BĐTKĐ KORUMA MAKĐNELERĐ

Transkript

1 BĐTKĐ KORUMA MAKĐNELERĐ

2 Bu eğitim modülü Avrupa Birliği Hayat Boyu Öğrenme Programı Leonardo da Vinci Yenilik Transferi Projeleri kapsamında desteklenen, Kırsal Alanda Çalışanlar için Daha Güvenli Tarım - Safer Agriculture For Employees in Rural - SAFER projesi için üretilmiştir. Koordinatör: Ondokuz Mayıs Üniversitesi-OMÜ Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümü Türkiye Ortaklar: Federacion Agroalimentaria de Comisiones Obreras-CCOO Đspanya Asesoria Declerq SL Estudios Europeos Đspanya Ente Nazionale per la Meccanizzazione Agricola-ENAMA Đtalya Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Uluslararası Tarımsal Eğitim Merkezi Müdürlüğü-UTEM Türkiye Ankara Üniversitesi -AÜ Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümü Türkiye Türk Tarım Alet ve Makineleri Đmalatçıları Birliği-TARMAKBĐR Türkiye Türkiye Ziraat Odaları Birliği-TZOB Türkiye Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü-TÜGEM Türkiye 2

3 Bu çalışmada; yerleştirme, çalıştırma, ayarlama, bakım, temizleme, onarım, taşıma işlerini yapan tarım makinesi kullanıcıları ve bu işlerin yapılması sırasında etkilenen diğer şahısların iş güvenliği ile ilgili karşılaşabilecekleri durumlarda yapılması gerekenler ile makinelerin güvenli imalatı ve kullanıcılara iletilmesi açısından uyulması gereken kurallar açıklanmaya çalışılmıştır. Tarım makinelerinde iş güvenliği ve kazalarla ilgili istenmeyen durumları sergileyen görsel bilgilerden hem olumsuz örneklerin edinilmesi ve içselleştirilmesindeki rolü hem de marka imajını zedelememek adına özellikle kaçınılmıştır. Bu eğitim modülündeki bilgiler ve bunlar esas alınarak üretilen bilgi kartları, video ve animasyonlara, adresinden ulaşılabilir. Bu projeye ait eğitim modül ve materyallerinin tamamı ya da bir kısmı proje yasal sahibi Ondokuz Mayıs Üniversitesi nin yazılı izni alınmadan çoğaltılamaz, başka internet sitelerinde yayınlanamaz Proje materyallerini edinmek için; Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Makineleri Bölümü Kurupelit-Samsun adresi ile temasa geçilebilir. 3

4 ĐÇĐNDEKĐLER A. GENEL BĐLGĐ B. TANIM VE FONKSĐYON C. TEMEL ĐŞLEMLERDE RĐSK DEĞERLENDĐRMESĐ 1. Makinenin Hazırlanması 1.1. Makinenin traktöre bağlanması 1.2. Kuyruk mili bağlantısının yapılması 1.3. Makineyi traktörden ayırma 2. Depoyu Doldurma ve Boşaltma 3. Ayarlama 4. Pülverizatör ile Çalışma 5. Hareket Etme ve Taşıma 6. Temizleme ve Bakım D. GENEL TEKNĐK AÇIKLAMALAR 1. CE Đşareti 2. Tanıtım Plakası 3. Resim Yazılar 4. Kullanma Kılavuzu 5. CE Uygunluk Beyanı Ek I. Traktör pülverizatör kombinasyonunun stabilite durumu Ek II. Pülverizatörlere uygulanabilecek güvenlik işaretlemelerine ilişkin örnekler KAYNAKLAR 4

5 BĐTKĐ KORUMA MAKĐNELERĐ Türkiye de bitki koruma makineleri içerisinde tarla, bağ-bahçe ve sırt pülverizatörleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu nedenle, oluşturulan modüle tozlayıcılar, sisleyiciler, toprak aplikatörleri, kendi yürür pülverizatörler ile ilaçlama yapan uçak ve helikopterler dahil edilmemiştir. A. GENEL BĐLGĐ Pülverizatörler, etkili maddeyi, taşıyıcı bir sıvı ile karışmış olarak damlalar halinde hedef yüzeylere ileten bitki koruma makineleridir. Pülverizatörler aşağıdaki şekilde sınıflandırılır; 1) Tarla pülverizatörleri: Tarla bitkilerine pestisit, gübre ve yabancı ot ilaçlarını uygulayan makinelerdir. 2) Bağ-Bahçe pülverizatörleri: Daha çok meyve bahçelerinde kullanılan, pestisit, gübre ve bitki düzenleyicileri uygulayan makinelerdir. 3) Sırtta veya elde taşınır pülverizatörler: Đlaçlanacak alanın küçük ya da arazi yapısının uygun olmadığı koşullarda kullanılan makinelerdir. Tarla ve bağ-bahçe pülverizatörleri, traktöre asılır ya da çekilir tipte bağlanabilir (Şekil 1 ve 2). Đlaçlama makinelerine hareket, traktör kuyruk milinden mafsallı mil ile ya da hidrolik transmisyon ile sağlanır. Şekil 1. Asılır tip pülverizatör Şekil 2. Çekilir tip pülverizatör 5

