Dramada Ölçme ve Değerlendirme

Transkript

1 Dramada Ölçme ve Değerlendirme

2 Dramada Ölçme ve Değerlendirme 2 Ölçme ve değerlendirme, eğitim sürecinin tamamlayıcı bir parçasıdır. Etkili bir öğretim için ölçme ve değerlendirme vazgeçilmez bir unsurdur. Ölçme ve değerlendirme çalışmaları, öğretmen ve öğrenciden, öğrenme deneyimlerinden ve etkinliklerinden ayrı düşünülemez ve bu çalışmalar eğitim süreci boyunca devam eder. Ölçme, belirli bir niteliğin gözlemlenerek gözlem sonuçlarının sayı ya da sembollerle ifade edilmesidir. Değerlendirme ise ölçme sonuçlarının bir ölçütle karşılaştırılması sonucu bir değer yargısına(karara) ulaşma işidir.

3 3 Yaratıcı dramada değerlendirme, çalışma öncesi, çalışma anı, çalışma sonu ve sonrasında yapılabilir. Yaratıcı dramanın aşamalarının her birinin ya da birkaçının ardından tartışmanın açılması, eleştiri-özeleştiri, soru-cevap etkileşiminin başlaması değerlendirmenin de somut başlangıcı olarak kabul edilebilir. Dramada puanla, ödülle veya ceza ile değerlendirme yapılmaz.

4 4 Drama aşamalarından geçen katılımcı, duygularını, düşüncelerini, yaşantılarını bu aşamada gözden geçirme olanağı bulur. Katılımcılar farklı bakış açılarının rahatlıkla ifade edebilirler. Canlandırılan oyunun başka ifade biçimlerine dönüştürülmesi de bir değerlendirme şeklidir. Örneğin, oyunun resimle anlatılması, şiir diliyle anlatma, öyküdeki temel duyguları bir dansa dönüştürme gibi.

5 5 Dramaya katılanların girdikleri roldeki kişinin gözüyle olayı anlatması önemli bir değerlendirmedir. Öneriler alındıktan sonra oyunun yeniden oynanması da bir değerlendirme şeklidir. Aşamaların her birinin ya da birkaçının ardından: Ne yaşadınız? Neler hissettiniz? Nerelerde güçlük çektiniz? Problemin başka çözüm yollar var mı? yerine başka neler olabilir? gibi sorularla değerlendirme yapılır.

6 6 Eleştiriler kişiye değil, role yönelik ve yapıcı olmalıdır. Her katılımcının söz almasına özen gösterilmelidir. Değerlendirmenin niteliğini, yaratıcı dramanın amaçları ve onun doğrultusunda işlenen aşamalar belirler. Yaratıcı dramada değerlendirme, liderin ve katılımcıların kendi kendilerine değerlendirmeleri biçiminde yapılır.

7 7 Eğitimde ölçme ve değerlendirme ile ilgili herhangi bir kitapta ölçmenin birçok tanımına rastlanabilir, ancak en sık kullanılan tanımı, Bir niteliğin gözlenip gözlem sonuçlarının sembollerle gösterilmesidir. Tanımdan da anlaşılacağı gibi; ölçme işleminin gerçekleştirilmesi için bir niteliğe, bu niteliğin gözlenmesine ve gözlem sonucunun sembollerle gösterilmesine gereksinim vardır.

8 8 Günlük hayatta yaptığımız sayma işlemi ya da giysilerin sınıflandırılması gibi rutin işlemlerin tamamı aslında basit düzeyde bir ölçme işlemi yapmak demektir. Ölçmenin doğrudan, dolaylı ve türetilmiş olmak üzere üç türü bulunmaktadır. Doğrudan ölçme niteliğin doğrudan gözlemlenmesini, dolaylı ölçme niteliğin bir araç yardımıyla gözlemlenmesini ve türetilmiş ölçme ise niteliğin gözlemlenme işleminin başka nitelikler yardımıyla gerçekleşmesini içerir. Gözlem, aslen nitel araştırma yöntemlerinden biri olup yaratıcı dramada bir ölçme tekniği olarak sürecin değerlendirilmesinde kullanılabilir.

