EGE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ NDE ÇEVREYLE DOST SİSTEM TASARIMI VE BU KAPSAMDA YAPILAN ÇALIŞMALAR

Transkript

1 EGE ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ NDE ÇEVREYLE DOST SİSTEM TASARIMI VE BU KAPSAMDA YAPILAN ÇALIŞMALAR

2 TEHLİKELİ ATIK TIBBİ ATIK Sağlık Kuruluşları AMBALAJ ATIĞI NÜKLEER ATIK EVSEL ATIK

3 ATIKLARIN SAĞLIK ETKİLERİ Enfeksiyona neden olabilen patojenler içerir, Kalıtsal yapı (DNA) üzerinde değişikliklere neden olabilir, Toksik ya da tehlikeli kimyasal veya farmasötik maddeleri içerir, Radyoaktiftir, Kesicileri içerir. Risk Altındaki Kişiler. Doktorlar, hemşireler, yardımcı sağlık çalışanları ve diğer hastane personeli, Hastalar ve ziyaretçileri Çamaşırhane, atık toplama ve taşıma gibi sağlık kuruluşlarının destek birimlerinde çalışanlar, Atık sterilizasyon/bertaraf tesislerindeki işçiler,

4 DÜNDEN BUGÜNE HASTANEMİZDE ATIK YÖNETİMİ 21 Kasım 2008 tarih sayılı ÇEVRE DENETĠMĠ YÖNETMELĠĞĠ, MADDE 12 (1) Hastane ve sağlık kuruluşlarından yatak kapasitesi 20 ve üzerinde olanlar, çevre yönetim birimi kurmak veya çevre görevlisi çalıştırmak ya da yetkilendirilmiş çevre danışmanlık firmalarından işletmesindeki çevresel faaliyetlerin yürütülmesi hususunda çevre yönetimi hizmeti almakla yükümlüdür. Türkiye Çiğdem de ilk BÜYÜKTOPÇU EÜTF HASTANESİ ÇEVRE YÖNETİM BİRİMİ Çevre Sağlığı Birimi (2 Çevre Sağ. Tek.) 2011 Çevre Yönetim Birimi (+1 Çevre Görevlisi-Çevre Müh.)

5 Atık ve Atık Yönetimi nedir? ATIK:Üretim ve kullanım faaliyetleri sonucu ortaya çıkan, insan ve çevre sağlığına zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı biçimde alıcı ortama verilmesi sakıncalı olan her türlü maddedir. ATIK YÖNETİMİ:Atığın kaynağında azaltılması, özelliklerine göre ayrıştırılarak toplanması, taşınması, geçici olarak depolanması, bertarafı ve bertaraf işlemleri sonrası kontrolü, geri kazanılması vb. işlemleri kapsayan bir yapılanma biçimidir.

6 ÜNİTE İÇİ ATIK YÖNETİM PLANI Üretilen atık çeşitlerini, Atıkların kaynağında ayrıştırılmasını, Üretilen atık miktarının azaltılmasını, Atıkların usulüne uygun olarak toplanmasını ve taşınmasını, Atıkları taşımada kullanılacak ekipmanı, Toplama ekipmanının temizliğini ve dezenfeksiyonunu, Geçici depolama alanlarının kullanımı ve atıkların depolanması ile ilgili kuralları, Geçici depolama alanlarının temizliği ve dezenfeksiyon kuralları, Lisanslı atık taşıyıcılarına teslim edilmesini, Atıkların toplanması ve taşınması sırasında oluşabilecek kazalara karşı alınacak önlemleri ve kaza durumunda yapılacak işlemleri, Atık yönetimi sürecinde yer alan sorumluları kapsamalıdır.

7 Atık Yönetimine ilişkin genel ilkeler Atık üretiminin ve atığın zararlılığının önlenmesi ve azaltılması esastır. Atığın oluşumunun kaçınılmaz olduğu durumlarda atığın geri kazanılması veya enerji kaynağı olarak kullanılması esastır. Farklı türdeki atıkların kaynağında ayrı toplanması esastır. Atıkların lisanslı geri kazanım ve bertaraf tesislerinde, uygun yöntem ve teknolojiler kullanılarak bertaraf edilmesi esastır. ÖNLEME MİNİMİZASYON YENİDEN KULLANIM GERİ DÖNÜŞÜM ENERJİ GERİ KAZANIM BERTARAF

