KARAHİSAR-İ ŞARKİ VAKIFLARININ BAZILARINDA YAPILAN RUTİN TEFTİŞ

Ebat: px

Şu sayfadan göstermeyi başlat:

Download "KARAHİSAR-İ ŞARKİ VAKIFLARININ BAZILARINDA YAPILAN RUTİN TEFTİŞ"

Eser Aygün
5 yıl önce
İzleme sayısı:

KARAHİSAR-İ ŞARKİ VAKIFLARININ BAZILARINDA YAPILAN RUTİN TEFTİŞ Vakıflar konusu önemli bir husus. Bu konuda okunan her belgeden yeni şeyler öğrenme imkânı da elde etmiş oluyoruz.

1 KARAHİSAR-İ ŞARKİ VAKIFLARININ BAZILARINDA YAPILAN RUTİN TEFTİŞ Vakıflar konusu önemli bir husus. Bu konuda okunan her belgeden yeni şeyler öğrenme imkânı da elde etmiş oluyoruz. Özellikle taşrada bulunan vakıfların zaman zaman teftiş edilerek evkaf nezaretinde kayıtlı olduğu şekilde idare edilip edilmediği kontrol edilerek buna ilişkin bir rapor tanzim edilmektedir. Ancak defterde belirtilen vakıf adlarına bakınca bunların farklı yerlerde olmaları nedeniyle teftiş memurlarının birden fazla olduğu ve izleniplerinin not alınarak avdetlerinde evkaf nezaretinde deftere işlenmiş olabileceği sonucu çıkmaktadır. Evkaf Nezareti günümüzdeki Vakıflar Genel Müdürlüğü nün karşılığı olmaktadır. Aynı şekilde bölge müdürlükleri karşılığı olarak sancaklarda da evkaf idareleri bulunmaktaydı. Evkaf idareleri ilk elden vakıfların işleyişini idare ederler ve evkaf nezareti ile gerekli teması kurarlardı. İncelenen bu defterlede Şebinkarahisar ve Alucra daki bütün vakıfların adının geçmiyor olması bu denetimin tamamına uygulanmadığını ve seçim usulüne göre yapıldığını da göstermektedir. Çünki biliyoruz ki Şebinkarahisar ve Alucra da çok sayıda vakıf bulunmaktadır. Burada adı geçenler ise çok azıdır. İncelenen iki defterde adı geçenler: Saraycık karyesinde vaki Buğra Baba Zaviyesi Vakfı, Karahisar-i Şarki kazasında Alucra nahiyesinde Koman karyesinde vaki Şarani Zaviyesi Vakfı, Karahisar-i Şarki de vaki Sultan Mehmed Han Cami-i Şerifi Vakfı, Giresun kazasında vaki Ahmed Ağa Mescid-i Şerifi, Alucra nahiyesinde Feygas karyesinde vaki Feygas Zaviyesi Vakfı ve Alucra nahiyesinde Işkolan karyesinde vaki Molla Hamid Malikanesi Vakfı dır. Defterde Giresunla ilgili bir vakıfla karşılaşmam üzerine onu da seçtim aldım. Seçtim diyorum, bu konuyu izahe edeyim. Her iki defterin konu özetine Karahisar-i Şarki yi ben ilave ettim. Karahisar-i Şarki ve Alucra ile ilgili bir bilgi bulunmamakla beraber Alucra başlığı altında rattığım belgeler içinde çıkması nedeniyle sayfaları tek tek kontrol ettim. Sağlı sollu 1

2 sayfaların her birinde iki kayıt bulunmaktadır. Buna göre bir görüntüde 4 vakfa ait bilgi vardır. 20 sayfalık bir defterde 80 vakıf kaydını görüntüyü büyüterek tek tek okumanız ve seçim yapmanız gerekmektedir. Bunun için de arşivde ciddi bir zaman ayırmanız gerekmektedir. Sonradan aldığınız görüntülerin diğerlerinden ayrılarak okunması aşaması da ayrı bir çalışmadır. Bunu şunun için anlatıyorum ki sizler belki de okumak için kararsız kaldığınız bu bilgiler için araştırmacı çok emek harcamaktadır. Helali hoş olsun. Görüldüğü gibi 2 Şebinkarahisar, 2 Alucra, bir de Giresun da vakıf söz konusudur. Şebinkarahisar daki Sultan Mehmet Han Vakfı çok bilinen bir vakıftır. Buna karşık Saraycık köyündeki Buğra Baba Vakfı isim olarak çok bilinse de Saraycık köyü açısından aynı şeyi söylemek mümkün değildir. Zira Buğra Baba adına Karahisar-i Şarki nin başka köylerinde de (Kızılcaviran) vakıflar bulunmaktadır. Alucra da da Feygas Zaviyesi Vakfı bilinen bir vakıftır. Hakkında çok sayıda belge bulunmaktadır. Bu konuda bir kitap da hazırlamıştım. 1 Ancak Koman köyündeki Şarani Zaviyesi Vakfı için aynı şeyi söyleyemeyiz. Bu isimdeki vakıfla incelediğim belgelerde ilk defa karşılaştım. Koman köyü, Alucra nın en eski köyüdür. 2 Bu köyde daha önce Ak Musa Vakfı bulunduğuna ilişkin bilgimiz vardı. 3 İkinci bir vakıfa daha karşılaşmış olmamız bir yönüyle sevindiricidir. Konunun diğer bir yönü Koman da yüzyıllarca Seyyidlerin yaşamış olduğudur. Buna ilişkin ilk kayıt 1642 ye kadar inmektedir. 4 Lakin bir vakit konuştuğum Komanlı bir hemşehrime bu konuları sorduğumda hiç bilgilerinin olmadığını öğrenmem bende şaşkınlık oluşturdu. Maa-t-teessüf Alucra da muhasebe kayıtlarında adı geçen vakıflardan bazıları hakkında arşivde parekende olarak başkaca belge çıkmamıştır. Bu konuda en şanslı olanlar Fevzi Çakmak köyündeki Çağırgan Baba 5 ile komşu köy olan Feygas daki Gulami Yakub Efendi Vakfıdır. Komanlı hemşehrilerimin köyün yaşlıları ile görüşerek köylerinde bulunduğu belirtilen vakıflarla ilgili bilgi ve belge bulmaya çalışmaları, hatta Seyyid mezarlarını araştırmaları gerekmektedir. Belgelerin okunmasındaki katkılarından dolayı Osmanlıca Tarih Edebiyat ve Osmanlıca Mühimme Grubu üyelerine teşekkür ederim. Saygılarımla, BOA Fon Kodu: EV.d... Gömlek No: , Tarihi: 1 (B) Receb 1288 (16 Eylül 1871), Konusu: Merzifon'da Tavşan Mahallesi Camii Evkafı, Bolu'nun Kozlu karyesindeki Mustafa Bey Camii Evkafı, Çorum'da Sultan Murad Han Camii Evkafı ve defterde isimleri olan diğer (Karahisar-i Şarki) vakıfların vezaif kayıtları

Hulasa 184 Muma-ileyhimanın fevtiyle hissesi mahlulünden sulbi kebir oğulları Seyyid Ahmed ve Seyyid Mehmed ve Seyyid Süleyman uhdelerine evladiyet ve meşrutiyet ciheti iştiraken ve seviyyen (aynı

Numero 7737 Evkaf-ı mülhakadan Karahisar-i Şarki kazasında Saraycık karyesinde vaki Buğra Baba Zaviyesi Vakfı nın nısfından nısfı seb a hisse zaviyedarlığı evlad-ı vakıfdan Muhsin veledi Ahmed in