6 B. TANIM VE FONKSĐYON Bu makinelerin fonksiyonu esas olarak iki şekilde mümkündür; a) Hidrolik (mekanik) Pülverizasyon: Bu pülverizasyonda, sıvı ilaç karışımı pompa tarafından basınçlandırılarak, farklı tipteki memelere gönderilip küçük damlacıklar halinde pülverize edilmektedir. Bu makineler iki şekilde fonksiyonunu yerine getirebilir. Đlk durumda yeterli kinetik enerji kazandırılan damlacıklar hedef yüzeye doğrudan ulaştırılırken, ikinci durumda damlacıklar bir fan tarafından sağlanan hava akımı yardımıyla hedef yüzeye iletilirler. b) Pnömatik Pülverizasyon: Bu pülverizasyonda sıvı ilacın damlalar şeklinde parçalanması ve oluşan damlaların hedefe taşınması pnömatik etki ile sağlanır. Sıvı ilaç ince bir boru veya hortumla hava akımının geçtiği kanalın içine iletilir. Bir vantilatör tarafından sağlanan hava akımı, hava kanalı çıkış ağzında sıvı ile karşılaşır. Çıkış ağzındaki daraltılmış kısımda (venturi bölgesi) oluşan alçak basınç, sıvının hava içine akışını sağlar ve sıvı damlalar halinde parçalanarak hedef yüzeylere taşınır. Sonuç olarak, pülverizatörler aşağıdaki temellere göre sınıflandırılabilir: - Hidrolik pülverizasyon (Şekil 3a), - Yardımcı hava akımlı hidrolik pülverizasyon (Şekil 3b ve 3c), - Pnömatik pülverizasyon (Şekil 4), a b c Şekil 3. Hidrolik ve yardımcı hava akımlı hidrolik pülverizasyon Şekil 4. Pnömatik pülverizasyon 6

7 Depo: Genellikle korozyona dayanıklı fiberglas ve polietilen malzemeden kalıpla şekil verilerek yapılmaktadırlar. Temizleme ve karıştırma işlemlerinin kolay yapılabilmesi için köşeleri yuvarlatılmıştır. Her bir tankın üst kısmında doldurma işlemleri ve pülverizatörün temizlenmesi için geniş bir kapak, alt kısımda ise boşaltma için daha küçük bir kapak kullanılmaktadır. Depo içerisinde işlem süresince ilacın homojenliğinin sağlanması için bir karıştırıcı bulunmaktadır. Karıştırma işlemi hidrolik, mekanik ya da pnömatik olarak yapılabilir. Hidrolik karıştırmada pompa tarafından basınçlandırılan sıvı ilacın bir kısmı ayrı bir boru ile depoya geri gönderilmektedir. Mekanik karıştırmada ise genellikle deponun dip kısmına yakın yerleştirilmiş ve üzerinde kanatlar bulunan bir milden yararlanılmaktadır. Pnömatik karıştırma hava akımlı pülverizatörlerde bulunur. Vantilatörün sağladığı basınçlı havanın bir bölümü ayrı bir kanalla depoya geri gönderilir. Ülkemizde, yaygın olmamakla birlikte, su deposu ve ilaç deposunun ayrı olduğu pülverizatörler de bulunmaktadır. Bu tip pülverizatörlerde karıştırma işlemi ilaç uygulamasından hemen önce yapılır ve böylece su ile karıştırılmayan kimyasal ilaç ziyan olmaz. Pülverizatörlerde, operatör kullanımı için mutlaka 15 l kapasiteli bir temiz su deposu bulunmalıdır. Bazı modellerde, pülverizatör temizliğinde kullanılmak üzere ayrı bir temiz su deposu da bulunabilir. Pompa: Pompa görevi, pülverize edilecek karışımın basınçlandırılmasını sağlamaktır. Pnömatik sistemlerde bulunan pompa sadece karıştırma işlemi için kullanılmaktadır. Sıvı sirkülasyon hattı: Bu hatta, metal ve plastikten yapılmış boru ve hortumlar, ayar düzenekleri, dağıtma vanaları ve filtreler yer almaktadır. Dağıtma vanaları sıvı akışını yönlendirmek ya da kesmek için kullanılır. Filtreler genellikle doldurma kapağında, pompadan önce ve pülverizasyon hattında yer almaktadırlar. Filtreler genellikle mesh ölçüsüne sahip ağlardan oluşmaktadır. Taşıyıcı sistem: Makine kategorisine göre farklılık göstermektedir. Hidrolik pülverizatörlerde, borular ve memelerin üzerine bağlandığı bum sistemi yatay ya da düşey olarak yerleştirilebilir. Aynı makineler elle kumanda edilen püskürtme tabancasına da sahip olabilir. Pnömatik pülverizatörlerde ise, sıvıyı taşıyan hortumlar hava akımı için kullanılan ana borunun içerisine yerleştirilmiştir. Memeler: Pülverizatörlerde sistemin en sonunda bulunan ve ilacın dış ortama huzme şeklinde çıkmasını sağlayan parçaya meme adı verilir. Bunlar, basınç enerjisi, hava akımı, merkezkaç kuvvetin sağladığı enerji, ısı enerjisi ve elektrostatik-elektrodinamik 7