8 Atık Yönetimine ilişkin Genel İlkeler Yazışmaların elektronik ortamda yapılması Hasta bilgilerinin ve tetkiklerinin dijital ortamlarda saklanması Radyografik çekimlerin dijital ortamlarda yapılması Etkin stok yönetimi vb Atık üretiminin ve atığın zararlılığının önlenmesi ve azaltılması esastır. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi Çamaşırhane Atıksu Önlem Tesisi

9 Atık Yönetimine ilişkin Genel İlkeler Atığın oluşumunun kaçınılmaz olduğu durumlarda atığın geri kazanılması veya enerji kaynağı olarak kullanılması esastır. Bitkisel Atık yağ geri kazanımı

10 Patoloji Laboratuvarı Atık Alkol- Ksilol ve Formaldehitin geri kazanımı

11 Atık Yönetimine İlişkin Genel İlkeler Atıkların lisanslı geri kazanım ve bertaraf tesislerinde, uygun yöntem ve teknolojiler kullanılarak bertaraf edilmesi esastır. Farklı türdeki atıkların kaynağında ayrı toplanması esastır.

12 Atıkların Ayrıştırılması Neden Bu Kadar Önemli? Hastalıkların yayılmasını önleme Çalışan sağlığı ve güvenliğini sağlama Yerel kaynakların daha etkin kullanılması Çevreyi koruma Bertaraf maliyetlerini düşürme

13 SAĞLIK KURULUŞLARINDAN KAYNAKLANAN ATIKLARIN SINIFLANDIRILMASI EVSEL ATIK TIBBİ ATIK TEHLİKELİ ATIK Genel Atıklar Kağıt-Karton Cam Plastik Metal Enfeksiyöz Patolojik atıklar Kesici delici atıklar

14 TIBBİ ATIKLAR Tıbbi atıkların yönetiminden sorumlu kişi, kurum/ kuruluşlar, bu atıkların çevre ve insan sağlığına zararlı etkilerinin azaltılması için gerekli tedbirleri almakla ve atıklarının bertarafı için gerekli harcamaları karşılamakla, yükümlüdür.. SAĞLIK KURULUŞLARININ SORUMLULUĞU BELEDİYELERİN SORUMLULUĞU Atıkların kaynağında ayrı toplanması Geçici Depolanması Depodan alınarak taşınması Sterilizasyona tabi tutulması

15 TIBBİ ATIKLAR A. Enfeksiyöz Atıklar B. Patolojik Atıklar C. Kesici Delici Atıklar Çevre ve insan sağlığına zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı olarak alıcı ortama verilmesi yasak Kaynağında tehlikeli ve evsel atıklarla karıştırılmaması, ayrı toplanması, taşınması ve bertarafı esas Tıbbi atık yönetimiyle ilgili personelin eğitim ve sağlık kontrolünden geçirilmesi

16 ENFEKTE VE KESİCİ-DELİCİ ATIKLARIN TEHLİKELERİ Enfekte atıklar birçok patojen mikroorganizma içerir ve bunlar; Deri (batma, kesik gibi), Mukoz membran İnhalasyon Sindirim yoluyla vücuda vücuda girebilirler. HIV ve Hepatit B-C virüsleri genellikle kanla kontamine olmuş enjektör iğneleriyle yaralara bulaştırılırlar. Kesicilerin sebep olduğu batma ve kesiklerin yanında esas sorun bunların temasıyla bulaşan kan enfeksiyonlarıdır.

17 TIBBİ ATIKLAR Bu biriktirme kapları, ihtiyaca uygun büyüklükte ve kaynağa en yakın yerde bulunmalı kapaklı kullanılmalıdır. Dökülmeleri durumunda elle temastan kaçınılmalı kürek veya karton gibi malzemelerle toplanmalıdır.

18 Tıbbi Atıkların Ünite içi taşınması Tıbbi atıkların ünitelerden toplanması ve geçici atık deposuna taşınması Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından sertifikalı, özel koruyucu giysili 12 personel tarafından kapaklı, keskin kenarlara sahip olmayan arabalarla belirlenmiş program dahilinde ve yine belirlenmiş güzergahlar kullanılarak yapılır.

19 Tehlikeli Atıklar Fiziksel veya kimyasal özelliklerinden dolayı ya da yasal nedenler dolayısı ile özel işleme tabi olacak atıklar - Tehlikeli kimyasallar - Sitotoksik ve sitostatik ilaçlar - Amalgam atıkları - Genotoksik ve sitotoksik atıklar - Farmasötik atıklar - Ağır metal içeren atıklar - Basınçlı kaplar

20 Tehlikeli Atıklar TEHLİKELİ KİMYASALLAR Tanı ve deneysel çalışmalar, hastane genel temizlik ve dezenfeksiyon işlemlerinden çıkan katı, sıvı ve gazlardan oluşur. Formaldehid, fotografik kimyasallar, solventler, organik ve inorganik kimyasallar, sağlık kuruluşlarında bulunma olasılığı en fazla olan tehlikeli kimyasal türleridir.

21 TEHLİKELİ ATIKLAR TEHLİKELİ KİMYASALLAR ( )

22 TEHLİKELİ ATIKLAR SİTOTOKSİK VE SİTOSTATİK İLAÇLAR ( ) Kanser tedavisinde kullanılan hücre öldürücü (sitotoksik)ve hücre çoğalmasını durdurucu (sitostatik) ilaçlar Bu ilaçların hazırlanmasında kullanılan her türlü ekipman ve koruyucu malzeme

23 TEHLİKELİ ATIKLAR FARMASÖTİK ATIKLAR ( ) Hastanede kullanılan günü geçmiş veya bozulmuş ilaç ve tıbbi maddeler

24 TEHLİKELİ ATIKLAR AĞIR METAL İÇEREN ATIKLAR Ünitelerde tedavi, tanı veya deneysel araştırmalar gibi tıbbi alanlarda kullanılan termometre, tansiyon ölçme aleti ve radyasyondan korunma amaçlı paneller gibi alet ve ekipmanların içinde veya bünyesinde bulunan cıva, kadmiyum, kurşun içeren atıkları, Film banyoları, atılan kaplamalar Gümüş ve diğer ağır metalleri içeren x-ray filmler

25 TEHLİKELİ ATIKLAR BASINÇLI KAPLAR Ünitelerde tedavi, tanı veya deneysel araştırmalar gibi tıbbi alanlarda kullanılan gazları içinde bulunduran silindirleri, kartuşları ve kutularını kapsar. Nitröz oksit, uçucu halojene hidrokarbonlar, eter ve kloroform, oksijen, etilen oksit gibi gazların depolandığı gaz silindirleri, gaz kartuşları, aerosol kutuları.

26 TEHLİKELİ ATIKLAR Piller ( ) Aküler ( ) Florasan lambalar ( ) Kartuş ve tonerler ( ) Bilgisayar, monitör ve parçaları Kablo ( ) Yalıtım Malzemeleri ( ) Elektrikli ve Elektronik Ekipman ( ) Makina-Ekipman Parçaları ( ) Yağ Yakıt Filtreleri ( ) Hava Filtreleri, üstübü ( ) Anestezik gaz ambalajı, entübasyon tüpü, Airway Kontamine Ambalajlar ( )

27 TEHLİKELİ ATIKLAR Tehlikeli atıklar sağlam, sızmaya dayanıklı mavi atık varillerinde diğer atıklardan ayrı olarak biriktirilir. Atığın toplanmaya başlandığı tarihte atık ile ilgili bilgilerin yer aldığı etiket doldurularak varile yapıştırılmalıdır. Atıklar toplanmaya başladığı tarihten itibaren 180 gün dolmadan atık deposuna gönderilmelidir.

28 TEHLİKELİ ATIKLAR Atık varilleri 2/3 oranında doldurulmalı, kelepçeleri kapalı tutulmalıdır. Atıklar katı, sıvı, gaz özelliklerine ve türlerine göre ayrı varillerde biriktirilmelidir. Alevlenir maddeler oksitleyicilerden ayrı toplanır. Asitler bazlardan ayrı toplanır. Toksik atıklar diğer atıklardan ayrı toplanır Kanserojen, mutajen atıklar ayrı toplanır.

29 TEHLİKELİ ATIKLAR Ünite İçi Taşınması

30 ATIK ÜRETİCİLERİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Atık yönetim planını hazırlayarak sunmakla, Atıklarını kaynağında ayrı toplamak ve geçici depolamakla

31 ATIK ÜRETİCİLERİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Atıkları geçici depolamakla Geçici Atık Deposu Atık taşıma araçlarının kolaylıkla ulaşabileceği ve yanaşabileceği yerlerde ve şekilde inşa edilir. Hastane giriş ve çıkışı ve otopark gibi yoğun insan ve hasta trafiğinin olduğu yerler ile gıda depolama, hazırlama ve satış yerlerinin yakınlarına inşa edilemez.