3 Hulasa 184 Muma-ileyhimanın fevtiyle hissesi mahlulünden sulbi kebir oğulları Seyyid Ahmed ve Seyyid Mehmed ve Seyyid Süleyman uhdelerine evladiyet ve meşrutiyet ciheti iştiraken ve seviyyen (aynı oranda) tevcihi hususu mahalli arizası üzerine mahkeme-i teftişiyeden i lâm olunmuş olmağla mucebince bi t-tevcih berât itası. Numero 7737 Evkaf-ı mülhakadan Karahisar-i Şarki kazasında Saraycık karyesinde vaki Buğra Baba Zaviyesi Vakfı nın nısfından nısfı seb a hisse zaviyedarlığı evlad-ı vakıfdan Muhsin veledi Ahmed in el-yevm uhdesinde olduğu. Hulasa 184 Muma-ileyhimadan Mehmed ve Ahmed in bila-veled müteakiben fevt olmalarıyla (vefat etmeleriyle) hisseleri mahlulünden muma-ileyh Seyyid Mehmed in nısf-ı sülüs (1/3) hissesine ilhaken (katılarak) tevcihi hususu mahalli arizası üzerine mahkeme-i teftişiyeden i lâm ve savbı cenâb-ı fetva-penahiden işaret-i aleyh buyurulmuş olmağla mucebince bi t-tevcih berât itası. Numero 8699 Evkaf-ı mülhakadan Karahisar-i Şarki kazasında Alucra nahiyesinde Koman karyesinde vaki Şarani Zaviyesi Vakfı nın ber-vech-i meşrut sülüs hissesinin zaviyedarlığı evlad-ı vakıfdan Mehmed in sülüs hissesi dahi evlad-ı vakıfdan Seyyid Ahmed ve Seyyid Mehmed ibni Osman ın el-yevm uhdelerinde olduğu. 3

Hulasa 184 Muma-ileyhimin fevtiyle mahlulünden lede l-imtihan ehliyet ve istihkakı zahir ve nümayan olan oğlu Es-Seyyid Mehmed e tevliyeti hususu mahalli hakiminin i lâmı ve Karahisar-i Şarki

Numero 7851 Evkaf-ı mülhakadan Karahisar-i Şarki de vaki Sultan Mehmed Han Cami-i Şerifi Vakfı ndan almak üzere yevmi bir akçe vazife ile Cüzhanlık ciheti Es-Seyyid Mustafa Halife veledi kebiri Timur

4 Hulasa 184 Muma-ileyhimin fevtiyle mahlulünden lede l-imtihan ehliyet ve istihkakı zahir ve nümayan olan oğlu Es-Seyyid Mehmed e tevliyeti hususu mahalli hakiminin i lâmı ve Karahisar-i Şarki mutasarrıflığı meclisinin mazbatasıyla evkaf müdiri tarafından inha olunmuş olmağla mucebince bi t-tevcih berât itası. Numero 7851 Evkaf-ı mülhakadan Karahisar-i Şarki de vaki Sultan Mehmed Han Cami-i Şerifi Vakfı ndan almak üzere yevmi bir akçe vazife ile Cüzhanlık ciheti Es-Seyyid Mustafa Halife veledi kebiri Timur Mehmed in el-yevm uhdesinde olduğu. Muma-ileyhimadan Mehmed Emin Halife nin bila-veled (erkek çocuksuz) fevtiyle mahlulünden lede l-imtihan ehliyet ve istihkakı zahir ve nümayan olan karındaş ve müştereki muma-ileyh Hüseyin Zühdi Halife nin uhdelerinde olan nısf hissesine ilhaken tevcihi hususu mahalli hâkimin i lâmı Trabzon mutasarrıflığı meclisinin mazbatasıyla Trabzon vilayeti valiliği ve evkaf müdiri taraflarından başka başka inha olunmuş olmağla mucebince bi t-tevcih berât itası. Numero 5313 Evkaf-ı mülhakadan Giresun kazasında vaki Ahmed Ağa Mescid-i Şerifi nde ber-vech-i hasbi müezzinlik ve yine kaza-i mezburda Çarşu Mahallesi nde vaki merhum Sultan Selim Han Cami-i Şerifi nde ber-vech-i hasbi Devrhanlık (camide sürekli Kur an-ı kerim okuyan vazifeli) cihetleri Hüseyin Zühdi ve Mehmed Emin in el-yevm uhdelerinde olduğu. 4

5 BOA Fon Kodu: EV.d. Gömlek No: 22449, Tarihi: 13 (L) Şevval 1289 (14 Aralık 1872), Konusu: Manisa da C Karyesi Camii evkafı, Aktaşda Fatma Hatun Camii evkafı; Tosyada Abdürrezzak efendi Camii evkafı, ve defterde isimleri olan diğer vakıfların (Karahisar-i Şarki) vezaif ve tevliyet tevcihat kayıtları. Sıra 230 Muma-ileyhimadan Es-Seyyid Ebubekir fevt olmağla (vefat etmekle) hissesi mahlulünden evlad-ı evlad-ı evlad-ı vakıfdan olan oğulları Hüseyin ve Yusuf ve Mustafa ve İbrahim ve Alican evladiyet ve meşrutiyet üzere iştiraken ve seviyyen bazısı hakkında mahallinden varid olan ariza üzerine vakf-ı mezburun ihraç olunan muhasebe kaydının ahkâmı hükkâm masarıfı münderiç (çıkarılmış) olduğuna nazaran zaviye-i mezkûre el-yevm mevcud ve mamur olduğu münkasım (eşit paylara ayrılmış) olarak mahall-i maruzat kuyud u nizama muvafık olduğu beyanıyla müteveffa-yı mezbur Es-Seyyid Ebubekir hissesi oğulları mezburun Hüseyin ve Yusuf ve Mustafa ve İbrahim ve Ali ye evladiyet ve meşrutiyet üzere iştiraken ve seviyyen tevcihi mahkeme-i teftişden i lam olunmuş olmağla mucebince bi t-tevcih tafsilen (berât) itası. Numero Evkaf-ı mülhakadan Karahisar-i Şarki kazası muzafatından Alucra nahiyesinde Feygas karyesinde vaki Feygas Zaviyesi Vakfı nın ber-vech-i meşruta zaviyedarlık hissedarlığı evlad-ı vakıfdan Es-Seyyid Ebubekir ve Es-Seyyid İbrahim ibni Şeyh Osman ın bâ-berât-ı âli iştiraken el-yevm uhdelerinde olduğu. 5

Sıra 230 Muma-ileyhin fevtiyle mahlulünden ehil ve erbab olduğu bi l-ahyar (hayırlı) olan sulbi oğlu Es-Seyyid İbrahim Halife ye tevcihi hakkında mahallinden varid olan ariza üzerine vakfı mezburun

olduğu (anlaşıldığı) hissedarlık-ı mezburun müteveffa-yı mezbur mahlulundan oğlu mezbur Es-Seyyid İbrahim e tevcihi mahkeme-i teftişeyeden i lam olunmuş olmağla mucebince bi t-tevcih tafsilen (berât)

6 Sıra 230 Muma-ileyhin fevtiyle mahlulünden ehil ve erbab olduğu bi l-ahyar (hayırlı) olan sulbi oğlu Es-Seyyid İbrahim Halife ye tevcihi hakkında mahallinden varid olan ariza üzerine vakfı mezburun vakfiye olmayub şurutu na-malum ise de hasılat-ı seneviyesi cüz iyyatdan olarak olduğu ahkâm-ı hükkâm sarf olunmak üzere evlada terk olunduğu muhreç (çıkarılmış) muhasebe kayıdlarından müsteban olduğu (anlaşıldığı) hissedarlık-ı mezburun müteveffa-yı mezbur mahlulundan oğlu mezbur Es-Seyyid İbrahim e tevcihi mahkeme-i teftişeyeden i lam olunmuş olmağla mucebince bi t-tevcih tafsilen (berât) itası. Numero Evkaf-ı mülhekadan Karahisar-i Şarki de Alucra nahiyesinde Işkolan karyesinde vaki Molla Hamid Malikanesi Vakfı nın malikane mutasarrıflığı hiddedarlığı Es-Seyyid Mustafa Halife nin bâ-berât-ı âli el-yevm uhdesinde olduğu. 6

Benzer belgeler

ALUCRA DELLÜ KÖYÜ CAMİSİ VE KOYUN BABA HAZRETLERİ ZİYARETİ

ALUCRA DELLÜ KÖYÜ CAMİSİ VE KOYUN BABA HAZRETLERİ ZİYARETİ Koyun Baba Zaviyesi nin bulunduğu Dellü köyüne 2 yıl önce ziyarete gittiğimde adeta terk edilmiş vaziyette bulmuştum. Yaz ayı olmasına rağmen