Finansal Düzenlemelerin D. Olası Etkileri. Burak Saltoğlu. lu aziçi Üniversitesi

Transkript

1 Finansal Düzenlemelerin D Geleceği ve Türk T Bankacılık Sektörüne Olası Etkileri Burak Saltoğlu lu Boğazi aziçi Üniversitesi 1

2 Sunum içerii eriği Kredi Krizi ve Kısaca K Nedenleri Global Finansal DüzenlemeD zenlemelerdeki Bazı Tartış ışmalar Türk Bankacılık k Kesimi Gelecek Krizlere Nasıl Hazırlanabilir: Düzenlemenin D Tartış ışma Konuları Sonuç 2

3 Kredi Krizi ve Nedenleri: Makro Dünya ekonomisinde düşük d k enflasyon, yüksek y büyümenin (great( moderation) ) kalıcı olduğuna una ortak inanış ış. Para politikalarının n etkin çalışacağı düşüncesi. Aşırı iyimser beklentilerin risk alma iştahi tahında gösterdiği i yükselme y ve düzenleme d ve denetim otoritelerinin koordinasyonsuzlu rdinasyonsuzluğu u ve yukarı trend süresince s oyunu zorlaştırmamalar rmamaları. 3

4 Kredi Krizi ve Nedenleri:Finansal Oluşan AşırıA Likidite ve Konut Balonu Düşük k Risk Algısı ve AşıA şırı Yüksek Varlık k Fiyatları Patlama Nedeni: Faizlerin Beklenmeyen Artışı ve Hibrid ARM Kredilerindeki Yüksek Y Temerrüt Oranları Temmuz 2007 Temerrüt t Kaygılar ları, Subprime Mortgage Bonolarında nda Not Đndirimi ve Krizin Başlamas laması Aynı Anda Oluşan Güven G Kaybı ve Likidite Riski 4

5 Kredi Krizi Nedenleri Derecelendirme Firmalarının n Notlandırma Sorunları Dikkate Alınmayan Sistemik Risk ve Panik. Düzenleme Boşluklar lukları ve Bazı Đhmaller Basel I Çerçevesi evesi Altında Sekürizitasyon Uygulamalarının Sermaye Yeterliliği i Avantajları Sağlamas laması 5

6 Türev Ürün Đşlem Hacmi tezgah üzeri türev işlemler (milyar ABD Doları) otc türev işlemleri

7 Konut Kesimi Riskliliği: i: (ABX Endeksi) 7

8 Likidite Daralıyor 8

9 Ev Fiyatları Düşmeye Devam Ediyor 9

10 Kredi Krizinde Risk Yönetim Y ve Denetim Eksiklikleri Risk Yönetimi Y SüreS reçlerinin Düzenleme D ve Bankacılık Uygulamalarında Yetersiz Kalınmas nması (Konut kredisi dağı ğıtım m kanalları,, türev t ürün n kullanımı vb) Likidite SıkışıS ışıklığında Muhasebe ve Değerleme erleme Sorunları Bazı Önemli Bankalarda Risk Yönetimi Y Uygulama ve Yönetişim im Sorunları Goldman Sachs neden daha az etkilendi? Sistemik Riski Senaryolarının n Düzenleme D ve Bireysel Düzeyde Yer Almaması Likidite riski ve ekstrem durum risklerinin senaryolaştırılamamas lamaması 10

11 Diğer Nedenler: FED ve Düzenleme D Mayıs 17, 2007 Đhmalleri 17, 2007 Subprime Probleminin Ekonomiye ve Finans Kesimine Ciddi Bir Etkisi Olacağı ğını Düşünmüyoruz ) Ben Bernanke,, FED F Başkan kanı 2007 ilkbaharı: FED Kredi Zararları 50 milyar ABD Dolarını geçmez sonbaharı: FED Kredi Zararları 2008 Şubat: G7 ler. Kredi Zararları 400 milyar ABD Doları 2008 Ağustos: A Zarar 500+ Milyar ABD Doları 11

12 Kredi Riski Nedenleri Düzenleme DışıD Finans Kesiminin Rolü: Hedge Fonlar (Serbest Fonlar): 1.9 trilyon ABD Doları Konut kredisi sağlayan finans kurumlarının yasal düzenleme d eksiklikleri 12

13 Tarihin Tekerrür r Etmemesi Đçin Neler Yapılabilir? Global Önlemlerin Genel Çerçevesievesi Düzenleyici ve denetleyici otoritelerin genel koordinasyonu Finansal Düzenlemenin D Önemi ve Sermaye ve Likidite Yönetimi 13

14 Benzer Bir Krizin Tekrar Yaşanmamas anmaması Đçin Neler Yapılmal lmalı? Krizin ilerde tekrar yaşanmamas anmaması için in yapılan çalışmlalar: G7 Toplantılar ları,, PWG (President( President s Working Group, BIS, Finansal Đstikrar Forumu seri halinde çalışmalar yayınlad nladı) Genel Kanı Düzenleme ve Denetim SüreS reçlerini Güçlendirmek Genel Finansal Yapıyı Tasarlamak 14

15 Subprime Krizi ve BASEL II BASEL II, BASEL I den Daha Başar arılı (Risk Duyarlılığı ığı vb. Nedenlerden Ötürü) ) Ancak; BASEL II derecelendirme firmalarının n performansına na endekslidir. Subprime sürecinde derece firmalarının önceki i performansı konusunda ciddi kaygılar uyanmış ıştır. Likidite Riski BASEL II de yoktur. Riskler arası korelasyon ve sistemik risk bulunmamaktadır. BASEL II Ortaya Çıkabilecek Sorunların üstesinden gelebilmek için i in güçlendirilecektir. g Yeni BASEL versiyonlarını beklemeliyiz 15

16 Yeni BASEL Neler Getirebilir? Likidite Riski için i in Karşı şılık k Ayrılmas lması Beklenebilir. BASEL II Riskler Arasındaki Etkileşimi imi Đhmal Etmektedir: Yeni Uygulamalarda Bu Konu Üzerine Çalışılmaktadır. Sistemik Risk Senaryoları ve Bunların n Sermaye Yeterliliği Üzerine Olan Etkileri Çalışılabilir. 16

17 Başka Değişimler imler Bilanço o DışıD ve Đçi i Varlıklar kların n Sunumunda Şeffaflık Artırılacakt lacaktır. Yapısal Ürünlerin Bilanço o Etkileri ve Sermaye Yeterliliği Oranları Üzerinde Çalışılmaktadır. Karşı şı-taraf riski daha yakından izlenecek ve sermaye yeterliliği i süres reçleri yeniden değerlendirilecektir. erlendirilecektir. CDS Piyasalarının n düzenld zenlenmesienmesi ya da exposure lar larının daha kolay takip edilebileceği i takas sistemi. 17

18 BASEL Harici Diğer Düzenlemeler Tezgah Üzeri Türev T Piyasası ve Özellikle Kredi Türevleri T Piyasası Đşlemleri Şeffaflaşacak ve Takas Đşlemleri Süreçleri Netleştirilecektir. tirilecektir. Derecelendirme Firmalarının n Kullandıklar kları Metodolojiler ve Veriler Kamuoyu ile Paylaşı şılacaktır. Derecelendirme firmalarının n yapısal ürün n derecelendirme metotları kurumsal derecelendirme rme metodolojilerinden ayrış ıştırılmalı. Kriz Yönetiminde Y Düzenleyici D Otoriteler ve Para Otoriteleri Arasında Eşgüdüm. E 18

19 Türk Bankacılık k Kesimi ve Đleriye Yönelik Öneri ve Tartış ışmalar BASEL II nin Yeni Şekillenmesi yakından izlenmelidir. Yapısal faiz riski ve benzeri TürkiyeT rkiye ye ekonomisine özel konular (mevduat vadesinin uzatılmas lması vb) tartışı ışılmalıdır. Hala tam net olmayan bazı tarihsel veriler derlenmelidir. BASEL II ye yöneltilen y en temel eleştiri ekonomilerin iyi gittiği i zaman risk ve Sermaye Yeterliliği i az ama ekonomi daraldığı ığında sermaye yokken daha fazla sermaye artırımı beklenmektedir. Bu da önemli bir kredi darlığı yaratmaktadır. r. Buna alternatif Sermaye Yeterliliği i Rasyosunu büyüme b ya da bankacılık k sektörünün n gelişimine imine bağlamak olabilir. Örneğin, ekonomi büyürken b SYR nu artırıp, daralırken rken artırmamak rmamak ya da azaltmak (Countercylical( Countercylical). 19

20 Türk Bankacılık k Kesimi ve Đleriye Yönelik Öneri ve Tartış ışmalar Türk bankacılık k kesimindeki normalleşme me süreci s zaten çok sınırlı olan verilerin duyarlılığı ığını da sorgulatmaktadır. r deki kredi riskindeki operasyonel risk içerii eriği, i, kamu bankacılığı ığındaki sorunlar nedeni ile verilerin geleceğe e yönelik y kullanımı sorunlu olabilir (bakiye ve kişi i sayısındaki eksiklikler de önemlidir). 6 yıldy ldır r büyüme b trendi içinde i inde olan ekonomideki risklerin nasıl evrileceğini ini şimdiden çalışmak gerekiyor. Riskleri makroekonomi bağlam lamında irdelemek gereklidir. Ekonomi büyürken batış oranları azalır. Ama potansiyel risk artar (ABD Resesyon PD ortalaması şu u anki değerin erin 10 katıdır). 20

21 Önlemlerin Etkinliği Krizin Akut KısmK smı Tamamlanmadan Yeni Önlemlerin Uygulamaya Geçmesi Zordur. Düzenlemeler Yaptırımla mı, m Yoksa Piyasa Disiplini ile mi Gerçekle ekleştirilmelidir? Đkisi de gerekli olmakla birlikte, işler iyi giderken piyasa disiplini, kötük giderken de yaptırım m uygulamak zordur. Risk Ölçmeli mi, yoksa Sezgisel mi Davranılmal malıdır? Riski ölçmeden yönetmek y son derece zordur. Ancak ölçüm yöntemleri çok sık s k güncellenmelidir. g Risk laboratuar ortamında oluşmamaktad mamaktadır. Risk ve piyasa elemanı zaman zaman yer değiştirmelidir. 21

22 Yeni Finansal DüzenlemelerD Kredi Riski DışıD ışındaki Yoğunla unlaşma Riskleri de Dikkate Alınacak (Örnek:Bilan( rnek:bilanço o içindeki i indeki VDMK vb ürünlerdeki Yoğunla unlaşma riski dikkate alınacakt nacaktır). Menkul Değerler erler CüzdanC zdanı Üzerindeki Temerrüt t ve Ekstrem Durum (Olay) Riski nasıl l yönetilir y düşünülmelidir. Sistemik risklerin oluşma sürecini s düzenleyici d otoriteler yakından izleyecektir. 22

23 Risk Yönetimi Y Bölümlerinden B Beklenenler Risklerin etkile ileşimi imi ve likidite senaryoları üzerine daha fazla eğilinmesi beklenmektedir. VaR bazlı yöntemlerin belirli ekonomik dönemlerdeki d sorunları anlaşı şılmalı ve ekonomik konjonktürle senaryolar arası etkileşim im sağlanmal lanmalıdır. Sayısal yöntemlerin y yanında nda değişik ik ekonomik senaryoların riskler üzerine etkisi doğrudan çalışılmalıdır. Özellikle dünya d ekonomisindeki etkiler risk sistemlerine entegre edilmelidir (FED Faiz artırırsa rsa bunun Eurobond porfoyüne etkisi ne olur?). 23

24 Türk Bankacılık k Kesimi ve Đleriye Yönelik Öneri ve Tartış ışmalar 2009 ve sonrası her durumda Türkiye T ekonomisinde önemli bir konut talebi doğacakt acaktır r ve bu olası bir balonun oluşumuna umuna neden olabilecektir. Buradaki örnek Đspanya ekonomisi (Cari Açık, A finansmanı ve konut yatırımlar mları ve risk) Konut kesimindeki kaldıra raçlara dikkat edilmelidir. Đngiltere ve ABD deki yüksek y tüketici t kredileri en önemli sorunu bu iki ülkenin yaşad adığını göstermektedir. 24

25 Türk Bankacılık k Kesimi ve Đleriye Yönelik Öneri ve Tartış ışmalar Bu çerçevede evede bankacılık k kesimindeki normalleşme me süreci s zaten çok sınırls rlı olan verilerin duyarlılığı ığını da sorgulatmaktadır. r deki kredi riskindeki operasyonel risk içerii eriği, i, kamu bankacılığı ığındaki sorunlar nedeni ile verilerin geleceğe e yönelik y kullanımı sorunlu olabilir (bakiye ve kişi i sayısındaki eksiklikler de önemlidir) verileri kredi riski için i in bir senaryo teşkil edebilir mi? Daha önemlisi ekonomi 6 yıldy ldır r büyüme b trendinde ama ekonomideki risklerin nasıl evrileceğini ini şimdiden çalışmak gerekiyor. 25

26 Türk Bankacılık k Kesimi ve Đleriye Yönelik Bazı Genel Öneriler Konut finansmanı için in gerekli faiz swap piyasalarının n Türkiye T içinde inde de etkinleştirilmesi tirilmesi gerekli olabilir. Özel sektör r ve bankacılık k kesiminin yoğun olarak başvurdu vurduğu döviz ve parite opsiyonlarının n VOB ya da ülke içi i i resmi bir piyasada da ticareti yapılabilmeli. ABD deki bireysel kredi skorlaması benzeri bir skorlama risk ölçümünde yeknesakl saklığı sağlamak için i in önemli olabilir. Sektörel temerrüt t vb. istatistiklerinin tutulması son derece önemlidir. 26

27 Türk Bankacılık k Kesimi ve Đleriye Yönelik Bazı Genel Öneriler Sistemik riskin gözlenmesinde g kamu otoritesinin toplam riskliliği i doğrudan izlemesi son derece önemli ve gereklidir. Bankaların n bireysel risklerini biliyor olması sistemik riskin ölçülmesi için i in gereklidir ama yeterli değildir. Kurumlar arası etkileşim im ve sistem içindeki i indeki en zayıf f kurum burada riski belirleyecektir. Bu veriler sadece kamu otoritelerindedir. Risk ölçme yöntemlerinde y girdiler genellikle geriye yönelik y verilerdir, global şartlar ve ekonomik değişim im senaryoları da modellenmelidir. 27

28 SONUÇ Kredi Krizi son elli yılıny en büyük b k finansal krizidir ve globalleşmenin bir stres testidir. Sorun hala çözülmedi lmediği i için i in tüm t öneriler yeterli belirli bir hata payı içerebilir. Hem piyasa disiplini, hem de kamu otoritelerin yaptırımı kullanılmal lmalıdır. Finansal istikrar ancak her iki etken ile sağlanabilir. Dünya bankacılık k kesimi riskleri ve finansal denetimi global ve yerel kamu otoritelerinin koordinasyonu altında gerçekle ekleştirilmelidir. Türk bankacılık k kesimi son derece şanslı bir konumdadır r ve bu şansı denetim ve düzenleme d ile bir fırsata f dönüştürebilir. d 28