8 enerji ile çalışabilirler. damlacıklar oluşturulur. Memenin şekil ve ölçüsüne göre farklı büyüklüklerde Uygulamada sıklıkla kullanılan basınç enerjisi ile çalışan memeler (hidrolik memeler) hüzme şekline göre konik hüzmeli ve yelpaze hüzmeli olarak iki tiptedir. Her iki meme tipinde de iç kısımda ilacın yer aldığı bir odacık ve çıkış ağzında ölçüsü genel olarak 0.6 ile 2 mm arasında değişebilen bir çıkış deliği bulunmaktadır. Hava akımı devresi: Hava akımıyla pülverizasyon yapan makinelerde bulunmaktadır. Hava akımı, hareketini traktör kuyruk milinden alan bir vantilatör (aksiyal ya da radyal vantilatör) vasıtasıyla oluşturulmaktadır. Kapasiteleri, makine ve pülverizasyon sistemlerine göre olduğu kadar sıvı akış hızına da bağlı olarak değişkenlik göstermektedir. Bu sistemler, aynı zamanda yardımcı hava akımlı pülverizatörlerde bulunmaktadır. Yardımcı hava akımı kullanılan sistemlerde dağılım tekdüzeliği iyileşmekte ve sürüklenme azalmaktadır. Kumanda ve ayar düzenekleri: En önemli olan manometre olup pompa çıkışında ya da memelerin bağlı olduğu bar üzerinde yer alabilir. Yapılan ilaç uygulamasının güvenilirliği büyük ölçüde manometrelerin kalibrasyonu ve doğruluğuna bağlıdır. Diğer düzenekler, hektara atılan sıvı ilaç miktarını ya da kapasite, basınç ve makinenin ilerleme hızı arasındaki oranı optimize etmektedir. Bu optimizasyonlara, DPM (motor devir sayısına bağlı çıkış) ya da DPC (sabit basınç düzenleyici) gibi mikro hesaplayıcıların yüklü olduğu sistemlerle de ulaşılabilir. Sonuç olarak, bu makineler operatörlerin ilaç ile temasını önlemek ve çevre koruma açısından damla koruma sistemleri (güvenlik) ile donatılmışlardır. 8

9 C. TEMEL ĐŞLEMLERDE RĐSK DEĞERLENDĐRMESĐ Temel işlemler, makinelerin kullanımından önce ve sonra mutlaka yapılmalıdır. Bu operasyonlar şu şekilde sıralanabilir: 1. Makinenin hazırlanması (Makinenin traktöre bağlanması, makinenin güç aktarma ünitesine bağlanması, makinenin traktörden ayrılması), 2. Depoyu doldurma ve boşaltma, 3. Ayarlama ve kalibrasyon, 4. Pülverizatör ile çalışma, 5. Hareket etme ve taşıma, 6. Temizlik ve bakım. Bu kılavuz kendi yürür makineleri karayolunda dolaşım esaslarını tanımlamamaktadır. Genel olarak kendi yürür makine kullanıcıların uyması gereken kurallar şunlardır: a. Makinelerin çalışma sahası içinde dolaşımı için gerekli olan kurallara uymak, b. Kendi yürür makinelerin etrafında bulunan çalışanların yaralanma riskini engellemek için gerekli çalışma kurallarına uymak, c. Tarım makineleri (örneğin traktörler) ile tarım işçilerini taşımak sadece özel olarak bu amaçla ayrılmış güvenli yer varsa mümkündür. Aynı zamanda bir işin yapılması gerekiyorsa, makinenin çalışma hızı uygun olmalıdır. Bir veya daha çok işçi taşınabilen hareket eden iş ekipmanlarının normal çalışma koşullarında devrilme riskini azaltma zorunluluğu nedeniyle: a. Ekipmanın 90 0 den fazla devrilmesini önleyecek bir koruyucu yapı yerleştirilmelidir, b. veya, makinenin tamamıyla devrilmesi durumunda, makine tam olarak devrildiğinde makine tarafından taşınan kişi etrafında yeterli güvenlik bölgesi kalmasını garanti altına alacak bir yapı bulunmalıdır, c. veya, buna eşdeğer emniyeti garanti eden bir donatıma sahip olmalıdır. Yukarıda adı geçen koruyucu yapılar iş ekipmanı ile bütünleşik yapılar olabilir. Ekipman devrildiğinde, operatör için ekipmanla toprak arasında sıkışma riski varsa, makineye yuvarlanmaya karşı koruyucu yapı (ROPS) monte edilmiş olmalıdır. 9

