T.C. GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI TÜRKİYE TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI ( )

Transkript

1 T.C. GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI TÜRKİYE TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI ( ) ANKARA

2 ÖNSÖZ Küresel ölçekte en büyük sorunlardan birisi olan kuraklık, bugün gelinen nokta itibariyle fiziksel ve doğal çevre, kent yaşamı, kalkınma ve ekonomi, teknoloji, tarım ve gıda, temiz su ve sağlık olmak üzere hayatımızın her aşamasını etkileyeceği bilinmektedir. Hükümetler arası iklim Değişim Paneli (IPCC) (Intergovernmental Panel for Climate Change) tarafından hazırlanan 2030 yılı senaryolarına göre artacak olan olası tehlikeler genelde; sıcak hava dalgaları, orman yangınları, kuraklık, şiddetli yağışlar, tropikal fırtınalar, tarım ve agro-kültür üzerinde etkiler şeklinde sıralanmıştır. İklim değişikliğinin çok ciddi çevresel ve sosyo-ekonomik sonuçlara yol açabilecek çok yönlü ve karmaşık bir sorun olduğu ve bunların sebep olacağı etkilerin gelecek nesillerin yaşamını tehdit eden bir unsur olacağı bilinmektedir. Kuraklık genellikle yavaş gelişir, sıklıkla uzun bir süreklilik gösterir ve doğal afetler içinde tahmini en zor olmasıyla birlikte etkileride çok geniştir. Ülkemizde yaşanması muhtemel tarımsal kuraklığın etkilerini azaltmak ve bu hususta alınacak tedbirleri belirlemek için; Bakanlığımız koordinatörlüğünde ülkemiz şartlarına uygun olarak dönemini kapsayan 5 yıllık Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planı hazırlanmış ve uygulamaya konulmuştur. Tarımsal kuraklıkla mücadelede temel amaç, kamuoyunun bilinç düzeyini artırarak tüm paydaşların sürece dahil edilmesiyle arz ve talep yönetimini de dikkate alarak, çevresel açıdan sürdürülebilir tarımsal su kullanım planlaması ile kuraklığın yaşanmadığı dönemlerde ileriye dönük gerekli bütün tedbirlerin alınmasını; kriz dönemlerinde ise, etkin bir mücadele programını uygulayarak kuraklığın etkilerinin asgari düzeyde kalmasını sağlamaktır. Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu kurulmuş ve bu kurula bağlı olarak çalışan; merkezde, İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesi ile Risk Değerlendirme Komitesi, İllerde ise Vali ler başkanlığında Tarımsal Kuraklık İl Kriz Merkezleri oluşturulmuştur. Kuraklığın etkilerinin azaltılması için eylemler geniş perspektifte ele alınmıştır. Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planı sadece kuraklık olduğu yıllarda alınacak önlemleri değil normal koşullarda alınacak önlemleri de içermektedir. Kuraklık olduğu yıllarda, kuru ve sulu tarım alanları için kuraklık eylemi faaliyetleri 4 adımdan oluşmaktadır. Bunlar; 1.adım kuraklığa hazırlanma, 2.Adım kuraklık alarmı, 3.Adım acil eylem, 4. kısıtlama şeklinde belirlenmiştir.

3 Tarımsal kuraklıkla mücadele kapsamında oluşturulan, Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulunun, komitelerin ve il kriz merkezlerinin çalışmalarının kesintiye uğramaması amacıyla yıllarını kapsayacak şekilde günümüz şartlarına göre yeniden hazırlanarak, tarımsal kuraklıkla mücadeleye etkin bir şekilde devam edilecektir. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı koordinasyonunda hazırlanan yıllarını içeren yeni Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planının önümüzdeki beş yıllık dönemde de tarımsal kuraklığın etkilerini azaltacağı, ülkemize ve halkımıza faydalı olacağı inancını taşıyorum. Mehmet Mehdi EKER Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı

4 TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI HAZIRLAMA GRUBU Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarım Reformu Genel Müdürlüğü Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Bitkisel Üretim genel Müdürlüğü Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü Strateji Geliştirme Başkanlığı Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü Kalkınma Bakanlığı İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü Orman ve Su İşleri Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Meteoroloji Genel Müdürlüğü Orman Genel Müdürlüğü Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı

5 E D İ T Ö R L E R Vedat MİRMAHMUTOĞULLARI (Başkan) GTHB Müsteşarı Dr. Ferhat ŞELLİ (Koordinatör) GTHB Müsteşar Yardımcısı Dr. Gürsel KÜSEK TRGM Genel Müdür V. Mehmet ÖZGÜN TRGM Genel Müdür Yardımcısı Dr. Metin TÜRKER TRGM Genel Müdür Yardımcısı Bekir ENGÜRÜLÜ TRGM Daire Başkanı Mehmet ÜNAL TRGM Koordinatör Dr. İnci TEKELİ TAPGEM Koordinatör Kemal PEKDOĞAN Mühendis Timuçin ÜNLÜ Mühendis Mehmet Bülent KOÇUŞAĞI Mühendis

6 KISALTMALAR AR-GE : Araştırma ve Geliştirme BİMKO : Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü BÜGEM : Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü BKK : Bakanlar Kurulu Kararı CBS : Coğrafi Bilgi Sistemi DSİ : Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ÇG : Çalışma Grubu ÇŞB : Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ÇYGM : Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü ÇEMGEM : Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü GKGM : Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü GTHB : Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı GTS : Genel Tarım Sayımı HİSG : Hayvan İçme Suyu Göletleri IPCC : Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli İDKK : İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu İEUTK : İzleme Erken Uyarı ve Tahmin Komitesi İÖİ : İl Özel İdareleri KB : Kalkınma Bakanlığı MGM : Meteoroloji Genel Müdürlüğü MİGM : Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü OGM : Orman Genel Müdürlüğü OSİB : Orman ve Su İşleri Bakanlığı RDK : Risk Değerlendirme Komitesi STK : Sivil Toplum Kuruluşları SGB : Strateji Geliştirme Başkanlığı SYGM : Su Yönetimi Genel Müdürlüğü TAKMÜSEP : Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planı TKY : Tarımsal Kuraklık Yönetimi TKYKK : Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu TAPGEM : Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü TEAE : Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü TEMA : Türkiye Erozyonla Mücadele Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı TİGEM : Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü TKİKM : Tarımsal Kuraklık İl Kriz Merkezi TOBB : Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği TÜİK : Türkiye İstatistik Kurumu TMO : Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü TRGM : Tarım Reformu Genel Müdürlüğü UNEP : United Nations Environment Programme (Birleşmiş Milletler Çevre Programı) TZOB : Türkiye Ziraat Odaları Birliği VAB : Veri Akış Birimi WMO : World Meteorological Organization (Dünya Meteoroloji Örgütü) YAS : Yeraltı Suları YÜS : Yerüstü Suları

7 İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ DÜNYADA VE TÜRKİYE DE KURAKLIK RİSKİ TARIMSAL KURAKLIK TAHMİNİ AMAÇ VE STRATEJİ TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI FAALİYETLERİ EKLER EK 1. KURAKLIK TANIMI VE İLGİLİ KAVRAMLAR EK 2. TARIMSAL KURAKLIK YÖNETİMİ VE GÖREVLERİ Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu (TKYKK) İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesi (İEUTK) Risk Değerlendirme Komitesi (RDK) Veri Akış Birimi (VAB) Çalışma Grupları (ÇG) Tarımsal Kuraklık İl Kriz Merkezi (TKİKM) EK 3. İLGİLİ YASALAR EK 4. TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE VE KURAKLIK YÖNETİMİ ÇALIŞMALARI HAKKINDA KARAR EK:5. TARIMSAL KURAKLIK YÖNETİMİNİN GÖREVLERİ, ÇALIŞMA USUL VE ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK EK 6. TABLOLAR: Kuraklık Kriter Tahminine Rehber Tablolar EK:7. İL KURAKLIK EYLEM PLANI HAZIRLAMA KLAVUZU... 60

