TURİZM EĞİTİMİ ALAN ÖĞRENCİLERİN KARİYER STRESLERİNİN BELİRLENMESİ: GİRESUN ÜNİVERSİTESİ LİSANS ÖĞRENCİLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Transkript

1 The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Doi number: Number: 69, p , Summer II 2018 Araştırma Makalesi / Research Article Yayın Süreci / Publication Process Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date - Yayın Kabul Tarihi / The Published Date Yayınlanma Tarihi / Publication of Acceptance Date TURİZM EĞİTİMİ ALAN ÖĞRENCİLERİN KARİYER STRESLERİNİN BELİRLENMESİ: GİRESUN ÜNİVERSİTESİ LİSANS ÖĞRENCİLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA DETERMINATION OF CAREER STRESS OF THE STUDENTS WHO RECEIVE TOURISM EDUCATION: A RESEARCH ON THE UNDERGRADUATE STUDENTS OF GIRESUN UNIVERSITY Dr. Öğr. Üyesi Eray Turpcu ORCID ID: Giresun Üniversitesi, Bulancak Kadir Karabaş Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu, Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Bölümü, erayturpcu@gmail.com Dr. Öğr. Üyesi Hakan Akyurt ORCID ID: Giresun Üniversitesi, Bulancak Kadir Karabaş Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu, Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Bölümü, hakyurt@yahoo.com Öz Günümüz eğitim ve iş hayatı ilişkisinde, eğitimlerine devam eden öğrencilerin diplomalarını aldıktan sonra hangi işi yapacaklarına ilişkin stresleri önemli bir konudur. Üniversite tercih aşamasında başlayan bu stres faktörü, eğitim yaşamları boyunca da devam etmektedir. Gelecekle ilgili kariyer streslerine yönelik öğrenci algılamalarının belirlenmesi, stres kaynaklarının azaltılmasına olanak sağlayacak çözümlere ulaşılmasını kolaylaştıracaktır. Bu çalışmanın amacı, Giresun Üniversitesi nde turizm eğitimi alan lisans öğrencilerinin kariyer streslerini belirlemektir. Çalışma, öğrencilerin eğitimleri sırasındaki kariyer streslerinin belirlenmesi ve çözüm yollarının araştırılmasına ışık tutması bakımından önem arz etmektedir. Bu amaç doğrultusunda, 223 öğrenciye yüz yüze anket tekniği ile kariyer beklentileri ve endişelerine yönelik olarak sorular sorulmuştur. Anket formuyla elde edilen veriler SPSS 21.0 paket programıyla analiz edilmiştir. Veriler analiz edilirken, öğrencilerin demografik ifadelerinin yorumlanmasında frekans ve yüzde dağılımı yapılmış, kariyer stresine yönelik algılamaların hangi boyutlardan oluştu-

2 366 Eray Turpcu & Hakan Akyurt ğunu ve ölçeğin geçerliliğini sağlamak amacıyla da açımlayıcı faktör analizi yapılmıştır. Elde edilen boyutların demografik özelliklere ilişkin farklılıklarını test etmek amacıyla ikili değişkenler için t-testi, üç ve daha fazla değişkenler için ise varyans analizinden yararlanılmıştır. Araştırmada elde edilen bulgular, öğrencilerin kariyer stresleri ile ilgili en büyük endişelerinin iş bulma baskısı olduğunu, bunun ardından ikinci en önemli stres kaynağının kariyer belirsizliği ve bilgi eksikliği olduğunu ve üçüncü önemli stres faktörünün ise dışsal çatışma boyutu olduğunu ortaya çıkarmıştır. Anahtar Kelimeler: Turizm, Stres, Kariyer Stresi, Giresun Üniversitesi, Turizm Eğitimi Alan Lisans Öğrencileri Abstract In today's education and business life relation, the stress regarding what to do after taking the diploma is an important issue for students who are continuing their education. This stress factor which begins at the university preference stage continues throughout the education life. Determining student perceptions related to career stresses for the future will make it easier to find solutions which will provide opportunities to reduce sources of the stress. The aim of this study is to determine the career stresses of undergraduate who are receiving tourism education at Giresun University. The study is important with respect to determining the career stresses of the students during their education life and providing solution. In accordance with this purpose, 223 students were asked questions regarding their career expectations and concerns through face-toface questionnaire method. Data acquired with the questionnaire were analyzed with SPSS 21.0 package program. While the data were being analyzed, frequency and percentage distribution was carried out in interpreting the demographic expressions of the students and exploratory factor analysis was performed in order to determine the dimensions that the perceptions related to career stress have and provide the validity of the scale. In order to test the differences related to demographic characteristics of the obtained dimensions, the t-test was used for binary variables and the analysis of variance was used for three or more variables. Findings that were acquired in the research revealed that the biggest concern of the students regarding their career stress was job finding, followed by career uncertainty and lack of knowledge which were the second most important stress sources and the third important stress factor was the external conflict dimension. Key Words: Tourism, Stress, Career Stress, Giresun University, The Undergraduate Students Who Receive Tourism Education GİRİŞ Stres, insanların hayatlarına etki eden önemli bir faktördür. İnsanların strese karşı bilinçli şekilde mücadele etmesi ve duyarlı olması çevrelerine uyum sağlamaları konusunda faydalı olacaktır. Stresi oluşturan etkenlerin bilinmesi, stres unsurlarına hangi tedbirlerin alınacağının belirlenmesinde yardımcı olacaktır. Stres kaynaklarının yönetilebilmesi ve denetlenebilmesi, alınacak önlemlerin uygulanmasında insanların daha aktif olarak başa çıkmasını sağlayacaktır (Durna, 2006: 320). Üniversitede okuyan ve gelecekleri hakkında karar vermek isteyen öğrenciler, stres unsurlarından etkilenmektedir. Üniversite hayatına yeni başlayan ve yeni bir ortama gelen öğrenciler, yeni çevre, yeni arkadaşlar, maddi ve akademik sorunlar, gelecek beklentileri gibi pek çok nedenler yüzünden stres yaşayabilmektedir. Bu nedenler sonucunda ortaya kronik stres çıkabilmekte, öğrencilerin öğrenme hayatlarını ve öğrenim performanslarını olumsuz yönde etkileyebilmektedir (Brown ve Ralph, 1999: 9). Bu çalışma teorik ve uygulama olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. Teorik bölümde, stresin kaynakları, kariyer yönetiminde stres faktörleri ve üniversite öğrencilerinin kariyer streslerine yönelik konulara yer ve-