10 1. Makinenin Hazırlanması 1.1. Makinenin traktöre bağlanması Ekipmanın traktöre bağlanması asılır tip pülverizatörlerde üç nokta askı sitemi ile çekilir tiplerde ise oynar başlı çeki oku ile sağlanmaktadır. Bağlantı uyumluluğu (TS 660 kategorileri 1, 2, 3) kontrol edilmelidir. Ayrıca taşıma ve çalışma sırasında salınımlardan kaçınmak için ekipmanın üç yönde de bağlantıları kontrol edilmelidir (Şekil 5). Şekil 5. Taşıma ve çalışma sırasında salınımlardan kaçınmak için ekipmanın üç nokta bağlantı noktası ayarı Risk Düzenleme Çözüm Pülverizatör, makine-traktör ikilisinin dengesizliğine neden olabilecek sarsıntı ve titreşimlerden sakınılacak şekilde kurulmalıdır. Bağlantı sırasında, makinenin dengesizliğinden kaynaklanan operatör ezilmetehlikesi. TS ISO TS EN ISO Bağlantı yapılmadan önce, kuyruk mili bağlantısı kavramasının boşta olduğu kontrol edilmelidir, mümkünse motor stop edilmeli ve anahtar çıkartılmış olmalıdır. Makinin tehlikeli noktaları doğru tehlike işaretleri ile donatılmalıdır. Daima kullanma kılavuzu takip edilmelidir. Bağlantı sırasında pülverizatörün devrilmesi ya da yer değiştirmesinden kaçınmak için makine uygun destekleme tertibatı ile donatılmalıdır. Tarktör-pülverizatör ikilisinin stabilitesi kontrol edilmelidir (Ek I). 10

11 Basınç altında akışın kontrolü. TS EN 982 TS EN ISO TS EN 982 Bağlama hatalarını önlemek için makinenin hızlı bağlantı (quick coupling) ile yağ borusu ağızları tanıtım kodları ile donatılmalıdır. Hidrolik borular kırılma durumunda sıvı kaçaklarını önlemek için muhafaza altına alınmalıdır Kuyruk mili bağlantısının yapılması Traktörden pülverizatöre güç iletimi genellikle bir mafsallı mil ile yapılmaktadır (Şekil 6). Mafsallı mil (CE işareti taşıyan), kuyruk mili ve makineye, dönü yönüne dikkat edilerek doğru bir şekilde bağlanmalıdır. Ayrıca; tutma kancası (zincir için), muhafazanın dönmesini engellemek için uygun bir noktaya bağlanmalıdır (Şekil 7); çalışma sırasında, teleskobik borular, maksimum uzunluklarının en az 1/3 kadar birbirini örtmelidir (Şekil 8); Şekil 6. Traktör ile pülverizatör arasındaki güç aktarımı için mafsallı mil bağlantısı Şekil 7. Mafsallı mil, üzerinde işaretli bulunan dönü yönüne dikkat edilerek kuyruk miline bağlanmalı ve muhafazanın dönmesini engellemek için bir zincir ile sabitlenmelidir. 11

12 Şekil 8. Her tür çalışma pozisyonunda, teleskobik borular, maksimum uzunluklarının en az 1/3 kadar birbirini örtmelidir. Mafsal açısı imalatçısının belirttiği değerden fazla olmamalıdır. Her durumda mafsallı mil traktör-pülverizatör ikilisine uygun olmalı ve sadece imalatçının uygun gördüğü şekilde değişiklik yapılmalıdır. Makine, mafsallı mil traktör kuyruk milinden ayrıldığı zaman taşınması için uygun bir taşıyıcı ile donatılmalıdır. Risk Düzenleme Çözüm Mafsallı mil tüm uzunluğunca ve mafsallı TS EN ISO 5674 Yetersiz mafsallı mil muhafazası nedeniyle dolaşma, sürüklenme, sarılma. TS EN ISO bağlantı bölümlerinde uygun muhafaza kullanılmalıdır. Bağlantı parçaları ve muhafazada her hangi bir kırılma olmamalıdır. Pülverizatör üzerindeki muhafaza mafsallı mili en az 50 mm örtecek uzunlukta olmalıdır. Makine, mafsallı mil muhafazasının dönmesini engellemek için kullanılan sabitleme elemanını (örneğin zincirler) tutacak uygun bir kanca ile donatılmalıdır Makineyi traktörden ayırma Makine traktörden sert ve düz bir zemin üzerinde ayrılmalıdır. Risk Düzenleme Çözüm Makinenin traktörden ayrılması sırasında makinenin kararsızlığı nedeniyle operatörün ezilmesi. TS EN ISO TS EN ISO Gerek duyuluyorsa makinenin devrilmesinin önlenmesi için uygun bir destek düzeneği ile donatılması ve destek ayağının yere yaptığı basıncın 400 kpa dan az olması kontrol edilmelidir (Şekil 9). Çekilir tip makineler kazara oluşacak hareket etmenin önüne geçmek için bir tekerlek durdurma sistemine sahip olmalıdır (Şekil 10). Makine traktörden ayrıldığında sert bir zeminde her yönde 8,5 derecede kararlı kalmalıdır. 12