8 TABLOLAR Tablo 1. Türkiye Su Varlığı...8 Tablo 2. Türkiye de Sektörlere Göre Su Kullanımı Ve 2023 Yılı Hedefi...9 Tablo 3. Sulama Oranlarının Düşüklüğünün Nedenleri Tablo Genel Tarım Sayımları İşletme Büyüklük İstatistikleri Tablo 5. Türkiye Orman Varlığı ( )...12 Tablo 6. Tarım Yılına Göre (1 Ekim-30 Eylül) Türkiye Geneli Uzun Yıllar Yağış Değişim Oranları Tablo 7. Kuru Tarım Alanlarında Tarımsal İl Kuraklık Eylem Adımları Tablo 8. Sulu Tarım Alanlarında Tarımsal İl Kuraklık Eylem Adımları Tablo 9. GZFT Analizi (SWOT ANALİZİ)..21

9 1. GİRİŞ Son dönemlerde yoğunlaşarak gündemde olan ve küresel ısınma şeklinde dile getirilen iklim değişiklikleri, günlük yaşamda pek çok sorunun kaynağı olarak gösterilmeye başlanmıştır. Günümüzde etkisinin daha da artarak hissedildiği ileri sürülen iklim değişikliklerinin kaynaklarının belirlenmesi, söz konusu değişikliklerin olumsuz etkilerinin azaltılması veya ortadan kaldırılması amacıyla alınacak önlemlerin belirlenmesi açısından büyük öneme sahiptir. Hükümetler arası iklim Değişim Paneli (Intergovernmental Panel for Climate Change-IPCC) 1988 yılından bugüne kadar süren çalışmaları sonucunda iklimde değişimin var olduğunu ve insan kaynaklı olduğunu ortaya koymuştur (IPCC,1990; IPCC, 2001; IPCC, 2007). Buna göre iklim değişikliği karşılaştırılabilir bir zaman diliminde gözlenen doğal iklim değişikliğine ek olarak, doğrudan yada dolaylı olarak ta küresel atmosferin bileşimini bozan insan etkileri sonunda iklim de oluşan değişiklik biçiminde tanımlanmıştır. Atmosferdeki birikimleri artmaya devam eden sera gazları nedeniyle, kuvvetlenen sera etkisinin oluşturduğu küresel ısınma, özellikle 1980 li yıllardan sonra daha da belirginleşmiş ve 1990 lı yıllarda en yüksek değerlerine ulaşmış ve son dönemlerde artmaya devam etmiştir. Gelecekte hangi olumlu yada olumsuz sonuçların oluşabileceği konusunda bize ışık tutabilecek somut deliller bulunmamakla birlikte bilim adamlarının bu konuda yaptıkları değişik tahminler bulunmaktadır. IPCC tarafından 2030 yılı senaryolarına göre artacak olan olası tehlikeler genelde; Sıcak hava dalgaları, orman yangınları, kuraklık, şiddetli yağışlar, tropikal fırtınalar, tarım ve agro-kültür üzerinde etkiler şeklinde sıralanmıştır. İklimsel değişimin en önemli etkilerinden birisi olarak gösterilen Kuraklık, yağışın uzun yıllar ortalamasından daha az gerçekleşmesi ile ortaya çıkan ve herhangi bir zamanda, herhangi bir yerde meydana gelebilecek olan doğal bir iklim olayıdır. Ekstrem olaylar içinde kuraklık genellikle yavaş gelişir, sıklıkla uzun bir süreklilik gösterir ve doğal afetler içinde tahmini en zor olmasıyla birlikte etkileri çok geniştir. Günümüzde; dünyada, karşılaştığımız küresel ölçekte en büyük sorunlardan birisi olan kuraklık, bugün gelinen nokta itibariyle fiziksel ve doğal çevre, kent yaşamı, kalkınma ve ekonomi, teknoloji, tarım ve gıda, temiz su ve sağlık olmak üzere hayatımızın her aşamasını etkilemektedir. Kuraklığın literatürlerde tanımlanan dört çeşidi vardır. Meteorolojik Kuraklık: Uzun bir zaman içinde yağışın normal değerlerinin altına düşmesi; Tarımsal Kuraklık: Toprakta bitkinin ihtiyacını karşılayacak miktarda su bulunmaması; Hidrolojik Kuraklık; Uzun süren yağış azlığından dolayı kaynak 1

10 seviyeleri, yüzey akış ve toprak nemi gibi hidrolojik sistemde meydana gelen değişimler; Sosyo-Ekonomik Kuraklık: Meteorolojik, tarımsal ve hidroljik etkilere bağlı olarak ekonomik ürünlerin arz ve talebinde meydana gelen değişimi. İklim değişikliği senaryoları ve bu senaryoların ortaya koyduğu beklentilere göre gelecekte, atmosferde bir miktar ısınma, buna bağlı olarak buharlaşmanın artması, kar ve yağmur yağışlarında mevsimlere göre olan mevcut dağılımın bozulması gibi dünyadaki kullanılabilir su miktarını ve tarımsal üretimi olumsuz yönde etkileyecek değişiklikler beklenmektedir. Bu nedenle, kuraklık ve sel bir arada düşünülmeli ve değerlendirmeler, bu iklim olaylarına göre yapılmalıdır. Küresel ısınma ile birlikte yaşanması muhtemel tarımsal kuraklıktan, sadece bir coğrafik bölgemizin etkileneceği gibi bütün bölgelerimizin de etkilenmesi mümkündür. Artan dünya nüfusu, endüstrileşme ve refah düzeyinin artması, suya olan ihtiyacı da artırmaktadır. Endüstride ve yerleşim alanlarında kullanılan su miktarındaki artış, tarımda kullanılan su miktarında azalma anlamına gelmekte ve artan nüfusla birlikte daha çok su kirlenmektedir. Bütün bu ifade edilen hususlar, tarım alanlarında kullanılan suyun, daha etkin kullanımının bir zorunluluk olduğunu göstermektedir. Tarımsal kuraklık sonucu, tarımsal üretimde düşüklük, ekonomik kayıplar, ekolojik dengenin bozulması, sosyal yaşantının etkilenmesi kaçınılmazdır. Tarımsal kuraklığın olumsuz etkilerini azaltmak, kuraklık olmadan önceki dönemlerde alınacak tedbirler ve kuraklığın yaşandığı dönemlerde yapılacak doğru planlamalarla mümkündür. Bu nedenle, kuraklıktan önceki dönemde alınacak tedbirler ve kuraklık yaşanırken atılacak adımlar ayrı ayrı planlanmalıdır. Yağışların devamlılığını sağlayarak, su arzını artırmak elimizde olmasa da, kuraklıktan kaynaklanan olumsuz etkileri azaltmak elimizdedir. Sonuçta dünyadaki ve ülkemizdeki kuraklık yönündeki olumsuz iklim değişimleri ve artan su talepleri kuraklık riskini göz önünde bulunduracak şekilde bir planlama ve yönetimi gerekli kılmaktadır. Bu noktada içinde bulunduğumuz kuraklık, ulusal düzeyde konu ile ilgili önlemlerin alınması açısından, bir çalışma yapılması ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Ayrıca, Dokuzuncu Kalkınma Planı, Toprak ve Su Kaynaklarının Kullanımı ve Yönetimi Özel İhtisas Komisyonu Raporunda, geleceğe dönük strateji başlığı altında kuraklık eylem planının hazırlanması gerektiği ifade edilmiştir. Bu amaçla, ülkemizde yaşanması muhtemel tarımsal kuraklığın etkilerini azaltmak ve bu hususta alınacak tedbirleri belirlemek için, ilk olarak, ilgili bakanlıklar, üniversiteler, valilikler, yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşlarının katılımıyla yapılacak çalışmalardaki koordinasyonu sağlamak ve bu çalışmalarda görev, yetki 2

