Sayı: 40. Dumlupınar Üniversitesi Rektörü. Yayın Kurulu / Editorial Board. Yrd. Doç. Dr. Hacı Murat ARABACI. Dergi Sekretaryası / Secretary of Journal

Transkript

1 A5

2 Sayı: 40 Dumlupınar Üniversitesi Rektörü Yayın Kurulu / Editorial Board Yrd. Doç. Dr. Hacı Murat ARABACI Dergi Sekretaryası / Secretary of Journal Yazı Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler

3

4 Her hakkı saklıdır. Sosyal Bilimler Dergisi Ocak, N Ekim aylarında olmak üzere yılda dört kez yayınlana M/Sosyal Bilimler Veri Tabanında ve ASOS uluslararası hakemli bir dergidir. Sosyal Bilimler yayınlanan makalelerdeki görü ünceler yazarların kendi ki Dumlupınar Üniversitesi nin görü referans verilerek kullanılabilir. Kapak Tasarımı: Adem DÖNMEZ

5 Cüneyt KILIÇ, Burcu KILINÇ SAVRUL, Yılmaz BAYAR 1

6 rı

7 Bu çalı manın amacı, TMS 38 Maddi Olmayan Duran Varlıkların erlemesi Standardı na göre her hangi bir markanın erlendirme yapmaktır. Bunun için; tir. Çalı finansal tablolarda sunumunun yanı sıra TMS 38 ile mevcut VUK, SPK ve TTK arasındaki benzerlikler ve s çıkarılarak literatürdeki farklı yorumlar de Jel Sınıflandırması imler kaçınılmaz bir lı olarak ülkemizde de Avrupa birli ine uyum sürecinde Uluslararası Muhasebe Standartlarına uyum gerçekle irket satın alma ve birle adı ı marka de erlemesi ve raporlaması sorununa bir standart getirmektedir yılında Uluslararası Muhasebe Standardı UMS 38 yani Maddi Ol Varlıkların De dardı 38, ilk olarak 17/03/2006 tarih ve sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak 31/12/2005 tarihinden so Standart hakkındaki en son de iklik ise, 30/12/2012 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 5 sıra no lu tebli ları için önemli hale gelmi Muhasebe açısından meleri sürecinde, marka alım-satımında, lisans ve f malarında, davalarda, yatırımcı ili kilerinde, hisse satımında ve vergi planlamada, Yönetim açısından ise portföy analizi, bütçe belirl planlama gibi nedenlerden dolayı ihtiyaç duymaktadı

8 Bu çalı erlemede Kullanılan Yöntemler Bir markanın satı mı erinin bulunması konusunda literatür incelendi inde çok farklı de erleme metotlarının bulundu ıdaki tabloda özetlenmi erleme Metotları Maliyete Dayalı Marka De erleme Metodu Bir marka için katlanılan maliyetlerin toplamını esas alır. erleme Metodu Emsali olan markaların piyasa de erini esas alır. Bir markanın gelecekte elde edilecek gelirlerin bugü erini esas alır. Markaya sahip olunmadan, markanın kullanımı kar ılı ında bir telif hakkı (royalty) bedeli ödendi i varsayılmaktadır. Markanın Yarattı ı Artı Kazançlara Dayalı Marka Firmanın sahip oldu u tüm markalı ürünlerden elde edilen gelirin ne kadarlık kısmının x markasından kaynaklandı ını tahmin edilen gelirlerle çarpılarak x markası sayes yaratılacak nakit akımı hesaplanmaktadır. Bu nakit akımının eri x markasının de eri olmaktadır. Ürünlerin fiyatlarını, sahip oldukları özelliklere özelliklerin derecesine göre açıklamaya çalı erlendirmelerini temel alınmamakta ve piyasadaki ik özelliklere sahip ürünler arasındaki fiyat farklılıkları çoklu regresyon analizine tabi tutulmaktadır. erlenen marka ile aynı/benzer Fiyat/Satı Oranları Arasındaki Farklar ile Marka güçsüz bir markanın fiyat/satı oranları veya sermaye/satı oranları arasındaki farka göre hesaplanmaktadır. maktadır. Bunlar; Marka tanınırlı ı, Algılanan kalite, rı ımları ve er (patent, telif hakkı vb.) özelliklerdir. ımlıdır. Keller'e göre markalı ve markasız aynı özelliklere sahip iki kıyaslanmasıyla elde edilen Marka Bilgisi: Marka Farkındalı ı majından olu maktadır. Bir markanın de Markanın performansı Varlı ı etkilemektedir. Markanın mü teri tarafından algılanan kalitesi ile marka de arasında korelasyon bulundu nakit akı ı yöntemini kullanılarak amada hesaplanmaktadır. Bunlar; Finansal tahmin (markayı ta ıyan ürün ya da Marka rolü (maddi olmayan varlıklardan kaynaklanan gelirin ne kadarlık kısmının markaya ai Uluslararasılık, Markanın endüstrideki sürekli önemi, Markanın sahip oldu u kanuni korunmadır.

9 lık altında 19 kritere göre erlendirme yapılmaktadır. Bunlar; Pazar payı, Toptancıların ve perakendecilerin markaya ili irketin marka ile ilgili çabaları, terilerin markayı nasıl de Markanın uluslar arası eri Brand Finance PLC tarafından kullanılmaktadır. Brand maktadır. Bu a BVA - Brand Value Added Analizi (Markanın talebe olan katkısının analizi), ßrandßeta Analizi (tahmin edilen kazançların bugüne getirilmesi için gerekli iskonto oranının hesaplanması), erleme ve duyarlılık analizi (belirlenen iskonto oranları ile markanın güncel de irketi tarafından kullanılmaktadır. Marka teri bakı açısından belirmeyi amaçlayan ve 3 an model de markanın gücü, markanın yarattı ı fiyat farkı ve markanın gelecekteki performansı tah Semion Brand Broken GmbH tarafından geli maktadır. Bunlar; Markanın sahip oldu Marka imajı bulunur ve bunların genel bir a ırlık faktörü hesaplanır. Bulunan faktör son 3 yıldaki vergi öncesi karın ortalaması ile çarpılarak marka de eri hesaplanmı Alman danı manlık firması BBDO Consulting GmbH tarafından geli unsur vardır. Bunlar; Markanın satı performansı ve potansiyeli, Net faaliyet marjı, Markanın geli me imkanı, Markanın uluslararası yayılımı, Markanın endüstrideki gücü, Marka imajı, Son 3 yıldaki vergi öncesi kazanç miktarlarıdır. Özkan ve Terzi, 2012; Çelik, 2006; Fırat ve Badem, 2

10 Dı arıdan Alma Zararı TMS 38 e Göre Maddi Olmayan Duran Varlıkların De Özerhan ve Yanık, 2012, s Zararı TMS 38 e göre ise, maddi olmayan varlıkların de erlemesinde maddi olmayan bir varlı ın (TMS 38, md. 21); Varlıkla ili arının i mesinin muhtemel olması Varlı ın maliyetinin güvenilir bir erlemesinin neden yapıldı ı önemlidir. TMS 38 de maddi olmayan duran varlıkla erleme esasları belirlenmi tirme Esnasında De Markanın letme Bünyesinde Yaratılması: letme içi yaratılan markalar, ticari ba lıklar, yayın hakları, mü ayan duran varlık olarak muhasebele kin maliyetlerden ayırt edilemez. Bu nedenle, anılan olmayan duran varlık olarak muhasebele Ancak bazı yazarlara göre, i letme bünyesinde yaratılan markaların finansal tabl letme dı ı çıkar gruplarına bilginin tam ve açık olarak yansıtılmasını engellemektedir (Bengü, 2009, s. 74). Bu yüzden i yaratılan marka ve benzeri maddi olmayan varlıkları raporlanması önerilmektedir (Çıkrıkcı ve Da tan, 2002, s. 28; Bengü, 2009, s. 74; Yılmaz, 2012, er yazılamayaca ına göre i Dı arıdan Ayrı Olarak Elde Etme/Satın Alma Sonucu Elde Et Bir maddi olmayan duran varlık ilk tirilmesi sırasında maliyet bedeliyle ölçülür (TMS 38, md. 24). Standart, alım-satıma konu olan bir markanın, satın er parasal varlıklarla ödenmi olmasını, genel olarak güvenilir varsaymaktadır (T ıdaki kayıtta herhangi bir markanın satın alma kaydına örnek verilmi tir (KDV dikkate alınmamı tır) (Acar ve Tetik, 2009,

11 meleri Standardına göre, bir mesi sırasında elde edilmi se, markanın maliyeti, elde edilme tarihindeki gerç md. 33). Markanın gerçe Güncel fiyat teklifinin mevcut olmaması durumunda fiyatı esas alınabilir (TMS 38, md. 39). Bir markanın aktif bir piyasasının bulunmaması durum letme, söz konusu tutarın belirlenmesinde, benzer varlıklar için yakın zamanda yapılmı lemlerin sonuçlarını dikkate alır. Örne in, varlı ın kârlılı ını olu turan faktörlere (hasılat, faaliyet karı ya da faiz, vergi, amortisman ve itfa lemlerini yansıtan çarpanları uygular (TMS er teknikler ise, varlıktan beklenen gelecekteki net nakit akı larının iskonto edilmesi veya i olmayan duran varlı a sahip olması nedeniyle, ilgili varlı ın; kar ılıklı pazarlık ortamında lisansının elde edilmesin yarak kaçınmı Takasa Dayalı Elde Etme: amortismanı ,33 TL ( x 5 yıl/15 yıl) olan A ticari markasını, TL d erindeki B ticari markası ile takas etmektedir (KDV dikkate alınmamı tır) B Ticari Markası A Ticari Markası ktisadi Kıymetler ba lı ına göre markalar 15 (on be ) yıllık ekonomik ömür çerçevesinde itfa edilmektedir. 556 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye göre ise bir markanın tescili on yıl geçerlidir ve bu süreden sonra tekrar korunma uzatılabilmektedir. TMS 38 m. 74 e göre sınırlı yararlı ömre sahip bir maddi olmayan duran varlık, ilk tirilmesinin ardından, maliyetinden, tüm birikmi ü zararları dü olmayan duran varlıkların maliyet bedelini ise, alı fiyatı, ithal harçları, alı s. 164). Dönem sonu ilgili muhasebe kaydı (Güne vd., 2010, s. 161; Özerhan ve Yanık, 2012, s. 289) Dönem sonu amortisman ayrıldıktan sonra de ü olması halinde yapılacak muhasebe kaydı ise; ü 652-Varlıklarda De ü hesabı borçlu ve 268-Birikmi Amortismanlar hesabı alacaklı olarak (Özerhan ve Yanık, 2012, s. 281) ya ılık Giderleri hesabı borçlu ve 26X Maddi Olmayan Duran Varlıklar hesabı alacaklı olarak önerilmektedi (Yılmaz, 2012, s. 31).

12 Bir maddi olmayan duran varlık, ilk muhasebele tirilmesinin ardından, yeniden ü zararlarının tamamı dü hesaplanan tutarı olan yeniden de tutarı üzerinden izlenir (TMS 38, md. 75). Standa duran varlıkların benzersizli inden dolayı ço u kez aktif bir piyasasının olmaması ve fiyatların kamuoyuna açıklanmadı ını in, bir markanın defter de amortismanları TL dir. Varlı ın gerçe TL dir. Bu varlık (net de er artı ı/net defter de eri) %25 oranında yeniden de erlemeye tabi tutulacaktır. ( x 0,25= maddi olmayan duran varlık de erleme artı ları) (Sa Öztürk, 2009, s ; Özerhan ve Yanık, 2012, s A Ticari Markası Elden Çıkarma Esnasında De Bir marka, elden çıkarıldı ında veya kullanımı ya da satı ından, gelecekte nda bilanço dı ı bırakılır (TMS 38, md. 112). Örne erleme Artı ı TL ve Birikmi Amortismanı 1.999,99 TL ( x 3 yıl/15 yıl) ye kayıtlı bulunan C markası, TL bedelle pe in olarak satılmı tır (vergi ihmal edilmi Yılmaz, 2012, s ) C Ticari Markası Herhangi bir markanın firma dı ından satın alma, takas, bilançoya yansıması ise a ıdaki ekilde olacaktır. Maddi Duran varlıklar Maddi Olmayan Varlıklar Herhangi bir markanın firma bünyesinde olu turulması halinde ise a ıdaki ekilde bilançoya yansıyacaktır (Çıkrıkcı ve Da

13 Maddi Duran varlıklar Maddi Olmayan Varlıklar ları do al olarak yapılan faaliyetler sonucu olu erlerden pay istemektedirler. Bu payın belirlenmesin ıla tırılabilirlik önem arz etmektedir. Marka de erlemesi ve finansal tablolara yansımasının lanması TMS 38 standardı ile netle mesinin yanı sıra VUK, SPK ve TTK daki açıklamalar bulunmaktadır (Tablo 2). -Kayıtlı De -Kayıtlı De -Kayıtlı De -Kayıtlı De Markanın muhasebele tirilmesi konusunda Tek Düzen Hesap Planımız yeterl kullanılmayan bo hesaplar kullanılabilir. erlemesi konusunda markanın firma dı ından edinilmesinde ve bu edinilen markanın dönem sonlarında erlemelerinin hangi yöntemlerle yapılaca ı bir sorun olu turmaktadır. Bu sorun; marka de finansal olmayan ve karma yöntemler bulunması ve bu yöntemlerin objektif olarak firmalar tarafından de erlemesinin yapılıp yapılamayaca ından kaynaklanmaktadır. Bunun dı ında markaların bir piyasası bulunmadı ı içinde marka de emsal fiyatlar göz önünde bulundurulamamaktadır. Finansal yöntemler arasında en çok kullanılan maliy er ilk edinimde pazarlık üzerine maktadır. Ancak ondan sonraki dönemlerde markanın d erlemesi kayıtlı de er üzerinden amortismanların dü eklinde olmaktadır. Burada marka de erinin finansal olmayan durumlara göre artması veya azalmasının göz önüne alınamaması turmaktadır maddeye göre 15 yıllık itfa süresi bulunmaktadır. Ancak ülkemizde marka tescilinde yenileme süresi 10 yıldır. Marka tescilinde yenileme süresi 15 yıla çıkarılabilir. Bunun dı ında TMS 38 e göre, yenilemeden dolayı olu acak masraflar (marka için yapılan reklam giderleri gibi), pazarlama giderleri olarak kayıt altına alınabilecektir. Bunların dı ında, TMS 38 e göre i letme içi yaratılan markalar maddi olmayan duran varlık olarak muhasebele bilançolara iz bedelle alınarak finansal raporlara yansıtılabilir. erleme yöntemi bulunmamaktadır. Ancak marka de ülkemizde de ayrı bir sektör olu acaktır.

14 skı). Ankara: Detay Yayıncılık. Bengü, H. (2009). Maddi Olmayan Duran Varlıklardan M Tablolara Yansıtılması. Ticaret ve Turizm E Çıkrıkcı, M., ve Da al Tablolar Aracılı ıyla Sunulması. Bankacılar Dergisi rde Markanın Finansal De eri Nasıl Belirlenir? Küresel erlemesine Yönelik Kavramsal Bir Çalı stanbul: Beta Yayıncılık. erleme Metodları. Fırat, D., ve Badem, C. (2008). Marka De erinin Mali Tablolara Yansıtılması. MUFAD (38), lemleri. Ankara: Detay Yayıncılık. Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 556 Kararname Numaralı, tarih ve Sayılı Özerhan, Y., ve Yanık, S. (2012). IFRS-IAS ile Uyumlu TMS/TFRS. Ankara: Fersa Matbaacılık Ltd. çısından Marka De e Standartları Uygulaması (2. Baskı). Ankara: Maliye Hukuk Yayınları. Tek Düzün Hesap Planı, Gelir kanlı ı, TMS Tarih ve Sayılı Resmi Gaze Vergi Usul Kanunu, 333. Sıra Numaralı VUK Genel Teb i, 28/04/2004 tarih ve sayılı Resmi Gazete. Yılmaz, B. B. (2012). Marka De ı 38 e Göre Marka Muhasebesi. Maliye Finans Yazıları (97), 9-37.