13 Şekil 9. Kazara olacak devrilmeleri önlemek için destek tertibatı Şekil 10. Pülverizatörün kazara hareketini engellemek için takoz 2. Depoyu Doldurma ve Boşaltma Pülverizatörler genellikle depo doldurma sistemi ile donatılmışlardır. Bu sistemler enjektör ya da yardımcı bir santrifüj pompa şeklindedir. Bunlar, suyu su kaynağından direk olarak çekerler ve suyun kirlenmesini önlemek için su kaynağına geri dönmesine engel olurlar. Deponun doldurulması ayrıca, doğrudan çiftlikte, yüksek miktarlar için basınçlı su borularıyla, hızlı doldurmaya olanak sağlayan kaldırılabilir depolarla, ayrı bir pompa ile doldurulan yardımcı büyük depolar ile sağlanabilir (Şekil 11). Şekil 11. Deponun su ile doldurulması 13

14 Sıvı ile temas Risk Düzenleme Çözüm TS EN 907 TS 4077 ISO 5681: Pülverizatörler bir ilaç aktarma düzeneği ile donatılmalıdır. Eğer böyle bir düzenek yoksa doldurma ağzı yerden ya da operatörün kullandığı platformdan itibaren 1500 mm den daha yukarda olmamalıdır. Bu ağzın depo kenar kısmından olan en yüksek yatay mesafesi 300 mm olmalıdır (Şekil 12). Depoyu doldurmak için kullanılan emme hortumları suyun depodan doldurma düzeneğine geri kaçışına izin vermeyecek şekilde tasarlanmış olmalıdır. Çapı 400 mm den büyük silindir biçimli ve ölçüleri 400x300 mm den büyük dikdörtgen biçimli depo doldurma ağızları, sadece alet kullanılarak sökülebilen ızgara ile donatılmış olmalıdır. Sıvı seviyesi doldurma ve boşaltma sırasında operatör tarafından açıkça görülebilmelidir (Şekil 13). Basınçlandırılmamış her depo, doldurma ve boşaltma sırasında depo içinde basınç dengelenmesini sağlayacak bir düzeneğe sahip olmalıdır. Operatör, daima sıvı karışım ile temasa karşı korunmuş olmalıdır. Özellikle operatör depoyu boşaltırken; boşaltma ağzı herhangi bir alet kullanılmadan kolayca açılabilmeli (örneğin basit bir musluk ile) ve ilaçlı sıvının akışı operatörden uzağa doğru olmalıdır. Pülverizatörler, operatörün kullanımı için en az 15 l kapasiteli temiz bir su deposuna sahip olmalıdır. Bu depo, makinelerin diğer parçalarından tamamen ayrılmış olmalı ve devamlı basılmaya ihtiyaç göstermeyen bir musluğa sahip olmalıdır (Şekil 14). Şekil 12. Doldurma ağzının yerden ya da platformdan olan yüksekliği ve depo kenarına olan uzaklığı (mm) (TS EN 907) 14

15 Şekil 13. Sıvı seviyesi doldurma ve boşaltma sırasında operatör tarafından açıkça görülebilmelidir. Şekil 14. Pülverizatörler, operatörün kullanımı için en az 15 l kapasiteli temiz bir su deposuna sahip olmalıdır. 3. Ayarlama Etkili pestisit uygulaması için, ekipmanın doğru olarak seçilmesinin yanı sıra mekanik ya da güç iletimi ile bumların açılması ya da kapanmasını da içeren (Şekil 15), doğru ayarlamaların yapılması (çalışma basıncı, memeler, püskürtme bumu vb) gereklidir. Şekil 15. Bumların elle katlanması/açılması 15

16 Mekanik ayarlamalar söz konusu olduğunda aşağıdaki kurallar uygulanmalıdır: Risk Düzenleme Çözüm Motoru kapat ve anahtarı çıkart. Makinenin en tehlikeli parça ve komponentleri TS ISO yakınında tehlike uyarıları kullanılmalıdır. Daima kişisel koruyucu ekipman (KKE) kullan, daima kullanma kılavuzunu uygula. Ezilme, pülverizatörün düşmesi ya da hareket etmesi nedeniyle pülverizatör ile traktör arasında sıkışma tehlikesi. TS EN 907 Elle katlanabilen ve açılabilen püskürtme kolları, en yakın mafsaldan en az 300 mm uzaklıkta yerleştirilmiş iki tutamak ile teçhiz edilmiş olmalıdır. Uygun biçimde tasarlanmış ve açıkça tanımlanmış olan tutamaklar, püskürtme kolunun ayrılmaz bir parçası durumunda olabilir. Püskürtme kolunun yükseklik ayarı için gerekli kol kuvveti 250 N nu geçmemelidir. Püskürtme kolunu aşağıya doğru en büyük düşme hızı 10 mm/s ile sınırlayan bir tertibat bulunmalı veya zemin ile püskürtme kolları arasındaki mesafeyi 500 mm olarak sınırlayan bir tertibat bulunmalıdır. Püskürtme kolu yükseklik ayarı bir vinç yardımı ile yapılıyorsa, bu vinç püskürtme kolları ağırlığının en az 1,3 katı ağırlığı sürekli olarak taşıyabilmeli ve otomatik bir durdurma tertibatına sahip olmalıdır. Vinç, zeminden veya bir platformdan çalıştırılabilmeli ve zemin ile bum arasındaki minimum mesafeyi koruyacak bir donanıma sahip olmalıdır. 16

17 Hidrolik ayarlamalar konusunda aşağıdaki kurallara uyulmalıdır: Risk Düzenleme Çözüm Tüm kumandalar açıkça görünebilir, algılanabilir ve uygun etiketlerle belirginleştirilerek uygun konuma yerleştirilmeli, tehlikeli pozisyonlardan kaçınılmalıdır. Ezilme, pülverizatörün düşmesi ya da hareket etmesi nedeniyle pülverizatör ile traktör arasında sıkışma tehlikesi. TS EN 982 TS EN 907 TS EN ISO Sistemin her bir parçası normal çalışma koşullarından daha büyük basınçlara karşı korunmalı ve tasarlanmalıdır (yüksek basınç koruma valfi vb). Herhangi bir kaçak (iç ya da dış) tehlikeye neden olmamalıdır. Sistem, komponenetlere kolay ulaşacak şekilde tasarlanmalı ve imal edilmeli ve ayarlamalar güvenli olarak yapılabilmelidir. Püskürtme kolları yükseklik ayarının bir güç kaynağı kullanılarak yapılması durumunda, güç kaynağının kumandası kendiliğinden eski konumunu alan tipte olmalı ve operatör aynı zamanda kumandaya kabinden de kumanda edebilmelidir. Püskürtme kolunu aşağıya doğru en büyük düşme hızı 10 mm/s ile sınırlayan bir tertibat bulunmalı veya zemin ile püskürtme kolları arasındaki mesafeyi 500 mm olarak sınırlayan bir tertibat bulunmalıdır. Bu minimum yüksekliği daha da azaltmak ancak isteğe bağlı olarak mümkün olmalıdır. Bir kilitleme tertibatı ile püskürtme kollarının düşey konumu sabitleştirilmelidir. Bu kilitleme tertibatı doğrudan silindire bağlı olmayan bir hidrolik valf ise, valften silindire kadar olan devre elemanlarının patlama basıncı, müsaade edilen çalışma basıncının 4 katı olmalıdır. Kumandalar, makine ve komponenetlerinin hareketini gösteren sembollerle donatılmalıdır. 17

18 4. Pülverizatör ile Çalışma Pestisit uygulanması sırasında işlemler dikkatli bir şekilde gerçekleştirilmelidir (Şekil 16). Bu bölümde belirtilen risklerden sakınmak için önerilen çözümler aşağıdaki tabloda verilmektedir: Şekil 16. Çalışma pozisyonunda bumlu tarla pülverizatörü Risk Düzenleme Çözüm Dişliler, kasnaklar, dişli çarklar vb diğer dişli çark parçaları koruyucu muhafazalarla kapatılmalıdır ya da uygun kapatıcılarla bunlara erişilmesi önlenmelidir. Makinenin çalışan organları ya da bu alanlar olası risklere Fırlayan nesneler ve karşı muhafaza altına alınmalı, izole edilmeli hareketli parçalarla TS EN ISO ya da güvenlik tertibatları ile donatılmalıdır. temas (vantilatör). Makine işlevini yaparken fırlayabilecek nesne ve parçalara karşı kapatılmalı ya da muhafaza altına alınmalıdır. TS EN ISO TS EN ISO TS ISO Makinenin hareketli parçaları, herhangi bir temas riskini ortadan kaldırmak için sabit muhafazalarla kapatılmalıdır. Bu muhafazalar kendi başlarına tehlikelere neden olmamalıdır. Fırlayan nesnelerin neden olacağı risklere karşı makine üzerine yerleştirilecek resim yazılarla dikkat çekilmelidir. 18

