Kolaylaştırıcılar: Doç Dr. Kezban Çelik, Yrd.Doç.Dr. Yasemin YÜCE TAR

Transkript

1 SAMSUN İstihdam, Çalışma Hayatı ve Yoksulluk Kolaylaştırıcılar: Doç Dr. Kezban Çelik, Yrd.Doç.Dr. Yasemin YÜCE TAR Raportörler: Tuğba Şavlı, Meltem Yılmaz Sorunlar Açıklamalar Çalışma Hayatı Kayıt dışı istihdam fazla olması İşveren daha çok kazandığı için kayıt dışı istihdam yüksek oluyor. En ağır sektör inşaat sektörü, ağır ve kayıt dışılık mevcut Diğeri tarım sektörüdür kayıt dışılık ve kaza en yüksek tarım sektörü Ücretlerin düşük-asgari ücret seviyesinde olması Suriyeli mülteciler/sığınmacıların düşük ücretlerle çalıştırılması Deneme sürelerinde işçilerin sigortasız çalıştırılması Çalışma saatlerinin uzun olması İşverenin maaş ödemelerini düzenli yapmaması Eğitim ile işgücü bağlantısının düşük olması Otellerde de sigortasız işçi çalıştırılması yaygın Ağır işlerde de daha kolay işlerde de aynı ücret alındığı için daha hafif olan işler tercih ediliyor. Özellikle inşaat sektöründe günlük lira gibi ücretlerle çalıştırılmaları Özellikle market, AVM gibi yerlerde çalışma saatlerinin uzun olması Özellikle Kavak taki tekstil atölyelerinde İŞKUR la kurslar bittikten sonra maaş ödemelerinin yapılmadığı gözlemlenmiştir. Firmaların yetişmiş eleman ihtiyacı var Sosyal yardımların çok ve kapsayıcı olmasının çalışma isteğini etkilemesi İşçi ve işveren arasındaki iletişimin zayıf olması

2 İşsizlik İŞKUR ve işveren arasındaki iletişimin zayıf olması Meslek odalarının işlevlerini yeterli derecede yapamaması, insan kaynaklarının yetersiz olması, somut projeler üretilmemesi İşçi/çalışan örgütlenmelerinin yetersiz olması Ara elemanda eksiklik olması İş güvenliğinde sorunlar olması İstihdam alanlarının yetersiz olması Çalışanları firmaların kendilerinin alması, liyakate uyulmaması İl bazında kalkınmada öncelikli yörelerin olmasının ilçeleri olumsuz etkilemesi İstihdam alanlarının ilçelerde azlığının göçe neden olması Kırsal alanda/köylerde yaşlı ve engelli nüfusun kalması ile işsiz kalınması ve gelir seviyesinin düşmesi İşsizler arasında gençlerin ve kadınların fazla olması Samsun'da tıbbi aletler, tekstil, inşaat, çay kazanı vb sektörleri öne çıkıyor. Yeni istihdam olanakları oluşturulmalı ancak yeni iş yerlerinin açılması çok maliyetli, işverenin mevzuat yapısı çok ağır, her kurumla ayrı ayrı muhattap olan girişimcinin iş yeri açmanın kolaylaştırılması, bürokratik engellerinin aşılması gerekmektedir. AVM lerle ve zincir marketlerle esnafların azalması, rekabet edememeleri ve istihdamın bu şekilde azalması ve girişimciliğin körelmesi Teşviklerde ve kalkınmada öncelikli yörelerde ilçe bazında gruplamaların yapılması gerekiyor Yakakent, Ladik vs. Kadınların ev içi rolleri ve sorumlulukları nedeniyle özellikle hizmet sektöründe ve uygun çalışma saatleri olan işlerde istihdam edilmeleri gerekiyor.

3 Madde bağımlıları, engelliler ve şiddet mağduru kadınlar, yaşlı erkekler daha işsizliğin yüksek olması Genel olarak ilde eğitim seviyesinin düşük olması Eğitim seviyesi yüksek olan üniversite mezunları arasında da işsizliğin yüksek olması Nitelikli elemanların iş bulamama sonucu göç etmesi Komşu illerden vasıfsız göç alınması Örgün eğitimde uygulamalı eğitimlerin yetersiz olması ile mesleki bilgi ve becerilerin yeterince edinilememesi Stajyerlere iş öğretilmeden iş başı yaptırılması Mesleki eğitim kursları öncesinde iyi eğitim analizlerinin yapılmaması sonucunda piyasa ihtiyaçlarına göre kişilerin yetiştirilememesi Mesleki eğitime yönlendirme konusundaki projelerin başarılı olmaması Kadınların çocuk ve hasta bakımı sorumlulukları nedeniyle meslek edindirme kurslarına katılamaması Mesleki eğitim kurslarının sürdürülebilir olmaması İstihdam garantili kurslarda sorunlar olması İŞKUR ile iş arayanlar arasında iletişimin zayıf olması Kadınlar için Samsun da uygulanan projede birçok kadın hevesli başlamıştı, ama organizasyon bozukluğu, görevlilerin önem vermemesi, kadınları da olumsuz etkiledi. Kurslarla birlikte bakım desteğinin de verilmesi gerekiyor. İŞKUR garantili eğitim verdiği için ortak bulması gerekiyor. İstihdam edeceğini garanti eden kurumlarla işbirliği yapılması gerekiyor. TSO ların firmalardan talep toplaması gerekiyor.

4 Öğrenilmiş çaresizlik, maaşların düşük olması sonucu ve cesareti kırılmış kişilerin işgücü piyasasından çıkması Çalışma koşullarının iyi olmaması sonucu bu tür işlerin tercih edilmemesi Gençlerin masa başında çalışacakları işlerde çalışmayı tercih etmeleri Geleneksel iş arama yöntemlerinin devam etmesi Gezici mevsimlik tarım işçilerinin işsizliği artırması Mülteci ve sığınmacıların çok düşük ücretler alması İşsizlik ve eğitim eksikliğinin suç oranlarını etkilemesi Denetimli serbestlik sonucu kamu kurumunda çalışma zorunluluğu ücretsiz olarak yaşama koşullarını çok olumsuz etkiliyor. Cezaevlerinin kendi üretimlerini yapmasının diğer işsizlerin istihdam edilmesini azaltması Yoksul ve suç oranlarının yüksek olduğu mahallelerde yaşayanlara karşı önyargı olması Tarım işçisi olarak geliniyor doğrudan. Günlükçü sigortasız çalışılınıyor. Aylık 100 dolar kazanıyor, terminalde çadırlar var, dilencilik de yapıyorlar, güvenlik sorunu da yaratıyor. Vakıflardan yardım da alıyorlar. Bir kısmı eğitimli ama onlar da işsizler Cazip bir şehir, hayat daha canlı, harcama isteğini artırıyor. İş bulurlarsa zorunluluk bitiyor ama sigortalı iş bulmada zorlanıyorlar. Kendisi üretmiyorsa da diğer cezaevlerinden alım yapıyorlar. Ancak bu işgücünün de değerlendirilmesi gerekiyor. Önyargıların azaltılması için çalışmalar yapılması gerekiyor.

5 Romanlara karşı önyargı ve ayrımcılık olması nedeniyle istihdam edilmemeleri Yoksulluk Gelir dağılımının eşitsiz olması Orta sınıfın azalması Çalışma isteğinin az olması Çok göç veren ilçelerde nüfusun yoksullaşması Sosyal yardımlar istismar edilmesi Doktorluk, öğretmenlik gibi bazı mesleklerin önemli ve saygın olduğu algısının diğer işleri tercih edilmemesine neden olması Ladik te bu durum belirgin Sosyal yardı sisteminin izleme ve değerlendirmesinin yapılmaması Sosyal yardım alan kişilerin İŞKUR a yönlendirmelerinde isteksiz olmaları Kırsal alanda arazi parçalanması ile yoksulluğun artması Kır ve kentte yoksulluğun farklı şekillerde yaşanması ve farklı çözümler gerektirmesi Kırsalda/köylerde eğitime erişilebilirliğin zor olmasının göçe ya da eğitimsizlik sonucu yoksulluğa neden olması Cezaevi, Kadıköy, Zeytinlik mahallerinde yoksulluğun yüksek olması Yoksulluğun fazla olduğu yerlerde uyuşturucu madde kullanımı ve suç olaylarının artması Sosyal dışlanma ile yoksulluğun artması

6 Mülteci/sığınmacılar arasında yoksulluğun olması Diğer Kalkınma Ajansı gibi fon veren kurumlara proje yazmanın ve yürütmenin zor bulunması Projelerin sürdürülebilir olmaması İstihdam amaçlı mesleki eğitim projelerinden sonra istihdamın olmadığı ve Ajans tarafından bunun takibinin yapılmadığı görülmüştür.

7 Mesleki Eğitim-İstihdama İlişkin Tespitler Yatırım imkanları zayıf, OSB nin en fazla istihdam sağlayan yer olması gerekirken 5000 seviyesinde istihdam var. Meslek liselerine gidenler zaten hiçbir yere gidemedim zihniyeti ile geliyor, hiçbir şey öğrenmeden mezun oluyorlar. Meslek liselerine gidilmek istenilmiyor. Eğitim sistemi teorik, uygulamalı değil, sanayiciye ciddi bir iş düşüyor. Eğitim pratikte karşılık bulamıyor, okuldaki eğitimin iş piyasasında karşılığı yok. Değişen teknolojiyi kamu kurumlarının hızlı alamaması sonucunda ortaya çıkan bu eksiklik stajlarla tamamlanmalı Job shadow, uygulamalarının Türkiye de geliştirilmesi gerekiyor. Devlet hem sanayici hem eğiciye destek olmalı Sosyal Yardımlara İlişkin Tespitler Kişi başı gelirler askeri ücretin 1/3 ünün altında olması durumunda yardımlar alınabiliyor. Bu limitin düşük olması, her ihtiyaç sahibinin alamamasına neden oluyor. Yoksulluk bir meslek olarak algınlanmaya başlandı. Çalışma isteğini azaltması ile istihdam üzerinde negatif bir etkisi olabiliyor. Hedef kitle kendini ayrıcalıklı bir kitle olarak görebiliyor. Bu nedenlerle üretimi destekleyecek şekilde yardımların verilmesi gerekiyor. Sosyal yardımların azaltılması değil daha iyi yönetilmesi gerekiyor İŞKUR-SYDV işbirliklerinin güçlendirilmesi gerekiyor, kişilerin yeteneklerini görerek İŞKUR gerekli mesleki eğitimleri vermeli, danışmanla bir plan yapmalı yardım alan

8 kişiler. Engelli raporlarının sağlıklı bir şekilde verilmemesi, engelli tanımının gözden geçirilmesi gerekiyor aylıkları için işe girersem çıktığımda yine engelli raporu alamayacağım diye çalışmak istenmeyebiliyor. Yardımların suistimal edildiği durumlar görünüyor. Puanlama sistemi olmadığı için haritalama çalışmaları bitirilemedi, bütünleşik yardım sistemi sosyal inceleme uzmanı önemli bilgilerin girilmesinde, bu şekilde risk haritası çıkartılacaktır. Sosyal hizmet ve yardımlarının bir arada yürütülmesi gerekiyor. Kırsal Alana İlişkin Tespitler Köyden ilçeye, ilçeden ile geliniyor ve bazı yerlerde yığılma oluyor, göç eğitim kalitesini olumsuz etkiliyor. Göç alan ilçeler dezavantajlı konuma geliyor. Göçün önlenmesi için tarım girdilerinin ucuzlaması gerekiyor. Kırsal alanda vakıflar üzerinde baskı yaparak yardımları yönlendirilmesi Taşımalı eğitim ile çocukların ailelerin ayrı kalması ve bunun eğitimi engellemesi ya da göçe neden olması

9 Özel işletmeler kurumsal sosyal sorumluluk projeleri gerçekleştiriyor mu? Sosyal sorumluluk beklemek gerçekçi olmuyor. Devletin de bu konuda etkin olması gerekiyor. Etkin bir sivil toplum bulunmaması Kamu-Sivil Toplum İşbirliğine İlişkin Tespitler II. Bölüm Başlık Çözüm Önerileri Tarım politikasının güçlendirilmesi 1.Tarımda İstihdamın Artırılması ve Kırsalda Gelir Getirici Faaliyetlerin Desteklenmesi Tarım arazilerinin tarım dışı kullanımlarının engellenmesi Tarım müdürlüklerin daha etkili eğitim ve farkındalık çalışmalarını yapması Toprak analizleri yapılarak çiftçinin üretebileceği ürünlerin ve nasıl daha iyi gelir elde edebilmesi için yöntemlerin gösterilmesi Bafra ve Çarşamba ovalarında verimin artırılması Tarımda aracılarının kaldırılması ve kooperatifçiliğin desteklenmesi Belli bir dönümden fazla araziye sahip olan çiftçilerin şirketleşmesinin desteklenmesi Kırsal alanda üretilen ürünlerin, doğal organik ürünlerin kentlere ulaşımının sağlanarak gelir getirici konuma getirilmesi Semt pazarlarında kırsaldan gelen kişilerin satış yapmasının desteklenmesi Ladik ambar köyünün tamamlanması 2.İşsizliğin Yatırımcılara arazi imkanlarının sağlanması ile istihdam için alan Azaltılması yaratılması KOBİ desteklenmeli, kolaylaştırıcı bürokratik mevzuatlar geliştirilmeli, küçük işletmeler korunmalı. KOBİ ler teşvik edilebilir, düşük faizli krediler verilebilir istihdam yapabilmeleri için, SGK

10 primlerine destek verilmelidir. Girişimciliğin örgün eğitim sistemi içerisinde özendirilmesi Turizm, medikal tıbbi aletler sektörlerinde gelişme potansiyelinin desteklenmesi katma değeri yüksek ürünlerin teşviki yapılması İş almada İŞKUR kullanılmasının desteklenmesi, İŞKUR ile işverenler arasındaki iletişimin güçlendirilmesi İlçe bazlı kalkınma planlamalarının yapılması, her ilçe için farklı gelişim alanlarının belirlenip yatırımların yönlendirilmesi Belediyelerin istihdam merkezleri açmalarının sağlanması Mesleki eğitimlerde sertifika alınmasının kuralların daha sıkı belirlenmesi, etkinlikleri ve yeterlilikleri gösterilmesinin sağlanması 3. Mesleki eğitimin iyileştirilmesi İşbaşı eğitim programlarının ücretinin artırılması İşletmelerin denetimlerinin daha etkin ve sık yapılması ile çalışma koşullarının iyileştirilmesi Ortaokuldan sonra çocukların meslek liselerinin teşvik edilmesi Meslek liselerinde verilen eğitimin kalitesinin artırılması OSB lerde meslek liselerinin kurulması Stajyerlerin çalışma koşullarının iyileştirilmesi 4. Kamu desteklerinin düzenlenmesi Uygulamalı eğitimlerin pratikte verilmesi için düzenlemeler yapılması-müfredat ve eğiticilerin belirlenerek eğitim programlarının oluşturulması Firmaların kurumsallaşması ve bilinçlenmesi için destekler verilmesi, vizyonların geliştirilmesi firmaların nitelikli elemanların desteklenmesi, stajyer olarak çalışmasının teşvik edecek kar-zarar analizlerinin sunulması Meslek değil yapılan işin önemli olduğunun çocuklara gösterilmesi Büyük işletmelerin meslek lisesi/myo açmasının özendirilmesi Teklif çağrıları sonucunda yapılan projelerin gereklerinin yapılıp yapılmadığının kontrolünün yapılması Projeler öncesinde iyi ihtiyaç analizlerinin yapılmasının teşvik edilmesi

11 5.Yoksulluğun Önlenmesi Üretimin teşvik edilmesi Eğitim sisteminin geliştirilmesi İŞKUR a gitmeyen kişilerin sosyal yardımların kesilmesinin mütevelli heyetleri tarafından sağlanması İşsiz ve yoksulların mesleki istihdamda bireylerin kişisel özelliklerine göre mesleki eğitim ve stajların desteklenmesi Sosyal yardım alabilme şartlarının gözden geçirilmesi SYDV ve İŞKUR işbirliğinin güçlendirilmesi Sosyal yardım ve hizmetlerin bütünleştirilmesi