ELEKTRONİK TİCARET (OSP254) Yazar: Öğr.Gör. Hakan TUNAHAN S1

Transkript

1 ELEKTRONİK TİCARET (OSP254) Yazar: Öğr.Gör. Hakan TUNAHAN S1

2 SAKARYA ÜNİVERSİTESİ Adapazarı Meslek Yüksekokulu Bu ders içeriğinin basım, yayım ve satış hakları Sakarya Üniversitesi ne aittir. "Uzaktan Öğretim" tekniğine uygun olarak hazırlanan bu ders içeriğinin bütün hakları saklıdır. İlgili kuruluştan izin almadan ders içeriğinin tümü ya da bölümleri mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt veya başka şekillerde çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Copyright 2006 by Sakarya University All rights reserved No part of this course contenet may be reproduced or stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means mechanical, electronic, photocopy, magnetic, tape or otherwise, without permission in writing from the University. Sürüm 1 Sakarya S 1

3 İŞLETMEDEN İŞLETMEYE E-TİCARET - B2B Bu Haftanın Hedefi: Bu Haftanın Materyalleri Bu haftaki dersimizde kullanacağımız bir materyal bulunmamaktadır. Kullanılan semboller Animasyon Soru Veritabanı Bağlantılı Soru Simülasyon Püf Noktası 1

4 Giriş İşletmeden işletmeye e-ticaret modeli (Business to Business) olarak tanımlanan B2B günümüzde en etkin kullanılan elektronik ticaret şeklidir. Dünyada e-ticaret hacminin yaklaşık %95'lik büyük kısmı İşletmeler Arası Elektronik Ticaret şeklinde yapılmaktadır. 1. B2B'nin Tanımı B2B'yi dar ve geniş anlamda aşağıdaki gibi tanımlamak mümkündür: Dar anlamı ile, B2B; kurumların bilgisayar ağlarını kullanarak özel ve genel ağlar dahilinde tedarik, satış ve ödeme işlemlerini yürüttükleri e - ticaret uygulama alanına verilen addır. Geniş anlamı ile B2B, firmanın çeşitli şekillerde ilişki içerisinde bulunduğu üçüncü şahıslar ya da aracı kurumlar (ara mal, hammadde ve hizmet tedariki sağlayanlar, dağıtım kanalları ile alım ve satımda yasal yükümlülüklerini yerlerine getirirken ve işin parasal boyutunda birlikte çalıştıkları ödeme ve tahsilat kuruluşları) ile birlikte sanal ortamda yer aldığı bir iş modelidir. 2. B2B'de Taraflar B2B'nin tarafları aşağıdaki gibi sıralanabilir: Teknoloji ve Platform Sağlayıcıları Satıcılar Alıcılar Aracılar ve Servis Sağlayıcıları 3. B2B'nin Faydaları B2B'nin faydalarını aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür: i. Siparişlerin Transferi: B2B sayesinde alıcı tarafından verilen siparişler elektronik ortamda satıcı bilgi sistemine, satıcı sistemindeki ürün koduna çevrilmek suretiyle transfer edilmektedir. Zamandan, kağıt israfından, telefon ve faks maliyetinden tasarruf edilmekte, verimlilik artmaktadır. ii. Fatura Transferi: B2B entegrasyonu olmayan şirketlerde önemli sayıda bir çalışan grubu fatura kontrol ile vakitlerini geçirmektedir. B2B ile satış bilgilerinin paylaşımı ile satışa göre otomatik faturalama alt yapısı oluşturulmakta ve fatura bilgileri elektronik ortamda 2