9 9 Gözlem kendi içinde sistemli-sistemsiz, katılımlı-katılımsız, yapılandırılmışyapılandırılmamış olmak üzere üç sınıfta toplanabilir. Gözlem, aslen nitel araştırma yöntemlerinden biri olup yaratıcı dramada bir ölçme tekniği olarak sürecin değerlendirilmesinde kullanılabilir. Gözlem kendi içinde sistemli-sistemsiz, katılımlı-katılımsız, yapılandırılmışyapılandırılmamış olmak üzere üç sınıfta toplanabilir. Yaratıcı drama oturumlarında oturumun kazanımına uygun olarak gözlem yapılmasına sistemli, rastgele yapılan gözleme ise sistemsiz gözlem denilmektedir.

10 10 Katılımcı gözlemde gözlemi yapan kişinin yaratıcı drama sürecine dahil olması, katılımsız gözlemde ise gözlemcinin sürecin dışında kalıp gözlem yapması söz konusudur. Yapılandırılmamış gözlemde drama sürecine dair olan her şeyin gözlemci tarafından kayıt altına alınması söz konusu iken, yapılandırılmış gözlemde odak noktalar söz konusudur. Diğer bir ölçme tekniği ise düşüncelerin, bilgilerin ve duyguların tarafsız bir şekilde aktarıldığı günlük tutmadır.

11 11 Yaratıcı drama sürecinde liderin kendisi ya da katılımcılar günlük tutabilirler. Katılımcılar tarafından tutulan günlüklerin niteliği drama lideri olarak bizim onlara ne kadar iyi soru yönelttiğimizle ilgilidir. Şu sorular hem verilecek yanıtı sınırlamada hem de katılımcıların düşüncelerini düzenlemede yardımcı olabilir: Bu oturumda ne oldu? Bu ne anlama gelir? Ben neleri yapabiliyorum? Daha farklı nasıl yapabilirdim? Gibi. Liderin süreç boyunca tutacağı günlükler ise yukarıdaki katkıların yanı sıra programın yeniden düzenlenmesinde vazgeçilmez veri kaynağıdır.

12 12 Ürün dosyası da (portfolyo) da yaratıcı drama sürecinde bir değerlendirme olarak kullanılabilir. Ürün dosyası bir öğrencinin bir ya da daha fazla alanda harcadığı çabayı, ilerlemeyi ve varılan sonuçları gösteren amaçlar doğrultusunda hazırlanmış öğrenci çalışmalarının koleksiyonudur. Bu koleksiyon, konu seçiminde öğrenci katılımını, seçim ölçütlerini, değerlendirme ölçütlerini ve öğrenci yorumlarını içermelidir.

13 13 Yaratıcı drama çalışmalarında rubrikler de değerlendirmede kullanılmaktadır. Dereceleri puanlama anahtarı (Rubric) olarak da adlandırılan bu değerlendirme, derecelemeyi yapacak kişinin gözlediği kişiye ya da duruma uygun bulduğu düzeyi işaretlediği betimleyici sözcükler ya da ifadeler listesidir. Derecelendirme ölçeğinde yer alan maddelerin drama grubu ile belirlenmesi grubu değerlendirilirken kendilerinden neler beklendiğini bilmeleri açısından önemlidir.

14 14 Yaratıcı dramada akran değerlendirmesi de yapılmaktadır. DuPaul (1998) çalışmasında okul öncesi öğrencilerinin birbirlerini değerlendirmeleri için grup çalışmaları yapmasını sağlayacak öğrenme ortamları geliştirmiştir. Değerlendirmenin dışsal boyutunda önemli bir sac ayağı da kişinin kendi akranları tarafından değerlendirilmesidir. Değerlendirmenin en önemli boyutu içsel değerlendirmedir. Yaratıcı dramanın temel amaçlarından biri kişinin kendisini tanıması ve farkındalık geliştirmesi ise, kişinin kendini değerlendirmesi bu süreç içinde yer almalıdır. Öz değerlendirme de sürecin değerlendirilmesi için gereken tekniklerdendir.