32 ATIK ÜRETİCİLERİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Atıkları geçici depolamakla 440 m² kapalı alan Tıbbi atık deposu: 50 m² Tehlikeli atık deposu :53 m² Evsel atık deposu: 50 m² Geçici Atık Deposu

33 ATIK ÜRETİCİLERİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Atıkları ayrı toplamak ve geçici depolamakla Evsel atıklar hastanemizin farklı noktalarında yer alan, 11 adet yer altı konteynerinde toplanmaktadır. Bu konteynerler sayesinde evsel atıklar çevreye kötü görüntü ve koku yaymadan sağlıklı bir şekilde toplanmakta dır.

34 ATIK ÜRETİCİLERİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Atıkları ayrı toplamak ve geçici depolamakla Geçici Tıbbi Atık Deposu Kapı (dışa doğru açılan/sürmeli, turuncu renkli, amblem) En az iki günlük kapasite Tabanı ve duvarları sağlam, geçirimsiz, mikroorganizma ve kir tutmayan, temizlenmesi ve dezenfeksiyonu kolay bir malzeme ile kaplı Soğutma tertibatı (+4 ºC) Yeterli aydınlatma ve pasif havalandırma

35 ATIK ÜRETİCİLERİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Atıkları ayrı toplamak ve geçici depolamakla Geçici Tıbbi Atık Deposu ve konteyner temizliği Tıbbi atıkların konulduğu bölmenin temizliği ve dezenfeksiyonu kuru olarak yapılır. Bölme atıkların boşaltılmasını müteakiben temizlenir, dezenfekte edilir ve gerekirse ilaçlanır.

36 ATIK ÜRETİCİLERİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Atıkları geçici depolamakla Atık kodlarına göre gruplandırılmış tehlikeli atık varilleri Atık floresanlar

37 ATIK ÜRETİCİLERİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Ürettiği atıklar için kayıt tutmak, uygun ambalajlama ve etiketleme yapmakla, Ambalaj Atık; % 6,5 Hastanemizin Atık Dağılımı Tehlikeli Atık; %2 Tıbbi Atık; % 18.5 Evsel (Genel) Atık; % 73 Harcamaları karşılamakla, 2014 yılı atık miktarları kg tıbbi atık kg tehlikeli atık kg ambalaj atığı (cam, kağıt, plastik, metal) 219 kg atık pil kg bitkisel atık yağ

38 ATIK ÜRETİCİLERİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Atıklarını izin/çevre lisansı almış atık işleme tesislerine göndermekle, Ünitelerden toplanarak geçici atık deposuna getirilen tıbbi atıklar anlaşmalı lisanslı kuruluşun kapalı kasa araçlarıyla alınarak sterilizasyon tesisine götürülür. Tıbbi atıklar önce basınçlı buhar ile otoklavlanarak sterilize edilir daha sonra granül hale getirilerek deponi alanına gönderilir.

39 ATIK ÜRETİCİLERİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Atıklarını izin/çevre lisansı almış atık işleme tesislerine göndermekle, Ünitelerden alınarak geçici atık deposuna getirilen tehlikeli atıklar anlaşmalı lisanslı firmanın lisanslı araçları ile Tehlikeli Atık Ara Depolama tesisine taşınmaktadır. Burada kodlarına göre paletlerde paketlenmektedir. Yakılarak imha edilebilecek olanlar tehlikeli atık yakma lisanslı tesise yakılmak üzere gönderilir. Diğerlerinin ise geri kazanım işlemlerinden birine tabi tutuluncaya kadar depolanması sağlanır.

40 ATIK ÜRETİCİLERİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Çalışanlarının eğitimini sağlamakla, sağlık ve güvenlik ile ilgili her türlü tedbiri almakla,

41 ATIK ÜRETİCİLERİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ Personel hijyen ve temizliği Tıbbi atıkların yönetimiyle görevli personelinin özel giysilerini, eğitimini sağlamakla, sağlık ve güvenlik ile ilgili her türlü tedbiri almakla yükümlüdür.

42 TEŞEKKÜRLER Çevre Müh. Çiğdem BÜYÜKTOPÇU E.Ü. Tıp Fakültesi Hastanesi Çevre Yönetim Birimi Tel: