Yıl: 4, Sayı: 16, Kasım 2017, s

Transkript

1 Yıl: 4, Sayı: 16, Kasım 2017, s Nevim TÜZÜN (H. 1073) TARİHLİ 350 NUMARALI HARPUT ŞER'İYYE SİCİLİNİN TANITIMI VE FİHRİSTİ 2 Özet Şer'iyye sicilleri, Osmanlı tarihinin en önemli kaynaklarından birisidir. Zira siciller, ait oldukları bölge hakkında siyasi, idari, askeri, iktisadi, hukuki, dini ve kültürel açıdan oldukça değerli bilgiler içermektedir. Osmanlı Devleti'nde merkez ile taşrada yaşayan insanların hukuki ilişkilerini yansıtan şer'iyye sicilleri, özellikle sosyal ve yerel tarih araştırmacıların temel başvuru kaynaklarındandır. Şer'iyye sicilleri, ait oldukları dönem ve yer hakkında önemli bilgilere sahip olmasından dolayı, şeriyye sicillerinin tanıtımı ve fihrist çalışmalarının yapılması, özellikle yerel tarih açısından büyük bir önem arz etmektedir. Söz konusu çalışmalara küçük bir katkı sağlaması amaçlanan bu makalede, Harput Kazası'nın tarihli 350 numaralı şer'iyye sicillinin tanıtımı ve fihrist çalışması yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Harput, Şer'iyye sicili, Kaza, Kadı INTRODUCTION OF HARPUT SHARIA COURT RECORDS DATED (H. 1073) NUMBERED 350 AND ITS INDEX Abstract The records of Ottoman sharia court is one of the most important references for the history of the Ottoman Empire. Because the records cover valuable information about the political, administrative, military, economic, legal, religious, and cultural issues of their region. The sharia court records, which reflect the legal relations between the people, who lived in the center and the provinces, and the Ottoman State, is the major reference for social and local history researchers. Since sharia court records has important information about its period and place, the introduction of sharia court records and indexing them are of great importance, especially in terms of local history. The introduction and indexing of the Harput 1 Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Doktora Öğrencisi, Kayseri /nevimtuzun@gmail.com. 2 Bu makale yazarın yüksek lisans tezinden yararlanılarak hazırlanmıştır.

2 Nevim Tüzün District's sharia court records, numbered 350 and dated , have been studied in this article to provide a small contribution to the mentioned studies. Keywors: Harput, Sharia court, District, Kadi GİRİŞ Kadıların devlet merkezi ile yaptıkları resmi yazışmaları, halkın dilek ve şikayetlerini, hukuki düzenlemeleri ve en önemlisi ait oldukları mahallin sosyal ve iktisadi hayatını yansıtan mahkeme kararlarını ihtiva eden defterlere şer'iyye sicili 3 denilmektedir. (Akgündüz 1988: 12) Şer'iyye sicilleri, aynı zamanda kadı defteri, kadı sicilleri, zabıt-ı vekayi, gibi çeşitli isimlerle de adlandırılmaktadır (Gedikli 2007: 73).Osmanlı sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel hayatı ile ilgili çok değerli bilgiler ihtiva eden bu defterlerde yer alan belgeler oldukça çeşitlilik arz etmektedir. Bu belgeler arasında evlenme-boşanma, alacak-verecek, alım-satım, nafaka, vakıf, hibe, cürm, cinayet gibi mahalli konulara ilişkin kadı ve naiblerin verdikleri kararlar sicillerin ilk yarısına; resmi otoriteler tarafından ferman, berat, buyruldu, tezkire ve mektup gibi resmi belge suretleri ise defterin ikinci yarısına kaydedilirdi. Mahalli konulara ilişkin dava kayıtlarının yer aldığı bölüme sicill-i mahfûz, üst makamlardan gelen belgelerin kaydedildiği bölüme ise sicill-i mahfûz defterlü 4 denir (Gedikli 2005: 187). Osmanlı tarihinin birinci elden kaynaklarından olan şer'iyye sicilleri siyasi, iktisadi, sosyal, idari, askeri, hukuki v.b açılardan oldukça önemli bir yere sahiptir. Köydeki en küçük bir olaydan, padişahtan gelen fermanlara kadar tüm karar ve hukuki düzenlemelerin kaydedildiği defterler olan şer'iyye sicilleri, Osmanlı Devleti ni araştırmak isteyen yerel, toplumsal, siyasi tarihçilerin ilk başvuracağı kaynaklar arasındadır.(atalar 1980: ) Zira bu kayıtlar ait oldukları yerlerde yaşayan halkın günlük hayatının, giyecek ve yiyecek fiyatlarının, evlerinin, çarşılarının, camilerinin, çeşitli müesseselerin, mahalle ve köylerin örf ve adetlerinin o zamanki hukuk ve tatbikatını, vakıflarını, hayat şartlarını, ödedikleri vergilerini, devlet görevlileri ile olan münasebetleri v.b konularda da durumlarını gösteren çok kıymetli bilgiler içermektedir.(yılmazçelik 1988: 124) Türkiye'de arşiv ve kütüphanelerde Harput 5 Kazası'na ait toplam 28 adet şer'iyye sicil defteri bulunmaktadır. Söz konusu defterlerin envanter numaraları ve tarihleri aşağıda verilmiştir.(akgündüz 1988:189) Şer'iyye sicilleri hakkında ayrıntılı bilgi için ayrıca bkz. Ahmet Akgündüz, Şer'iyye Sicilleri II, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul 1988; Ahmet Akgündüz, İslam Hukuku'nun Osmanlı Devleti'ne Tatbiki: Şer'i Mahkeme ve Şer'iyye Sicilleri, Türkler, C.X, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2002; Halit Ongan, Ankara'nın Bir Numaralı Şer'iye Sicili, Ankara 1958; İbrahim Yılmazçelik, Şer'iyye Sicilleri'nin Toplu Kataloğuna Doğru Diyarbakır Şer'iyye Sicilleri, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 1994, Fahrettin Atar, "Şürut ve Sicillat", TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2010; Halil Cin-Ahmet Akgündüz, Türk Hukuk Tarihi II, İstanbul Söz konusu iki kısmın dışında kayıt sırasında konu, hatta tarih sırasına dikkat edilmeden tutulan defterler de ayrı bir öbek oluşturmaktadır Bazı siciller ise sadece belli davalarla ilgili kayıtları içermektedir. Bkz. Fethi Gedikli, Şer'iyye Sicillerinin Hukuk Tarihi Açısından Önemi ve Sicillere Dayalı Araştırmalar, İSAM Dünden Bugüne Osmanlı Araştırmaları Tespitler - Problemler- Teklifler, İstanbul 2007, s Harput Kazası hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Mehmet Ali Ünal, XVI. Yüzyılda Harput Sancağı( ) Türk Tarih Kurumu, Ankara Ahmet Aksin 19. Yüzyılda Harput, Elazığ 1999; İbrahim Yılmazçelik, " Yıllarında Harput", Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S. 52 (Şubat)1999, s Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:16, Kasım 2017, s

3 (H. 1073) Tarihli 350 Numaralı Harput Şer'iyye Sicilinin Tanıtımı ve Fihristi Ş.S.No Hicri Tarihi Miladi Tarihi / / / / / / / / / / / / / / / / (H. 1073) Tarihli 350 Numaralı Harput Şer'iyye Sicilinin Tanıtımı İncelememize konu olan Harput Şer'iyye Sicili, Milli Kütüphane envanterine kayıtlı bulunmaktadır. H.1073 ( ) yıllarına ait olan defter toplam 73 varak, 36 sayfadır. Sicil defteri orjinal numaraya sahip olmamakla birlikte, yaptığımız numaralandırma sonucunda söz konusu defterin 225 belgeyi ihtiva ettiği anlaşılmaktadır. Tespit edilen 225 belgenin 182 adedi yerel adli kayıtları (sicill-i mahfûz) içerirken, kalan 43 belge ise başkent ve sancağın bağlı bulunduğu Diyarbekir Beylerbeyliği nden gelen resmi emir suretlerini (sicill-i mahfûz defterlu) içermektedir. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 16, Kasım 2017, s