15 15 Sözel değerlendirme yaratıcı drama sürecinin vazgeçilmez elemanıdır. Buradaki değerlendirme daha çok paylaşım amaçlı yapılan değerlendirmedir. Soruları çeşitlendirerek katılımcıları yönlendirerek süreci değerlendirmek gereklidir. Bu sorular şu şekilde sorulabilir,

16 16 Bu etkinliğin amacı neydi? Bu oturuma katılımınızın süreci nasıl etkilediğini düşünüyorsunuz? Bu etkinlikler sizi nasıl etkiledi Bu oturum/etkinlik sizce nerelerde kullanılabilir? vb.

17 17 Sözel değerlendirme, drama süreci için oldukça önemli bir değerlendirme türüdür. Lider tarafından süreçle ilgili katılımcılara önemli sorular yöneltilir. Katılımcılar bu sorulara yönelik duygu ve düşüncelerini ifade ederler. Bu değerlendirme daha çok paylaşım amaçlıdır. Soruları çeşitlendirerek, katılımcıları yönlendirerek süreci değerlendirmek gerekir.

18 18 Grupla yapılan performansın sergilendiği bir çalışma ya da etkinlik sonucunda grubun tüm üyelerinin değerlendirildiği bir yaklaşımdır. Öğrencilerin grup içinde sergiledikleri performansları değerlendirmede standart formlar kullanılabileceği gibi, öğretmen grubun çalışma konusundaki sürece bağlı olarak değişik formlar geliştirilebilir. Kavram haritaları, belirli bir konudaki kavramlar ve bunlar arasındaki ilişkileri grafiksel yapılar içinde özetlemeyi sağlayan görsel araçlardır. Kavram haritaları, bir konunun öğretimi, öğrenmeyi kolaylaştırma, öğrenme sürecini kontrol etme, kavram yanılgılarının saptanmanın yanı sıra değerlendirme yapmak üzere de kullanılır.

19 19 Günlük tutma, kişisel ve özel bir durumdur. Günlükler, düşünceler, gözlemler, yorumlar, açıklamalar, hipotezler ve reaksiyonlar gibi kişisel notları içerir. Günlüğün başında ortam (okul, sınıf), tarih, zaman ve konu gibi şeyler yer almalıdır. Drama sürecinde liderin kendisi ya da katılımcılar günlük tutabilirler. Katılımcılardan süreçte yaşadıklarına, hissettiklerine ve öğrendiklerine ilişkin günlük tutmaları istenebilir. Günlükler, katılımcıların süreçte neler yaşadığına ilişkin veri sağlayan önemli kaynaklardır. Drama süreciyle ilgili günlük yazan katılımcılar, kendi deneyimleri üzerine düşünür ve öz değerlendirme yapabilirler. Liderin süreç boyunca tutacağı günlükler ise programın yeniden düzenlenmesinde vazgeçilmez bir veri kaynağıdır.

20 20 Dramada, katılımcıların günlük yazmalarını kolaylaştırmak için yönlendirici sorulardan yararlanılabilir. Bu sorular, katılımcıların belirlenen amaçlar üzerine yoğunlaşmalarını ve çalışmanın istenen yönleriyle ilgili duygu ve düşüncelerini ifade etmelerini sağlar.

21 Öğrenci Dosyaları (Portfolyolar) 21 Öğrencilerin yaptıkları çalışmaların bir araya getirildiği ve düzenlendiği dosyalardır. Bu dosyalar, öğrencilerin kendilerini ve yaptıkları ürünleri değerlendirmelerine olanak sağlar. Bu sayede dosya için harcadıkları çabayı görerek kendi gelişimlerini izlemelerine yardımcı olur. Bununla birlikte ürün dosyaları öğrencilerin güçlü ve geliştirmeleri gerekli olduğu yönlerini görebilmelerine olanak sağlar.

22 Testler 22 Dramada testler, genellikle dramanın yöntem olarak kullanıldığı derslerde, sonuca yönelik ve bilişsel alandaki kazanımların ölçülmesi amacıyla kullanılır. Katılımcıların süreçte edindiği bilgiler bu yolla ölçülüp değerlendirilebilir. Ancak dramada ölçme ve değerlendirme çalışmalarında testler farklı araçlarla desteklenmeli ve mutlaka sürecin de değerlendirilmesine yer verilmelidir.

23 23 Testler soru türlerine göre şu şekilde ayrılır: Çoktan seçmeli testler: Öğrencilerin, soruların cevaplarını seçenekler arasında bulmasını gerektiren testlerdir. Bu testler, daha çok öğrencilerin bir konuyla ilgili sahip oldukları bilgilerin ölçülmesinde kullanılır. Üst düzey düşünme becerilerinin ölçülmesinde uygun değildir. Kısa cevaplı testler: Cevabı bir kelime, bir cümle, bir rakam vb. olan testlerdir. Bu tür testler de genel de tanımlama, ilke veya sınıflamalar sorulabilir. Genellikle bilgi ve kavrama basamağını ölçmek için kullanılabilir.

24 24 Eşleştirmeli maddeler: İki grup halinde verilen ve birbirleriyle ilişkili olan bilgilerin belli ölçüte göre eşleştirilmesidir. Doğru-Yanlış maddeleri: Öğrencilerin verilen ifadeleri okuyarak ilgili maddeyle doğru ya da yanlış şeklinde yargı da bulundukları maddelerdir. Uzun cevaplı maddeler: Öğrencilerin çeşitli sorulara belli bir sürede cevap vermesi gereken maddelerdir.

25 25 Drama sürecinde, bu değerlendirme yöntem-teknik ve araçların dışında boşluk doldurma soruları, çalışma yaprakları, anketler, ilgi envanterleri vb. araçlardan yararlanılabilir.

26 Tutum Ölçekleri 26 Drama, duyuşsal alandaki kazanımları öğrencilere kazandırmada oldukça etkili bir alandır. Drama sürecinde yapılan etkinlikler yaşantıya dayalı olduğu, katılımcıyı merkeze aldığı ve çok duyuya hitap ettiği için katılımcıları duyuşsal açıdan etkiler. Drama yoluyla katılımcılar çeşitli konularda tutum, ilgi, eğilim, farkındalık, değer verme gibi duyuşsal özellikleri etkili bir biçimde kazanabilirler.

27 27 Duyuşsal özelliklerin ölçülmesinde farklı yaklaşımlardan yararlanılabilir. Bunlardan biri de tutum ölçekleridir. Tutum, bireyin herhangi bir olay, durum, nesneyi olumlu veya olumsuz bir şekilde algıladığı düşünce biçimidir. Tutumu duygu, düşünce ve davranışlar oluşturur. Bir olay, durum, nesneye ilişkin duygu, düşünce ve davranışlar ona karşı tutumu etkiler.

28 28 Tutum ölçekleri bireylerin belirli konulara yönelik tutumlarını ölçmeye yarayan maddelerden oluşur. Böyle bir ölçek, biri tutum ifadelerinin yer aldığı diğeri ise bu ifadelere tepkilerin verildiği iki kısımdan oluşmaktadır. Genel olarak likert tipi derecelendirme ölçeklerinden yararlanılarak hazırlanır.

29 Dereceli Puanlama Anahtarı (Rubrikler) 29 Dereceli puanlama anahtarı, öğrencilerin yaptıkları çalışmaların ve ortaya koydukları performanslarını değerlendirildiği ölçütleri içeren puanlama rehberidir. Puanlama anahtarları, öğrencilerin güçlü ve zayıf yönlerini belirleme ve öğretimi daha etkili hale getirme gibi amaçlarla kullanılabilir. Dereceli puanlama anahtarları ikiye ayrılır;

30 30 Bütüncül Puanlama: Genel sürecin veya ürünün bir bütün olarak başka bir deyişle tek bir puanla değerlendirildiği puanlama anahtarıdır. Analitik Puanlama Anahtarı: Performans veya ürünün çeşitli bölümlerinin ayrı ayrı puanlanması ve bu puanların toplanarak toplam puana ulaşıldığı puanlama anahtarıdır.

31 31 Teşekkürler Öğr. Gör. Müyesse GÖĞÜŞ Çocuk ve Drama Dramada Ölçme ve Değerlendirme Ünite 12