19 Operatörün sıvı ilaç karışımı ile teması. TS EN 907 TS EN ISO TS EN 907 TS ISO TS EN 907 TS ISO Vantilatör, çalışma sırasında operatörün yaralanmasını önlemek için herhangi bir yabancı materyalin fırlamasını engelleyecek konumda yerleştirilmeli ya da muhafaza altına alınmalıdır. Vantilatör girişi TS EN ISO Madde ve 6 daki çizelgelere uygun olarak kapalı ve delikli sabit muhafazalarla korunmalıdır. (Şekil 17 ve Tablo 1). Vantilatör ve pompa bağımsız bir kumanda ile çalıştırılamıyorsa, operatör bunlara elle kumanda edebilmelidir. Operatörün pestisite maruz kalmasını ve olası kaçakları önlemek için ilaçlı sıvı ileten horum ve bağlantılar, çarpmalara karşı uygun boyutlarda koruyucu altına alınmalıdır. Basınç altında çalışan hortumların üzerine izin verilen basınç değeri uzun süre kalıcı olacak şekilde yazılmalıdır. Đzin verilen hortum ve bağlantı parçalarının basıncı, en azından imalatçının belirttiği maksimum devre basıncına eşit olmalıdır. Basınçlı sıvının neden olacağı olası yaralanma risklerine karşı makine üzerine yerleştirilecek resim yazılarla dikkat çekilmelidir. Püskürtme bumu önde olan kendi yürür pülverizatörler, operatörü püskürtülen sıvı ilaç hüzmesinden korumak için, bir kabinle donatılmalıdır. Ya da sürücü oturağı ön bumun maksimum çalışma yüksekliğinden 1000 mm yüksekte olacak şekilde yerleştirilmelidir (EN 25353:1988 standardı 3. Paragraf). Operatör, çalışma sırasında kumanda kollarını sürücü oturağından kontrol edebilmelidir. Elle çalıştırılan püskürtme elemanları (örneğin püskürtme tabancası) kazara olacak kaçakları önleyecek şekilde tasarlanmış olmalıdır. Elle çalıştırılan püskürtme elemanları için, kilitleme kapalı durumda mümkün olmalı, ancak açık durumda kilitlenmemelidir. Đlaçlamayı durdurma kumandası devreye girdiğinde, her bir püskürtme memesinden damlayan sıvı miktarı 5 dakikalık süre içinde 2 ml yi geçmemelidir. Bu durumu doğrulamak için yapılacak ölçme işlemi, püskürtme kollarına sıvı akışı durdurulduktan 8 s sonra başlatılmalıdır. Pülverizatörler, operatörün kullanımı için en az 15 l kapasiteli temiz bir su deposuna sahip olmalıdır. Bu depo, makinelerin diğer parçalarından tamamen ayrılmış olmalı ve devamlı basılmaya ihtiyaç 19

20 TS EN 907 göstermeyen bir musluğa sahip olmalıdır. Sıvı ilaç karışımına temas riskine karşı makine üzerine yerleştirilecek resim yazılarla dikkat çekilmelidir. Depo toplam hacmi, depo anma hacminden en az % 5 daha büyük olmalıdır. Depo kapağı, makineye bağlı kalmalı, kapalı pozisyonun devamlılığını sağlayacak bir düzeneğe sahip olmalı (örneğin vidalı kapak gibi) ve ilaç karışımını sızdırmayacak özellikte olmalıdır (Şekil 18). Basınç hattında, imalatçı tarafından belirtilen maksimum basıncın % 20 sinden fazla basınç yükselmesini önlemek için bir emniyet valfi bulunmalıdır. Emniyet valfinin ayarı yetkili olmayan kişilerin müdahalesine karşı korunmuş olmalıdır. Emniyet valfinin çalışması, sıvı sızıntısına ya da damlamasına neden olmamalıdır. (Santrifüj pompalı pülverizatörlerde, pompanın en büyük basınç verimi, basınç hattında izin verilen basıncın % 20 sini aşamayacağı için, bu kurallar uygulanmaz). Pülverizatörde bir basınç göstergesi olmalıdır (Şekil 19). Çalışma basıncı sürücü oturma pozisyonunda, sürücünün başını ya da omzunu çevirmesiyle açıkça okunabilmelidir. Analog manometrenin çapı; basınç göstergesi operatörün ulaşabileceği bir noktada ise, kontrol paneline bağlı ve içerde is ve pülverizatör ile traktör arasında ise 63 mm, diğer durumlarda 100 mm olmalıdır. Đzin verilen basınç değeri, gösterge üzerinde kırmızıçizgi ile belirtilmelidir. Manometre, herhangi bir kaçak ya da patlama durumunda operatör için risk oluşturmayacak şekilde imal edilmeli ya da yerleştirilmelidir. 20

21 Şekil 17. Vantilatör kanatları ile kazara teması önlemek için kullanılan ızgara şeklinde koruyucu Şekil 18. Depo kapağı, makineye bağlı kalmalı, kapalı pozisyonun devamlılığını sağlayacak bir düzeneğe sahip olmalı (örneğin vidalı kapak gibi) ve ilaç karışımını sızdırmayacak özellikte olmalıdır. Şekil 19. Çalışma basıncının kontrolü için manometre 21

22 Tablo 1. Koruma ızgarası ölçüleri (TS EN ISO ). Vücut uzvu El Şekil Güvenlik mesafesi sr (mm) Açıklık şekli 2 Yarık Kare Daire 12<e< >120 >120 20<e< >120 10<e< <e< >120 (1) Bu tablodaki uzaklıklar normal açıklıklara ait güvenlik mesafelerini (sr) verir. Yeşil renkli değerler 14 yaş ve yukarısındaki kişiler için, mavi renkli olanlar ise 3-14 yaş arasındaki kişiler içindir. (2) e boyutu; kare açıklığın bir kenarını, yuvarlak açıklığın çapını, yarık biçimli açıklığın ise dar yerini gösteren değerdir. (3) Yarık açıklığı, 65 mm veya daha küçük olduğunda, başparmak elin ileriye doğru hareketine engel olarak durdurucu olarak etki edebilir ve güvenlik mesafesi 200 mm ye kadar azaltılabilir. (4) Yarık açıklığı, 40 mm veya daha küçük olduğunda, başparmak elin ileriye doğru hareketine engel olarak durdurucu olarak etki edebilir ve güvenlik mesafesi 120 mm ye kadar azaltılabilir. 5. Hareket Etme ve Taşıma Asılır makinelerde, herhangi bir işleme başlamadan önce her üç yönde makinenin kaymadan dengeli bir şekilde durduğu kontrol edilmelidir. Yana doğru katlama tertibatları olan pülverizatörler, mekanik ya da hidrolik kilit sistemi (Şekil 20) ile donatılmalıdır. Gerek görülüyorsa, otoyolda dolaşım için yanal ölçüyü gösteren bir işaretleme bulunmalıdır. 22

23 Şekil 20. Çekilir tip pülverizatör, taşıma için yana doğru katlama pozisyonu Risk Düzenleme Çözüm Makine, çarpma ve titreşimin neden olacağı stabilite bozulma durumlarını engelleyecek şekilde tasarlanmalı ve çalıştırılmalıdır. Makinenin hareketli parçaları nedeniyle ezilme tehlikesi. TS EN ISO TS ISO TS EN 907 TS EN ISO Makine (ve elemanları, parçaları vb), fonksiyonunu yerine getirirken stabilitesi, operatörü devrilme, düşen nesneler ve yer değiştirmeye karşı koruyacak şekilde tasarlanmalı ve çalıştırılabilmelidir. Makinenin ve parçalarının olası düşmelerinden kaynaklı ezilmelere karşı makine üzerine yerleştirilecek resim yazılarla dikkat çekilmelidir. Püskürtme bumları, katlama/açma mekanizmasından bağımsız, istenmeyen açılmaları engellemek için bir blokaj sistemine sahip olmalıdır. Bu mekanik bir kilit de olabilir. 6. Temizleme ve Bakım Bakım temel işlemlerden olup bir takvime bağlı olarak bazı işlemleri operatörün kendisi yapabilir. Bunlar: filtrelerin kontrolü, temizlenmesi ve ihtiyaç duyulduğunda değiştirilmesi; memelerin kontrolü: pozisyonlarının kontrolü, temizlenmesi ve belirli bir takvimime bağlı olarak ya da sıvı akışındaki değişkenliğinin % 5 i aşması durumunda (TS EN 907) değiştirilmesi; boruların (hortum) ve contalar sızdırmazlığının kontrolü; hareketli parçaların yağlanması; her uygulama sonrasında makinenin dikkatlice yıkanması; sezon sonunda fitle ve memelerin sökülmesi. Risk Düzenleme Çözüm Makinenin düşmesi nedeniyle ezilme riski. Pülverizatör ile traktör arasında sıkışma. TS ISO Motoru kapat ve kontak anahtarını çıkart. Her zaman kişisel koruyucu ekipman kullan; kullanım kılavuzu bilgilerini güncelle. Pülverizatörün tehlikeli noktaları doğru tehlike uyarıları ile işaretlenmelidir. Her zaman kullanım kılavuzu izlenmelidir. 23

24 TS EN ISO Dayama ayağı üzerindeki yük 400 kpa dan az olmalı ve makine bu yükü karşılamalıdır. Gerektiğinde devrilmeyi önlemek için uygun destekler kullanılmalıdır (Şekil 10). Çekilir tip makinelerde kazayı önlemek için tekerlek blokaj (kilit) sistemi olmalıdır (Şekil 11). Bakım yapmak için makine traktörden ayrıldığında, sert ve düz bir yüzeyde 8,5 açıda dört yönde dengeli olacak biçimde tasarlanmalıdır. D. GENEL TEKNĐK AÇIKLAMALAR tarih sayılı Resmi Gazete Mecburi Uygulama Tarihi sonra pazara giren pülverizatörler, CE işareti, tanıtım plakası, resim yazılar ve CE uygunluk beyanı bulundurmalıdır. 1. CE Đşareti CE işareti, makine 2006/42/AT Makine Yönetmeliği ne uygun olarak imal edilmiştir anlamına gelir (Şekil 21). Şekil 21. CE Đşareti: ten sonra piyasaya giren tüm bitki koruma makinelerinde, CE işareti olmalıdır. 2. Tanıtım Plakası Pülverizatörlerin en az aşağıdaki bilgileri taşıması gerekir (TS EN 907; TS EN ISO ): 24