5 alıcı bilgi sistemine transfer edilebilmektedir. Böylece önemli bir zaman kazanılmakta, konu ile ilgili personel maliyetleri düşmektedir. iii. Satıcı Tarafından Stok Yönetimi (VMI): Bazı B2B uygulamalarında, stokların satıcılar tarafından izlenebilmesi sayesinde, stok tedarik süresi kısalmakta ve yok satma durumları azalmaktadır. Böylece ürün tedarik süreci azalmaktadır. iv. Satışların Satıcılar Tarafından İzlenebilmesi: Satıcılar bu sayede, ürün performansını, talep trendini takibi ile satış ve pazarlama stratejilerinin optimizasyonunu sağlamaktadır. v. Yeni Ürünlerin Duyurulması: Satıcılar yeni çıkan ürünleri daha az reklam ve tanıtım maliyeti ve çabası ile alıcı firmalara duyurabilmektedir. vi. Fiyat Listeleri: Fiyat listelerinin devamlı güncellenmesi ve alıcılara otomatik gönderimi ile bu konuda iletişim ve zaman maliyeti azalmaktadır. vii. Doğaçlama Rapor Alabilme İmkanı: Satış, stok, sipariş verileri üzerinden doğaçlama yeni raporlar alabilme imkanı bilgi sistemlerine yatırım yapmadan elde edilecek iyi bir getiri olmaktadır. viii Akıllı Sistem: Akıllı uyarı sistemi ile stok seviyesinin düştüğü, satış miktarlarının azaldığı gibi uyarılar otomatik olarak gelmektedir. 4. E-Pazaryeri B2B ile anılan bir başka kavram da e-pazaryeri (e-market)'dir. B2B uygulamalarının hiçbiri internetin ortaya çıkışı ile birlikte oluşmaya başlayan e- pazaryerlerinin işletmelere sağlamış olduğu yararları tam anlamı ile sağlayamamıştır. Gerek teknolojinin eskimeye başlaması ve gerekse geleneksel EDI sistemlerinin kurulum ve işletim maliyetlerinin yüksek oluşu, firmaları internetin en büyük nimetlerinden biri olan e- pazaryerlerini kullanmaya teşvik etmektedir. E Pazaryeri, katılımcıları olan alıcı ve satıcılara ürün ve fiyatları ile ilgili bilginin değişimini sağlayan işletmeler arası bilgi sistemidir. E-pazaryerinin B2B'den temel farkı, B2B'nin bir alt modeli olmasıdır. Buna rağmen bileşenleri daha fazladır. E-pazaryerinde en küçük perakendeciden bir bankaya kadar her tür kurum bulunmaktadır. 3

6 4. E-Pazaryeri E-pazarların yapısı aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. İşletmeler, B2B kapsamında, hammadde sağlayıcılarla ticaret yapabilmekte, ürettiği malı ihraç edebilmekte ve kendi bayileriyle internet üzerinden alışveriş yapabilmektedir. Aşağıda e-pazarların satıcı ve alıcıya sağladığı faydalar sıralanmıştır E-Pazaryerinin Satıcıya Sağladığı Faydalar Yeni ürünlerin tanıtılması ve pazarlanması Ürün bilgilerinin sürekli güncellenebildiği ve bütün müşterilerin bu güncellemeye ulaşabilecekleri bir ortama giriş imkanı Yeni ve varolan müşterilerine firmanın ürünleri için hemen teklif verebilme imkanı İşletmenin kendi sitesinde e-ticaret ile ilgili altyapı ve kurma ve uygulama maliyeti olmadan internet üzerinden sipariş alabilme imkanı Yeni piyasalar hakkında bilgi edinme imkanı Genel idari giderleri azaltma olasılığı Rakipleri izleme avantajı 4.2. E-Pazaryerinin Alıcıya Sağladığı Faydalar Ürünleri araştırma, karşılaştırma ve satın almada etkinlik sağlanması Her işlemde zaman ve para tasarrufu sağlanması Düşük fiyat elde etme Personel tarafından gerçekleştirilen hileli satın almaların önüne geçme imkanı 4.3. E-Pazaryerlerinin Sınıflandırılması 4

7 E-pazaryerleri temel olarak iki ayrı kategoride incelenebilir: A. Mülkiyete Göre E - Pazaryerleri B. Pazar Hedefine Göre E - Pazaryerleri A. Mülkiyete Göre E - Pazaryerleri Mülkiyete göre, başka bir ifade ile e-pazarın kim tarafından işletildiğine göre, e- pazaryerleri üç kategoride incelenmektedir. (Sözer,127) i. Özel E - Pazaryerleri ii. Tüm İşletmelere Açık E - Pazaryerleri (Genel Pazaryerleri) iii. Birden Fazla İşletmenin Kurmuş Olduğu Ortaklık E-Pazaryerleri (Konsorsiyum E- Pazaryerleri) oluşturmaktadır. Dünyadaki tüm e - pazarların yaklaşık %93 lük kısmını özel e-pazaryerleri i. Özel E-Pazaryerleri: Özel e- pazaryerlerinde, alıcı veya satıcı durumunda olan bir firma, tedarikçilerine ve alıcılarına özel olarak açtığı bir e-pazaryerini kullanarak ürün tedarik işlemleri, koordinasyon ve iletişim işlevlerini yerine getirmektedir. Cümleden de anlaşılacağı üzere, bir alıcı veya bir satıcı firma kendi kurduğu ve işlettiği özel pazaryerlerinde tedarikçileriyle veya alıcılarıyla (örneğin bayileri veya distribütörleri) buluşmaktadır. Dolayısı ile özel pazaryerlerini: a. Tek Alıcı Merkezli ve b. Tek Satıcı Merkezli olmak üzere ikiye ayırmak mümkündür Tek Alıcı Merkezli Özel pazaryerleri 5

8 Tek Satıcı Merkezli Özel pazaryerleri Ülkemizde Tek Alıcı Merkezli Özel Pazaryerleri verilebilecek iyi örnek b2b.migros.com'dur. Ülkemizde Tek Satıcı Merkezli Özel Pazaryerleri'ne verilebilecek en iyi örnek ise 2003 yılında en başarılı B2B sitesi seçilen ve bilişim teknolojileri ürünlerini satan index grubunun bayileri için oluşturduğuwww.indexpazar.com'dur. 6

9 Özel E-Pazaryerlerinin Avantajları Özel E - Pazaryerlerinde faaliyet göstermekte olan firmaların avantajları aşağıdaki gibi sıralanabilir: a.üye firmalar arasında herhangi bir güvenlik sorunu yoktur. Bu tip e-pazaryerleri özel olarak üyelik verilmiş olan ve onaylı üyeler dışındaki tedarikçilere kapalıdır. Alıcı veya satıcı firmanın izni olmaksızın herhangi bir tedarikçi veya alıcı bu tip e-pazaryerlerini kullanamamaktadır. b.alım - satım Sözleşmelerinin her seferinde yeniden yapılmasına gerek duyulmamakta ve bir ana sözleşme kapsamında uzun süreli bir ticari faaliyet sürdürülmektedir. Bir B2B Sözleşme Örneği (E-Bayi) için Tıklayınız. c.firmalar, üyelikleri boyunca mevcut teknolojik altyapıdan faydalandıklarından yeni yatırımlar yapmaları gerekmemekte ve maliyetleri düşük olmaktadır. ii. Tüm İşletmelere Açık E - Pazaryerleri (Genel E-Pazaryerleri) Genel e-pazaryerleri üçüncü taraflarca kurulan ve işletilen alıcı veya satıcılara karşı tarafsız olarak davranan girişimcilik örnekleridir. Genel pazaryerlerinin hedefi hem alıcılar hem de satıcılar tarafından, uzun tedarik zinciri halkası olan ve coğrafi olarak dağılmış olan endüstrilerde faaliyet göstermektir. Dünyadaki en büyük genel e-pazaryeri 200 ülkede 1 milyon 200 binden fazla üyesi olan 7

10 iii. Birden Fazla İşletmenin Kurmuş Olduğu Ortaklık E-Pazaryerleri (Konsorsiyum E - Pazaryerleri) Konsorsiyum e-pazaryerleri, sektörlerinde ilk sıraları paylaşan büyük şirketlerin bir araya gelerek ilgili endüstrinin ihtiyacı olan tedarik zinciri işlemlerine yardımcı olmak amacıyla kurulurlar. DaimlerChrysler, Ford, General Motors ve Renault Nissan tarafından kurulan ve otomotiv endüstrisinin en önemli e-pazarı olan Covisint.com bir konsorsiyum e-pazarıdır. Ayıca büyük yatırım bankaları tarafından kurulan Volbroker da Konsorsiyum e- pazaryerlerine önemli bir örnektir. B. Pazar Hedefine Göre E - Pazaryerleri E-pazaryerlerini hedefledikleri pazara ya da endüstrilere göre sınıflandırdığımızda karşımıza iki ayırım çıkmaktadır. Bunlar; i. Dikey E-Pazaryeri ve ii. Yatay E-Pazaryeri'dir. i. Dikey E-Pazaryeri: Belli bir sanayi dalında faaliyet gösteren alıcı ve satıcıları bir araya getiren e-pazaryerlerdir. Dikey E-pazaryerleri'nin özellikleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir: Dikey e-pazaryerleri, ağırlıklı olarak demir-çelik, otomotiv, kimya gibi geleneksel endüstri kollarını içermektedir. Bu pazaryerlerinin hedeflemiş olduğu endüstrilerin bir başka ortak özelliği, hızlı değişime sahne olmaları ve piyasadaki dalgalanmalara karşı hassas olmalarıdır. Hedef aldıkları endüstrilerde tedarik zincirinde yer alan firmalar coğrafi olarak geniş bir alanda yayılmışlardır. Böylece geleneksel yöntemlerle ticari faaliyetlerde bulunmanın zor ve maliyetli olduğu endüstrilerde, dikey pazaryerleri kullanım olarak avantaj sağlamaktadır. Dikey pazaryerlerine dünyada en iyi örnek, çelik endüstrisinde faaliyet gösteren e- steel.com'dur. Türkiye'de ise boya endüstrisine hizmet veren boyex.com başka bir dikey e- pazaryeridir. 8

11 Dikey pazaryerlerinin bir başka uygulaması da dikey süper e-pazaryerleridir. Süper Dikey E-Pazaryeri: Süper dikeyler farklı fakat birbirleriyle ilişkili endüstriler arasında çoklu dikey pazaryerini kuran işletmelerdir. Bu pazaryerleri, diğer tek pazar yerlerine bağlantı sağlamaktadır. Basitçe, süper dikey pazaryerleri, dikey pazaryerlerini linkler vasıtasıyla birleştiren e-pazarlar olarak tanımlanabilir. Böylece alıcı ve satıcılar, sadece pazaryerlerinin içinde değil, pazaryerleri arasında da işlem gerçekleştirebilmektedir. Süper Dikey Pazaryerlerinin avantajları aşağıdaki şekilde sıralanabilir: Bu pazaryerleri vasıtasıyla satıcılar, mal ve hizmetlerini için daha yüksek fiyatlar elde etmektedir. Alıcılar ise, birçok pazaryerini dolaşmak yerine linkler vasıtasıyla geniş ve mal hizmet yelpazesine ulaşabilmektedir. ii. Yatay E-Pazaryeri: Yatay pazar yerleri, dikeylerin aksine belli endüstriler yerine bir çok endüstrinin bir arada bulunduğu ve farklı hizmet ve ürünlerin alınıp satılabileceği yerlerdir. Yatay E-pazaryerleri'ni diğer pazaryerlerinden ayıran en önemli özelliği; bu pazaryerlerinin nihai ürüne doğrudan katkısı bulunmayan, satışları içermesidir. İşletmeler bu pazaryerlerini dolaylı satın alma ihtiyaçları (imalat veya üretime yönelik materyal ve hizmetlerin değil, herhangi bir şirketin ihtiyacı olan kullanılmış ofis ekipmanı, veya bakım - onarım ve faaliyet ile ilgili malzemeler ile hizmetler) için kullanmaktadır. Türkiye'nin kobilere yönelik ilk B2B pazaryeri olarak kabul edilen yatay pazaryerlerine önemli bir örnektir. 9

12 4.4. E-Pazaryerlerin Gelir Kaynakları E-pazaryerlerini işletenlerin gelir kaynakları aşağıdaki gibi sıralanabilir: Üyelik Ücreti Tamamlanan her işlemin (alım - satım) belli bir yüzdesi kadar alınan ücret Tamamlanan her işlemin üzerinden alınan sabit ücret Bir işletmenin ürün kataloğuna hosting hizmeti vermenin karşılığında alınan ücret Reklam (banner ve linkler) E-Ticaret yazılımlarının kiralanması veya satılması Sektör hakkında bilginin satılması Lojistik ve finansal hizmetler gibi ek hizmetler karşılığında alınana ücretler Danışmanlık ücretleri Yukarıda sayılan gelir kaynakları içerisinde şu anda en fazla uygulananı üyelik ücretidir. 10