3 Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Kariyer Streslerinin Belirlenmesi: Giresun Üniversitesi Lisans Öğrencileri 367 rilmiştir. Çalışmanın uygulama kısmında ise, kariyer streslerinin belirlenmesine yönelik tanımlayıcı araştırma yöntemi kullanılarak, araştırmada belirtilen değişkenler arasındaki ilişkiler belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın son bölümünde ise, üniversite öğrencilerinin kariyer stres düzeylerinde etkili olan değişkenler hakkında sonuçlar ortaya konularak, bu değişkenlerin sonuçlarına göre önerilerde bulunulmuştur. Turizm eğitimi alan öğrencilerin kariyer streslerini oluşturan faktörlerin belrilenmesi araştırmanın temel amacını oluşturmaktadır. Bu nedenle öncelikle kariyer streslerinin nelerden oluştuğunun belirlenmesi önemlidir. Bu amacı gerçekleştirmek üzere araştırmada kariyer streslerinin belirlenmesi amacyla öğrenci tutum ve davranışlarının belirlenmesine yönelik olarak, Choi ve arkadaşları (2011) tarafından oluşturulan, Özden ve Sertel-Berk (2017) tarafından Türkçeye uyarlanmış, geçerlilik ve güvenirlik çalışması yapılmış Kariyer Stresi Ölçeği kullanılmıştır. Bu kapsamda, örneklem olarak Giresun Üniversitesi nde Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik lisans bölümünde eğitim alan öğrenciler üzerinde uygulama yapılmıştır. Stres Kavramı Stres, günümüz yaşantısı içinde her alanda kendini gösteren yapısı ile karşımıza çıkmaktadır. Fiziksel veya ruhsal olarak insanlar üzerinde önemli bir role sahiptir. Birçok bilimsel araştırma, stresin kaynaklarına ve giderilme yöntemlerine ilişkin çalışmalar ile stres konusunu ele almaktadır. İnsanların kendini ifade etmeye başladığı küçük yaşlardan yaşamlarının sonlarına kadar birçok farklı konuda stres faktörleri ile karşılaştıkları görülmektedir. İnsanların çevreleriyle etkileşimi sonucunda stres; zaman baskısı, beklenmedik bir tepki ya da olay sonucunda meydana gelen bir durum olabileceği gibi, bireylerin kendi hayatı ile ilgili etkenler sonucunda da ortaya çıkabilmektedir (Durna, 2006: 320). Stres ile ilgili olarak literatürde birçok tanım bulunmaktadır. Bilimsel çalışmalarda 1950 ile 1970 yılları arasında çalışmalar başlamış ve insanlar tarafından stresin neden olduğu tehlikeli sonuçları anlaşılmaya başlanmıştır. Stres, Time Dergisi tarafından 1980 li yıllarda çağın önemli bir hastalığı olarak, 1990 larda ise Birleşmiş Milletler tarafından çağın sorunu olarak tanımlanmıştır (Krohe, 1999: 36). Diğer bir tanımda ise stres Hansselye tarafından, insan vücudunun her türlü değişime yaygın tepkisi olarak ifade edilmektedir (Conlan, 2001: 82). Stresin oluşmasında insanların içinde bulundukları veya hayatlarını sürdürdükleri ortamda meydana gelen olay ve değişimler etki etmektedir (Erkmen ve Çetin, 2008: 232). Stresin bireylerde oluşma nedeni, farklılaşarak daha karmaşık bir hal alan çevrelerindeki olay ve durumları bireylerin algılama ve yorumlaması olarak düşünmek mümkündür. Ekonomik, toplumsal ve sosyal açıdan sürekli değişimlerin yaşandığı günümüz hayatında stres, yaşamın her alanında bulunmakta ve gerek manevi gerekse de fiziksel sağlık sorunlarına yol açarak, insanları negatif olarak etkilemektedir. Stresin bu tür etkilerinin yaygın olmasından dolayı bireyler; stresin kendilerindeki etkisinin, nasıl ortaya çıktığını ve hangi sonuçlara neden olduğunu araştırma yoluna gitmişlerdir (Demirci vd., 2013: 289). Stres Kaynakları Stres, insan yaşamının önemli bir sorunu haline gelmiş olmakla birlikte, özellikle gelişim çağlarından itibaren öğrencilik yaşamı ile birlikte kendini daha sık gösteren bir faktör olmuştur. Öğrencilik yaşamında sınavlar, arkadaşlık ilişkileri ve sosyal yaşamla ilgili birçok farklı stres faktörü ile karşılaşılmaktadır. Stresi azaltmada stres kaynaklarının tespit edilmesi ve bu kaynakların azaltılması için çaba harcanması gereklidir. Stres kaynaklarını iç ve dış çevre stres kaynakları olarak ayırmak mümkündür. İç çevre kaynaklarında insanların aile yaşamları ve kendi iç dünyalarına ilişkin faktörleri etkili olmaktadır. Bireylerin saygı, sevgi, güven, adalet ve dürüstlük gibi iç dünyalarına ilişkin beklentileri hem iç hem de dış stres faktörleri üzerinde etkili olmaktadır. Dış çevreye bağlı