4 Nevim Tüzün Genelde şer'iyye sicillerinin giriş sayfasında yer alan dibace kısmı, incelediğimiz sicil defterinde yer almamaktadır. 6 Bununla birlikte defterde kullanılan yazı çeşidi talik ve divan kırması şeklindedir. Defterin baştan sona aynı kâtip tarafından yazıldığı tahmin edilmektedir. Ancak kayıtların bir kısmı bozuk ve imla hatalarının oldukça fazla olması sebebiyle belgelerin okunması sırasında bazı zorlukların yaşanmasına neden olmuştur. Aşağıdaki tabloda söz konusu sicil defterinde yer alan belgelerin içerikleri ve sayıları hakkında bilgi verilmiştir. Tablo 1: 350 No lu H.Ş.S. nde Yer Alan Belgeler ve İçerikleri Konusu Belge Sayısı Mahiyeti Yüzdelik Oran İdari Nitelikli Belgeler 43 Ferman,Buyruldu, Fetva,Tezkire Mektup % 19 Mülk Satışları, Alacak- Mali Nitelikli Belgeler Verecek, Arazi- Mülk 117 Anlaşmazlığı, Narh, % 51 Tapu, Vergi 2 Aile Hukuku ile İlgili Miras Taksimi, Mehr-i 38 Belgeler Müeccel, Vasi Tayini % 17 Darp ve Küfür, Azad Diğer Konular ile İlgili 20 Etme, Hırsızlık, Kayıp, Belgeler Orducu Esnafı,İhtida v.b % 9 Kayıt 10 Çeşitli Konulara Dair kayıtlar % 4 Toplam 225 % 100 Tabloda da görüldüğü üzere incelediğimiz defterde yer alan belgeler ihtiva ettiği bilgilere göre İdari, Mali, Aile hukuku ile ilgili, Kayıt ve Diğer olmak üzere beş başlık altında toplanmıştır. Defter, yüzdelik dilimler halinde tasnif edildiğinde ise sicil defterenin içinde en fazla oranı % 51 ile Mali nitelikli belgeler oluşturduğunu görmekteyiz. Bunu daha sonra sırasıyla %19' luk oran ile İdari Nitelikli belgeler, % 17 lik oran ile Aile Hukuku ile ilgili belgeler, % 9 luk oran ile Diğer, % 4 lük oran ile de Kayıtlar izlemektedir (H. 1073) Tarihli 350 Numaralı Harput Şer'iyye Sicilinde Yer Alan Belgelerin Fihristi 2.1. İdari Nitelikli Belgeler Bilindiği gibi taşrada kadılar sadece yargı işleriyle değil, aynı zamanda merkezden veya bir üst makamdan kendilerine tevdi edilen idari işlerinde muhatabı idiler. Zira kadı, sultanın temsilcisi ve sancakbeyinden sonra en yetkili amir idi. Bu nedenle çeşitli idari konularda merkezden gelen emir ve fermanlar direkt olarak kadıya hitaben yazılır, kadı da bu emirlerin gereğini yerine getirirdi. Bunun yanı sıra kadılar doğrudan merkeze arz yetkisine sahip oldukları için kendi kaza bölgesindeki çeşitli görevlilerin atanması ve azl edilmesi, gibi konularda da görüş bildirerek bu idari sürece dâhil olurdu. Merkezden gönderilen tevcih beratlarında kadıların teklifleri genelde kabul görürdü. Üzerinde çalıştığımız sicilde de merkezden kadıya gönderilen pek çok idari nitelikli belge bulunmaktadır. İncelediğimiz sicilde toplamda 43 adet idari nitelikli belge bulunmaktadır. Söz konusu belgelerden 12 adedi ferman-ı şerif, 20 adedi 6 Görevde olan kadının isminin yer aldığı bölümün olmaması o tarihteki Harput kadısının kimliği hakkında sağlıklı bilgi edinmemizi zorlaştırmaktadır. Zira defterin sonlarına doğru merkezden gönderilen emirlerde Harput kadısının kimliğine ilişkin bazı ipuçları yer alsa da bu yeterli değildir. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:16, Kasım 2017, s

5 (H. 1073) Tarihli 350 Numaralı Harput Şer'iyye Sicilinin Tanıtımı ve Fihristi buyruldu, 5 adedi tezkire, 3 adedi mektup, 2 adedi fetva ve 1 adedi kaimakam tayinine dairdir. Sicilde yer alan idari nitelikli belgelerin özetleri aşağıda verilmiştir. Ferman-ı Şerif (sn./54- bn./162): 7 Harput Kazası'nda saliyane olunan bedel-i beldar akçesinin tahsil edilmesine dair ferman sureti (sn./59- bn./174): Ehl-i örf taifesinin herhangi bir vergi talep etmemesine dair 10 Zilkade 1073 tarihli ferman sureti (sn./61- bn./178): Harput yeniçeri serdarının görevinden alınarak onun yerine yetmişinci cemaatten Mustafa Beşe nin tayin edilmesine dair Cemaziyelula 1073 tarihli ferman sureti (sn./66- bn./196): Van kullarına ocaklık tayin edilen Harput mukâtaası vergilerinin eksiksiz tahsil edilmesine dair 20 Rabiulevvel 1073 tarihli ferman sureti (sn./66- bn./197): Bağdat tan İstanbul a gönderilecek olan vergi yüklü hazinenin İstanbul a ulaşıncaya kadar yol güvenliğinin sağlanmasına dair 20 Zilhicce 1073 tarihli ferman sureti (sn./67- bn./198): Peygamber Mescid-i Şerif'inde imam olan Hasan ın vefat etmesi üzerine Sulbioğlu Hüseyin in imam tayin edilmesine dair Evasıt-ı Safer 1073 tarihli ferman sureti (sn./67- bn./199): Van Kalesi neferleri için zımmilerden toplanan cizye ve ispence vergilerinin düşük ayarlı akçe ile ödenmesinden dolayı hazineyi zarara uğratmaları üzerine sorumlularından halis akçe tahsil edilmesine dair ferman sureti (sn./68- bn./202): Peygamber Mescidi imamı Hasan ın vefat etmesi üzerine Ebubekir in imam tayin edilmesine dair Evahir-i Muharrem 1073 tarihli ferman sureti (sn./68- bn./203): Meydan Camisi imamı Ali nin vefat etmesi üzerine Esseyyid İbrahim in imam tayin edilmesine dair Evahir-i Muharrem 1073 tarihli ferman sureti (sn./70- bn./212): Harput Sancağı mukâtaası emini Mehmed in Munzur Bey Mezrası nın tasarrufunu iki kişiye kiraya vermek istediğine ve padişahın buna onay verdiğine dair Evahir-i Cemaziyelevvel 1073 tarihli ferman sureti (sn./71- bn./217): Munzur Bey ve Harput mukâtaa eminlerinin yıllık olarak ödenmesi gerekenden daha fazla vergi talep edilmesi üzerine padişahın haksızlığın giderilmesi için gönderdiği 14 Safer 1073 tarihli ferman sureti (sn./72- bn./218): Harput yeniçeri serdarının görevinden alınarak yerine kırk beşinci bölük emeklisi Ali Beşe nin tayin edilmesine dair 20 Zilhicce 1073 tarihli ferman sureti Buyruldu (sn./59- bn./172): İhtiyaç duyulan zahirenin ( hane-i nüzul) Malatiyye suyu civarında belirlenen yere getirilmesine dair Gurre-i Receb 1073 tarihli buyruldu sureti (sn./60- bn./175): Diyarbekir Eyaleti valisi Mehmed Paşa nın zahire salyanesinin eksiksiz bir biçimde reayadan karşılanmasına dair 17 Cemaziyelahir 1073 tarihli buyruldu sureti Belge özetlerinde yer alan sn: sayfa numarası, bn: belge numarası anlamına gelmektedir. Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 16, Kasım 2017, s

6 Nevim Tüzün (sn./61- bn./179): Sefere çıkacak Diyarbekir Beylerbeyi nin ordusu için on beş bin kile buğdayın temin edilmesine dair Cemaziyelevvel 1073 tarihli buyruldu sureti (sn./61- bn./180): Diyarbekir Beylerbeyi Hüseyin Paşa için Harput Kazası'ndan 150 batman ravganın salyane olarak toplanıp tahsil edilmesine dair buyruldu sureti (sn./62- bn./181): El-hac İbrahim in yirmi bin akçe alacağının tahsil edilmesi için mübaşir tayin edildiğine dair buyruldu sureti (sn./62- bn./183): Behremaz Nahiyesi nde on dört bin akçelik tımara sahip olan Mehmed in ölmesi üzerine arazinin Ömer isimli şahsa tımar olarak kaydedilmesine dair buyruldu sureti (sn./63- bn./185): Harput Sancağı ndan talep edilen bedel-i beldar vergisinin derhal tahsil edilerek İstanbul hazinesine aktarılmasına dair 15 Cemaziyelahir 1073 tarihli buyruldu sureti (sn./63- bn./186): Kaya (Kale) Mahallesi sakinlerinden Mehmed in katledilmesi üzerine mübaşir tayin edilmesine dair buyruldu sureti (sn./63- bn./187): Habusu Karyesi nde on bin akçelik tımara sahip olan Süleyman ın ölmesi üzerine arazinin Mehmed isimli şahsa tımar olarak kaydedilmesine dair 2 Rabiulevvel 1073 tarihli buyruldu sureti (sn./64- bn./189): Acedepe Karyesi nde dokuz bin akçelik tımara sahip olan Ali nin ihtiyar olması sebebiyle tımar arazisinin Halil e tevcih edilmesine dair Evasıt-ı Rabiulevvel 1073 tarihli buyruldu sureti (sn./64- bn./190): Ahmet Bey Mahallesi mescidi yakınlarındaki Kayabaşı mevzisinde bir kişinin katledilmesi üzerine mübaşir tayin edilmesine dair Evasıt-ı Cemaziyelevvel 1073 tarihli buyruldu sureti (sn./64- bn./191): Murad isimli şahsın oğlunun Sarpulu, Lükek, Koçkal a, Karasaz karyeleri sınırında katledilmesi üzerine cinayetin soruşturulması için mübaşir tayin edildiğine dair buyruldu sureti (sn./68- bn./201): Sancakbeyine verilmesi gereken zahire ve sair harçların Harput reayası tarafından eksiksiz bir biçimde toplanmasına dair Evail-i Rabiulevvel 1073 tarihli buyruldu sureti (sn./69- bn./204): Gölcük Karyesi sakinlerinden Nikogos adlı zımminin evinden eşyalarının çalınması üzerine olayın teftişi için mübaşir tayin edilmesine dair Evahir-i Safer 1073 tarihli buyruldu sureti (sn./69- bn./205): Pekinik Karyesi nde oturan Cafer Ağa nın topraklarına Karapınar Mezrası'ndan Topal Hasan, Kara Mehmed ve Kadir in sürekli saldırıda bulunulmasından dolayı tedbir alınmasına dair 3 Muharrem 1073 tarihli buyruldu sureti (sn./69- bn./206): Diyabekir den Asitane-i Devlete varıncaya kadar yol üzerinde asayişin sağlanması istenildiğine dair buyruldu sureti (sn./71- bn./215): Harput Sancağı nda dirlik tasarruf eden askeri gruplardan sefere katılmalarının istenildiğine dair 9 Safer 1073 tarihli buyruldu sureti 471 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:16, Kasım 2017, s

7 (H. 1073) Tarihli 350 Numaralı Harput Şer'iyye Sicilinin Tanıtımı ve Fihristi (sn./71- bn./216): Yeniçeri Mustafa nın eşkıyalığa başladığı ve yakalanması için Diyarbekir den mübaşir Mustafa nın gönderildiğine dair buyruldu sureti (sn./72- bn./219): Diyarbekir Beylerbeyi nin Harput Sancağı ndan hasılatı olan kolluk akçesinin toplanmasına dair buyruldu sureti (sn./72- bn./220): Eksik tahsil edilen nüzul akçesinin tamamının tahsil edilmesine dair 20 Safer 1073 tarihli buyruldu sureti Tezkire (sn./60- bn./176): Sürsürü Karyesi'ndeki su hakkı olan bir tarlanın Mustafa Ağa ya satıldığına dair tezkire sureti (sn./60- bn./177): Tokat sakinlerinden Ahmed Beşe nin abisinin Harput Beyi Yusuf Bey den alacağı olduğuna dair tezkire sureti sn./67- bn./200): Zeamet olan Mansur Karyesi sakinlerinden Osman Paşaoğlu Ahmed in vefat ettiği ve erkek evladı olmadığı için topraklarının tapusunun Ali Bey e verildiğine dair tezkire sureti (sn./69- bn./209): Harput Sancağı'na ait kulluk akçesi vergisinin tamamının toplanıldığı ve toplam 1600 akçenin altı bölük halkından Ahmet Beşe ye teslim edildiğine dair tezkire (sn./73- bn./221): Ölen bir zımminin erkek evladı kalmadığı için topraklarının bir başkasına verildiğine dair Gurre-i Şaban 1073 tarihli tezkire sureti Mektup (sn./65- bn./193): Sekbanlardan Musa nın katledilmesine dair bir şahsın bazı şüphe ve düşünceleri olduğu için olayı teftiş eden Ali Ağa ya hitaben yazılan mektup sureti (sn./66- bn./195): Harput Kalesi dizdarlarından askerlerin maaşlarının kaydedildiği defterlerin Diyarbekir Voyvodası Osman Ağa ya incelenmek üzere gönderilmesini ve asker ulufelerinin düzgün bir şekilde kaydedilmesini isteyen mektup sureti Fetva (sn./70- bn./210): Harput Kadısı nın müftüye sorduğu, padişaha ait mülk üzerinden ziyaret eden kişinin elde ettiği mahsulden padişaha ait vergiyi ödedikten sonra yerel beylere de ödenmesi gerekir mi sorusuna müftünün verdiği ( gerekmez) cevabına dair fetva sureti (sn./70- bn./211): Yukarıdaki fetva ile bağlantılı olarak bir kişinin resmi vergisini ödedikten sonra şeriata aykırı olarak kendisinden eminler tarafından vergiyi geri alıp almayacağı sorusuna müftünün (alır) cevabını verdiğine dair fetva sureti Kaimakam Tayini (sn./16- bn./52): Harput sakinlerinden Mustafa Ağa b. Davud un kaimmâkam olarak tayin edildiğine dair hüccet sureti 2.2. Mâli Nitelikli Belgeler Şer iyye sicilleri üzerine yapılan çalışmaların çoğunluğunda yer alan tasnifler mâli nitelikli belgelerin bu defterlerde en fazla yer kaplayan belgeler olduğunu ortaya koymaktadır. Aynı şekilde incelediğimiz 350 No lu H.Ş.S defterinde de mâli nitelikli belgeler 117 sicil kaydıyla 472 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 16, Kasım 2017, s

8 Nevim Tüzün diğer belgelere göre en fazla yekünü oluşturmaktadır. Söz konusu belgelerin 90 adedini mülk satışları (ev-bağ,bahçe, dükkan v.b satışları), 29 adedi alacak-verecek davaları, 10 adedi arazimülk anlaşmazlığı, 6 adedi vergi, 2 adedi ise narha ait belgelerdir. Sicilde yer alan mali nitelikli belgelerin özetleri aşağıda verilmiştir. Mülk Satışları (sn./3- bn./11): Harput sakinlerinden Hasan Beşe ibn-i Mustafa Beşe nin, Karasofu Mahallesi nde bulunan evini hemşiresi Sultan Hatun a sattığına dair Safer 1073 tarihli hüccet sureti (sn./4- bn./12): Bizmişen Karyesi sakinlerinden bir zımminin, evlerini keşiş Deponus a sattığına dair Evahir-i Safer 1073 tarihli hüccet sureti (sn./19- bn./60): Harput sakinlerinden Ebubekir ibn-i Mahmud un, evini borcunun bir kısmına karşılık olarak Murad Beşe ye sattığına dair hüccet sureti sn./21- bn./64): Harput sakinlerinden Muallim b. Abdullah ın Saruni Karyesi nde bulunan evini İsmail b. Mehmed e sattığına dair hüccet sureti (sn./23- bn./72): Harput sakinlerinden İbrahim, Halil ve Safiye isimli yetimlerin evlerinin vasileri Hadice vasıtasıyla satıldığına dair Evahir-i Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./25- bn./77): Harput sakinlerinden Aişe Hatun un, Meydan-ı Cami Mahallesi nde bulunan evini Mahmud Beşe ye sattığına dair hüccet sureti (sn./27- bn./84): Harput sakinlerinden iken vefat eden İbrahim oğlu Musa nın yetimlerine ait olan Huriye Hatun Mahallesi ndeki evlerinin vasileri Aişe Hatun vasıtasıyla Bekir e satıldığına dair Evahir-i Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti 473 (sn./29- bn./89): Harput sakinlerinden Ahmed Beşe ibn-i Ali Çelebi nin Arslaniye Mahallesi nde bulunan evini, Mehmed Efendi ye sattığına dair hüccet sureti (sn./31- bn./98): Huh Karyesi sakinlerinden iken vefat eden Selman b. Ali nin yetim çocuklarına ait evin, vasileri vasıtasıyla satıldığına dair hüccet sureti (sn./32- bn./100): Harput sakinlerinden Hüseyin Can Hatun un Müderris Mahallesi nde bulunan evlerini Mustafa Ağa ya sattığına dair hüccet sureti (sn./32- bn./102): Harput Müderris Mahallesi nde bulunan evin Halil Çelebi ye sattığına dair hüccet sureti (sn./33- bn./105): Monla Ebubekir in Zahiriyye Cami Mahallesi nde bulunan evini sattığına dair hüccet sureti (sn./34- bn./109): Meydan Mahallesi sakinlerinden Davud Beşe ibn-i Timur Han ın evlerini Süleyman ibn-i Yusuf a sattığına dair hüccet sureti (sn./37- bn./120): Harput sakinlerinden Hafise Hatun un zevci ile müşterek olduğu Ebu Tahir Mahallesi ndeki evini sattığına dair hüccet sureti (sn./39- bn./127): Harput sakinlerinden Süleyman ibn-i Maksud un Zahiriyye Medresesi Mahallesi nde bulunan evlerini Mehmed Çelebi ye sattığına dair Evail-i Cemaziyelevvel 1073 hüccet sureti Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:16, Kasım 2017, s

9 (H. 1073) Tarihli 350 Numaralı Harput Şer'iyye Sicilinin Tanıtımı ve Fihristi (sn./40- bn./129): Harput sakinlerinden Mustafa Çelebi ibn-i Mehmed Çelebi nin Meydan Mahallesi nde bulunan evini Ali Çavuş a sattığına dair Evail-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./43- bn./136): Harput sakinlerinden Küçük Sipahi Mustafa Bey b. İbrahim Çelebi nin Meydan Mahallesi nde bulunan evlerini Ali Çavuş a sattığına dair Evail-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./49- bn./147): Harput sakinlerinden Halil Çelebi ibn-i Mehmed in Müderris Mahallesi nde bulunan evini El-Hac Bali ye sattığına dair Evasıt-ı Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./56- bn./165): Harput sakinlerinden Bekir Ağa ibn-i Ahmed Ağa nın evlerini Bekir ve Mahmud a sattığına dair Evahir-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./65- bn./192): Harput sakinlerinden Habibe ve Rahime Hatun un Zahiriyye Mahallesi nde bulunan evlerini Receb e sattığına dair Evasıt-ı Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./2- bn./8): Harput sakinlerinden Esseyyid Mahmut ibn-i Esseyyid Yusuf un dükkân hissesini Veli b. Osman Ağa ya sattığına dair Evail-i Safer 1073 tarihli hüccet sureti (sn./19- bn./58): Harput sakinlerinden Timur ibn-i Timur un bakkal dükkânını Bekir Beşe ye sattığına dair hüccet sureti (sn./47- bn./142): Harput sakinlerinden El-hac Hasan ın İğiki Karyesi nde bulunan değirmen dükkânını Mehmed Bey e sattığına dair Evail-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./52- bn./156): Harput sakinlerinden Hasan Çelebi nin Meydan Çeşmesi yakınındaki itmekçi dükkânındaki kendisine ait olan hisselerini Ahmed Çelebi ye sattığına dair Evail-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./52- bn./157): Pekinik Karyesi sakinlerinden Ömer Çelebi ibn-i Selman Ağa nın Meydan Çeşmesi yakınlarındaki bulunan dükkânının hisselerini Ahmed Çelebi ye sattığına dair Evahir-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./3- bn./9): İğiki Karyesi sakinlerinden Bayran nın, bağçesini Esseyyid Mahmut a sattığına dair Safer 1073 tarihli hüccet sureti (sn./4- bn./14): Harput sakinlerinden Seyyid Ali Çelebi Mustafa nın, sulu ve susuz topraklarını Ebubekir Çelebi ye sattığına dair hüccet sureti (sn./5- bn./16): Harput sakinlerinden Veli Çelebi ibn-i El-hac Ali nin, Alişam ve Bizmişen Karyeleri'nde bulunan sulu ve susuz topraklarını Ömer ibn-i Mahmud a sattığına dair hüccet sureti (sn./7- bn./20): Avşan Karyesi sakinlerinden Ömer ibn-i Hamza Beşe ile Hasan Ağa ibn-i Cafer Ağa arasındaki arazi-mülk anlaşmazlığına dair Safer 1073 tarihli hüccet sureti (sn./7- bn./21): Kesrik Karyesi sakinlerinden Erkanik ismimli zımminin bostanını Mustafa Ağaya sattığına dair Safer 1073 tarihli hüccet sureti (sn./9- bn./26): Rahime ve Kerime Hatun un Şintil Nahiyesi nde bulunan bağlarını sattıklarına dair hüccet sureti 474 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 16, Kasım 2017, s

10 Nevim Tüzün (sn./9- bn./28): Harput sakinlerinden Ömer Çelebi ibn-i Kaplan nın Göl Karyesi nde bulunan sulu ve susuz topraklarını Hasan Ağa ya sattığına dair Evail-i Safer 1073 tarihli hüccet sureti (sn./9- bn./29): Harput sakinlerinden Abdurrahman ın vekili olan Circiş Ağa ibn-i Mehmed Ağa nın Göl Karyesi nde bulunan sulu ve susuz topraklarının El-hac Hasan ibn-i Abdüllatif e satıldığına dair Evahir-i Safer 1073 tarihli hüccet sureti (sn./11- bn./35): Harput sakinlerinden iken vefat eden Esseyyid Mehmed Han ibn-i Molla Ali nin çocuklarının vasisi olan Ali Emir in, çiftlik, arazi v.b sattığına dair Evahir-i Safer 1073 tarihli hüccet sureti (sn./12- bn./36): İğiki Karyesi zımmilerinden Serkis veled-i İrik isimli zımminin tarlasını Sefer b. Hasan Beşe ye sattığına dair Evail-i Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./13- bn./39): Harput sakinlerinden Esseyyid Mustafa ibn-i Ebubekir in Pekinik Karyesi nde bulunan bahçesini Esseyyid Osman Beşe Abdüllatif e sattığına dair Evail-i Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./14- bn./42): Bizmişen Karyesi sakinlerinden Üstaki isimli zımminin bağ, bahçe, bostan ve av yerini Serab a sattığına dair Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./14- bn./43): Harput sakinlerinden Ahmed b. El-hac Hasan nın, Hamidi Karyesindeki bağını Dırdır a sattığına dair Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./14- bn./44): Kesrik Karyesi sakinlerinden Boğyalı, Kesir, Helhos ve Arselan isimli zımmilerin harabelerini keşiş Mari ye sattığına dair Evail-i Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti 475 (sn./18- bn./56): Harput sakinlerinden Ömer Bey in Şintil de bulunan mülklerini Selman Bey e sattığına dair Evasıt-ı Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./18- bn./57): Harput sakinlerinden Selman Bey in Şintil Karyesi nde bulunan mülklerini veled Evanis e sattığına dair hüccet sureti (sn./21- bn./65): Harput Kasabası sakinlerinden veled Korkis in tarla v.b mülklerini veled Marub a sattığına dair hüccet sureti (sn./23- bn./71): Harput sakinlerinden Hasan b. Mustafa nın Şüşnaz Nahiyesi nde bulunan bağını Veli İbn-i Ali ye sattığına dair Evahir-i Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./24- bn./74): Sarpulu Karyesi sakinlerinden Hacı Bayram Sarif Han ın sulu ve susuz topraklarını Ebubekir Çelebi ye sattığına dair hüccet sureti (sn./24- bn./75): Pirinçci Karyesi sakinlerinden Nikagos'un sulu ve susuz topraklarını Sebat Beşe ve Halil e sattıklarına dair Evahir-i Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./25- bn./78): Harput sakinlerinden veled Evlik in mülkünü Mahmut Beşe ye sattığına dair hüccet sureti (sn./25- bn./79): Harput sakinlerinden Hasan b. Yusuf un bağını Ebubekir Beşe ye sattığına dair Evahir-i Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./26- bn./80): Harput sakinlerinden Molla Mustafa Efendi ibn-i İbrahim in, Ozan Nahiyesi nde bulunan bağını Osman Efendi ye sattığına dair hüccet sureti Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:16, Kasım 2017, s

11 (H. 1073) Tarihli 350 Numaralı Harput Şer'iyye Sicilinin Tanıtımı ve Fihristi (sn./27- bn./82): Harput sakinlerinden sabık kaimmâkam olan Esseyyid Osman Efendi nin Ozan Nahiyesi nde bulunan bağ, bahçe, tarla v.b mülklerini Ömer Efendi ye sattığına dair Evail-i Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./27- bn./83): Pekinik Karyesi sakinlerinden Osman ibn-i Abdullah ın Beşe ye sattığına dair Evahir-i Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti bağını Murad (sn./28- bn./87): Harput sakinlerinden Seyyid b. Hamza ve oğullarının Şüşnaz Nahiyesi nde bulunan bağ ve bahçelerini Osman a sattıklarına dair Evahir-i Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./30- bn./92): Avşan Karyesi sakinlerinden Yakub veled-i Serkis in tarlalarını Mustafa ibn-i Abdullah a sattığına dair hüccet sureti (sn./31- bn./97): İğiki Karyesi sakinlerinden veled Korik in tarlasını El-Hac Mustafa ya sattığına dair hüccet sureti (sn./32- bn./103): Hal Karyesi sakinlerinden Şeyh İmam ve kardeşi Musa nın aynı karyede bulunan sulu ve susuz topraklarını Mahmud a sattıklarına dair hüccet sureti (sn./34- bn./107): Harput sakinlerinden Ebubekir ibn-i Osman ın Danişmend Nahiyesi nde bulunan bağ, bahçe v.b mülklerini El-Hasan a sattığına dair hüccet sureti (sn./35- bn./114): Ergani Kazasına tabi Küri Karyesi sakinlerinden Mustafa b. Tartafın Mehmed in bağ,bahçe v.b mülklerini Veli b. Pir Nebi ye sattığına dair hüccet sureti (sn./36- bn./117): Harput Kalesi dizdarı Hüseyin Ağa ibn-i Süleyman ın Sinabut Mahallesi nde bulunan sil değirmenini Ömer Ağa ya sattığına dair hüccet sureti (sn./38- bn./124): Harput sakinlerinden Ömer ibn-i Küçük El-Hac Bey in Hoğu Karyesi nde bulunan suyun kullanım hakkını belirli bir süreliğine Zekeriya Efendi ye sattığına dair Evail-i Cemaziyelevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./39- bn./125): Harput sakinlerinden fahrü l-eşbah Ebubekir Ağa İbn-i Büyük El-Hac Bey in Hoğu Karyesi nde bulunan suyun kullanım hakkını belirli bir süreliğine Zekeriya Efendi ye sattığına dair Evail-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./39- bn./126): Mollakendi Karyesi sakinlerinden Osman b. Mehmed in sulu ve susuz topraklarını Kapukıran Ahmed Ağa ya sattığına dair hüccet sureti (sn./43- bn./134): Harput sakinlerinden Halil Çelebi ibn-i Mehmed Bey in Pekinik Karyesi nde bulunan bağını Esseyyid Osman a sattığına dair Evail-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./44- bn./137): Mornik Karyesi sakinlerinden iken mürd olan Kirakos un çocuklarının vasisi Kirakos veled-i Davud un bağ v.b mülklerini Maridos a sattığına dair Evail-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./48- bn./146): Harput sakinlerinden Fahrü l-miralay Mustafa Bey in tarla, bahçe ev v.b mülklerini Ahmed Ağa ya sattığına dair Evasıt-ı Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./50- bn./151): Harput sakinlerinden Kerime Hatun un bahçesini, evlerini, sulu ve susuz topraklarını v.b mülklerini El-hac Haşim e sattığına dair hüccet sureti 476 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 16, Kasım 2017, s

12 Nevim Tüzün (sn./50- bn./152): Mornik Karyesi zımmilerinden Melzon veled-i Vartan ın bağ, bostan v.b mülklerini kardeşi Mardoros a sattığına dair Evasıt-ı Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./52- bn./158): Holvenek Karyesi sakinlerinden Ali Beşe ibn-i Abdullah ın bağ, harman yerini, sulu ve susuz topraklarını Piri Bey e sattığına dair Evahir-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./53- bn./159): Harput sakinlerinden Osman Beşe ibn-i El-hac Ali nin Danişmendler Nahiyesi nde bulunan bağ ve bahçesini Esseyid Ali Çelebi ye sattığına dair Evahir-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./55- bn./163): Mornik Karyesi zımmilerinden Yonik Arselean Meslahas ve veledi Arselean ın Danişmend Nahiyesi nde bulunan sulu ve susuz toprakları ve su hakkını Mustafa Ağa ve El-hac Murad Ağa ya sattığına dair Evahir-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti Alacak-Verecek (sn./2- bn./7): Harput sakinlerinden Bekir Halil ibn-i Osman Efendi nin Hüseyin Efendi den alacağı olduğuna dair hüccet sureti kayıdı. (sn./13- bn./40): Harput sakinlerinden Monla Ali nin, kardeşi Monla Ahmed den alacağı olduğuna dair Evail-i Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./15- bn./47): Hoğu Karyesi zımmilerinin meliki veled Bekir isimli zımminin Zekeriya Efendi ibn-i Mehmed Efendi ye borcu olduğuna dair Evasıt-ı Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./15- bn./48): Hoğu Karyesi sakinlerinden Kirkos, veled-i Mornik, Serkis ve Bekir in Zekeriya Efendi ye borçlarının olduğuna dair Evasıt-ı Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./16- bn./49): Hoğu Karyesi zımmilerinden Haçik in Zekeriya Efendi ye borcu olduğuna dair Evasıt-ı Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./16- bn./50): Hoğu Karyesi zımmilerinden Hokos veled-i Evlik ve karındaşı oğlunun Zekeriya Efendi ye borcu olduğuna dair hüccet sureti (sn./16- bn./51): Harput sakinlerinden Kürd Ali nin, Hisarlı Şaban dan alacağı olduğuna dair Evasıt-ı Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./17- bn./53):gölcük Karyesi zımmilerinden Korkis veled-i Ezin in, İğiki Karyesi nden olan Zeyd den alacağı olduğuna dair Evasıt-ı Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./17- bn./54): Munzur Bey Mezrası sakinlerinden olan Hasan ibn-i Cafer ve oğulları olan Hüseyin, Veli, Cafer Osman ın, Munzur Bey e borçlarının olduğuna dair Evasıt-ı Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./17- bn./55): Harput sakinlerinden Seyyid Ömer ibn-i Mahmud un, Hüseyin Beşe tarafından darp edildiğine dair Evasıt-ı Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./20- bn./62): Munzur Bey Mezrası sakinlerinden Malyik ve yakınlarının, Munzur Bey e borçları olduğuna dair hüccet sureti 477 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:16, Kasım 2017, s

13 (H. 1073) Tarihli 350 Numaralı Harput Şer'iyye Sicilinin Tanıtımı ve Fihristi (sn./22- bn./68): İtmekçiler Taifesinden Osman, Mustafa Beşe ile oğulları Osman ve Mehmed in, Esseyyid İbrahim Çelebi den alacakları olduğuna dair hüccet sureti (sn./22- bn./69): Çemişgezek Kazası sakinlerinden Yusuf b. İbrahim in, Mustafa Çelebi b. El- Hatib Osman Efendi den alacağı olduğuna dair hüccet sureti (sn./24- bn./76): Harput sakinlerinden El-Hac Latif ibn-i Ahmed in, Mehir? binti Abdullah tan alacağı olduğuna dair hüccet sureti (sn./28- bn./85): Munzur Bey Mezrası sakinlerinden bazı zımmilerin Munzur Ağa ya borcu olduğuna dair hüccet sureti (sn./28- bn./86): Munzur Bey Mezrası sakinlerinden Ağik veled ve oğulları Malkon, Kesir ve Malika nın, Munzur Ağa ya borçlu olduklarına dair Evahir-i Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./28- bn./88): Harput sakinlerinden Esseyyid Abdurrahman Çelebi ibn-i Esseyyid Mehmed Han ın,esseyyid Ali den alacağı olduğuna dair Evahir-i Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./30- bn./91): Mornik Karyesi sakinlerinden Maladvi veled-i Vartan ın, Serkis ten alacağı olduğuna dair hüccet sureti (sn./30- bn./93): Huh Karyesi sakinlerinden Ahmed b. Ali nin, Mahmud Ağa dan alacağı olduğuna dair Evahir-i Rabiulahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./34- bn./108): Harput Kazası sakinlerinden Şaban ibn-i Kasım ın Kapulu sakinlerinden olan Tilki Keşiş in kendisine darp ve şetm eylediğini iddia etmesine dair hüccet (sn./35- bn./113): Harput sakinlerinden Abdurrahman ibn-i Dellal Fahrid in Halil Efendi ibn-i Abdurrahman dan alacağı olduğuna dair hüccet sureti (sn./45- bn./138): Harput sakinlerinden Asiye Hatun un Eyüb den alacağı olduğuna dair Evail-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./45- bn./139): Harput sakinlerinden Mahmud Beşe ibn-i El-Hac Hüseyin in Fatma Hatun dan alacağı olduğuna dair Evail-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./51- bn./155): Harput sakinlerinden Halil b. Mehmed in, Maksud Bey veled i Yaka Bey den alacağı olduğuna dair Evasıt-ı Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./55- bn./164): Pekinik Karyesi sakinlerinden Fatma Hatun un Kesir isimli zımmiden alacağı olduğuna dair Evahir-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./58- bn./170): Harput sakinlerinden Lale hatun ile Hoğu Karyesi zımmileri arasındaki arazi anlaşmazlığına dair Evail-i Recebü l-ferd 1073 tarihli hüccet sureti (sn./62- bn./184): Harput Kadısı Hüseyin in, Ahmed Ağa vasıtasıyla Bekir Çelebi den altı bin akçe alacağı olduğuna dair hüccet sureti Arazi- Mülk Anlaşmazlığı (sn./3- bn./10): Mornik Karyesi sakinlerinden Silor adlı zımminin, kendisine babasından kalan bağ, bahçe ve evin amcaoğlu Hakos tarafından haksız yere işgal ettiğine dair hüccet sureti 478 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 16, Kasım 2017, s

14 Nevim Tüzün (sn./6- bn./18): Harput sakinlerinden Ali Bey ibn-i Abdullah ın tapu ile aldığı çiftliğin, Mustafa tarafından fuzuli zabt edildiğine dair Safer 1073 tarihli hüccet sureti (sn./8- bn./23): Karid, Topal Hasan, Kara Mehmed ile Cafer Ağa ibn-i Selman Ağa arasındaki arazi-mülk anlaşmazlığına dair Gurre-i Muharrem 1073 tarihli hüccet sureti (sn./21- bn./63): Harput sakinlerinden Mustafa b. Mahmud ile İğiki Karyesi nden Mustafa ibni Abdullah ve bir zımmi ile Murad b. Hasan arasındaki arazi anlaşmazlığına dair Evahir-i Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./23- bn./70): Harput sakinlerinden Osman ibn-i Ali El- Şehip ile kardeşi Usta Hasan arasındaki mülk anlaşmazlığına dair hüccet sureti (sn./30- bn./94): Huh Karyesi sakinlerinden Mahmud Ağa ibn-i Bali Çelebi ile ahaliden bazı kimseler arasındaki arazi anlaşmazlığına dair hüccet sureti (sn./35- bn./115): Harput sakinlerinden Mehmed Beşe ibn-i İsmail ile Seyyid Mehmed b. Selman arasındaki mülk anlaşmazlığına dair hüccet sureti (sn./37- bn./119): Halil Efendi ibn-i Abdurrahman ile Esseyyid Ahmed Çelebi ibn-i Esseyyid Yusuf arasındaki arazi anlaşmazlığına dair hüccet sureti (sn./40- bn./128): Tilenzid Karyesi sakinlerinden Ahmed Bey in Monla Mehmed, Ebubekir ve İbrahim ibn-i Yahya arasındaki arazi anlaşmazlığına dair Evail-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./57- bn./169): Harput sakinlerinden Lale hatun ile Hoğu Karyesi zımmileri arasındaki arazi anlaşmazlığına dair Evail-i Recebü l-ferd 1073 tarihli hüccet sureti Vergi (sn./6- bn./19): Harput sakinlerinden Munzur Bey ile Havas-ı Hümayun zabiti Veli Beşe arasında geçen vergi anlaşmazlığına dair Evasıt-ı Safer 1073 tarihli hüccet sureti (sn./54- bn./161): Altı vilayet sahibi Mehmed Paşa için toplanan avarız ve cizyenin bundan sonra Van kulları ocağı için toplanmasına dair Evahir-i Cemaziyelahir 1073 tarihli vergi sureti (sn./56- bn./166): Saruni Karyesi sakinlerinden Halil Beşe, Mahmud,Abdullah, Osman ve Bekir in Halil Bey den avarız vergisini tahsil edemediğine dair Evahir-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./69- bn./208): 1073 yılında Pekinik Karyesi ndeki bedel-i nüzul akçesi vergisinin tamamen toplanıp ilgililere teslim edildiğine dair kayıt. (sn./70- bn./213): 1073 senesinde Van kulları maaşlarının ödenmesi için Harput Kazası nın iki yüz seksen dokuz buçuk hanesinin avarız kaydına dair Evail-i Safer 1073 tarihli vergi sureti (sn./70- bn./214): Harput Sancağı ndan Van askerlerine ödenecek maaş tutarının Harput Sancağı nda her haneden beş yüz kırk akçe olarak hesaplandığını ve toplam 57,170 akçelik vergi yükünü gösteren vergi kaydı sureti. 479 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:16, Kasım 2017, s

15 (H. 1073) Tarihli 350 Numaralı Harput Şer'iyye Sicilinin Tanıtımı ve Fihristi Narh (sn./1- bn./1): Kasaplara verilen narha dair kayıt. (sn./1- bn./6): Narh kaydına dair kayıt Aile Hukuku İle İlgili Belgeler Şer iyye sicillerinde rastlanılan evlenme, boşanma, miras taksimi, nafaka, vasi tayini, mehr-i müeccel ve mehr-i muaccel gibi konular Osmanlı aile hukukunu ilgilendiren belge türlerindendir. 8 Bu konu ile ilgili incelediğimiz sicilde toplam 38 belge bulunmaktadır. Bunlar içerisinde 21 belge miras taksimi, 14 belge vasi tayini, 3 belge ise mehr-i müeccel'e aittir. Sicilde yer alan belgelerin özetleri aşağıda verilmiştir. Miras Taksimi (sn./5- bn./17): Harput sakinlerinden iken vefat eden Aişe Hatun un terekesinin varisleri arasında taksim edilmesine dair Safer 1073 tarihli hüccet sureti (sn./12- bn./38): Harput sakinlerinden iken vefat eden İbrahim Çelebi ibn-i El-hac Hatır ın terekesinin varisleri arasında taksim edilmesine dair Evail-i Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./14- bn./45): Harput sakinlerinden iken vefat eden Monla Murad ibn-i Gahur un terekesinin varisleri arasında taksimine dair hüccet sureti (sn./19- bn./59): Harput zımmilerinden Davud un terekesinin varisleri arasında taksim edilmesine dair Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./20- bn./61): Havass-ı Hümayun karyelerinin meliki İgob veled-i Manuk isimli zımminin hayatta iken hizmetinin görülmesi karşılığında mirasını çocuklarına bırakacağına dair hüccet sureti (sn./22- bn./67): Harput sakinlerinden iken vefat eden Osman nın terekesinin varisleri arasında taksimine dair hüccet sureti (sn./26- bn./81): Harput sakinlerinden iken vefat eden İbrahim Çelebi ibn-i El-Hac Hatır ın terekesinin varisleri arasında taksim edilmesine dair Evahir-i Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./31- bn./96): Harput sakinlerinden iken vefat eden Abdullah Bey in terekesinin varisleri arasında taksim edilmesine dair Evail-i Rabiulahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./35- bn./112): Harput sakinlerinden iken vefat eden Mehmet ibn-i El-Hac Hatır ın terekesinin varisleri arasında taksim edilmesine dair hüccet sureti (sn./36- bn./116): Sarpulu Karyesi sakinlerinden iken vefat eden Hüseyin Bey in terekesinin varisleri arasında taksim edilmesine dair hüccet sureti (sn./37- bn./121): Harput sakinlerinden iken vefat eden Bornizer Osman ın terekesinin varisleri arasında taksim edilmesine dair hüccet sureti Ayrıntılı bilgi için bkz. Mehmet Akif Aydın, İslâm-Osmanlı Aile Hukuku, Marmara Üniversitesi Yayınları, İstanbul Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 16, Kasım 2017, s

16 Nevim Tüzün (sn./41- bn./130): Harput sakinlerinden olan Zarife Adile, Şahime ve Atike Hanımlar arasındaki miras taksimine dair Evail-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./42- bn./132): Harput sakinlerinden Atike, Şaheme ve Kerime Hatunlar arasındaki miras taksimine dair Evail-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./42- bn./133): Harput sakinlerinden Adile, Şaheme ve Kerime Hatunlar arasındaki miras taksimine dair Evail-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./47- bn./141): Harput sakinlerinden iken vefat eden Ali Çelebi ibn-i Ömer in terekesinin varisleri arasında taksim edilmesine dair Evail-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./47- bn./143): Harput sakinlerinden iken vefat eden Derviş Bey in terekesinin varisleri arasında taksim edilmesine dair Evail-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./51- bn./153): Mornik Karyesi zımmilerinden Melzon veled-i Vartan ın ile kardeşi Mardoros arasındaki miras taksimine dair Evail-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./53- bn./160): Harput sakinlerinden iken vefat eden El-hac Ali nin terekesinin varisleri arasında taksim edilmesine dair hüccet sureti (sn./57- bn./168): Harput sakinlerinden vefat eden Ahmed Bey in terekesinin varisleri arasında taksimine dair Evahir-i Recebü l-ferd 1073 tarihli hüccet sureti (sn./59 bn./171): Harput sakinlerinden vefat eden Ahmed Bey in terekesinin varisleri arasında taksimine dair Evail-i Recebü l-ferd 1073 tarihli hüccet sureti kaydı Vasi Tayini (sn./5- bn./15): Harput sakinlerinden iken vefat eden Mustafa nın küçük yaştaki çocukları Eyyüb ve Ebubekir e kebir kardeşleri olan Seyyid Ali Çelebi nin vasi tayin edilmesine dair Evasıt-ı Safer 1073 tarihli hüccet sureti (sn./10- bn./30): Harput sakinlerinden iken vefat eden Mehmed in küçük yaştaki oğlu Abdülvahab a ceddesi olan Ömer ibn-i Selman ın vasi tayin edilmesine dair Evahir-i Safer 1073 tarihli hüccet sureti (sn./11- bn./32): Harput sakinlerinden iken vefat eden Esseyyid Mehmed Han ın küçük yaştaki çocukları Yusuf ve Safiye ye Esseyyid Hasan ın vasi tayin edilmesine dair Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./11- bn./33): Mollakendi Karyesi sakinlerinden iken vefat eden Hasan ibn-i Receb in küçük yaşta olan çocukları Hasan, Mahmud ve Receb e, Halil in vasi tayin edilmesine dair Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./11- bn./34): Harput sakinlerinden iken vefat eden Esseyyid Mustafa nın küçük yaştaki çocukları Bekir ve Eyyüb e, büyük kardeşleri olan Ali nin vasi tayin edilmesine dair Gurre-i Safer 1073 tarihli hüccet sureti (sn./22- bn./66): Harput sakinlerinden iken vefat eden Musa b. İbrahim in sağir yetimesi Adile ye ceddesi Aişe Hatun un vasi tayin edilmesine dair hüccet sureti (sn./23- bn./73): Harput sakinlerinden iken vefat eden Ali ibn-i Hasan ın yetimleri olan İbrahim, Halil ve Safiye ye valideleri Hadice nin vasi tayin edilmesine dair hüccet sureti 481 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:16, Kasım 2017, s

17 (H. 1073) Tarihli 350 Numaralı Harput Şer'iyye Sicilinin Tanıtımı ve Fihristi (sn./29- bn./90): Harput Kalesi sakinlerinden iken vefat eden Abdullah Bey in çocukları Osman, Ömer ve Raziye ye,el- Hac Rıdvan ile Ali nin vasi tayin edilmesine dair Evahir-i Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./32- bn./101): Harput sakinlerinden iken vefat eden Mehmed ibn-i El-Hac Hatır ın yetimleri Mustafa ve Fatma ya Veli Beşe nin vasi tayin edilmesine dair hüccet sureti (sn./34- bn./111): Harput sakinlerinden iken vefat eden Esseyyid Murtaza Çelebi ibn-i Esseyyid Hasan Çelebi nin yetimleri Hüseyin, Kader ve Hadice ye,mehmed Efendi ibn-i El-Hac Hasan ın vasi tayin edilmesine dair hüccet sureti (sn./38- bn./122): Alişam Karyesi sakinlerinden iken vefat eden Cebrail ibn-i Mıkdar ın yetim çocukları İbrahim, Mehmed ve Hanbike ye, Kaya nın vasi tayin edilmesine dair Evail-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./43- bn./135): Mornik Karyesi zımmilerinden iken mürd olan Kirkos veled-i Aleksan ın çocukları Papik, Ceyk ve Ber e, Korkik veled-i Davud un vasi tayin edilmesine dair Evail-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./49- bn./148): Harput sakinlerinden iken vefat eden Esseyyid Hüseyin Canbolad Bekir in yetim çocukları Hadice ve Aişe ye Esseyyid Hasan Çelebi nin vasi tayin edilmesine dair Evasıtı Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti Mehr-i Müeccel (sn./9- bn./27): Harput sakinlerinden olup, kocası vefat eden Mihriban adlı kadının, kocasından kalan terekesinden mehr-i müeccelini talep ettiğine dair Evahir-i Safer 1073 tarihli hüccet sureti (sn./48- bn./145): Harput sakinlerinden Kerime Hatun un Seyyid Mustafa dan mehr-i müeccelini talep etmesine dair Evasıt-ı Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./51- bn./154): Harput sakinlerinden Raiba Hatun un vefat eden eşi Osman Bey in terekesinden mehr-i müeccelini talep ettiğine dair Evasıt-ı Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti 2.4. Diğer Buraya kadar ana başlık ve alt başlıklar halinde kategorize ettiğimiz belgelerin dışında 20 adet vesika ise Diğer başlığı altında verilmiştir. Bunlar içerisinde tapu kaydı, darp ve küfür sonucu ortaya çıkan anlaşmazlıklar, hırsızlık ve kayıp olayları, kölelikten azad etme, ihtida ve orducu esnafı ile ilgili çeşitli belgeler yer almaktadır. Tapu (sn./4- bn./13): Bizmişen Karyesi sakinlerinden Anzavar adlı zımminin evlad-zükuru kalmadığı için sulu ve susuz topraklarını tapuya verdiğine dair Safer 1073 tarihli hüccet sureti (sn./33- bn./106): Harput sakinlerinden Ali Bey ibn-i Abdullah ın sulu ve susuz topraklarını Ahmed Ağa ya tapuya verdiğine dair hüccet sureti 482 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 16, Kasım 2017, s

18 Nevim Tüzün (sn./46- bn./140): Huh Karyesi sakinlerinden Mahmud Ağa nın evlad-ı zukuru olmadığı için sulu ve susuz topraklarını tapuya verdiğine dair Evail-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./62- bn./182): Huh Karyesi sakinlerinden vefat eden Yusuf un erkek evladı kalmadığı için tasarrufunda bulunan topraklarının Mahmud Ağa ya tapuya verildiğine dair hüccet sureti (sn./63- bn./188): Huh Karyesi sakinlerinden vefat eden Yusuf un taht-ı tasarrufunda bulunan sulu ve susuz topraklarının tapusu erkek evladı olmadığı için kardeşi Muharrem e verilmesine dair hüccet sureti (sn./65- bn./194): Habusu Karyesi nde vefat eden Ali nin tasarrufundaki sulu ve susuz topraklarının tapusu oğlu Hüseyin e verilmesine dair Evasıt-ı Cemaziyelevvel 1073 tarihli hüccet sureti Darp ve Küfür (sn./8- bn./24): Malatyacık Karyesi sakinlerinden Hasan ibn-i Veli nin, İsmail oğlu Bekir tarafından sol kolunun kılınç ile yaralandığına dair Evahir-i Safer 1073 tarihli hüccet sureti (sn./10- bn./31): Harput muzafatından Ağviran Karyesi sakinlerinden olan Hüseyin Veli nin, kardeşi Hasan nın İsmail ibn-i Rıfat tarafından yaralandığını iddia etmesine dair Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./17- bn./55): Harput sakinlerinden Seyyid Ömer ibn-i Mahmud un, Hüseyin Beşe tarafından darp edildiğine dair Evasıt-ı Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./32- bn./99): Huh Karyesi sakinlerinden Mülaim binti Abdullah ın kızının, Ahmed ibn-i Ali tarafından darp edilmesine dair hüccet sureti (sn./34- bn./108): Harput Kazası sakinlerinden Şaban ibn-i Kasım ın Kapulu sakinlerinden olan Tilki Keşiş in kendisine darp ve şetm eylediğini iddia etmesine dair hüccet Hırsızlık (sn./7- bn./22): Gölcük Karyesi sakinlerinden Nikagus veled Manik, veled Makos, veled Hezras ve veled Bagod un eşyalarının çalındığını iddia ettiklerine dair hüccet sureti (sn./8- bn./25): Gölcük Karyesi zımmilerinden Nikogus un bazı eşyalarının çalındığına dair Evahir-i Safer 1073 tarihli hüccet sureti (sn./41- bn./131): Harput sakinlerinden fahrü l-eşbah Hasan ibn-i Hüseyin Can Ağa nın bir tortu atının çalındığına dair Evail-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti (sn./44- bn./137): Mornik Karyesi sakinlerinden iken mürd olan Kirakos un çocuklarının vasisi Kirakos veled-i Davud un bağ v.b mülklerini Maridos a sattığına dair Evail-i Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti 483 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı:16, Kasım 2017, s

19 (H. 1073) Tarihli 350 Numaralı Harput Şer'iyye Sicilinin Tanıtımı ve Fihristi Kayıp (sn./12- bn./37): Türkman taifesi İzzettin cemaatinden Piri b. Mürşit Sefer b. Polat, bağlar arasında koyun sürülerini geçirirken on yedi re s koyun ve üç re s keçinin sürüden ayrılıp kaybolduğuna dair Evail-i Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti (sn./47- bn./144): Harput Kalesi Azabı Ağası olan Mehmed Ağa nın sim kemerinin çalınmasına dair Evasıt-ı Cemaziyelahir 1073 tarihli hüccet sureti Azad Etme (sn./30- bn./95): Harput Kalesi sakinlerinden Hasan Ağa ibn-i Mehmed Çelebi nin kendisine ait olan tahminen on altı yaşlarındaki Yusuf bin Abdullah ı kölelikten azad ettiğine dair Evail-i Rabiulahir 1073 tarihli hüccet sureti Orducu Esnafı (sn./15- bn./46): Harput Zabiti Veli Bey in, kasab esnafından olan Kaya Esseyyid Osman ve oğlunun orducu esnafı olarak hizmet etmesini istemesine dair Evasıt-ı Rabiulevvel 1073 tarihli hüccet sureti İhtida (sn./33- bn./104): Kesrik Karyesi sakinlerinden Varta nın kızının İslam dinini kabul ettiğine dair Evail-i Rabiulahir 1073 tarihli hüccet sureti 2.5. Kayıt Bu başlık altında yer alan belgelerin sayısı 10 adet olup, içerik olarak genelde Harput kaza merkezine uğrayan görevlilere yapılan masraflar, sefer zamanı Harput Sancağı ndan geçecek ordunun ihtiyaçları için yiyecek ve çeşiti gıda malzemelerinin listesi, salyane olunan vergilerin mübaşirlere teslim edildiğine dair düşülen hatırlatma notları gibi bilgilerden ibarettir. (sn./1- bn./2): Kasaplara dair kayıt. (sn./1- bn./3): Esnafa verecek olduğuna dair kayıt. (sn./1- bn./4): Yüklerin kaydolunduğuna dair kayıt. (sn./1- bn./5): Bedel-i beldar akçesine dair kayıt. (sn./59- bn./173): Tedarik edilen zahireye dair 9 Ramazan 1073 tarihli kayıt. (sn./69- bn./207): Padişahın otağını getiren ağaya giden zahire ve mühimmata dair kayıt (sn./73- bn./222): Salyaneye dair kayıt. (sn./73- bn./223): Vergiye dair kayıt. (sn./73- bn./224): Nüzul vergisine dair kayıt. (sn./73- bn./225): Kalan akçenin tahsil edildiğine dair kayıt. 484 Sosyal Bilimler Dergisi / The Journal of Social Science / Yıl: 4, Sayı: 16, Kasım 2017, s