇAGOAŞ YEREL YÖNETİMLER İstikamet levhalarına gelince bunlar ebniyenin tecdidinde (yenilendiğinde) veyahud girü çekilme mecburiyyeti olmayan haneler eshiibı tarafından esbiib heyanıyla istid'a vuku'unda vaz' olunacakdır. "T'amirat-. Memnfia" Otuzaltıncı Madde: Atiü'z-zikr (yukarıda belirtilen) inşaat ve t'amiratm icrası memmj' (yasak) olduğundan bunlar İçün asla ruhsat virilmeyecekdir. "Evvelen Bi'l-cümle Sokaklarda ve Bi'l-cümle Ebniye Hakkında" İrtira'ı (yüksekliği) yerden beş arşun ekall (az) olan şehnişinlerin m'adeni ve ahşab taban ve direk ve taş ilc famiri. İrtira'ı yerden dört arşun ekall olan dükkanıarın saçak ve kepenklerinin t'amiri. "Saniyen Ri'l-cümle Sokaklarda İken Yalnız Girü Çekilmeğe Mecbur Olan Ehniye Hakkında" Her kangı (hangi) kalın olur ise olsun kafes suretiyle t'amiri. Zemin üzerinde bulunan ebniyenin veyahud üzerinde katlar olan divarların sokak yüzlerinin m'adenı ve ahşab direk ve tabanlar ve tuğla ve bulunmuş taşlar ve alçı emsiili şeyler ile t'amiri. Muhafaza divarlarının hatkıl (duvarı kuvvetlendirrnek için araya konulan kereste veya tuğla tabaka) ve tuğla ve her nev'i taşlar ve alçı ve emsali şeyler ile t'a mir i. "Salisen liatt İstikametleri Kararlaşdırdmış Olan Sokaklarda ve Rila-istisna Ui'lcümle İnşaat Hakkında" Yol üzerinde yer tutan çıkındı peydii iden nerdiban ve basamak ve mahzem ve pencerelerinin t'amiri. "Rabian HaU istikametleri Kararlaşdıralmış Olan Sokaklarda ve Fakat Girü Çekilmeğe Mecbur Olan Ebniye Hakkında" Her kangı katın yüz tarafının bir parçası olur ise olsun eğer işbu parça şehnişınlerin hall istikametleri içün t'emın olunmuş olan hududun haricinde ise m'adenı ve ahşab taban ve direk ve tuğla ve bulunmuş ta ve alçı ve emsiili şeyler ile t 'amiri. "Hamisan Ahşab Ebniye İnşası Memnfi' Olan Sokaklarda Bulunan Bi'l-cümle Ahşab Ebniye liakkında" Bİr binanın her kangı tarafının olur ise olsun kaplamasının kü1liyyen tecdidi (bütünüyle yenilenmesi).

13 BıR BELGE 79 "Ebniyenin Yüz Tarafının Nizama Tevtikini İcab İtdıren Ameliyat" Otuzyedinci Madde: İn aat ve l'amirat sırası~da cshiib-ı emlaki ve kaıralan tevsi' veya İstikamet-i tarik içün üçüncü ve be inci maddelere tevfik (uygun) harekete mecbur iden ameliyat bunlardır. "Evvelen" BHa-istisna bi'l-cümle meydan ve büyük ve küçük sokaklar.ve tarik-i amme kabilinden olan Boğaziçi nhtımlan üzerine yüzleri olan hane ve divar ve ebniye-i sa'irenin zemin katının yahud diğer bir katının veya bir ehni inin in a ve tecdidi veya kafes suretiyle Camiri ve her katın mebna-yı aleyhi olan (temeli, dayanağı olan) bir divann ve alt katın ağaç veya timur direkle ve tuğla ve yontma ta lar ve alçı ve emsali eyler t'amiri ve muhafaza divarlannın halıl ve tuğla ve her nev'j ta ve alçı ve emsiili eyler ilc l'amiri. "Saniyen" İstikameti kat'iyyen mi.ıkarrer (kesin olarak kararla tınlmı ) olan sokakda bulunan ebniyenin her kangı katının olur ise olsun bir parçasının m'adeni veya ah ab direkler ve tabanlar ve tuğla ve yonıma ta lar ve alçı ve emsali eyler ile t'amiri. Otuzsekizinci Madde: Bir divann yahud alt katın istikamet us~lünce tecdidi üst katların dahi tecdidini istilzam ider. Şol art ilc ki, bu katlar sokağın zemininden ekaili be ar un irtira'ında olmaya veyahud otuzaltıncı madde ile men' olunan t'amiratı icab itdirecek ola. Oıuzdokuzuııcu Madde: Girü çekilmeye mecbur olan bir kargir dükkan veyahud bir divar üzerine bir kat ilavesi ve bir hancnin üst katlannın yeniden in ası ca'iz olacakdır. Şol artla ki, a ağı katın yüzü girü çekilmi y'ani ni;t.amen mukarrer olan hatt üzerine yapılmı gibi farz olunarak yukaruki ka1.1ar ana göre in a ve tecdid oluna ve bundan ba ka i bu a'malat-ı in aiyye (yapım i leri) ve lecdidiyye divarlar veyahud a ağı katlar içün otuz ahıncı madde ilc memnu' (yasak) olan t'aminitı istilzam itmiye. ' "Ebniyenin Yüz TaraflOln Nizama Tevfikine Mecburiyyet Virmeyen Ameliyyat" Kırkuıcı Madde: Otuzaltıncı madde ile memnu' olmayan ve otuzyedinci maddede dahil bulunmayan amcliyyat üçüncü veyahud be inci maddeye tevfik harekete mecbur olmaksızın icra olunabilür. "Ruhsat Tezkeresi" Kırkbirinci Madde: Gerek eshab-ı emlak ve gerek kalfalardan hiç bir kimesne ni7iimen muaayyen olan rüsumat (vergiler) ve masariratı eda ve ira itmedikce hiç bir güne in aat ve Camirat i lerine müba enet idemeyeccklcrdir (ba layamayacaklardır). Ve i bu rüsumat içün kendülere virülecek makbuz

14 80 ÇAGDAŞ YEREL YÖNETIMLER senedatı ruhsat teziikiri makamında tutularak bu vechile sened aldıkdan sonra kırkikinci maddede zikr olunacak ahvalden mıi'ada her güne ameliyatı diğer muamelat icrasına mecbur itmeksizin icra idebileceklerdir. Fakat İ bu nizamnamenin rcnce olan ahkamına tevfik (uygun) harekete mecbur olacaklardır. "Ebniyenin Sokak Yüzü Sath. İçün Tezkere" Kırkikinci Madde: Otuzsekizinci maddede beyan olunan ameliyatı icra idecek kaıralar ve ebniyenin kaırası olmadığı halde eshabı eğer yapacakları eyler meydanlarda ve rıhtımlar üzerinde veyahud levha-i tevsı'iyyesi olmayan sokaklarda ise kırkbirinci maddede beyan olunduğu vechile lazım gelen ruhsat tezkcresinde ma'ada mücerred ebniyelerinin yüzlerinin sathıoı gösterilecek surete tevfikan in a eylemeleriçün bir kıt'a satıh tezkeresi dahi alacaklardır ve eğer bu yapılacak eyler levha-i tcvsı'iyyesi vaz' olunmu olan sokaklarda bulunur ise kaıraların ve anların olmadığı halde eshab-ı ebniyenin ol halde satıh tezkeresi almaları iktiza itmeyüb (gerekmeyip) üçüncü madde ilc Cayın olunan nizam ve ka'ideyi kendü me'uliyyet-i zatiyyeleri tahtında (altında) odlarak İcra ilc ebniyelerinin sathıoı kendüleri tersım ideceklerdir ve her nokta ki, i bu üçüncü maddenin icrası hakkında i tibah ( üphe) veyahud hem-civarlarıyla münazaa vuku' bulur ise o halde satıh tezkeresi talebine mecbur olacakiardır. 1~'Mugayyir-i Nizam Olarak Vuku'a Gelen Hareketler" Kırküçüncü Madde: İ bu nizamnamenin in a ve Camırce olan era'itine muhalir olarak kaıralar veyahud kaırası olmayan ebniyenin eshabı taraflarından bir güne hareket vuku' bulduğu halde kendülerinden be aded beyaz be lik Meddiye ceza-yı nakdı alındıkdan sonra in a eylemi olduğu mahalli i bu nizammlmeye tatbıkan t'adil ve tesvıyyeye mecbur olacakdır. Ve bu Cadil ve. tesvıyye içün bir mah (ay) müddet virülüb müddet-i mezkur zarrında nizama tevfik hareket itmedikleri halde tekrar on be lik dahi ceza-yı nakdi daha alındıkdan sonra niziima tatbıkan hareket eylemeleriçün haklarında muamcle-i cebriyye icra olunacakdır. Kırlalördüncü 'Madde: Binasına hod be hod tevsı' veya istikamet levhası vaz' iden kimseden be Mecidiye altunu ceza-yı nakdi ahz olunacakdır. Kırkbeşinci Madde: İ bu nizamnamenin ne r ve ilanından sonra buna mugayyir (aykırı) olarak vuku'a gelecek hareketler vuku'uyla zcihire ihracı beyninde mürur iden zaman her ne kadar olur ise olsun ebniye müretti leri ve mühendisler ve ebniye ve turuk-ı amme me'murları taraflarından canib-i hükümete ihbar olunacakdır. Kırkalııııcı Madde: Hilaf-! nizam olarak vuku' bulan hareketledir. Dcrsaadet'de (İstanbul'da) ise Ebniye Meclisi bir divan-. muhakeme ekline girerek orada ve da'ire-i belediye olan yerlerde veya sa'ir ehir ve kasabatda da'ire-i belediyenin veyahud mahallı meclisinin üç nerer a'zasından mürekkeb

15 B!J{ BELGE 81 bir divanda rü'yel ve hükm olunacak ve bu a'za Dcrsaadefde Ticaret Nezaret-i celilesi canibinden (tarafından) ve ta ralarda vülat (valiler) ve mutasarrıfin (mutasarrınar) ve ka'immakamlar tarafından t'ayin kılınacakdır. Ve böyle hilaf-. nizam hareketle müttehem olanlar (suçlananlar) kangı gün muhakeme olunacakjarı kendülere ewelce haber virilecekdir. Ve bu divanların hükm ve kararı kat'i olub heman icra itdirilecek ve bunun içün bir güne harc alınmayacakdır. "Nasb Olunacak Mihmanlara Da'ir" Kırkyedinci Madde: İ bu nizamnamede zikr olunan bazı maddelerin kc f ve tahmini içün tarafeynden (iki tarafdan) nasb olunacak mihmanların misafiri hükümet ile eshab-ı emlak tararıarından nısfiyyet üzere (yarı yarıya) tesviyye olunacak ve kendüsüne a'id olan akçadan dolayı bir mihman ilc hükümet veya. sahib-i mülk beyninde (arasında) ihtilaf vuku'a geldiği halde masıahat kırkaltıncı maddede zikr olunan divanlar m'arifeıiyle fasl ve rü'yet olunacakdır. ItIlatime tl Kırksekizinci Madde: İ bu nızamname İstanbul ve Bilad-ı Selase'de ve ~ehirlerde ve büyücek kasabalarda mer'iü'l-icni (yürürlükte) olacakdır. D,i'ire-i Belediyye yahud liva meclisieri esbab (neden) beyanıyla istid'a vuku'unda b'azı bilad içün i~bu nizamnameye diğer mevadd ihivesi ve b'azı Cadilat İcrası ca'iz olacakdır. Fakat i hu ilave veya fadll olunacak mevadd devletce kabul ve tasdik olunmadıkca mer'iü'l-icra olmayacakdır. Kır/aJokıızlillCll Madde: İ hu nizamnamenin ilanı tarihinden i'tiharen eski Ebniye Ni71İmnamesİ mülgadır.