4 368 Eray Turpcu & Hakan Akyurt olarak gelişen stres unsurları, hem dünyada hem de ülkemizde meydana gelen teknolojik, politik, sosyo-kültürel, ekonomik ve hayat standartlarında meydana gelen değişimlerin bireyler üzerinde oluşturduğu etkilerden oluşmaktadır. İnsanların hayatlarında karşılaştıkları zorluklar, stresle ilgili mücadelelerinde ne kadar başarılı olduklarının bir göstergesi halini almıştır. İş ve aile yaşamı, sosyal yaşamları gibi her insanın karşılaştığı ortamlarda stres kaynakları, tamamen bağımsız ve farklı olarak ortaya çıkmaktadır (Gümüştekin ve Gültekin, 2009: 148). İnsanların günlük yaşantısında özellikle yetişkin olmaya başladığı evreden itibaren, ulaşım problemleri, günlük sorumluluklar, insanlara örnek olmak, iş hayatında veya yaşamlarında diğer insanlarla işbirliği içinde olmak, konaklanan yerin değişikliği, ekonomik durumları, ülkenin sosyal ve ekonomik durumu, kalabalık, gürültülü ve aşırı trafik yoğunluğu gibi çeşitli stres kaynakları ortaya çıkmaktadır. İnsanların bu tür stres kaynaklarına verdikleri tepki ve mücadele yöntemi bireylere göre değişiklikler göstermektedir. Stresin insan hayatındaki rolü bu durumlara Kariyer Yönetimi ve Stres Kariyer kavramı ile ilgili farklı tanımlar bulunmaktadır. Kariyer, sorumluluk, prestij, maddi ayrıcalıklar ve mesleki itibar elde etmeyi ifade eden bir kavramdır. Bireylerin başarma hedefi, hayatındaki olanaklar, psikolojik ödüller ve daha iyi hayat şartları anlamına gelmektedir. Türk Dil Kurumu sözlüğü kariyerin tanımını, genellikle tek bir ya da farklı iş alanlarında, dikey olarak ilerlenebilecek ve yapılan işte uzmanlaşmaya çalışılacak işler olarak tanımlamaktadır (Karmer, 2011: 10). İnsanlar kariyeri; sahip olduğu yetenek, çalışma ve bilgi edinme hevesiyle çalıştığı iş yerinde terfi etmesi olarak görmektedir. Yukarıdaki tanımlar ele alındığında ilerleme, gelişme, çalışma hayatında birbiri ardına girişilen işler, elde edilen işlerle ilgili kazanılan davranış ve tutumlar, dikey hareketlilik, bilgi ve beceri kazanımı gibi ortak noktalar üzerinde durulduğu görülmektedir. verdikleri cevaba göre farklılıklar arz etmektedir (Güçlü, 2001: 101). Stres, bazı araştırmacılar tarafından hem olumlu hem de olumsuz olarak incelenmiştir. Bireylere faydalı olabilen düzeydeki stres pozitif stres, insan vücudunu ve organlarını yıpratan stres ise negatif stres olarak tanımlanmıştır. Bu nedenle stres, bireylerin hedeflere ulaşmasına aracılık ettiği takdirde pozitif stres, vücutta hastalık yapan etkileri ve zararlı yönleri ortaya çıkarınca da negatif stres olarak tanımlanmaktadır (Aktaş, 2001: 27). Güncel tanımlardan da anlaşılacağı üzere stres, bireyin kişisel, sosyal ve iş yaşamını önemli ölçüde etkileyen bir faktördür. Bireyler yaşam boyu çok farklı stres kaynaklarıyla karşılaşma ihtimali taşırken, kariyer süreçleri de yaşamın önemli stres dönemlerinden biri olarak görülmektedir. Kariyer ile ilgili beklenti ve isteklere ilişkin durumların hem psikolojik hem de bedensel stres unsurlarına neden olduğu görülmektedir (Edwards vd., 2001:76). Bu bakımdan kariyer yönetimi ile stres ilişkisini incelemek yararlı olacaktır. Kariyer planlaması ve kariyer yollarının belirlenmesi sorumluluğu sadece bireye ait değildir. Kişilerin ve işletmelerin ortak yükümlülüğü bulunmaktadır. İnsanlar, amaçlarını ve becerilerini tanımlamalı, kariyer yolu için gerekli eğitim ve gelişme ihtiyacını belirlemelidir (Kır ve Salkım Er, 2017: 15-16). İnsanların kariyer planlamalarını ve organizasyonlarını kariyer geliştirme araçları ile desteklenmesine kariyer yönetimi adı verilmektedir (Özden, 2001: 28). Kariyer yönetimi, keşfetme, kurma ve orta kariyer aşamalarından oluşmaktadır. Keşfetme aşamasında, birey kendi bireysel gelişimleri ile ilgili çalışmalara başlamaktadır. İşler arasında hangisinde daha başarılı olacağını belirlemekte, kendini tanımakta ve geliştirmektedir. Kurma aşamasında, işini bulmuş olarak kabul edilmektedir. Bireyler kendi işi ile ilgili yeni fırsatları araştırmakta ve değerlendirme sürecine girmektedir. Orta kariyer aşamasında ise,

5 Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Kariyer Streslerinin Belirlenmesi: Giresun Üniversitesi Lisans Öğrencileri 369 insanların kariyerinin ilerlediğini, bir aşamaya ulaştığını ve işini garantiye aldıkları olarak ifade edilmektedir (Bayraktaroğlu, 2006: 145). İnsanların iş hayatında ve iş hayatına başlamadan önce karşılaştıkları problemlerle baş etmesi ve bu problemlerin nasıl üstesinden geleceği ile ilgili endişeleri, stres kaynaklarının oluşmasında önem arz etmektedir. Stres yaratan kişisel birçok faktör olmakla birlikte, işletmenin iş ile ilgili politikaları da stres oluşturmaktadır. Her insanın karşılaştığı olaylara yönelik olarak tepkileri farklılık göstermekte ve buna bağlı olarak stres düzeyleri de kişiden kişiye değişmektedir. Genel olarak kariyer yönetiminde aşağıdaki faktörler streste etkili olmaktadır (Gümüştekin ve Gültekin, 2009: ): Medeni Durum, Cinsiyet, Yaş ve Kariyer, Yetenek Yapısı, Kişilik Yapısı, Bireysel Stres Kaynakları, Eğitim Düzeyi, İşteki Çalışma Süresi, Örgütsel Stres Kaynakları, İş Doyumu, Bireyin İşletmedeki Rolü, İş ile İlgili Stres Kaynakları, Kişiler arasındaki İlişkiler, İşlemenin Yapısı ve İklim, İnsanların Kariyer Gelişimi Kariyer hedeflerinde ve planlanmasında bireyler birçok stres unsuru ile karşı karşıya kalmaktadır. Özellikle genç yaşlardan itibaren, öğrenciler eğitimleri sırasında kariyer beklentileri ile ilgili stres yaşamakta ve arzu duydukları kariyer gelişimine ulaşma yolunda stresle başa çıkmak zorunda kalmaktadır. Bu durum bireyin gelecekteki fiziksel ve ruhsal durumuna etki edebilecek önemli sorunlara yol açabilmektedir. Üniversitede eğitim alan öğrencilerin kariyerleri hakkındaki beklenti ve istekleri de strese yol açmaktadır. Bireylerin günlük yaşamları dışında eğitimleri ile ilgili stresleri, gelecek beklentileri ve kariyer planlamalarına ilişkin belirsizliklerle birlikte stres faktörlerini ortaya çıkarmaktadır. Üniversite Öğrencilerinin Kariyer Stresi Kariyer yönetiminde, gelecek ile ilgili planlarını dikkatli yapamayan ve beklentilerine ulaşmayan bireylerin, yoğun olarak ümitsizlik duygusuna kapılması ve stresle sürekli yaşama ihtimali yüksektir. İş yaşamı öncesinde stresin olması doğal olarak kabul edilmesine rağmen, kişilerin kendilerini gösterme fırsatı bulamaması ve fırsat verilmemesi uzun süreli strese yol açmaktadır. Bu durum sonucunda bireysel tükenmişlik oluşabilmektedir. Bu nedenle, eğitimlerini tamamlayan öğrencilerin kendi eğitim alanlarında tercihler yaparak gelecek hayatlarında olumlu beklentiler içinde olma arzuları son derece önem arz etmektedir (Tansel, 2015: 242). Türkiye de, ekonomik koşullardan dolayı öğrencilerin okullarını tamamladıktan sonra mesleki tercihleri ve idealleri ile ilgili iş tercihleri yapmadıkları ve bazen de tesadüfî olarak çalışma hayatına başladıkları görülmektedir. Meslek seçimini yapmayı düşünen öğrenciler, mesleki itibar ve yüksek maddi imkanlar düşüncesini ilk planda tutmaktadır. Öğrencilerin bu tavırları risk aldıkları anlamını taşımaktadır (Çakır, 2007: 138). Araştırmalar, üniversitede eğitim alan öğrencilerin psikolojik ve bedensel stres zorlanmaları açısından olumsuz yaşantılara sahip olduğunu göstermektedir (Misra vd., 2000: 238). Öğrenciler üniversite yaşamları sırasında akademik konular, finansal kaygılar, sosyal ilişkiler ve kariyer sürecine ilişkin pek çok stres kaynağıyla karşılaşmaktadır. Ayrıca özellikle üniversite öğrencileri üzerinde yapılan araştırmalarda, öğrencilerin diğer insanlara göre daha fazla stresli oldukları belirlenmiştir (Kim, 2003: 220). Üniversite eğitimi yıllarında, öğrencilerin mezuniyet sonrasına ilişkin hedefler koyup bir kariyer planı oluşturmaları önemlidir. Öğrencilerin büyük bir çoğunluğunun kariyer planı yapmakta güç-

6 370 Eray Turpcu & Hakan Akyurt lükler yaşadığı ve öğrencilerin önemli bir bölümünün psikolojik sıkıntı (kaygı, depresyon) düzeylerinin diğer insanlardan daha yüksek olduğu ve de psikolojik düzeylerinin düşük olduğu tespit edilmiştir. Kariyer konusunda karar vermiş olan üniversite öğrencilerinin, kararsız olanlara göre daha az depresif olduğu sonucu ortaya çıkmıştır. Kariyer planlamalarında öğrencilerin karşılaştıkları en önemli sorunlar, karar verme aşamasında kendilerini yeterli bulmamaları, kişisel özelliklerini, yeteneklerini iyi bilmemeleri ve hayatları ile ilgili hedeflerini belirleme aşamasında zorluklarla karşılaşmaları olarak sıralanmaktadır (Rottinghaus vd., 2009: ). Turizm alanında eğitim alan lisans öğrencilerin turizm sektöründe çalışmamayı isteme nedenlerinin bazıları; ücretlerin düşük olması, verilen eğitimin yetersiz olması, iş güvencesinin ve çalışma garantisinin olmaması, dış faktörlere bağlı (siyasi istikrarsızlık, ekonomik koşullar ve terör) risklerin çok yüksek olması gibi faktörlerden oluşmaktadır. Turizm eğitimi alan öğrencilerin yukarıdaki nedenlerden dolayı turizm sektörüne yönelik olarak olumsuz tutum içinde olduğu bilinmektedir (Çavuş ve Kaya, 2015: 108). Özellikle turizmin mevsimsellik özelliğinden dolayı, yıl içinde belli dönemlerde işletmelerin sezonluk personel çalıştırma yolunu tercih etmeleri, olumsuz tutumun temel nedenlerinden biridir (Türkay ve Eryılmaz, 2010: 184). Diğer sektörlerle karşılaştırıldığında turizm sektöründe geçici istihdam oranları, oldukça yüksek seviyede olduğundan dolayı, turizm sektörü genelinde sistemli bir istihdam durumu söz konusu değildir. Sektörde iş hayatı içinde bireyler her an işsiz kalma tehlikesiyle karşı karşıya kalmakta ve dolayısıyla sağlıklı bir kariyer planlaması yapılamamaktadır. Sektör, çalışma koşullarındaki olumsuzluklar nedeni ile olumsuz imaj yansıtmakta ve turizm ile ilgili iş alanları insanların bu sektörü daimi bir iş alanı olarak görmelerini zorlaştırmaktadır (O Leary ve Deegan, 2005: 421). Konaklama işletmelerinin başarısı, çalışanlarının kalitesi, motivasyonu ve işletmelerine bağımlılığı ile ilgilidir. Bu nedenle nitelikli personeli işletmede tutmak günümüz rekabet koşullarında büyük önem arz etmektedir (Küçükusta, 2007: 198). Lisans öğrencilerinin de bu kapsamda kariyer streslerinin tespit edilmesi ve stres kaynaklarının azaltılmasına çalışılmalıdır. Böylece hem öğrenci kariyer stresleri azaltılacak hem de sektörün arzuladığı nitelikli personel ihtiyacı karşılanacaktır. Turizm eğitimi alan öğrencilerin, turizm sektörü ile ilgili olarak beklenti ve isteklerinin tespiti önem arz etmektedir. Öğrencilerin kariyerleri hakkındaki endişe ve stres faktörlerinin belirlenmesi gelecekte turizm sektöründe çalışmak isteyip istemediklerinin tespitine ve stres faktörlerinin azaltılmasına yönelik olarak çalışmalar yapılmasına yardımcı olacaktır. Bu nedenle, kariyer stresine neden olan başlıca faktörler hem turizm eğitimindeki eksikliklere hem de strese yol açan faktörlere yönelik çözüm yollarını bulmaya ışık tutacaktır. YÖNTEM Araştırmanın Amacı ve Önemi Araştırmanın temel amacı, Giresun Üniversitesi nde Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik lisans bölümünde eğitim alan öğrencilerin kariyerle ilgili stres kaynaklarını ve zorlanmalarını ölçmektedir. Bu çalışma, Giresun Üniversitesi nde turizm eğitimi alan lisans öğrencilerinin kariyer beklentilerine yönelik stresleri ile ilgili düşüncelerinin öğrenilmesi açısından önem arz etmektedir. Araştırmanın Evreni, Örneklemi ve Sınırlılıkları Araştırmanın evrenini, eğitim-öğretim döneminde öğrenim gören Giresun Üniversitesi Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik bölümü lisans öğrencileri oluşturmaktadır. Anketler, 2018 yılının Şubat ve Mart aylarında toplanmıştır. Araştırmanın verilerinin elde edilmesinde toplam 257 anket dağıtılmış olup, eksik ve geçersiz olan toplam 13 anket değerlendirmeye alınmamıştır. Ayrıca elde edilen verilerin, normalliğini ve doğrusallığını sağlamak amacıyla mahalanobis ve z testleri

7 Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Kariyer Streslerinin Belirlenmesi: Giresun Üniversitesi Lisans Öğrencileri 371 sonucunda 21 anket uç değer olarak belirlenmiş ve değerlendirmeden çıkarılmıştır. Bunun sonucunda, araştırmanın değerlendirilmesinde toplam 223 adet anket verisinden yararlanılmıştır. Veri Toplama Aracı Çalışmada veri toplama aracı olarak, Choi ve arkadaşları (2011) tarafından oluşturulan, Özden ve Sertel-Berk (2017) tarafından Türkçeye uyarlanmış, geçerlilik ve güvenirlik çalışması yapılmış Kariyer Stresi ölçeği kullanılmıştır. Özden ve Sertel-Berk (2017: 39) e göre, ölçekte Kariyer Belirsizliği ve Bilgi Eksikliği (10 madde), İş Bulma Baskısı (6 madde) ve Dışsal Çatışma (4 madde) olmak üzere toplam 3 boyut ve 20 ifade yer almaktadır. ANALİZ VE BULGULAR Ölçeklerin Normalliği Testi Kullanılan ölçekte üç boyuttan oluşan yirmi ifadenin basıklık ve çarpıklık katsayı değerlerinin tamamının (+2,0) ve (-2,0) arasında olduğu ve Kunnan (1998) a göre, ölçeklerdeki bu ifadelerin tamamının normallik varsayımlarını sağlamasından dolayı, araştırmanın analizlerinde parametrik testlerden yararlanılmıştır. Kariyer Stresi Ölçeğinin Açımlayıcı Faktör Analizi Sonuçları Araştırmanın Kariyer Stresi ölçeğinde yer alan ifadeler için yapılan açımlayıcı faktör analizinde elde edilen KMO değeri 0,891 olarak belirlenmiştir. Güriş ve Astar (2015: 416) a göre KMO değerinin 0,50 den yüksek olması ve Bartlett Küresellik test sonucunda elde edilen p değerinin (anlamlılık),000<0,05 olması ifadeler arasında yeterli düzeyde ilişki olduğunu gösterdiğinden araştırmanın ölçeği açımlayıcı faktör analizi yapmaya uygundur. Araştırmaya katılan Giresun Üniversitesi turizm eğitimi alan lisans öğrencilerinin Kariyer Stresine yönelik tutumlarını oluşturan boyutları belirleyebilmek için ölçekte bulunan 20 ifade açımlayıcı faktör analizine tabi tutulmuştur. Açımlayıcı faktör analizi sonucu, üç faktör belirlenmiş ve elde edilen üç faktör toplam varyansın % 55,931 ini açıklamaktadır. Çok faktörlü ölçeklerde, açıklanan varyansın % 40 ile % 60 arasında olması yeterli olarak kabul edilmektedir (Çokluk vd., 2014 :245). Bu durum çok boyutlu ölçeğin açımlayıcı faktör analizi sonuçlarına uygunluğunu göstermektedir. Açımlayıcı faktör analizi sonuçlarında ortaya çıkan üç faktör ve faktörlerin altındaki ifadelerin dağılımları, Özden ve Sertel-Berk in 2017 yılında yapmış oldukları Kariyer Stresi Ölçeği nin (KSÖ) Türkçe ye Uyarlanması ve Psikometrik Özelliklerinin Sınanması çalışmasından elde edilen sonuçlarla benzerlik göstermektedir. Özden ve Sertel-Berk tarafından akademik yılında İstanbul Üniversitesi nin çeşitli fakülte ve bölümlerinde öğrenim görmekte olan öğrencilerden toplanan verilerle öğrencilerin kariyer stresini ölçmeye yönelik geliştirilen ve Türkçeye uyarlanan bu ölçek, Giresun Üniversitesi nde Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik lisans bölümünde eğitim alan öğrenciler için de faktör ve ifadelerde aynı sonucu vermiştir.

8 372 Eray Turpcu & Hakan Akyurt Bartlett Küresellik Testi Tablo 1. KMO ve Bartlett Testi Sonuçları Keiser Meyer Olkin Ölçek Geçerliliği 0,891 Ki Kare Değeri 2132,963 Df 190 p değeri (Anlamlılık),000 Faktörün Adı Kariyer Stresi İfadeleri Faktörün Yükleri Kariyer Belirsizliği ve Bilgi Eksikliği İstediğim kariyerin ne tür nitelikleri gerektirdiğini bilmediğim için kendimi engellenmiş hissediyorum. Kariyerim için neyin gerekli olduğunu bilmediğim için kendimi engellenmiş hissediyorum. Neye yeteneğim olduğunu bilmediğim için endişeliyim. İstediğim iş için nasıl hazırlanmam gerektiği konusunda tam olarak emin olamadığımdan kendimi engellenmiş hissediyorum. İstediğim iş hakkında yeterince bilgi sahibi olmadığıma dair endişelerim var. Seçmiş olduğum meslek ile yeteneklerimin birbirine uygun olup olmadığı konusunda kaygılarım var. Kariyerim için hazırlanmama yardımcı olan pek fazla kişi olmadığından kendimi engellenmiş hissediyorum. Nasıl bir kariyer istediğim konusunda kesin bir karara varmadığım için endişeli hissediyorum. Gelecekte ne yapmak istediğimi bilmediğim için kendimi engellenmiş hissediyorum. Geleceğim için planladıklarımın gerçekten istediklerim olduğu konusunda şüphe duyduğum için kendimi engellenmiş hissediyorum. İstediğim işe giremeyebileceğim konusunda endişeliyim. İstediğim işin bana güvenceli bir gelir sağlamayacağı konusunda endişe duyuyorum,816,765,751,745,702,650,637,613,585,448,798,699 Faktörün Açıklayıcılığı (% 55,931) 36,947

9 Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Kariyer Streslerinin Belirlenmesi: Giresun Üniversitesi Lisans Öğrencileri 373 İş Bulma Baskısı Dışsal Çatışma İşe alım sınavını ilk defada geçemeyeceğim konusunda endişeliyim. Bir iş bulmak için yapılması gereken çok fazla şey olduğundan kendimi stres altında hissediyorum. Kariyer alanımda yeteri kadar pozisyon olmadığı konusunda endişelerim var. Aynı anda hem okul derslerine çalışmak hem de bir işe hazırlanmak zor olduğundan kendimi baskı altında hissediyorum. Ailemle çatışma yaşıyorum çünkü ailem benim garantili bir işe girmemi istiyor ve benim neyi önemsediğimle ilgilenmiyor. Ailemle çatışma yaşıyorum, çünkü onların benden yapmamı istedikleri ile benim yapmak istediklerim farklı. Ben memnun olduğum halde, kariyer planımın bana yakın olan insanların beklentileriyle uyuşmamasından endişe duyuyorum. Başkalarının kariyer tercihim konusundaki olumsuz düşünceleri zihnimi meşgul ediyor.,694 10,186,675,674,672,849,836 8,797,673,622 Kariyer Stresi Ölçeği ve Alt Boyutlarının Güvenilirlik Analizi Sonuçları Açımlayıcı faktör analizi yapıldıktan sonra, Kariyer Stresi ölçeğine ilişkin yapılan Güvenilirlik Analizi sonuçlarına göre; ölçeğin Kariyer Belirsizliği ve Bilgi Eksikliği boyutu, α=0,897; İş Bulma Baskısı boyutu, α=0,828; Dışsal Çatışma boyutu, α=0,802 ve ölçeğin Genel Kariyer Stresine ilişkin güvenilirlik düzeyi ise α=0,905 olarak elde edilmiştir. Lorcu (2015: 208) ya göre, güvenirlik analizi sonuçları değerlendirilirken, Cronbach alpha katsayısının 0,80 ile 1 arasında olması ölçeğin yüksek derecede güvenilir olduğu belirtilmiştir. Ölçekten elde edilen Cronbach alpha değerlerinin tamamının 0,80 üzerinde olması ölçeğin yüksek derecede güvenilir olduğunu göstermektedir. Araştırmanın bulguları; Özden ve Sertel-Berk in 2017 yılında yapmış oldukları çalışmasından elde edilen güvenirlik değerleri ile benzerlik göstermektedir. Her iki çalışmada da güvenilirlik analizi için değerlendirilen Cronbach alpha katsayısı 0,80 üzerinde gerçekleşmiş ve ölçeğin yüksek derecede güvenilir olduğunu göstermiştir.

10 374 Eray Turpcu & Hakan Akyurt Tablo 2. Kariyer Stresi Ölçeği ve Alt Boyutlarının Güvenilirlik Analizi Sonuçları Boyutlar İfade Sayısı Güvenilirlik (Cronbach Alpha) Kariyer Belirsizliği 10 0,897 ve Bilgi Eksikliği Alt Boyutu İş Bulma Baskısı Alt Boyutu 6 0,828 Dışsal Çatışma Alt Boyutu 4 0,802 Genel Kariyer Stresi (Toplam) 20 0,905 Ankete Katılanların Demografik Özellikleri Araştırma kapsamında yapılan anket çalışmasında, öğrencilerin cinsiyetleri, kaçıncı sınıfta okudukları ve daha önce turizm sektöründe çalışıp çalışmadıklarına yönelik demografik özelliklerini içeren bilgiler tablo 3. te verilmiştir. Tablo 3. incelendiğinde, katılımcıların %58,3 ünün (n=130) erkek, %41,7 sinin (n=93) ise kadın olduğu görülmektedir. Katılımcıların sınıf dağılımına bakıldığında, 1.sınıf öğrencilerinin sayısı 69 (%30,9), 2.sınıf öğrencilerinin sayısı 55 (%24,7), 3.sınıf öğrencilerinin sayısı 63 (%28,3) ve 4.sınıfların sayısının ise 36 (%16,1) olduğu gözlemlenmektedir. Bununla birlikte öğrencilerin daha önce turizm sektöründe çalışma durumları sorulduğunda ise, %57,4 ünün daha önce turizm sektöründe çalıştığı, %42,6 sının ise daha önce böyle bir deneyimlerinin olmadığı görülmektedir. Tablo 3. Öğrencilerin Demografik Özellikleri DEMOGRAFİK ÖZELLİKLER Cinsiyet n (%) Erkek ,3 Kadın 93 41,7 TOPLAM ,0 n (%) 1.Sınıf 69 30,9 Sınıf 2.Sınıf 55 24,7 3.Sınıf 63 28,3 4.Sınıf 36 16,1 TOPLAM ,0 Turizm Sektöründe Çalışma Durumu n (%) Evet ,4 Hayır 95 42,6 TOPLAM ,0

11 Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Kariyer Streslerinin Belirlenmesi: Giresun Üniversitesi Lisans Öğrencileri 375 Kariyer Stresi Ölçeği Tanımlayıcı İstatistikler Araştırmaya katılan öğrencilerin Ka-. riyer Stresi ve alt boyutlarına ilişkin algılamalarına yönelik tanımlayıcı istatistikler Tablo 4 te verilmiştir Tablo 4. Öğrencilerin Kariyer Stresine İlişkin Tanımlayıcı İstatistikler Boyutlar İfade Sayısı Ss Kariyer Belirsizliği ve Bilgi Eksikliği Boyutu İş Bulma Baskısı Boyutu Dışsal Çatışma Boyutu Genel Kariyer Stresi (Toplam) 10 2,47 0,81 6 3,08 0,88 4 2,45 1, ,64 0,72 Tablo 4. incelendiğinde, Kariyer Stresi ölçeğinin genel ortalamasının 2,64 olduğu görülmektedir. Bu durum, Giresun Üniversitesi nde Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik bölümünde eğitim alan lisans öğrencilerinin kariyer streslerinin, Özdamar (2003: 32) a göre 2,60<2,64>3,39 arasında olması nedeniyle orta düzeyde olduğunu göstermektedir. Ayrıca kariyer streslerinin alt boyutları arasındaki ortalamalar incelendiğinde, öğrencilerin kariyer yolunda en büyük streslerinin iş bulma baskısı (3,08) olduğu görülmüştür. Demografik Değişkenlere Göre Öğrencilerin Kariyer Stresi Algılarının Değerlendirilmesi Öğrencilerin Cinsiyeti ve Daha Önce Turizm Sektöründe Çalışma Durumlarına İlişkin Kariyer Stresi Sonuçları Ankete katılan öğrencilerin demografik özelliklerine göre iki değişkenden oluşan cinsiyetleri ve daha önce turizm sektöründe çalışma durumlarının, kariyer stresleri ve alt boyutları ile karşılaştırılması amacıyla t testi yapılmış, elde edilen veriler tablo 5 ve tablo 6 da gösterilmiştir.

12 376 Eray Turpcu & Hakan Akyurt Tablo 5. Cinsiyet Değişkeninin Öğrencilerin Kariyer Stresine İlişkin t-testi Sonuçları Boyutlar Kadın (n=93) Erkek (n=130) t p Ss Ss Kariyer Belirsizliği 2,48 0,79 2,47 0,82 0,077,939 ve Bilgi Eksikliği Alt Boyutu İş Bulma 3,21 0,89 3,00 0,86 1,772,078 Baskısı Alt Boyutu Dışsal Çatışma 2,44 1,06 2,45 1,01 -,095,924 Alt Boyutu Genel Kariyer 2,68 0,69 2,61 0,75 0,681,497 Stresi (Toplam) p*<,05 Cinsiyetin kariyer stresi ve alt boyutlarına ilişkin etkisini incelemek amacıyla uygulanan t-testi sonuçları incelendiğinde, hem genel kariyer stresi hem de alt boyutları için p değerinin,05 den büyük olması sebebiyle, cinsiyetin genel kariyer stresi algılamalarında ve alt boyutlarında istatiksel olarak anlamlı olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bu durum, yapılan çalışmada kadınlar ve erkekler arasında genel kariyer stresi ve alt boyutları açısından herhangi bir ilişki olmadığını göstermektedir. Tablo 6. Turizm sektöründe Daha Önce Çalışma Durumu Değişkeninin Kariyer Stresine İlişkin t-testi Sonuçları Boyutlar Evet (n=128) Hayır (n=95) t p Ss Ss Kariyer Belirsizliği 2,32 0,80 2,68 0,77-3,415,001* ve Bilgi Eksikliği Alt Boyutu İş Bulma 3,09 0,94 3,08 0,79,058,954 Baskısı Alt Boyutu Dışsal Çatışma 2,43 1,07 2,47 0,97 -,310,757 Alt Boyutu Genel Kariyer Stresi (Toplam) 2,55 0,75 2,76 0,67-2,127,035* p*<,05

