PROBLEM ÇÖZME TEKNİKLERİ

Transkript

1 PROBLEM ÇÖZME TEKNİKLERİ

2 Adam bir haftanın yorgunluğundan sonra, pazar sabahı kalktığında keyifle eline gazetesini aldı ve bütün gün miskinlik yapıp evde oturmayı hayâl etti.tam bunları düşünürken oğlu koşarak geldi ve parka ne zaman gideceklerini sordu. Baba oğluna söz vermişti, bu hafta sonu parka götürecekti onu, ama hiç dışarı çıkmak istemediğinden bir bahane uydurması gerekiyordu. Gazetenin promosyon olarak dağıttığı dünya haritası gözüne ilişti.dünya haritasını küçük parçalara ayırdı ve oğluna uzattı: 2

3 Eğer bu haritayı düzeltebilirsen seni parka götüreceğim dedi.içinden de: Oh be! Kurtuldum! En iyi coğrafya profesörünü bile getirseler bu haritayı akşama kadar düzeltemez. dedi.aradan on dakika geçtikten sonra oğlu koşarak babasının yanına geldi. Babacığım haritayı düzelttim. Artık parka gidebiliriz. dedi. Adam önce inanamadı ve görmek istedi. Gördüğünde de hayretler içinde oğluna bunu nasıl yaptığını sordu. Çocuk şu ibretlik açıklamayı yaptı: Bana verdiğin haritanın arkasında bir insan resmi vardı. İnsanı düzelttiğim zaman dünya da kendiliğinden düzeldi. 3

4 Siz hangi kürekçiden biri olmak isterdiniz? Gaziantep Üniversitesi, 2002 < > Dr. Türkay Dereli

5 Problem çözme tekniklerini kullanma neyi gerektirir? Sorunu tanımlama Çözüm odaklı olma İlgili ve bilgili kişileri bir araya getirme Takım çalışması yapma Ortak aklı kullanma Etkili iletişim kurma

6 Karşılaştığımız sorunu sadece eleştirirseniz iki katına çıkar. Sadece sorunu düşünmekle yetinirseniz sorun yerinde sayar. Soruna çare bulursanız sorun, sorun olmaktan çıkar...

7 Takım Çalışması (Problem Çözme Ekipleri) Bir Problem Çözme Ekibi (PÇE) aynı yerde çalışan, kalite yönetimi faaliyetlerini gönüllü olarak yerine getirmeyi amaç edinmiş en az 3, en fazla 8 kişiden oluşan küçük bir çalışma grubudur. PÇE bu çalışmaları yaparken periyodik olarak bir araya gelir. İyileştirmeye açık alanlar ya da sorunları belirler. Sorunların çözümünde problem çözme tekniklerini uygular.

8 Problem Çözme Ekipleri Toplantı Tutanağı PÇE, yapılan her toplantının tutanağını düzenlemelidir. Bu tutanaklar PÇE nin faaliyetlerini ve gelişimini takip etmek açısından gerekli bir uygulamadır. Bir PÇE nin toplantı tutanağı aşağıdaki gibi olabilir.

9

10 ÇALIŞMA (İYİLEŞTİRME) PLANI İyileştirme ekibinin adı Kriter İlgili alt kriter no İyileştirmenin konusu İyileştirmeni n amacı İyileştirme hedefi Yapılacak faaliyetler Koordine gerektiren birimler Başlangıç tarihi Bitiş tarihi Durum ekibi 6 b Öğrencinin geç gelmesi Geç gelmeleri önlemek Geç gelme 1- oranını%50 iyileştirme 2- Rehberlik servisi ()Tamamland ı ()Devam ()İptal edildi ekibi ekibi

11 PROBLEM ÇÖZME TEKNİKLERİ 1) PUKÖ Döngüsü 2) Beyin Fırtınası 3) 5N ve 1K Tekniği 4) Sebep-sonuç (Balık Kılçığı) Diyagramı 5) Etkinlik Analizi 6) İlgi Diyagramı 7) İlişki Diyagramı 8) Pareto Analizi 9) Ağaç Diyagramı 10) Akış Diyagramı 11. Kuvvet/Güç Alanı Analizi 12. Nominal Grup Tekniği 13. Altı Şapkalı Düşünme Tekniği 14. Delphi Tekniği 15. Histogramlar 16. Dağılım Diyagramı 17. İşletim Şemaları 18. Kontrol Çizelgesi 19. Kontrol Yaprakları 20. Radar Diyagramı

12 Problem çözme tekniklerinin kullanım amacına veya kullanım yerine göre sınıflaması; Fikir Üretme Teknikleri; 1. Beyin Fırtınası 2. Altı Şapkalı Düşünme Tekniği 3. Kuvvet/Güç Alanı Analizi 4. Odak Grupları 5. Mülakat

13 Fikir Üretme Teknikleri; 1. Beyin Fırtınası yöntemi Bir sonuca yol açan nedenlerin belirlenmesinde bir kişinin düşünceleri, deneyimleri yetersiz kalabilir. Beyin Fırtınası tekniği Sebep- Sonuç diyagramı oluşturulması sırasında potansiyel düşünceleri ortaya çıkarmak için kullanılır.

14 1. Beyin Fırtınası yöntemi TEKNİK NASIL UYGULANIR? PROBLEMİN KESİN TANIMI YÖNTEM KURALLARININ AÇIKLANMASI SERBEST FİKİR YARATMA FİKİRLERİN TOPLANIP YAZILMASI DÜZENLEME DEĞERLENDİRME EN İYİ / GEÇERLİ DÜŞÜNCELERİN TESPİTİ

15 1. Beyin Fırtınası yöntemi Yapılacak beyin fırtınası oturumlarında aşağıdaki noktaların göz önünde bulundurulması yaralı olacaktır. Her üyeye sırası ile görüşünü söyleme fırsatı verilir, Görüşlerin niteliğinden çok sayısı önemlidir, Eleştirilere izin verilmemeli, Çözüm arayışının ön planda tutulduğu rahat bir ortam oluşturulmalı

16 1.Beyin Fırtınası yöntemi İlk beyin fırtınası oturumu sonrası, ortaya çıkan görüşlerin olgunlaştırılması amacıyla ara verilir. İkinci oturumda, üyelere görüşlerin bir listesi verilir. Yeni görüşler ortaya çıkmamaya başladığında oturum sona erdirilir. Oluşturulan sebep- sonuç diyagramı üzerinde değerlendirme çalışmaları yapılarak en olası nedenler belirlenir.

17 1. Beyin Fırtınası yöntemi Burada dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır. Problemin tanımı üzerinde herkesin hem fikir olmasının sağlanması gerekmektedir. Gurubun deneyimi veya kontrolü dışında kalan problemlerin çözümü için uğraşılmamalıdır.

18 BİR DÜŞÜNÜR GİBİ DAVRANIRSAK; GERÇEKTEN BİR DÜŞÜNÜR OLUR ÇIKARIZ

19 Sürekli Geliştirme Teknikleri; 1. PUKÖ (Planla-Uygula-Kontrol Et-Önlem Al) Döngüsü 2. 5N -1K Tekniği 1. Ne? 2. Ne zaman? 3.Nerede? 4. Ne için? 5. Nasıl? 2.Kim?

20 Sürekli Geliştirme Teknikleri; 1. PUKÖ (Planla-Uygula-Kontrol Et-Önlem Al) Döngüsü Sonraki gelişim planı için üretilen yeni fikirler, Standart hale getirilecek uygulamalar Sınıfta aktif dinleme İyi not tutma Serbest çalışmaya ve zamanı Etkin öğretmen kontrolü Öğrenci ile ekip çalışması Planım ne derece iyi işledi? Öğrenme süreç ve çıktılarını geliştirmek için ne tür değişiklikler yapabilirim? Planın tüm noktalarını uygulama

21 2. 5N -1K Tekniği 1. Ne? 2. Nerede? 3.Ne Zaman? 4. Nçin? 5. Nasıl? 6.Kim? NE? Ne yapılıyor? Ne yapılmalı? NEREDE? Nerede yapılıyor? Nerede yapılmalı? NE ZAMAN? Ne zaman yapılıyor? Ne zaman yapılmalı? NİÇİN? Niçin yapılıyor? Niçin o şekilde yapılıyor? NASIL? Nasıl yapılıyor? Nasıl yapılmalıdır? KİM? Kim yapıyor? Kim yapmalı?

22 2. 5N -1K Tekniği 1. Ne? 2. Nerede? 3.Ne Zaman? 4. Nçin? 5. Nasıl? 6.Kim? 5N 1K Ne toplanacak Neden toplanacak Ne zaman toplanacak Nereden toplayacak Nasıl, hangi yöntemle toplanacak Kim toplayacak

23 Problem Analiz Teknikleri; 1. Akış Diyagramı 2. Sebep-Sonuç (Balık Kılçığı) Diyagramı 3. Pareto Analizi 4. Ağaç Diyagramı 5. İlgi/Yakınlık Diyagramı 6. Yoklama Kağıtları 7. Kuvvet/Güç Alanı Analizi

24 Problem Analiz Teknikleri; Sebep Sonuç Diyagramı Bir olayın ortaya çıkmasına neden olan durumlar (sebep) ile ilgilenilen olayın (sonuç) şekilsel gösterimi sebep-sonuç (cause-effect) diyagramı olarak adlandırılan görünümleri nedeniyle Balık Kılçığı adıyla da anılır. Belirlenen sorun kalınca çizilen yatay bir okun ucuna yazılır ve onu ortaya çıkaran temel nedenler de ince oklarla buna birleştirilerek Sebep- Sonuç Diyagramı oluşturulur.

25 Sebep-Sonuç (Balık Kılçığı) Diyagramı

27 Sonuç olarak belirlenen olay olumlu / olumsuz olabilir. Olumlu olması durumunda arkasındaki nedenler açığa çıkarılabilecek, olumsuz ise düzeltici eylemlerin başlatılması gereği ortaya çıkacaktır.

31 Ağaç Diyagramı Problem Analiz Teknikleri; Ağaç Diyagramı (NASIL NASIL ) (NEDEN NEDEN) (NEDEN NASIL) Belli bir amaca erişmek için izlenmesi gereken yolların, sistematik bir şekilde giderek artan bir detay düzeyinde grafiksel ifadesidir. Ne Zaman Kullanılır? Genel amaçların detayına indirgenmesi gerektiğinde, Bütün uygulama seçeneklerinin belirlenmesi gerektiğinde, Temel sebepleri belirlemek için, (örneğin, neden-neden diyagramı) (sebep-sonuç diyagramına alternatif) Fikirlerin net bir şekilde açığa kavuşması için,

32 Ağaç Diyagramı NASIL - NASIL Çözüm/ Öneri Çocukların Öğrenme Heyecanını Artır NASIL? Öğretmenleri Eğit Okul-Aile İlişkilerini Güçlendir Kaynak Planlamasını İyileştir NASIL? Öğrenciyi Uzaklaştıran Sebepleri İncele En Önemli 10 Sebebe Odaklan ve Önlem Geliştir Uygula ve Sonuçları İzle Başarıyı Kalıcı Hale Getir NASIL?

33 Ağaç Diyagramı NEDEN - NEDEN Çocukların Öğrenme Heyecanını Kaybetmesi PROBLEM Öğretmenlerin Tutumu NEDEN? Arkadaşlarının Tutumu NEDEN? Araç-gereç Yetersizliği Tecrübesizlik Yeterli Bilgi Aktarmamasından Okuma alışkanlığının olmaması Dış etmenlerin daha çekici olması Okulun Kaynaklarının Yetersizliği Öğrencilerin Araç-Gereç Getirmemesi

34 Ağaç Diyagramı NEDEN - NASIL NASIL? Yapılacak Çalışma NEDEN ÇÖZÜM Yapılacak Çalışma NEDEN ÇÖZÜM SORUN Yapılacak Çalışma NEDEN ÇÖZÜM Yapılacak Çalışma NEDEN ÇÖZÜM

35 Ağaç Diyagramı NEDEN - NEDEN

36 Ağaç Diyagramı NASIL - NASIL

37 Önerileri veya Nedenleri Önceliklendirme Teknikleri; 1. İlişki Diyagramı 2. Etkinlik Analizi

38 1. İlişki Diyagramı ÖĞRENCİLERİN TV BAĞIMLILIKLARI ÖĞRENCİLERİ N İSTEKSİZLİĞİ ÖĞRETMENLERİN ÖĞRENCİLERİ YÖNLENDİRMEMESİ KÜTÜPHANEDE KİTAP SAYISININ YETERSİZLİĞİ KÜTÜPHANENİN FİZİKİ KOŞULLARININ YETERSİZLİĞİ ÖĞRENCİLERİN ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ ÇEKMESİ VELİLERİN DUYARSIZLIĞI ANNE VE BABALARIN OKUMA ALIŞKANLIKLARININ OLMAMASI MADDİ YETERSİZLİKLER VELİ DESTEĞİNİN OLMAMASI OKUL İLE İLGİLİ DİĞER SORUNLARIN ÖNCELİK KAZANMASI KÜTÜPHANE GÖREVLİSİNİN OLMAMASI

39 Soruna sebep olan unsurları ortadan kaldırmak için planlanan uygulamaların etkinliğini, gerçekleştirilmeden önce değerlendirmek ve hangi hangi öncelik sırasında yapılacağına karar vermek için kullanılmaktadır. 2. ETKİNLİK ANALİZİ TEKNİK NASIL UYGULANIR? Etkinlik analizinde 4 etken dikkate alınmakta, ve her biri 0,1 ve 2 rakamları ile değerlendirilmektedir. ETKEN A-Uygulama kolaylığı Zor Normal Kolay B-Uygulama süresi Uzun Normal Kısa C- Maliyet Fazla Normal Az D-Sorun üzerindeki etkisi Etkisi yok Etkili Çok Etkili (İş güv.,kalite,verimlilik Maliyet azaltma, Diğer) Beklenen etki 5 veya daha büyük ise uygulamalar gerçekleştirilir.uygulama önceliği beklenen etkinin büyüklüğü dikkate alınarak belirlenir.

40 Karar Verme Teknikleri; 1. Nominal Grup Tekniği 2. Çoklu Oylama Tekniği 3. Hedef Saptama (Benchmarking) Tekniği

41 1. Nominal Grup Tekniği Nominal Grup Tekniği Beyin fırtınası yada bir başka şekilde üretilen çok sayıda görüşü eşit katılımı sağlayarak önem sırasına göre sıralamaya NOMİNAL GRUP TEKNİĞİ denir. Bu teknikte grup üyeleri arasında etkileşim oranı oldukça düşüktür.

42 1. Nominal Grup Tekniği TEKNİK NASIL UYGULANIR? Beyin fırtınasında üretilen görüşler liste haline getirilir Her görüşe bir harf yada sıra numarası verilir Grup üyelerinin görüşleri puanlaması Puanların Toplanması Puan sırasına göre en büyük puandan başlayarak sırala

43 1. Nominal Grup Tekniği Nominal Grup Tekniği KURALLAR : HER GRUP ÜYESİ LİSTEDEKİ GÖRÜŞLERİN SAYISI KADAR PUANI VARDIR (13 GÖRÜŞ 13 PUAN) GRUP ÜYELERİ PUANLARI VERİRKEN KENDİSİ İÇİN EN ÖNCELİKLİ OLAN GÖRÜŞE EN YÜKSEK PUANI BİR SONRAKİNE BİR PUAN AZALTARAK PUANLAMA YAPAR

44 1. Nominal Grup Tekniği Nominal Grup Tekniği (Örnek 1/2) Akademik Öğrenci Başarısızlığının Öğretmenden Kaynaklanan Nedenleri? A- Ders işleme tarzı B- Öğrenciyi yeterince tanımama C- Öğrenciyle olumsuz iletişim kurma D- Kendini yenilememe E- Hizmetiçi eğitimin sürekli olmaması F- Bireysel farkları dikkate almama G- Fakültelerin yetersizliği

45 1. Nominal Grup Tekniği Nominal Grup Tekniği (Örnek 2/2) Akademik Öğrenci Başarısızlığının Öğretmenden Kaynaklanan Nedenleri? SIRA ALI AHMET AYŞE TOPLAM A B C D E F G

46 2. Çoklu Oylama Tekniği Çoklu Oylama Tekniği Çoklu oylama tekniği karar verme tekniğidir. Uzun bir liste halindeki görüşlerin, sistemli bir oylama tekniği ile yönetilebilir sayıda görüşlere indirgenmesidir. Böylelikle grup halinde üretilen görüşlerden hangilerinin daha öncelikli olduğu ortaya çıkarılmış olur.

47 2. Çoklu Oylama Tekniği KURALLAR : Çoklu Oylama Tekniği HER GRUP ÜYESİ LİSTEDEKİ GÖRÜŞLERİN ÜÇTE BİRİ KADAR GÖRÜŞ SEÇEBİLİR, GRUP ÜYELERİNE GÖRÜŞLERİ SEÇEBİLECEK KADAR ZAMAN TANINIR, GÖRÜŞLER SEÇİLİRKEN GRUP ÜYELERİNİN BİRBİRLERİNİ ETKİLEMEMELERİ SAĞLANIR OYLAMAYA GEÇMEDEN TÜM ÜYELERİN KENDİ GÖRÜŞLERİNİ SEÇMİŞ OLMALARINA DİKKAT EDİLİR, OYLAMA SONUCUNDA; GRUP SAYISI 5 VE ALTI İÇİN 2 VE 2 DEN AZ GRUP SAYISI 6-16 ARASI İÇİN 3 VE 3 DEN AZ GRUP SAYISI 16 VE 16 DAN FAZLA OLAN 4 VE 4 DEN AZ OY ALAN GÖRÜŞLER LİSTEDEN ÇIKARTILIR 47

48 Çoklu Oylama Tekniği TEKNİK NASIL UYGULANIR? Beyin fırtınasında üretilen görüşler liste haline getirilir Her görüşe bir harf yada sıra numarası verilir Grup üyelerinin listeden görüşlerin üçte birini seçmeleri istenir Sıra ile görüşler oylanır Grup sayısına bağlı olarak az oy alan görüşler listeden çıkarılır Görüşler puan sırasına göre yeniden sıralanır Bu işlemler istenilen görüş sayısı kalıncaya kadar tekrar edilebilir

49 Çoklu Oylama Tekniği (Örnek 1/4) Akademik Öğrenci Başarısızlığının Öğretmenden Kaynaklanan Nedenleri? A- Ders işleme tarzı B- Öğrenciyi yeterince tanımama C- Öğrenciyle olumsuz iletişim kurma Ç- Kendini yenilememe D- Hizmetiçi eğitimin sürekli olmaması E- Bireysel farkları dikkate almama F- Fakültelerin yetersizliği G- Kendini sorgulamama Ğ- Çevreyi iyi tanımama H- Kıyas yapmama (iyilerle) I- Aileyi tanımama İ- Sınıfa hazırlıksız gelme J- Plansız çalışma K- Öğrencilerin nasıl izlenebileceğini bilmeme L- Bir grupla ders işleme M- Okul idaresiyle çatışma yaşama N- Öğretmen arkadaşlarıyla olumlu ilişkiler kurmama O- Kaynak ve araştırma gereği görmeme Ö- Teknolojiden yararlanamama P- Sınıflar arası duvarlar R- Sınıfta otoriter bir ortam yaratma S- İstatistik bilmeme Ş- Korku kültürünün egemen olması T- Ekonomik yetersizlikler U- Eğitim ortamını sınıfa tam olarak uygulayamama Ü- Değerlendirmenin yetersizliği V- İkili öğretim Not: Denek Grubumuzun 6 kişiden oluştuğu düşünülmekte

50 Çoklu Oylama Tekniği (Örnek 2/4) Akademik Öğrenci Başarısızlığının Öğretmenden Kaynaklanan Nedenleri? A- Ders işleme tarzı //// 4 B- Öğrenciyi yeterince tanımama //// 4 C- Öğrenciyle olumsuz iletişim kurma // 2 Ç- Kendini yenilememe //// 4 D- Hizmetiçi eğitimin sürekli olmaması / 1 E- Bireysel farkları dikkate almama /// 3 F- Fakültelerin yetersizliği // 2 G- Kendini sorgulamama Ğ- Çevreyi iyi tanımama H- Kıyas yapmama (iyilerle) // 2 I- Aileyi tanımama /// 3 İ- Sınıfa hazırlıksız gelme //// 4 J- Plansız çalışma // 2 K- Öğrencilerin nasıl izlenebileceğini bilmeme// 2 L- Bir grupla ders işleme / 1 M- Okul idaresiyle çatışma yaşama / 1 N- Öğretmen arkadaşlarıyla olumlu ilişkiler kurmama O- Kaynak ve araştırma gereği görmeme // 2 Ö- Teknolojiden yararlanamama // 2 P- Sınıflar arası duvarlar R- Sınıfta otoriter bir ortam yaratma /// 3 S- İstatistik bilmeme // 2 Ş- Korku kültürünün egemen olması / 1 T- Ekonomik yetersizlikler / 1 U- Eğitim ortamını sınıfa tam olarak uygulayamama Ü- Değerlendirmenin yetersizliği // 2 V- İkili öğretim // 2 Not: Denek Grubumuzun 6 kişiden oluştuğu düşünülmekte

51 Çoklu Oylama Tekniği (Örnek 3/4) Akademik Öğrenci Başarısızlığının Öğretmenden Kaynaklanan Nedenleri? A- Ders işleme tarzı //// 4 B- Öğrenciyi yeterince tanımama //// 4 C- Öğrenciyle olumsuz iletişim kurma // 2 Ç- Kendini yenilememe //// 4 D- Hizmetiçi eğitimin sürekli olmaması / 1 E- Bireysel farkları dikkate almama /// 3 F- Fakültelerin yetersizliği // 2 G- Kendini sorgulamama Ğ- Çevreyi iyi tanımama H- Kıyas yapmama (iyilerle) // 2 I- Aileyi tanımama /// 3 İ- Sınıfa hazırlıksız gelme //// 4 J- Plansız çalışma // 2 K- Öğrencilerin nasıl izlenebileceğini bilmeme// 2 L- Bir grupla ders işleme / 1 M- Okul idaresiyle çatışma yaşama / 1 N- Öğretmen arkadaşlarıyla olumlu ilişkiler kurmama O- Kaynak ve araştırma gereği görmeme // 2 Ö- Teknolojiden yararlanamama // 2 P- Sınıflar arası duvarlar R- Sınıfta otoriter bir ortam yaratma /// 3 S- İstatistik bilmeme // 2 Ş- Korku kültürünün egemen olması / 1 T- Ekonomik yetersizlikler / 1 U- Eğitim ortamını sınıfa tam olarak uygulayamama Ü- Değerlendirmenin yetersizliği // 2 V- İkili öğretim // 2 Not: Denek Grubumuzun 6 kişiden oluştuğu düşünülmekte

52 Çoklu Oylama Tekniği Çoklu Oylama Tekniği ( 4/4) Akademik Öğrenci Başarısızlığının Öğretmenden Kaynaklanan Nedenleri? A- (1) Ders işleme tarzı //// 4 B- (2) Öğrenciyi yeterince tanımama //// 4 C- (3) Kendini yenilememe //// 4 İ- (4) Sınıfa hazırlıksız gelme //// 4

53 Veri Toplama, Veri Analizi ve Değerlendirme Teknikleri; 1. Anketler 2. Kontrol Tablosu (çetele) 3. Histogram 4. Pareto Diyagramı 5. Serpme Diyagramı 6. Hareket Çizelgesi 7. Kontrol Çizelgesi

54 KATILIMINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER