ARASTIRMA PROJELERI YÖNETIM BIRIMI BASKANLIGI

Transkript

1 T.C. KAHRAMANMARAS SÜTÇÜ IMAM ÜNIVERSITESI ORTA VE YUKARI CEYHAN HAVZASI BALIK FAUNASI VE BÖLGESEL DAGILIMI ARASTIRMA PROJELERI YÖNETIM BIRIMI BASKANLIGI MAYIS 2004 KAHRAMANMARAS

2 T.C. KAHRAMANMARAS SÜTÇÜ IMAM ÜNIVERSITESI ORTA VE YUKARI CEYHAN HAVZASI BALIK FAUNASI VE BÖLGESEL DAGILIMI -Proje No: /9 Proje Yöneticisi: Yrd. Doç. Dr. Cemil KARA (KSÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü) Proje Personeli : Yrd. Doç. Dr.Ahmet ALP (KSÜ Ziraat Fakültesi Su Ürünleri Bölümü) Yük.Müh. Mesut ERER (KSÜ Ziraat Fakültesi Su Ürünleri Bölümü) MAYIS 2004 KAHRAMANMARAS

3 ÖNSÖZ Ceyhan Nehri, Elbistan, Afsin ve Göksun ilçelerinden dogar ve çok sayida akarsu ile beslenir. Bunun yaninda orta Ceyhan Havzasindan da önemli sayida dere ve çaylar Ceyhan Nehrine karisarak Akdeniz e dökülür. Hiç süphesiz bu kadar iç su potansiyelinin oldugu bir bölgede sucul canli çesitliligide oldukça fazla olacaktir. Ancak ne yazikki ülkemizin hemen her kösesinde balik çesitliligi ile ilgili çalismalar bulunmasina ragmen orta ve yukari Ceyhan Havzasi na ait su ana kadar kapsamli bir çalismaya rastlanmamistir. Oysaki söz konusu nehir sistemi üzrinde onlarca baraj, gölet ve santral yapilmis ve yapilmakta olup dogal balik çesitliligi daha tanimlanmadan degisiklige ugramakta yada yok olmaktadir. Bölgede bulunan üniversitenin iligili elemanlari olarak, bu tür çalismalari bir sekilde baslatma gayreti ile, söz konusu bu proje gerçeklestirilmis ve proje kapsaminda orta ve yukari Ceyhan Havzasi nin balik faunasi arastirilarak bölgesel dagilimi ortaya konulmustur. Ilgili proje Kahramanmaras Sütçü Imam Üniversitesi Arastirma Fonu tarafindan desteklenmistir Bu nedenle projeye destek saglayan Kahramanmaras Sütçü Imam Üniversitesi Rektörü sayin Prof. Dr. Nafi BAYTORUN a, Arastirma Fonu Baskani Prof. Dr. Cafer MART a ve Fen-Edebiyat Fakültesi Dekani sayin Prof.Dr. Ali DOGAN beylere proje çalisanlari olarak tesekkür ederiz. Yrd. Doç. Dr. Cemil KARA Bu Çalisma KSÜ Arastirma Fonu tarafindan desteklenmistir. Proje no /9 Bu arastirmanin tüm haklari sakli olup 5846 sayili yasanin hükümlerine göre, bu çalismanin tamami ya da bir kismi yazarin izni olmaksizin elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayit sistemi ile çogaltilamaz veya yayinlanamaz.

4 ÖZET Orta ve Yukari Ceyhan Havzasi Balik Faunasi ve Bölgesel Dagilimi Bu arastirma, orta ve yukari Ceyhan Havzasi na ait tatlisu baliklarinin sistematik özellikleri ve bölgesel dagilimlarini ortaya koymak amaciyla Ceyhan Nehri ve kollarinda, baraj gölleri ile dogal göllerde gerçeklestirilmistir. Mayis Nisan 2004 tarihleri arasinda yapilan bu çalismada, Anguilla anguilla, Salmo trutta macrostigma, Cyprinus carpio, Achanthobrama marmid, Alburnus orontis,phoxinellus sp., Leuciscus cephalus, Garra rufa, Chondrostoma regium, Barbus rajanorum, Capoeta capoeta angorae (? Capoeta damascinus),capoeta barroisi, Cabitis sp., Nemacheilus angorae, Nemacheilus sp., Silurus glanis, Clarias lazera, Aphanius cypris, Aphanius mento, Gambusia affinis, Salaria fluviatilis(= Blennius fluviatilis ASSO, 1801) türleri tespit edilmistir. Yukari Ceyhan Havzasi nda baskin tür yukari bölgelerde Salmo trutta macrostigma ve Orta Ceyhan Havzasi nda ise Capoeta capoeta angorae ve Garra rufa oldugu saptanmistir. Balik türlerinin sistematik karakterleri belirlenerek daha önceki yapilan çalismalarla karsilastirmalari yapilmis ve bölgesel dagilimlari ortaya konulmustur. Anahtar Kelimeler: Orta ve Yukari Ceyhan Havzasi, Ceyhan Nehri, Osteichtyes,Taksonomi, Dagilim, Fauna.

5 SUMMARY Distribution of Fish Fauna on Upper and Middle River Basin in Ceyhan Region This study has been conducted around Ceyhan River and its surroundings including dams,and ponds in order to show the systematic features of freshwater s fishes belonged to middle and upper Ceyhan Basin in the Mediterranian region. During the study between May 2001 and April 2004, the species of Anguilla anguilla, Salmo trutta macrostigma, Cyprinus carpio, Achanthobrama marmid, Alburnus orontis,phoxinellus sp., Leuciscus cephalus, Garra rufa, Chondrostoma regium, Barbus rajanorum, Capoeta capoeta angorae (? Capoeta damascinus),capoeta barroisi, Cabitis sp., Nemacheilus angorae, Nemacheilus sp., Silurus glanis, Clarias lazera, Aphanius cypris, Aphanius mento, Gambusia affinis, Salaria fluviatilis(= Blennius fluviatilis ASSO, 1801) were found. The dominant fish species in the upper river basin of Ceyhan was Salmo trutta macrostigma while it is Capoeta capoeta angorae and Garra rufa in the middle Ceyhan basin.the systematic characteristics of fish species have been categorized. These characteristics have been then compared with the results of previous studies and with that of their regional distribution. Key words: Middle and upper Ceyhan Basin, River Ceyhan, Ostecihtyes, Taxonomy, Distribution, Fauna.

6 IÇINDEKILER DIZINI ÖNSÖZ... 3 ÖZET... 4 SUMMARY GIRIS VE ÖNCEKI ÇALISMALAR MATERYAL VE METOD Çlisma Alani Arastirma Materyali BULGULAR VE TARTISMA Balik Türleri Anguillidae Anguilla anguilla LINNEAUS Salmonidae Salmo trutta macrostigma DUMERIL Cyprinidae Cyprinus carpio LINNAEUS Achanthobrama marmid HECKEL Alburnus orontis SAUVAGE Phoxinellus sp. HECKEL Leuciscus cephalus LINNAEUS

7 Garra rufa HECKEL Chondrostoma regium HECKEL Barbus rajonarum HECKEL Capoeta capoeta angorae HANKO Capoeta barroisi LORTET Cobitidae Cobitis sp Nemacheilus angorae STEINDACHNER Siluridae Silurus glanis LINNAEUS Claridae Clarias lazera VALENCIENNES Cyprinodontidae Aphanius cypris HECKEL Aphanius mento HECKEL Poecilidae Gambusia affinis BAIRD ve GIRARD Blennidae Salaria fluviatilis ASSO KAYNAKLAR EKLER

8 SEKILLER DIZINI Sayfa Sekil 2.1. Arastirma bölgesinin haritasi Sekil 2.2. Incelenen örneklerde yapilan biometrik ölçümler ve sematik görünümleri 28 Sekil Anguilla anguilla örnegi Sekil Terbüzek Çayi ndan yakalanmis bir alabalik örnegi Sekil Sir Baraj Gölü nde yasayan Cyprinus carpio örnegi Sekil Sir Baraj Gölü nden yakalanmis olan Achanthobrama marmid örnegi 43 Sekil Körsulu Çayi da yakalanmis bir Alburnus orontis örnegi Sekil Hamus Çayi da yakalanmis bir Phxinellus sp. örnegi Sekil Sir Baraj Gölü nde yasayan Leuciscus cephalus örnegi Sekil Aksu Çayi ndan yakalanan bir Garra rufa örnegi Sekil Sir Baraj Gölü nde Chondrostoma regium örnegi Sekil Zeytin Çayi ndan yakalanmis bir Barbus rajonarum örnegi Sekil Firniz Çayi nda yakalanmis Capoeta capoeta angorae örnegi Sekil Zeytin Çayi nda yakalanmis bir Capoeta barroisi örnegi Sekil Ceyhan Nehri (Yukari Ceyhan) de bulunan bir Cobitis sp. örnegi Sekil Savrun Çayi nda yasayan Nemacheilus angorae örnegi Sekil Menzelet Baraj Gölü nden yakalanmis Silurus glanis örnegi Sekil a)Kumasir Gölü nde yasayan erkek Aphanius cypris örnegi Sekil b) Kumasir Gölü nde yasayan disi Aphanius cypris örnegi

9 Sekil a.)Ceyhan Nehiri (Yukari Ceyhan) Ceyhan-Afsin Yazidere Köyü civarinda yakalanan erkek Aphanius mento örnegi... Sekil b)Ceyhan Havzasi Ceyhan-Afsin Yazidere Köyü civarinda yakalanan disi Aphanius mento örnegi Sekil Gavur Gölü nden bir Gambusia affinis örnegi Sekil Tekir Çayi nda yasayan bir Salaria fluviatilis örnegi

10 TABLOLAR DIZINI Sayfa Tablo 3.1.Ceyhan Nehri Hemidiye sulama kanali nda yakalanan Anguilla anguilla örneklerinde ölçülebilir morfolojik özellikler Tablo Ceyhan Havzasi ndan yakalanan S. t. macrostigma bireylerinin cografik dagilimlari ve istasyonlara göre incelenen örnek sayilari Tablo Salmo trutta macrostigma örneklerinde sistemlere göre morfometrik karakterler ve istatistiksel karsilastirilmalar Tablo Salmo trutta macrostigma bireylerinin bazi morfolojik karakterlerinin TL ile olan logaritmik iliskilerine ait matematiksel esitlikler ve korelasyon katsayilari Tablo Arastirma kapd,saminda incelenen Salmo trutta macrostigma örneklerinde saylabilir morfolojik özellikler Tablo Yukari Ceyhan Havzasindan yakalanan Salmo trutta macrostigma örneklerinde ölçülebilir morfolojik özellikler Tablo Arastirmada inceslenen Cyprinus carpio örneklerinde ölçülebilir morfolojik özellikler Tablo Gavur Gölü, Sir ve Menzelet Baraj göllerinde yakalanan C. carpio örneklerinde saylabilir morfolojik özellikler Tablo C. carpio örneklerinde sistemlere göre morfometrik karakterler ve istatistiksel karsilastirilmalar Tablo C. carpio nun morfometrik karakterleri ile total boylari arasinda linear iliskiler Tablo Sir Baraj Gölü nde yakalanan Achanthobrama marmid örneklerinde ölçülebilir morfolojik özellikler Tablo Sir Baraj Gölü nde yakalanan Achanthobrama marmid örneklerinde sayilabilir morfolojik özellikler Tablo Achanthobrama marmid örneklerinde morfometrik karakterler ile total boy arasindaki korelasyon Tablo Alburnus orontis in bulundugu akarsularin cografik konumlari ve örnek sayilari Tablo Orta ve Yukari Ceyhan Havzasindan yakalanan Alburnus orontis örneklerinde ölçülebilir morfolojik özellikler... 48

11 Tablo Alburnus orontis örneklerinde sistemlere göre morfometrik karakterler ve istatistiksel karsilastirilmalar Tablo Orta ve Yukari Ceyhan Havzasindan yakalanan Alburnus orontis örneklerinde bazi morfolojik karakterlerin TL ile olan logaritmik iliskilerine ait matematiksel esitlikler ve korelasyon katsayilari Tablo Orta ve Yukari Ceyhan Havzasindan yakalanan Alburnus orontis örneklerinde sayilabilir morfolojik özellikler Tablo Phxinellus sp. in bulundugu akarsularin cografik konumlari ve örnek sayilari Tablo Orta ve Yukari Ceyhan Havzasina ait Phxinellus sp örneklerinde ölçülebilir morfolojik özellikler Tablo Orta ve Yukari Ceyhan Havzasi nda yakalanan Phxinellus sp. örneklerinde saylabilir morfolojik özellikler Tablo Phxinellus sp. örneklerinde sistemlere göre morfometrik karakterler ve istatistiksel karsilastirilmalar Tablo Morfolojik karakterlerin TL ile olan logaritmik iliskilerine ait matematiksel esitlikler ve korelasyon katsayilari Tablo Menzelet ve Sir Baraj Gölü nden yakalanan Leuciscus cephalus örneklerinde ölçülebilir morfolojik özellikler Tablo Leuciscus cephalus örneklerinde sistemlere göre sayilabilir morfolojik özellikler Tablo Leuciscus cephalus örneklerinde morfometrik karakterler ve istatistiksel karsilastirilmalar Tablo Garra rufa nin bulundugu akarsularin cografik konumlari ve örnek sayilari Tablo Orta ve Yukari Ceyhan Havzasindan yakalanan Garra rufa örneklerinde ölçülebilir morfolojik özellikler Tablo Garra rufa örneklerinde sistemlere göre morfometrik karakterler ve istatistiksel karsilastirilmalar Tablo Garra rufa bireyleri morfolojik karakterlerin TL ile olan logaritmik iliskilerine ait matematiksel esitlikler ve korelasyon katsayilari... 65

12 Tablo Orta ve Yukari Ceyhan Havzasi nda belirtilen akarsu sistemlerinde yakalanan Garra rufa örneklerinde sayilabilir morfolojik özellikler Tablo Incelenen Chondrostoma regium örneklerinde ölçülebilir morfolojik özellikler Tablo Chondrostoma regium örneklerinde sistemlere göre morfometrik karakterler ve istatistiksel karsilastirilmalar Tablo Chondrostoma regium örneklerinde sistemlere göre bazi morfolojik karakterlerin TL ile olan logaritmik iliskilerine ait matematiksel esitlikler ve korelasyon katsayilari Tablo Chondrostoma regium örneklerinde sayilabilir morfolojik özellikler Tablo Orta ve Yukari Ceyhan Havzasindan yakalanan Barbus rajonarum örneklerinde ölçülebilir morfolojik özellikler Tablo Barbus rajonarum örneklerinde sistemlere göre morfometrik karakterler ve istatistiksel karsilastirilmalar Tablo Barbus rajonarum un bazi morfolojik karakterlerin TL ile olan logaritmik iliskilerine ait matematiksel esitlikler ve korelasyon katsayilari Tablo Barbus rajonarum örneklerinde sistemlere göre sayilabilir morfolojik özellikler Tablo Capoeta capoeta angorae nin bulundugu akarsularin cografik konumlari ve örnek sayilari Tablo Orta ve Yukari Ceyhan Havzasindan yakalanan Capoeta capoeta angorae örneklerinde ölçülebilir morfolojik özellikler Tablo C.c. angorae örneklerinde sistemlere göre morfometrik karakterler ve istatistiksel karsilastirilmalar Tablo Bazi morfolojik karakterlerin TL ile olan logaritmik iliskilerine ait 81 matematiksel esitlikler ve korelasyon katsayilari... Tablo Capoeta capoeta angorae örneklerinde sayilabilir morfolojik özellikler... 83

13 Tablo Capoeta barroisi örneklerinde sistemlere göre morfometrik karakterler ve istatistiksel karsilastirilmalar Tablo Capoeta barroisi örneklerinde sistemlere göre bazi morfolojik karakterlerin TL ile olan logaritmik iliskilerine ait matematiksel esitlikler ve korelasyon katsayilari Tablo Orta ve Yukari Ceyhan Havzasi na ait Capoeta barroisi örneklerinde sayilabilir morfolojik özellikler Tablo Orta ve Yukari Ceyhan Havzasindan yakalanan Capoeta barroisi örneklerinde ölçülebilir morfolojik özellikler Tablo Orta ve Yukari Ceyhan Havzasindan yakalanan Cobitis sp. örneklerinde ölçülebilir morfolojik özellikler Tablo Cobitis sp. örneklerinde sistemlere göre morfometrik karakterler ve istatistiksel karsilastirilmalar Tablo Orta ve Yukari Ceyhan Havzasindan yakalanan Cobitis sp. örneklerinde sayilabilir morfolojik özellikler Tablo Ceyhan -Yazidere mevkii ile Ceyhan- Hemite Suyu nda tespit edilen Cobitis sp. örneklerinde bazi morfolojik karakterlerin TL ile olan logaritmik iliskilerine ait matematiksel esitlikler ve korelasyon katsayilari Tablo Nemacheilus angorae örneklerinin ölçülebilir morfolojik özellikleri Tablo Savrun, Törbüzek, Firniz ve Körsulu Çaylari ndan yakalanan Nemacheilus angorae örneklerinde sayilabilir morfolojik özellikler Tablo Nemacheilus angorae örneklerinde sistemlere göre morfometrik karakterler ve istatistiksel karsilastirilmalar Tablo Savrun, Törbüzek, Firniz ve Körsulu Çaylari ndan yakalanan Nemacheilus angorae örneklerinde bazi morfolojik karakterlerin TL ile olan logaritmik iliskilerine ait matematiksel esitlikler ve korelasyon katsayilari Tablo Menzelet ve Sir Baraj Göl ü nde yakalanan Silurus glanis örneklerinde ölçülebilir morfolojik özellikler... 98

14 Tablo Sir Baraj Gölü nde yakalanan örneklerinde Total boy(mm) ile Total Agirlik (g) iliskilerine ait matematiksel esitlikler ve korelasyon katsayilari Tablo Gavur Gölü ve Kumasir Gölü nde yakalanan Clarias lazera örneklerinde ölçülebilir morfolojik özellikler Tablo Clarias lazera örneklerinde sistemlere göre sayilabilir morfolojik özellikler Tablo Clarias lazera örneklerinde sistemlere göre morfometrik karakterler ve istatistiksel karsilastirilmalar Tablo Bazi morfolojik karakterlerin TL ile olan logaritmik iliskilerine ait matematiksel esitlikler ve korelasyon katsayilari Tablo Gavur ve Kumasir Gölleri ile Ceyhan(Hemite Suyu) dan yakalanan Aphanius cypris örneklerinde ölçülebilir morfolojik özellikler Tablo Aphanius cypris örneklerinde sistemlere göre morfometrik karakterler ve istatistiksel karsilastirilmalar Tablo Gavur ve Kumasir Gölleri ile Ceyhan (Hemite Suyu) ndan yakalanan Aphanius cypris örneklerinde saylabilir morfolojik özellikler Tablo Gavur ve Kumasir Gölleri ile Ceyhan (Hemite Suyu) dan yakalanan Aphanius cypris örneklerinde bazi morfolojik karakterlerin TL ile olan logaritmik iliskilerine ait matematiksel esitlikler ve korelasyon katsayilari Tablo Yukari Ceyhan Havzasi. Ceyhan-Afsin Yazidere Köyü civarinda yakalanan Aphanius mento örneklerinde ölçülebilir morfolojik özellikler Tablo Yukari Ceyhan Havzasi, Ceyhan-Afsin Yazidere Köyü civarinda yakalanan Aphanius mento örneklerinde saylabilir morfolojik özellikler Tablo Gavur ve Kumasir Gölleri ile Karaçay da yakalanan Gambusia affinis örneklerinde ölçülebilir morfolojik özellikler Tablo Gavur ve Kumasir Gölleri ile Karaçay da yakalanan Gambusia affinis örneklerinde saylabilir morfolojik özellikler Tablo Gambusia affinis örneklerinde sistemlere göre morfometrik karakterler ve istatistiksel karsilastirilmalar Tablo Gavur ve Kumasir Gölleri ile Karaçay da yakalanan Gambusia affinis örneklerinde bazi morfolojik karakterlerin TL ile olan logaritmik iliskilerine ait matematiksel esitlikler ve korelasyon katsayilari

15 Tablo Incelenen Blennius fluviatilis örneklerinde saylabilir morfolojik özellikler Tablo Incelenen Blennius fluviatilis örneklerinde ölçülebilir morfolojik özellikler Tablo Erkek ve disi bireylerde tespit edilen meristik özellikler Tablo B. fluviatilis örneklerinde esey gruplarina göre morfometrik karakterler ve istatistiksel karsilastirilmalar Tablo Bazi morfolojik karakterlerin TL ile olan logaritmik iliskilerine ait matematiksel esitlikler ve korelasyon katsayilari

16 1.GIRIS VE ÖNCEKI ÇALISMALAR Ülkemiz tatlisu baliklarinin sistematigi üzerine ilk çalisma 1835 yilinda Abbott tarafindan yapilmistir. Bu çalismada Dogu Anadolu ve Dogu Karadeniz bölgelerindeki alabaliklardan söz edilmistir. Deyrolle (1872) ise Van Gölü nde Alburnus tarichi türünden, Gaillard (1895), ise Yozgat ve civarindaki kaynaklarda iki Cyprinodon tütründen (Cyprinodon souphiae ve Cyprinodon chantrei) bahsetmislerdir. Kurtulus Savasi ndan sonra ise Hanko(1924), Anadolu nun çesitli bölgelerinden toplanan 27 balik türü bildirmistir. Ülkemizdeki balikçilik çalismalarini basalatan önderlerden olan Kosswig (1939) ise Türkiye nin çesitli bölgelerinde gerçeklestirmis oldugu çalismalarda, tatlisu baliklari hakkinda genis bilgiler vermistir yilindan itibaren günümüze kadar gerek yerli gerekse yabanci arastiricilar tarafindan Türkiye tatlisu baliklarinin dagilimi ve sistematigi ile ilgili çok sayida arastirmalar yapilmistir. Bu çalismalarin baslica olanlari asagidaki gibidir: Aksun, F.Y., (1981). Aphanius chantrei (Gaillard. 1895) Alttürleri Üzerinde Kemotaksonomik Arastirmalar. M. S. Thesis Hacettepe Üniv. Ankara. Aksun, F.Y., Aphanius chantrei parvus ve Aphanius chantrei fontinalis (Pisces: Cyprinodontidae) alttürlerinin bazi morfolojik ve biyokimyasal özellikleri üzerine karsilastirmali bir arastirma. Doga Bilim Derg.. Ser. A. 8: Aksiray, F., (1948). Türkische Cyprinodontiden. I. II.- Istanbul Üniv. Fen Fak. Mecm.. Ser. B. 13: Aksiray, F., (1961 a). Bazi Türkiye Göllerine Asilanan Sudak. Lucioperca lucioperca L. Baliklari hakkinda. - Istanbul Üniv. Fen Fak. Hidrobiol. Aras. Enst. Mecm.. Ser. A. 5. H Aksiray, F., (1961 b). About sudak (Lucioperca sandra Cuv. And Val.) introduced into some of the lakes of Turkey. Proc. Tech. Pap. Gen. Fish. Counc. Mediterr. 6: Aksiray, F., (1979). The experimental stocking of Lake Iznik (Turkey) with Coregonidae (Salmonidae). Bamidgeh 31 (1): Aksiray, F.,(1982). Die Umweltfaktoren. die die Verbreitung und Entwicklung von Chalcalburnus tarichi (Pall. 1881) (Pisces: Cyprinidae) in Burdur-See begrenzen. Water Research 16(7): Aras, S., (1974). Çoruh ve Aras havzasi Alabaliklari üzerinde Biyo-Ekolojik Arastirmalar. 81 pp.. Diss. Atatürk Üniv. Erzurum.

17 Aras, S., Karaca. O. Yanar. M.. (1986). Aras Nehri nin kaynak kollarindan Madrek Deresi nde yasayan alabaliklarin (Salmo trutta L.) biyoekolojileri üzerine arastirmalar. A. Üniversitesi Zir. Fak. Der. Cilt:17 Sayi: Aras, S., Çetinkaya. O.. Karatas. M.. (1997). Anadolu alabaligi (Salmo trutta macrostigma Dum ) nin Türkiye deki bugünkü durumu. Akdeniz Balikçilik Kongresi Nisan. Izmir Balik, S., (1974). Bati Anadolu Tatlisu Baliklarinin Taksonomisi ve Ekolojik Özellikleri üzerine Arastirmalar. Ege Üniv. Fen Fak. Ilmi Raporlar Ser. 236: Balik, S., (1977). Bati Anadolu Baliklarinin Taksonomik Durumu ve bu Formlarin Bölgedeki Cografik Dagilimi. V. Bilim Kongr. Ankara Mat.. Fiz. Biyol. Aras. Grubu Tebligleri (Biyol. Seks.). TÜBITAK Yay. 339: Balik, S., (1979). Güney Anadolu Tatlisu Baliklarinin Taksonomik Revizyonu.. TÜBITAK. TBAG pp.]. Balik, S., (1984 a). Trakya Bölgesi Tatlisu Baliklarinin Bugünkü Durumu ve Taksonomik Revizyonu. TÜBITAK Temel Bilimler Arastirma Grubu. Proje No: TBAG-526 (73 pp.). Balik, S., (1984 b). Recherches sur les populations de truites de la région Thracienne. 3. Internat. Congr. Zoogeography and Ecology of Greece and Adjacent Regions. Balik, S., (1984 c). Recherces sur les populations de Truites de La Region Thracienne. Ege University Faculty of Sciences Journal Series B. VII Balik, S., (1988). Systematic and zoogeographic investigations on inland water fishes of the Mediterranean Region of Turkey. Turkish Journal of Zoology D 12: (in Turkish) Banarescu, P., (1960). Einige Fragen zur Herkunft und Verbreitung der Süßwasserfichfauna der europaisch-mediterranen Umterregion. Arch. Hydrobiol. 57: Banarescu, P., (1961). Wetere Studien über die Gattung Gobio (Pisces. Cyprinidae) insbesondere im Donaubecken. Vest. csl. Spol. Zool. 25: Banarescu, P., (1964 a). Fauna Republicii Populare Romine. Pisces-Osteichthyes (Pesti Ganoizi si Ososi). Vol. XIII. 959 pp.. Acad. Rep. Pop. Romine. Bucuresti.

18 Banarescu, P., (1964 b). Sübwasserfiche der Türkei. 2. Teil. Cobitidae. Mitt. hamb. zool. Mus. Inst. 61: Banarescu, P.,(1968). Süßwasserfiche der Türkei. Erganzende Angaben zu Teil 2: Cobitidae. Mitt. hamb. zool. Mus. Inst. 65: Banarescu, P., (1973). Some reconsiderations on the zoogeography of the Euro-Mediterranean freshwater fish fauna. Rev. Roum. Biol. (Zool.) 18: Banarescu, P., Nalbant. T.T.. Balik. S.. (1978). Süßwasserfiche der Türkei. II. Teil. Die Gattung Orthrias in der Türkei und in Südbulgarien (Pisces. Cobitidae. Noemachilinae). Mitt. hamb. zool. Mus. Inst. 75: Banister, K. E., (1980). The fishes of the Tigris and Euphrates rivers. p In: J. Rzoska. Euphrates and Tigris. Mesopotamian ecology and destiny. Monographiae biol. 38: 122 pp. Bardakçi, F., Tanyolaç, J., Akpinar, M.A.,(1994). Morphological Comparison of trout (Salmio trutta L ) Populations Caught from Stream in Sivas. Turkish Journal of Zoology (in Turkish). Battalgazi, F., (1944). Türkiye de yeni ve az taninmis baliklar. Istanbul Üniv. Fen Fak. Mecm.. Ser. B. 9: Battalgil, F., (1940). Yeni Cyprinid nev i. Istanbul Üniv. Fen Fak. Mecm.. Ser. B. 5: Battalgil, F., (1941). Türkiye nin tatli su baliklari hakkinda. Istanbul Üniv. Fen Fak. Mecm.. Ser. B. 6: Battalgil, F., (1942). Contribution à la connaissance des poissons des euux douces de la Turquie. Istanbul Üniv. Fen Fak. Mecm.. Ser. B. 7: Berker, A. Çolak, A., (1979). Keban Baraj Gölü nde Bulunan Sazangiller Cyprinidae Familyasina Ait Bazi Türlerin Besinsel Analizleri Üzerine Arastirmalar. Türk Vet. Hek. Derg. 49 : Crisp, D.T., (1994). Reproductive investment of female brown trout. Salmo trutta L.. in a stream and reservoir system in northern England. Journal of Fish Biology

19 Crisp, D.T., Mann, R.H.K., Cubby, P.R., Robson, S., (1990). Effects of impoundment upon trout (Salmo trutta) in the basin of Cow Green resevoir. Journal of Applied Ecology Crisp, D.T., Mann, R.H.K., McCormack, Jean. C., (1974). The populations of fish at Crow Green. upper Teesdale. before impoundment. Journal of Applied Ecology Çetinkaya, O., (1999). Investigations of some biological proporties of brown trout (Salmo trutta macrostigma Dum ) living the Çatak Stream (Tigris River. Turkey). Istanbul University Journal of Aquatic Products. 9: (in Turkish) Çolak, A., (1976). Yilan Baliklarinin Türkiye deki Dagilimi. Türk. Vet. Hek. Derg. 46: 5 7. Çolak, A., (1981). Keban BarajGölü nde Bulunan Balik Türleri. Ankara Üniv. Vet. Fak. Derg. 28: Ekingen, G., (1976). Morphological characters of some Turkish trouts. Firat Üniv. Vet. Fak. Derg. 3: Erdemli, A. Ü., (1978). Beysehir Gölü Baliklari. M. S. Thesis. Selçuk Üniv. Konya. Erdemli. A.Ü., (1982). The fish species of Beysehir Lake. Selçuk Üniv. Fen Fak. Derg.. Ser. B. 2 : Erençin, Z.,Baran, I., Ergüven, H., (1971). Dogu Anadolu da Bodur Yayin (Ameiurus nebolosus (sic) Le Sueur. 1890). Ankara Üniv. Vet. Fak. Derg. 18 : Erk akan, F., (1981). Sakarya Havzasi Baliklarinin (Pisces) Sistematigi ve Biyo-Ekolojik Iliskileri Üzerine Arastirmalar. Diss. Hacettepe Üniv. Ankara. Erk akan, F., Kuru. M.. (1982). Systematical researchs on the Sakarya basin fishes (Pisces). Hacettepe Bull. nat. Sci. Eng. 11 : Erk akan, F., (1983 a). The fish species of the Sakarya Basin and their abundance. Hacettepe Bull. nat. Sci. Eng. 12 : Erk akan, F., (1983 b). The fishes of the Thrace region. Hacettepe Bull. nat. Sci. Eng. 12 : Erk akan, F., (1983 c). Skaraya Havzasi Baliklarinin Sistematigi ve Biyo-Ekolojisi Üzerine Arastirmalar. Doga Bilim Derg.. Ser. A. 7 :

20 Erk akan, F., (1984). Trakya Bölgesinden Türkiye için yeni kayit olan bir balik türü. Pseudorasbora parva (Pisces-Cyprinidae). Doga Bilim Der.. Ser. A2. 8 : Fausch, K.D., Nakano, S., Kitano, S., (1997). Experimentally induced foraging mode shift by sympatric charrs in a Japanese mountain stream. Behavioural Ecology Forrester, G.E., Chace. J.G., McCarthy. W.. (1994). Diel and density-related changes in food consumption and prey selection by brook charr in a New Hampshire stream. Environmental Biology of Fish Geldiay, R., Balik. S., (1974). Nif çayi ve kollarinda yasayan tatli su baliklarinin sistematik ve ekolojik özellikleri üzerine arastirmalar. IV. Bilim Kongr. Ankara Zooloji Seks. Tebligleri. TÜBITAK Yay Geldiay, R., Balik. S., (1988). Türkiye Tatlisu Baliklari. Ege Ünv. Fen Fak. Kitaplar Serisi No: 97. Ege Ünv. Basimevi 519 s.. Izmir. Hernandez, R., Lacomba, R.T., Uvinas, Y.N., Oltra, R., (2000). Distribution pattern of river blennies in the Jucar River basin (eastern Spain). Journal of Fish Biolgy Kalkan, E. & Erdemli, A.Ü., (1994). A taxonomic study on the fishes of Sultansuyu Stream. XII. Turkish National Biology Congree Hydrobiology section Karaman, M., (1966). Beitrag zur Kenntnis der Salmoniden Südeuropas. Hydrobiologia 28 : Karaman, M., (1969). Süßwasserfische der Türkei. 7. Teil. Revision der kleinasiatischen und vorderasiatischen Arten des Genus Capoeta (Varicorhinus. partim). Mitt. Hamb. Zool. Mus. Inst. 66 : Karaman, M., (1971). Süßwasserfische der Türkei. 9. Revision der Barben Europas. Vorderasiens und Nordafrikas. Mitt. Hamb. Zool. Mus. Inst. 67 : Karaman, M., (1972). Süßwasserfische der Türkei. 9. Revision einiger kleinwüchsiger Cyprinidengattungen Phoxinellus. Leucaspius. Acanthobrama usw. Aus Südeuropa. Kleinasien. Vorder-Asien und Nordafrika. Mitt. Hamb. Zool. Mus. Inst. 69 : Kelle, A., (1978). Dicle Nehri ve Kollarinda Yasayan Baliklar Üzerinde Taksonomik ve Ekolojik Arastirmalar. Diss. Dicle Üniv. Diyarbakir.

21 Konuralp, N., (1955). A study of the gonad morpohology of Anatolian Cyprinodontidae. Istanbul Üniv. Fen Fak. Mecm.. Ser. B. 20 : Kosswing, C., (1954 ) : Türkiye Tatlisu Baliklarinin Zoocografyasi. Istanbul Univ. Fen Fak. Hidrobiol. Aras. Enst. Mecm.. Ser. A. 2 : Kuru, M., (1975). Dicle-Firat. Kura-Aras Van Gölü ve Karadeniz Havzasi tatli sularinda yasayan (Pisces) balilarin sistematik ve zoocografik yönden incelenmesi. (Doçentlik tezi) Atatürk Üniversitesi Fen Fakültesi Zooloji Bölümü. Ladiges, W., (1960). Süsswasserfische der Türkei. 1. Teil. Cyprinidae. Mitt. Hamburg Zool. Mus. Inst. Band Ladiges, W., (1964). Süsswasserfische der Türkei. 3. Teil. Restliche Gruppen. Mitt. Hamburg Zool. Mus. Inst. Band Ladiges, W., (1971). Süsswasserfische der Türkei. 8. Teil. Mitt. Hamburg Zool. Mus. Inst. Band Lagarrigue, T., Cereghino, R., Lim. P.. Reyes-Marchant. P.. Chappaz. R.. Lavandier. P.. Belaud. A.. (2002). Diel and seasonal variations in brown trout (Salmo trutta) feeding patterns and relationship with invertebrate drift under natural and hydropeaking conditions in a mountain stream. Aquatic Living Resources Lehane, B.M., Walsh, B., Giller, P.S., O Halloran, J., (2001). The influence of small-scale variation in habitat on winter trout distribution and diet in an afforested catchment. Aquatic Ecology 61: Kahrananmaras bölge olarak Akdeniz, Güneydogu Anadolu, Dogu Anadolu ve Iç Anadolu bölgeleri arasinda bir geçis bölgesinde ve Anadolu Diagonali (Davis, 1988) üzerinde yer alir. Bu nedenle balik çesitliligi bakimindan ilginç bir özellik gösterebilir. Ancak ne yazik ki su ana kadar Orta ve Yukari Ceyhan Havzasi nda yasayan balik faunasi ve dagilimi ile ilgili kapsamli bir arastirma yapilmamistir. Bu amaçla söz konusu bu çalisma ile Orta ve Yukari Ceyhan Havzasi ndaki balik çesitliligi ve dagiliminin arastirilarak söz konusu literatür eksiginin kapatilmasi amaçlanmistir.

22 2. MATERYAL VE METOD 2.1. Çalisma Alani Proje kapsaminda Sekil 2.1 de görülen istasyonlardan balik örnekleri temin edilmis olup söz konusu istasyonlarin bulundugu sucul sistemlerin kisa özellikleri asagidaki verilmistir. Ceyhan Nehri Ceyhan nehri ilk kaynaklarini Elbistan ovasi etrafindaki daglardan ve Elbistan ilçe merkezinden çikan Pinarbasi kaynagindan alir. Pinarbasi-Kaynarca bölgesindeki debisi 5 m 3 /sn dir. Orta ToroslParda Nurhak Dagindan Sögütlü deresi adi ile çikan kaynak ise Eibistan ilçesinde Ceyhanla birlesir. Ayrica Sivas yakinlarinda dogan ve Afsin ilçe yakinindan geçen Hurman Çayi ve Göksun ilçesinden dogan Terbüzek ve Kömür çaylari Göksun Çayi adi altinda Ceyhan ile birlesir. Ceyhan Nehri daha sonraki serüveninde Engizek ve Ahir daglarindaki bogazlardan geçerek, K. Maras yakinlarinda Çaglayancerit ilçesinden dogan Aksu Çayi ile birleserek Çukurova ya girer ve Iskenderun körfezine dökülür. Uzunlugu 509 km. dir. Hurman Çayi Afsin in Karakuz Akdere mevkiinden dogar, Tanir Kasabasindan ve Güvercinlik ten geçtikten sonra Afsin in güney kisminda Ceyhan Nehri ne kavusur. Uzunlugu 74 km olup debisi 8,737 m 3 /sn dir. Hurman çayi son derece berraktir ve etrafi sögüt ve kavak agaçlari ile çevrilidir. Sögütlü Deresi Elbistan nin Tapkiran köyü yakinlarindan, kaynaklanmaktadir. Genellikle çayin etrafinda Sögüt ve Kavak agaçlari yogun olarak bulunmaktadir. Karahasanusagi, Kantarma ve Demircilik Köyü yakinlarindan geçerek Ceyhan Nehrine kavusur. Uzunlugu 58 km dir. Debisi 1,282 m 3 /sn dir. Kömür Suyu Göksun ilçesinde bulunan Kömür suyu, Tozlu Daglarindan çikmaktadir. Bu bölgeye Kömürün Gözü adi verilmektedir. Daha sonra su güneye dogru dik olarak inerek derin bogazlar içerisinden akarak Göksun ovasina iner ve Törbüzek çayi ile birleserek Ceyhan Nehri ne karisir.

23 A A Dere ve Istasyonlar: 1. Sögütlü Çayi I. istasyon 2. Sögütlü Çayi II. istasyon 3. Hurman Çayi I. istasyon 4.Hurman Çayi II. istasyon 5. Nergele Çayi 6. Kömür Çayi 7. Terbüzek Çayi 8. Tekir Çayi I. istasyon 9. Tekir Çayi II. istasyon 10. Firniz Çayi I. istasyon 11. Firniz Çayi II. istasyon 12. Aksu Çayi I. istasyon 13. Aksu Çayi II. istasyon 14. Zeytin Çayi 15. Körsulu Çayi 16. Sabun Deresi 17. Hamus Çayi 18. Yarpuz Çayi 19. Karasu 20. Savrun Çayi Barajlar: 1B.Adatepe Baraji 2B. Menzelet Baraji 3B. Suçati Baraji 4B. Kilavuzlu Baraji 5B. Sir Baraji 6B. Kartalkaya Baraji 7B. Berke Baraji 8B. Aslantas Baraji Sekil 2.1. Arastirma bölgesinin haritasi

24 Negele Çayi Kahramanmaras a 200 km lik mesafededir. Ekinözü ilçesinin Asagi Içme Topalyusuflar mevkiinden dogar. Topalyusuflar ve Asagi içme altindan geçerek Ceyhan Nehri ne kavusur. Uzunlugu 58 km, debisi ise 1,910 m 3 /sn dir. Andirin Suyu Kahramanmaras a 100 km lik bir mesafede yer almaktadir. Ortalama debisi 3,260 m 3 / sn dir. Ceyhan nehrine karismaktadir. Gavur Gölü K. Marasa 15 km lik bir mesafede bulunan bu dogal göl bölge için önemli bir sulak alan olmasina ragmen DSI tarafinda kurutulmus ve dekarlik tarim arazisi açilmistir. Ancak ne yazikki son yillarda söz konusu arazinin yeteri derecede verimli olamadigi analasilmis ve gerek göçmen ku slarin dinlenme ve barinma yeri olan gerekse biyolojik çesitlilik açisindan önem arz eden söz konusu sulak alan önemli ölçüde yok edilmistir (Gürbüz ve ark., 2003; Yarar ve Magnin, 1997) Kumasir Gölü Kahramanmaras in Aksu kasabasina bagli Hacimustafa Çiftligi Köyü yakininda 9 hektarlik bir alana sahip küçük bir göldür. Gölün etrafinda saz ve kamis yer almaktadir. Gölde balikçilik rekrasyon amaçli olarak yapilmaktadir. Ayrica göl etrafinda çok sayida çinar agaçlari da bulunmaktadir. Aksu Çayi Ceyhan Nehrinin en güçlü kollarindan biri olup Engizek Dagi'nin eteklerinden dogar. Küçükcerit Köyü'nün hemen dogusundan çok güçlü bir pinardan çikan Aksu Çayi, eskiden Agasuyu ya da Aksugüzü adiyla bilinirdi. Aksu Büyükcerit yönünden gelen sularla da beslenir ve oldukça güçlü bir çay durumuna gelir. Aksu Vadisi, Pazarcik yakinlarinda genisler ve Narli Ovasi'na açilir. Bu ovada önce güneybati yönünde akan, sonra kuzeybati, daha sonra da kuzeye yönelen Aksu çayi daha ileride yan derelerden gelen sulari da toplayarak Kahramanmaras in güney batisinda Sir Barajina dökülür. Debisi 3,698 m 3 /sn dir.

25 Firniz Çayi Firniz Çayi 37 o 45 N ve 36 o 39 E koordinatlarinda olup, Kahramanmaras a 50 km lik bir mesafededir. Söz konusu çayin ortalama genisligi 4-5 m ve ortalama debisi ise 3349 lt / sn dir. Firniz Köyü ve Kumarli köyü yakinlarindan çikan kaynak sularina sahiptir. Firniz Çayi nin toplam yagis havzasi 178,5 km 2 olup, debisi 5500 lt / sn e kadar çikabilir. Uzunlugu 12 km olup, Su Çati Baraji na ve burdan çikan sular ise 1 km sonra Menzelet Baraj Gölü ne dökülür. Kaynaklarin bulundugu bölge 750 m rakimda, Su Çati Baraji na döküldügü bölge ise 730 rakimda olup yaklasik % 0,17 lik bir egime sahiptir. Firniz Vadisi K.Maras in önemli bir rekresyon alanidir (Sekil 2). Firniz Çayi Tekir Çayi na göre çok daha temiz olup herhangi bir kirletici unsur bulunmamaktadir. Ancak özellikle derenin asagi kesimlerinden her yil kum alinmasi su yataginin sürekli degismesine neden olmakta ve sucul canlilar için bir olumsuzluk teskil etmektedir. Bunun yaninda son yillarda Firniz Çayi üzerinde de küçük bir baraj yapilmasi düsünülmektedir ki bu gerçeklestigi taktirde havzanin ekolojik yapisi ve biyolojik çesitliligi degisecektir (Alp ve ark. 2002) Zeytin Çayi Berit Dagi eteklerinden dogar. Süleymanli Vadisi nden geçerek Menzelet baraj Gölü ne dökülür. Uzunlugu 26 km olup debisi 1,576 m 3 /sn dir. Tekir Çayi Tekir Çayi nin kaynagi Kahramanmaras a 60 km lik bir mesafede bulunan Tekir Beldesi ndedir. Söz konusu çayin toplam yagis havzasi km 2 olup, 5 adet kaynaga sahiptir. Bu kaynaklardan Yesilgöz çikis yerinde küçük ve derin bir göl olusturduktan sonra akar su haline gelir ve 1 km sonra ise yukari gözlerden gelen dere ile birlesir. Tekir Çayi Kisik Obasi civarinda batar ve Döngel Magaralari ndan tekrar çikar. Buradaki dogal yapi yapilan bir hidroelektrik santrali nedeniyle bozulmus ve suyun akis rejimi günlük olarak bile degisken hale gelmistir. Döngel Magaralari na gelmeden önce Tekir suyunun yönü degistirilerek hidroelektrik santraline verilmistir. Kahramanmaras-Kayseri yoluna çok yakin bir mesafeden geçen Tekir Çayi 27 km uzunlugunda, ortalama genisligi 6 m olup toplam debisi 5200 l / s dir. Kaynaklarin bulundugu bölgenin rakimi 1200 m ve 15 km sonra Firniz Çayi ile birlestigi bölgenin rakimi ise 730 m olup yaklasik % 3 lük bir egime sahiptir. Tekir Çayi nin çiktigi iki kaynakdan biri olan Yukari Göz ün 100 m altinda yillik 150 ton kapasiteli bir alabalik isletmesi bulunmaktadir. Bu isletmenin Tekir Çayi na vermis oldugu atik sularin çayin su kalitesini etkiledigi kesin olmakla birlikte bu etkilerin arastirilmasi ayri bir arastirma

26 konusunu kapsamaktadir. Ayrica Tekir Çayi boyunca bir çok mesire yeri ve lokanta mevcut olup söz konusu çay için en önemli kirlilik kaynaklaridir. Özellikle lokantalar günlük olarak kestikleri hayvanlarin tüm atiklarini Tekir Çayina vermekte olup kirlilige sebep olmaktadirlar. Bunun disinda bölgede endüstriyel bir kirlilik söz konusu olmamakla birlikte evsel atiklarida kirletici unsurlar arasinda saymak yerinde olacaktir(alp ve ark., 2002). Karaçay:Aksu Çayi nin bir kolu olup Karacasu Köyü ile Kahramanmaras sanayi bölgesi yakinindan geçerek Aksu Çayi na karisarak Sir Baraj Gölü ne dökülmektedir. Savrun Çayi: Ceyhan Nehri nin bir kolu olup Kadirli ilçesi geçmektetedir. Bu bölgelerde özellikle sehir yerlesiminden dolayi kirlilik baskisi altindadir. Ceyhan (Asagi kol):cevdidiye kasabasi yakinlarindan geçmekte olup debisi oldukça yüksektir.cevdediye kasabasi civarinda ise nehir üzerinde bentler yapilmistir. Buda özellikle göç eden baliklar için son derece önemli bir engel teskil etmektedir. Hamus Çayi:Osmaniye-Düziçi civarindan geçmekte olup Ceyhan Nehri ne karismaktadir. Yarpuz Çayi :Osmayiye sehir yerlesimine yaklasik olarak 15 km lik bir mesafeden geçmekte olup sehrin evsel ve endüstriyel atiklarindan önemli derecede etkilenmekte olan bir çaydir. Sabun Deresi: Haruniye ilçesi yakinlarindan geçen ve özellikle yaz aylarinda suyu önemli derece azalamakta ve Ceyhan Nehri ne karismaktadir. Karasu:Osmaniye ilini çevreleyen daglardan kaynaklanmakta olup üzerinde enerji amaçli bir elektrik santrali bulunmaktadir. Osmaniye iline yakin geçtigi yerler mesire alanlaridir. Menzelet Baraj Gölü:Menzelet Baraji Kahramanmaras'in 26 km. kuzeybatisinda Ceyhan Irmagi üzerinde kurulmustur. Kaya dolgu tipindeki Menzelet Baraji enerji ve taskin amaçli kurulmustur. Menzelet Baraj Gölü havzasinda su an için herhamgi bir endüstriyel kirletici kaynak bulunmamaktadir Sir Baraj Gölü Sir Baraji Kahramanmaras'in 33 km. batisinda Ceyhan Nehri üzerinde kurulmustur. Beton kemer tipinde kurulan Sir Baraji enerji amaçlidir. Söz konusu baraj gölünde yöre halki tarafindan balikçilik yapilmakta olup bir adet balikçilik kooperetifi bulunmaktadir. Sir baraj gölü özellikle gerek evsel ve gerekse de endüstiyel atiklar dolayisiyla son yillarda kirlenme baskisi altindadir( Kara, 1999; Çömlekçioglu, 2003).

27 Körsulu Çayi Körsulu Çayi, Andirin ilçesine yakin Gökgedik ve Torlar Köyü ndeki çok sayida kaynaklarla beslenerek Sir baraj Gölü ne karismaktadir. Debisi 2,312 m 3 /sn olup uzunlugu 60 km dir. Kahramanmaras Belediyesi söz konusu çayin kaynagindan itibaren 1200 l/sn lik bir bölümünü K. Marasa içme suyu almak için ihale etmis ve bu projenin tamamlanmasi ile birlikte söz konusu su kaynagindaki balik populasyonlari ve sucul yasam olumsuz yönde etkilenecektir. Ayrica Körsuslu Çayi ayni zamanda Sir Baraj Gölü nü besleyen öenmli bir kaynak oldugundan debisinin azalmasi durumunda Sir Baraj Gölündeki kirlilik konsantrasyonu da artacaktir Arastirma Materyali Arastirma kapsaminda dere ve çaylar ile Kumasir Gölü ve Gavur Gölü nde balik avciligi elektosoker kullanilarak, Menzelet ve Sir baraj göllerinde ise degisik göz açikliginda fanyali aglar kullanilarak yapilmistir. Yakalanan balik örnekleri içerisinde % 4 lük formaldehid solusyonu bulunan plastik kavanozlarla üniversitemiz Biyoloji Bölümü Arastirma laboratuvarina getirilerek sistematik degerlendirmeleri yapilmistir. 2.3 Örneklerin Degerlendirilmesi Laboratuvara getirilen balik örneklerinin her biri üzerinde asagidaki islemler yapilmistir: - Örnekler henüz taze iken vücut renkleri ile desenleri, benekleri ve bantlari not edilmistir. - Total agirliklar ölçüldükten sonra, Sekil 2.2. de belirtilen morfometrik ve meristik ölçümler yapilmistir. - Pul sayilari ve yüzgeç isinlari çiplak gözle yada mikroskop altinda belirlenmistir. - Cyprinidae ve Cobitidae familyalarina ait türlerin teshisinde önemli olan farinks disleri çikarilarak dis formülleri not edilmistir. - Her tür ve alt türe ait bireylerden 8-10 adet seçilerek %70 lik alkol içeren pet siselere yerlestirilmis ve K Maras Bölgesi için ileride olusturulacak bir balik müzesinin ilk basamagini teskil etmek üzere arsiv edilmistir.

28 Sekil 2.2. Incelenen örneklerde yapilan biometrik ölçümler ve sematik görünümleri.1: Total boy; 2: Çatal boy; 3: Standart boy; 4: Predorsal; 5: Postdorsal; 6: Vücut yüksekligi; 7: Kuyruk sapi yüksekligi; 8: Bas yüksekligi; 9: Dorsal yüzgeç uzunlugu; 10: Biyik uzunlugu; 11: Dorsal yüzgeç yüksekligi; 12: Göz çapi; 13: Bas boyu; 14: Burun uzunlugu (Alp ve ark., 2002 den alinmistir).

29 3.BULGULAR VE TARTISMA 3.1. Balik Türleri Arastirma bölgesinde Anguillidae, Salmonidae, Cyprinidae, Cobitidae, Siluridae, Claridae, Cyprinodontidae, Poecilidae ve Blennidae (=Salaridae) familyalarina ait 21 adet balik türü tespit edilmistir. En çok tür Cyprinidae familyasinda olup Anguillidae, Salmonidae, Siluridaei Claridae, Poecilidae ve Blennidae (=Salaridae) familyalari sadece birer türle temsil edilmislerdir. Söz konusu familyalar ve balik türleri asagida verilmistir: Familya: Anguillidae Anguilla anguilla LINNEAUS, 1766 Familya: Salmonidae Salmo trutta macrostigma DUMERIL, 1858 Familya: Cyprinidae Cyprinus carpio LINNEAUS, 1758 Achanthobrama marmid HECKEL, 1843 Alburnus orontis SAUVAGE, 1882 Phoxinellus sp. Leuciscus cephalus LINNEAUS, 1758 Garra rufa HECKEL, 1843 Chondrostoma regium HECKEL, 1843 Barbus rajanorum HECKEL, 1843 Capoeta capoeta angorae HANKO, 1924(? Capoeta damascinus) Capoeta barroisi ZORTET, 1894 Familya: Cobitidae Cabitis sp. Nemacheilus angorae STEINDACHNER, 1897 Nemacheilus sp. Familya: Siluridae Silurus glanis LINNEAUS, 1766 Familya: Clariidae Clarias lazera VALENCIENNES, 1840 Familya: Cyprinodontidae Aphanius cypris HECKEL, 1843 Aphanius mento.( RUSSEGER, 1843

30 Familya: Poecilidae Gambusia affinis (BAIRDve GIRARD, 1853 Familya: Blennidae (=Salaridae) Salaria fluviatilis ASSO, 1801(= Blennius fluviatilis ASSO, 1801) Anguillidae Bilimsel adi : Anguilla anguilla LINNEAUS, 1766 Türkçe adi Yerel adi : Yilan baligi : Yilan baligi Sekil Anguilla anguilla örnegi Vücutlari ince uzun yapida olup, yilan seklindedir. Bu nedenle yilan baligi olarak isimlendirilmistir (Sekil ). Ömürlerinin büyük bir kismini nehirlerde geçerler. Üreme zamani nehirlerden çikarak Saragosa körfezine dogru göç etmeye baslarlar (Kuru, 1987). Son yillarda yurdumuzdaki nehirler üzerinde kurulu barajlarda balik geçitlerinin olmamasi nedeniyle nehir sistemlerindeki sayilari giderek azalmistir. Sir ve Menzelet Baraj göllerinde

31 1996 yilina kadar çok azda olsa yilan baligi avlaniyordu. Ancak sonraki yillarda bölgede yilan baliginin nesli tükenmistir. Bunun nedeni ise Ceyhan Nehir sisteminde pes pese zincirleme olarak kurulan baraj göllerinin hiç birinde balik geçidi bulunmayisidir. Dolayisiyla söz konusu baliklar üreme göçünü yapamadiklarindan ve barajlarda kalanlarda zamanla avlandigindan bölge sularinda yok olmuslardir. Arastirma kapsaminda asagi Ceyhan havzasina yakin Cevdediye Kasabasi civarindaki Hamidiye sulama kanalinda 3 adet yilan baligi yakalanmis ve bu örneklere ait morfometrik özellikler Tablo 3.1 te verilmistir. Tablo 3.1.Ceyhan Nehri Hemidiye sulama kanali nda yakalanan Anguilla anguilla örneklerinde ölçülebilir morfolojik özellikler. N Ortalama Min Mak SD W (g) TL (mm) SL (mm) Vüvut yüksekligi (mm) Bas boyu (mm) Bas yüksekligi (mm) Göz çapi (mm) Burun uzunlugu (mm) Dorsal yüzgeç uzunlugu (mm) Dorsal yüzgeç yüksekligi (mm) Predorsal (mm) SL / Vücut yüksekligi SL / Bas boyu SL / Bas yüksekligi SL / Burun uzunlugu SL / Dorsal yüzgeç uzunlugu SL / Predorsal Bas boyu / Bas yüksekligi Bas boyu / Burun uzunlugu Bas boyu / Göz çapi Anguilla anguilla bireyinin total boylari mm ile mm arasinda olup, ortalama boylari mm ve ortalama agirliklari ise g dir. Ortalama bas boyu mm olup, standart boyun yaklasik 1/7 si kadardir. Bas yüksekligi ise standart boyun yaklasik olarak 1/19 u kadardir. Predorsal ortalama olarak olarak bulunmus olup standart boy, predorsal in yaklasik 3.5 kati kadardir.

32 Salmonidae Bilimsel adi : Salmo trutta macrostigma DUMERIL, 1858 Türkçe adi Yerel adi : Dag Alabaligi, Dere Alabaligi, Dogal Alabalik : Kirmizi Benekli Alabalik, Mercan Alabaligi Sekil Terbüzek Çayi ndan yakalanmis bir alabalik örnegi. S. t. macrostigma nin vücudu mekik seklinde olup, üzeri küçük cycloid pullarla kaplidir. Renk dorsal bölgede açik kahverengi, zeytuni, yanal çizgiye dogru ise biraz daha açik tondadir. Karin bölgesi sarimtirak beyazdir. Operkulum üzerinde büyük bir siyah benek bulunmakta olup vücudun diger bölgelerinde kirmizi ve siyah benekler yer alir (Sekil ). Yüzgeçler kahverengi turuncu renkte, adipoz yüzgecin üst kenari ise kirmizi bir bantla çevrilidir. Ayrica dorsal yüzgeç üzerinde kirmizi noktalar yer almaktadir.

33 Salmo trutta macrostigma, Türkiye de ilk olarak Ege Hasvzasi nda bildirilmistir (Tortonese, 1954, Ladiges ve Vogt, 1979, Geldiay ve Balik, 1988, Çelikkale, 1994). S. t. macrostigma nin kuzey kaynakli oldugu, glasiyal dönemle birkikte Akdeniz e ve Akdeniz e sahil veren ülkelere ve Anadolu içsularina geçtigi bildirilmektedir (Tortonase, 1954, Geldiay, 1968). Ceyhan Nehir sisteminde Firniz, Terbüzek, Kömür, Hurman, Sögütlü, Nergele ve Aksu çaylarinda rapor edilmistir (Alp ve ark., 2003). Bu arastirmada Ceyhan Nehir sistemindeki S. t. macrostigma nin cografik dagilimi ve morfometrik karakterleri incelenmistir (Tablo , Tablo , Tablo , Tablo , Tablo ). Tablo Ceyhan Havzasi ndan yakalanan S. t. macrostigma bireylerinin cografik dagilimlari ve istasyonlara göre incelenen örnek sayilari. Akarsu N Örnekleme Rakim Enlem Boylam sayisi (m) Sögütlü Çayi I. ist o o 38 Sögütlü Çayi II. ist Hurman Çayi I. ist o o 54 Hurman Çayi II.ist Nergele Çayi o o 13 Kömür Çayi Terbüzek Çayi Firniz Çayi I. ist o o 39 Firniz Çayi II. ist. 0 Aksu Çayi 9 1 Tablo de görüldügü gibi, Salmo trutta macrostigma bireylerinin özellikle akarsularin kaynaga yakin üst kesimlerini, tabani çakilli, akis hizi yüksek, sulari soguk olan zonlari tercih etmektedirler. Salmo trutta macrostigma bireylerinin morfometrik karakterleri sistemlere göre istatistiksel olarak karsilastirilmis ve Tablo te verilmistir. Morfometrik karakterlerin TL nin yüzdesi degerlerine bakildiginda habitatlarin bir çogunda benzer oldugu görülmektedir(tablo ).

34 Tablo Salmo trutta macrostigma örneklerinde sistemlere göre morfometrik karakterler ve istatistiksel karsilastirilmalar. (TL orijinal ortalama deger olup (mm) digerleri TL nin yüzdesi olarak verilmistir. Rakamlar üzerinde bulunan a,b,c,d,e,f,g isaretleri Tukey HSD test sonuçlari olup ayni satirdaki benzer olan isaretler aradaki farkin önemsiz oldugunu, farkli isaretler ise farkliligin önemli oldugunu göstermektedir.). Firniz Kömür Terbüzek Hurman Sögütlü Nergele Aksu TL abc abcde abcd efg ab bcdef abcde ÇB abc abcde abcd defg ab bcdefg abcdef SL ab ab ab a ab 82,89 b ab PD ab abc ab ab ab bcd ab DYU ab abc ab ab a bcd abc BU 5.68 bc 6.27 abc 6.12 abc 5.32 a 5.66 ab 6.11 cd 6.93 cd GÇ 4.97 ab 4.87 abc 4.71 a 5.11 ab 4.95 abc 5.50 abc 4.37 bcde BB abc abcd abc abc ab bcde abcd BY a ab a a a bcd de VY ab abcd abc abc abc cde abc KSY abc 9.97 abcd 9.39 abcd 9.35 abc 9.29 ab def abcd KSU abcd abcd abc ab def abcd DYY a a a a a a a PD ve DYU degerleri Firniz Çayi, Törbüzek Çayi ve Hurman Çayi nda ayni iken diger sistemlerde farklilik göstermektedir. Göz çapi degerleri Kömür Suyu, Sögütlü Deresi, Göksu ve Nergele Çayi nda ayni iken (Kömür Suyu abc, Sögütlü Deresi abc, Göksu abc, Nergele Çayi abc ) diger sistemlerde farkliliklar göstermektedir. Göksu, Nergele Çayi, Aksu Çayi ve Kömür Suyu hariç BY degerlerinin benzer oldugu görülmüstür (Firniz Çayi a, Törbüzek Çayi a, Sögütlü Deresi a, Hurman Çayi ab ). DYY degerlerinin ise tüm sistemler arasinda farklilik göstermedigi belirlenmistir. Morfometrik karakterlerin TL ile olan logaritmik iliskilerine ait matematiksel esitlikler ve korelasyon katsayilari Tablo te verilmistir. Total boy ile morfolojik karakterler arsinda pozitif bir korelasyon olup korelasyon katsayilari oldukça yüksek bulunmustur.