13 Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Kariyer Streslerinin Belirlenmesi: Giresun Üniversitesi Lisans Öğrencileri 377 Araştırmaya katılan öğrencilerin daha önce turizm sektöründe çalışma durumlarının kariyer stresi ve alt boyutlarına ilişkin etkisini incelemek amacıyla uygulanan t-testi sonuçları incelendiğinde, iş bulma baskısı ve dışsal çatışma boyutları ile anlamlı bir ilişki bulunamamıştır. Bunun yanında genel kariyer stresi ve alt boyutu olan kariyer belirsizliği ve bilgi eksikliği boyutunda anlamlı bir fark bulunmuştur. Bu sonuca göre, öğrencilerin daha önce turizm sektöründe çalışma durumları ile genel kariyer stresi ve kariyer belirsizliği ve bilgi eksikliği alt boyutu arasındaki ortalamalar incelendiğinde, daha önce turizm sektöründe çalışan öğrencilerin sektöre hakim olmalarından ve çalışma ortamlarını bilmelerine bağlı olarak daha önce çalışmayan öğrencilere oranla hem genel kariyer stresleri (2,55<2,76) hem de kariyer belirsizliği ve bilgi eksiklikleri (2,32<2,68) daha az görülmektedir. Öğrencilerin sınıf durumlarına ilişkin Kariyer Stresi Bulguları Ankete katılan öğrencilerin demografik özelliklerine göre tek kategoriden oluşan sınıf durumlarının, kariyer stresleri ve alt boyutları ile karşılaştırılması amacıyla varyans analizi yapılmış, elde edilen veriler tablo 7 de gösterilmiştir. Tablo 7. Lisans Öğrencilerinin Sınıf Durumları Değişkeninin Kariyer Stresine İlişkin Varyans Analizi Sonuçları ANOVA Boyutlar Kariyer Belirsizliği ve Bilgi Eksikliği Alt Boyutu İş Bulma Baskısı Alt Boyutu Dışsal Çatışma Alt Boyutu Genel Kariyer Stresi (Toplam) p*<,05 Sınıf Durumu n Ss F p A. 1.sınıf 69 2,60 0,85 B. 2.sınıf 55 2,44 0,71 C. 3.sınıf 63 2,39 0,79 D. 4.sınıf 36 2,45 0,89 A. 1.sınıf 69 2,94 0,83 B. 2.sınıf 55 2,93 0,92 C. 3.sınıf 63 3,32 0,87 D. 4.sınıf 36 3,19 0,86 A. 1.sınıf 69 2,33 1,00 B. 2.sınıf 55 2,48 0,92 C. 3.sınıf 63 2,42 1,03 D. 4.sınıf 36 2,69 1,21 A. 1.sınıf 69 2,63 0,73 B. 2.sınıf 55 2,59 0,70 C. 3.sınıf 63 2,65 0,70 D. 4.sınıf 36 2,72 0,80,835,476 2,925,035*,983,402,231,875 Scheffe Testi Sonucu - A-C B-C - - Tablo 7. ye göre, kariyer stresi ölçeği ve alt boyutlarının turizm eğitimi alan lisans öğrencilerinin sınıf durumlarına göre farklılıklarını incelemek amacıyla yapılan tek yönlü varyans analizi sonucunda, öğrencilerin sınıf durumları ile iş bulma baskısı boyutu arasın-

14 378 Eray Turpcu & Hakan Akyurt da anlamlı bir fark bulunmuştur. İş bulma baskısı boyutunda farklılığın hangi sınıf grupları arasında olduğunu ortaya koymak için çoklu karşılaştırma (post hoc) analizlerinden Scheffe testi yapılmış ve bu testin sonuçlarına göre; farklılığın 1.sınıf (A) ve 3. Sınıf (C) grubunda olan öğrenciler ile 2. sınıf (B) ve 3. Sınıf (C) öğrencileri arasında olduğu tespit edilmiştir. Aralarındaki ilişki durumuna ait sonuçlara göre, öğrencilerin sınıf durumları ile iş bulma baskısı boyutu arasındaki ilişkiye ait ortalamalar incelendiğinde, 3. Sınıfların (C) hem 1.sınıflara (A) (3,32>2,94) hem de 2. Sınıflara (B) (3,32>2,93) oranla iş bulma baskısını daha çok hissettikleri gözlemlenmektedir. SONUÇ VE ÖNERİLER Yapılan çalışmada, Giresun Üniversitesi nde Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik lisans bölümünde eğitim alan öğrencilerin geleceğe yönelik olarak kariyer stresi ölçülmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte öğrencilerin demografik özelliklerine ilişkin bilgileri elde edildikten sonra kariyer stresine yönelik tanımlayıcı istatistiklere yer verilmiş ve demografik özelliklerinin kariyer stresi ve alt boyutları ile arasındaki ilişkisi incelenmiştir. Öğrencilerin kariyer stresi ve alt boyutlarına ilişkin tanımlayıcı istatistikler değerlendirildiğinde, hem genel kariyer stres algılarının hem de alt boyutlarına ilişkin algılamalarının orta düzeyde olduğu görülmektedir. Öğrenciler kariyerlerine yönelik olarak orta düzeyde stres algılamalarına rağmen en yüksek ortalamanın (3,08) iş bulma baskısı olması dikkati çekmektedir. Öğrencileri etkileyen en düşük ortalama (2,45) ise dışsal çatışma olarak belirlenmiştir. Öğrencilerin kariyer stresi ve alt boyutları ile demografik özellikleri arasındaki ilişki incelendiğinde, cinsiyet ile herhangi bir anlamlı sonuca ulaşılamazken, öğrencilerin daha önce çalışma durumları ile genel kariyer stresi ve kariyer belirsizliği ve bilgi eksikliği alt boyutu arasında anlamlı ilişkiye rastlanmıştır. Ayrıca öğrencilerin sınıf durumları ile alt boyut olan iş bulma baskısı arasında yine anlamlı ilişkiye rastlanmıştır. Anlamlı çıkan ilişkiler incelendiğinde, daha önce turizm sektöründe çalışmayan öğrencilerin, çalışan öğrencilere oranla daha çok kariyer stresi yaşadıkları sonucuna varılmıştır. Bu durum, öğrencilerin daha önce turizm sektöründe çalışmadıkları için sektöre yabancı olduklarını ve bu belirsizliğin onları daha çok kariyer beklentileri ile ilgili strese soktuğu sonucunu ortaya çıkarmaktadır. Bir başka sonuçta ise, turizmde çalışmamış olan öğrencilerin daha önce turizmde çalışan öğrencilere oranla daha çok kariyer belirsizliği yaşadıkları ve buna bağlı olarak meslekleri ile ilgili bilgi eksikliklerinin daha fazla olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu durum, turizm sektörünü bir meslek dalı olarak seçmiş olan öğrencilerin, seçimlerini yapmadan önce sektör ile ilgili araştırma yapmadıklarını ve üniversite tercihlerini yaparken çok dikkatli davranmadıkları söylenebilir. Sektör hakkında tecrübesi olmayan öğrencilerin kariyerleri hakkında streslerinin fazla olması, eğitim hayatlarını yaşarken bile gelecekte ne yapmak istediklerini tam olarak bilmediklerinden kaynaklanmaktadır. Öğrencilere akademik yaşamları boyunca hem öğretim elemanları hem de aileleri tarafından yönlendirmeler ve de bilgilendirmeler yapılması gerekmektedir. Bu stres kaynağının azaltılması için, turizm sektörü hakkında üniversitelerin ilgili bölümlerinde öğrencelere ilk sınıfta bilgilendirme dersleri yapılmalıdır. Öğrencilerin sınıf durumları ile iş bulma baskısı boyutu arasındaki anlamlı ilişki incelendiğinde, 3.sınıf öğrencilerinin hem 1. Sınıflara hem de 2.sınıflara oranla daha fazla iş bulma baskısı hissettiği görülmektedir. Bunun temel nedeni, öğrencilerin mezun olacakları baskısını kendilerinde hissetmeleri ve gelecekle ilgili endişe ve de korkularının artmasıdır. Mezun olduktan sonra bulacakları işlerin hem maddi anlamda yeterli olup olamayacağı hem de sürekliliği konusunda stresleri artmaktadır. Kariyerleri ile ilgili stresleri mezuniyete yaklaştıkça kendini daha fazla göstermektedir. Stres faktörlerinin azaltılması için, lisans eğitimleri

15 Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Kariyer Streslerinin Belirlenmesi: Giresun Üniversitesi Lisans Öğrencileri 379 sırasında gerekli sektörel donanımın kazandırılmasına yönelik faaliyetlerin yapılması uygun olacaktır. Sonuç olarak, stres faktörleri sadece üniversite de turizm eğitimi alan öğrencilerin eğitim hayatları ile ilgili değildir. Kariyer stresi, öğrenim hayatları sonrasında da öğrenciler için devam edecektir. Bu stres faktörlerinin öğrencilerin eğitimleri sırasında ortadan kaldırılmasının ya da azaltılmasının ilk unsuru olarak, turizm alanında eğitim gören öğrencilere gelecekle ilgili beklentilerine ışık tutacak bilgilendirmeler yapılması gerekmektedir. Gerçekçi ve gelecek kaygısını azaltacak imkanlar sunulmalıdır. Bununla birlikte, nitelikli bir personel ya da yönetici olabilmeleri için öğrencilere teorik bilgilerle aynı anda sektörle ilgili uygulamalı eğitimler verilmesi gerekmektedir. Öğrencilerin de kendilerine düşen sorumlulukları üstlenmeleri ve kendilerini mesleki alanlarına uygun olarak yetiştirmeleri için sorumluluk sahibi bireyler olmalarına çalışılmalıdır. Günümüz hayat şartlarında ve iş koşullarında stres faktörlerini tamamen ortadan kaldıramayacak olsak bile, bu stres faktörlerini azaltacak çaba içine girilmesi uygun olacaktır. İş hayatında öğrencilerin karşılaşacakları stres faktörlerinin açık ve net bir şekilde uygulamalı olarak öğrencilere aktarılması, kariyer streslerini iş hayatlarına başlamadan önce azaltma da etkili olacaktır. KAYNAKÇA Aktaş, A. M. (2001). Bir Kamu Kuruluşunun Üst Düzey Yöneticilerinin İş Stresi ve Kişilik Özellikleri, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Ekim- Aralık, 56(04). Bayraktaroğlu, S. (2006). İnsan Kaynakları Yönetimi, Sakarya: Gazi Kitabevi. Brown, M. and Ralph, S. (1999). Using the DYSA Programme to Reduce Stress and Anxiety in First Year University Students. Pastoral Care in Education, 17(3), Choi, B. Y.; Park, H. R.; Nam, S. K.; Lee, J. and Lee, S. M. (2011). The Development and Initial Psychometric Evaluation of The Korean Career Stress Inventory for College Students, Career Development Quarterly, 59, Conlan, R. (2001). Zihnin Halleri, Çeviren: Derya Duman, Ankara: Phoenix Yayınları. Çakır, M. A. (2007). Mesleki Rehberlik (Ed: Alim Kaya). Ankara: Anı Yayıncılık. Çavuş, Ş. ve Kaya A. (2015). Turizm Lisans Eğitimi Alan Öğrencilerin Kariyer Planları ve Turizm Sektörüne Yönelik Tutumu, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4 (5), Çokluk, Ö.; Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş.(2014). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik ve SPSS ve LISREL Uygulamaları, Ankara: Pegem Akademi. Demirci, N.; Engin, A. O.; Bakay, İ. ve Yakut, Ö. (2013). Stres ve Stresi Ortaya Çıkaran Durumların Öğrenci Üzerindeki Etkisi, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, Ağustos, 2 (3), Durna, U. (2006). Üniversite Öğrencilerinin Stres Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20 (1), Edwards, K. J.; Hershberger, P. J.; Russell, R. K. and Market, R. J. (2001). Stress, Negative Social Exchange, and Health Symptoms in University Students. Journal of American College Health,Vol: 50, Erkmen, N. ve Çetin, M. Ç. (2008). Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Stresle Başa Çıkma Tarzlarının Bazı Değişkenlerle İlişkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (19), Gümüştekin, G. E. ve Gültekin F. (2009). Stres Kaynaklarının Kariyer Yönetimine Etkileri, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Nisan, S:23, Güçlü, N. (2001). Stres Yönetimi, Gazi Üniver-

16 380 Eray Turpcu & Hakan Akyurt sitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt:11, Sayı:1, Güriş, S. ve Astar, M. (2015). Bilimsel Araştırmalarda SPSS ile İstatistik, İstanbul: DER yayınları. Kariyer Planlama Uygulama ve Araştırma Merkezi (Karmer), (2011). Kariyer Planlama ve Geliştirme El Kitabı, Ankara. Kır, A. ve Salkım Er A. (2017). Organizasyonlarda Kariyer Planlaması ve Kariyer Engelleri, Ejovoc (Electronic Journal of Vocational Colleges), 7(2), Kim, S. K. (2003). Life Stress in Freshmen and Adjustment to College, Korean Jounal of Youth Studies, 10, Krohe, J. (1999). Work Place Stress, Across the Board, February, 36 (2), Kunnan, A. J. (1998). An Introduction to Structural Equation Modelling for Language Assessment Research, Language Testing, 15 (3), Küçükusta, D. (2007). Konaklama İşletmelerinde İş-Yaşam Dengesinin Çalışma Yaşamı Kalitesi Üzerindeki Etkisi, Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Lorcu, F. (2015). Örneklerle Veri Analizi SPSS Uygulamalı, Ankara: Detay Yayıncılık. Misra, R.; McKean, M.; West, S., and Russo, T. (2000). Academic Stress of College Students: Comparison of Student and Faculty Perceptions, College Student Journal, v:34, O leary, S., and Deegan, J. (2005). Career Progression of IrishTourism and Hospitality Management Graduates, International Journal of Contemporary Hospitality Management, 17(5), Özdamar, K. (2003). Modern Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Eskişehir: Kaan Kitabevi. Özden, M. C. (2001). Bireysel Kariyer Yönetimi: Profesyonel in El Kitabı. Ankara: Ümit Yayıncılık. Özden, K. ve Sertel-Berk, Ö. (2017). Kariyer Stresi Ölçeği nin (Ksö) Türkçe Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması, Psikoloji Çalışmaları Dergisi, 37(1), Rottinghaus, P. J.; Jenkins, N. and Jantzer, A. M. (2009). Relation of depression and affectivity to career decision status and self-efficacy in college students, Journal of Career Assessment, v:17, Tansel, B. (2015). Üniversite Öğrencilerinin Tükenmişlik Düzeylerinin İncelenmesi, Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44 (2), Türkay, O. ve Eryılmaz, B. (2014). Kariyer Değerleri ve Kariyer Yolu Tercihleri İlişkisi: Türk Turizm Sektöründen Örnekler, Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (İLKE), (24), Citation Information/Kaynakça Bilgisi Turpcu, E. ve Akyurt, H. (2018). Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerin Kariyer Streslerinin Belirlenmesi: Giresun Üniversitesi Lisans Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma, Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, Doi number: Number: 69 Summer II 2018, p