11 ve sorumluluklara ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla, Bakanlar Kurulunun 2007/12477 sayılı Tarımsal Kuraklıkla Mücadele İle Kuraklık Yönetimi Çalışmalarına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Karar ı 07/08/2007 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanmasının ardından Türkiye Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planı Tarım ve Köyişleri Bakanlığı nın koordinatörlüğünde, ilgili tüm kurum ve kuruluşların katkılarıyla dönemi için hazırlanmış ve uygulamaya konulmuştur. Ancak Bakanlığımızın 03/06/2011 tarih ve 639 sayılı Kanun Hükmünde Kararname gereğince yeniden yapılandırılmasıyla Tarımsal Kuraklık Yönetimi içerisinde yer alan bazı kurumların mülga olması ve yeni kurulan Genel Müdürlüklerin kurula dahil edilmesi zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Bu nedenle hazırlanan 2012/3191 sayılı Bakanlar Kurulu Karar ı 6/6/2012 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Sözkonusu Bakanlar Kurulu Kararı nda yapılacak çalışmaların koordinasyonu Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına verilmiştir. Konu ile ilgili çalışmalar BKK nın 5 inci maddesinin 4 üncü fıkrası uyarınca hazırlanan, Tarımsal Kuraklık Yönetiminin Görevleri, Çalışma Usul Ve Esaslarına Dair Yönetmelik 18/08/2012 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Zaman içerisinde değişen ve gelişen şartlara göre dönemini kapsayan Eylem Planı yılları için yeniden güncellenmiştir. Planın kabul edilebilirliği ve uygulanabilirliği açısından, tüm kamuoyu ve ilgili kurum ve kuruluşların görüş ve eleştirilerinin programda yansıtılmasına özen gösterilmiştir. Doğanın gizli tehlikesi olan kuraklıkla mücadele için, Bakanlığımız, ilgili diğer kamu kuruluşları ve sivil toplum kuruluşlarının yapacağı çalışmalarda, yatırım veya araştırma programlarının hazırlanmasında, kuraklık tedbirlerinin göz önünde bulundurulması açısından, bu Strateji ve Plan belgesi yol gösterici olacaktır. Ayrıca, bu belge, kuraklıkla mücadelede en önemli mekanizma olarak, illerin kendi dinamiklerine ve özel koşullarına uygun her il için İl Kuraklık Eylem Planı hazırlanarak, bu planda yer alacak eylemlerin aktif olarak uygulanmasını da öngörmektedir. 2. DÜNYADA VE TÜRKİYE DE KURAKLIK RİSKİ İklim değişikliği ve kuraklık, bilinen en eski tarihlerden bu yana yaşanan bir doğal olaydır. İklim değişiminin temel nedeni ise, aşırı CO 2 birikimi nedeniyle atmosfer ve okyanuslardaki sıcaklığın artması olarak tanımlanabilecek küresel ısınmadır. Küresel ısınma ve bunun bir sonucu olan iklim değişikliği ve kuraklığın doğal faktörlerden çok, insanların normalin üzerinde sera gazı salımı, toprak, su ve biyolojik kaynakların yanlış veya aşırı 3

12 kullanımı gibi olumsuz uygulamalarının etkisi ile meydana geldiği bilimsel olarak ortaya konmuştur. Yaklaşık 100 yıldır bilinen ve incelenmekte olan küresel ısınma, toplumun ilgisini son 20 yıl içinde çekmeye başlamıştır. İlk kez 1979 yılında Dünya Meteoroloji Örgütü (World Meteorological Organization-WMO) öncülüğünde "Birinci Dünya İklim Konferansı" düzenlenmiş ve Konferansta, fosil yakıtlardan ve CO 2 birikiminden kaynaklanan küresel iklim değişikliği vurgulanmıştır. Daha sonra, Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) ve WMO nun ortak girişimiyle 1988 yılında, Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli (Intergovernmental Panel on Climate Change-IPCC) kurulmuştur.1990 yılına gelindiğinde, Birleşmiş Milletler ve WMO öncülüğünde İkinci Dünya İklim Konferansı düzenlenmiş ve aynı yıl yayımlanan 1. IPCC raporu tartışılmıştır. Konferans sonunda, 37 ülke tarafından kabul edilen Bakanlar Deklarasyonu yayınlanmış ve bir iklim değişikliği çerçeve sözleşmesi görüşmelerine ivedilikle başlanması kararı alınmıştır. Konu ile ilgili ilk ciddi girişim ise, 5-12 Haziran 1992 tarihleri arasında Rio da düzenlenen Konferans olmuştur. Rio Çevre ve Kalkınma Konferansı sonucunda bir Deklarasyon yayınlanmış ve Birleşmiş Milletler ve Avrupa Topluluğu ülkelerinin de içinde bulunduğu 184 ülkenin taraf olduğu, atmosferde tehlikeli bir boyuta varan insan kaynaklı sera gazı emisyonlarının, iklim sistemi üzerindeki olumsuz etkisini önlemeyi ve belli bir seviyede tutmayı amaçlayan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 21 Mart 1994 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bugün itibari ile içinde ülkemizin de yer aldığı 188 ülke ve Avrupa Birliği (AB) sözleşmeye taraftır. Bu Sözleşme kapsamında oluşturulan çalışma grupları, belirlenen hedeflere ulaşılabilmesi için çeşitli öneriler ortaya koymuşsa da, bunlardan CO 2 ve öteki sera gazı emisyonlarının azaltılmasına yönelik yükümlülüklerin gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki paylaşımı, gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere maddi kaynak ve teknoloji transferi, gelişmekte olan ülkelere yapılacak olan kaynak aktarımının biçimi konularında anlaşmazlık ortaya çıkmıştır. Türkiye, 24 Mayıs 2004 tarihi itibari ile taraf olduğu Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi kapsamında Ulusal Bildirim olarak adlandırılan ülkesel raporu düzenli olarak Sözleşme Sekretaryası na sunmakla yükümlüdür. Ulusal Bildirimin ilki, Çevre ve Orman Bakanlığının koordinasyonunda ilgili bakanlıklar, üniversiteler ve sivil toplum örgütlerinin de katkılarıyla hazırlanmış olup, 1 Kasım 2006 tarihinde düzenlenen ve Başkanlığını Çevre ve Orman Bakanı nın yaptığı İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu 4

13 (İDKK) tarafından onaylanarak, İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Sekretaryası na sunulmuştur. Söz konusu Rapor, Türkiye deki sera gazlarının dönemine ait envanterini hazırlamayı, sera gazı emisyonlarındaki artışı hafifletmek için alınabilecek tedbirleri analiz ederek ve iklim değişikliğinin ülkemizde yaratabileceği olası etkileri değerlendirerek, uygulanabilecek tedbirleri ortaya koymayı, enerji politikası alternatiflerinin iklim değişikliği üzerinde yaratacağı maliyet ve faydaları değerlendirmeyi, sahip olunan bilimsel ve teknik potansiyel ile kurumsal altyapıyı geliştirmek ve sürekli bilgi akışı sağlayabilmek için Türkiye de bir bilgi ve veri ağı oluşturma kapasitesini geliştirmeyi amaçlamıştır. Türkiye Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Koordinatörlüğünde UNDP ve tüm Bakanlıkların paydaşlığında II Ulusal Bildirimi hazırlamış ve Kasım 2012 tarih itibarıyla İDKK nın görüşlerine sunulmuştur. Kurulun onayından sonra II. Bildirim İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Sekretaryası na sunulacaktır. Rio Deklarasyonu sonrasında imzalanan diğer bir önemli belge ise, Kyoto Protokolü dür. Protokol sanayileşmiş ülke taraflarına bağlayıcı sera gazı salım sınırlama ve azaltım yükümlülükleri getirmiştir. Protokolün ülkelerin onayına ve uygulamasına hazır hale getirilmesi için gerekli ayrıntılı uygulama kuralları 2001 yılında Marakeş te gerçekleştirilen 7. Taraflar Konferansı nda kabul edilmiştir. Marakeş Uzlaşmaları olarak adlandırılan bu kurallar 2005 yılında Protokol ün 1. Taraflar Toplantısı nda onaylanmıştır. 16 Şubat 2005 te yürürlüğe giren Kyoto Protokolü ne Mayıs 2010 itibariyle 191 ülke ve Avrupa Birliği taraftır. Protokole göre, taraf ülkeler insan kaynaklı CO 2 ve diğer sera gazı salınımlarını döneminde, 1990 düzeylerinin en az % 5 altına indireceklerdir. Anlaşmaya taraf olarak AB, tek tek üye ülkeler açısından % 8'lik azaltma yükümlülüğü almışken, dünyanın en büyük sera gazı salımını gerçekleştiren ülkesi Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Protokolün öngördüğü % 7 oranında azaltma yükümlülüğünü kabul etmemiştir. Türkiye 5386 Sayılı Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesine Yönelik Kyoto Protokolüne Katılmamızın Uygun Bulunduğuna Dair Kanun un 5 Şubat 2009 da Türkiye Büyük Millet Meclisi nce kabulü ve 13 Mayıs 2009 tarih ve 2009/14979 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı nın ardından, katılım aracının Birleşmiş Milletlere sunulmasıyla 26 Ağustos 2009 tarihinde Kyoto Protokolü ne Taraf olmuştur. Protokol kabul edildiğinde BMİDÇS tarafı olmayan Türkiye, EK-I Taraflarının sayısallaştırılmış salım sınırlama veya azaltım yükümlülüklerinin tanımlandığı Protokol EK-B listesine dâhil edilmemiştir. Dolayısıyla, Protokol ün yıllarını kapsayan birinci yükümlülük döneminde Türkiye nin herhangi bir sayısallaştırılmış salım sınırlama veya azaltım yükümlülüğü bulunmamaktadır. G. Afrika-Durban 2011 yılında 5

14 yapılan Birleşmiş Milletler taraflar arası toplantıda 2020 yılına kadar uluslararası iklim rejiminde bir boşluk yaşanmaması için Kyoto Protokolünün II. Yükümlülük Döneminin 1 Ocak 2013 tarihinde başlamasına ve yükümlülük döneminin 5 yıl (31/12/2017) veya 8 yıl (31/12/2020) uzatılmasına karar verilmiştir. Türkiye Protokolün 2. yükümlülük döneminde de herhangi bir sayısallaştırılmış sera gazı emisyonu sınırlama veya azaltım hedefi almayacağını deklare etmiştir. Her yıl yapılmakta olan BMÇS taraflar toplantıları (COP), Türkiye den tüm kurum ve kuruluş temsilcilerinden oluşturulan heyet tarafından aktif katılımla takip edilmektedir. Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi (WSSD) 10. yıldönümünde Haziran 2012 de yine Rio de Janerio kentinde gerçekleştirildi. Ülkemizin de geniş bir heyet ile katıldığı Kalkınma Zirvesinde İstediğimiz Gelecek başlıklı Sonuç Bildirgesi kabul edilmiştir. Bildiride; ilim değişikliğinin günümüz en büyük problemi olduğu, özellikle gelişmiş ülkeler başta olmak üzere tüm ülkelerin iklim değişikliğinin negatif etkilerine karşı savunmasız olduğu ve tüm dünyanın iklim değişikliğinin artan etkileri, sürekli kuraklık ve ekstrem hava olayları, deniz seviyesi gibi olayları şimdiden yaşadığı, bu nedenle iklim değişikliğine şimdiden ve ivedi ve acil olarak öncelik verilmesi gerektiği önemle vurgulanmıştır. Ülkemizde de İklim değişikliği çalışmaları gerek Bakanlık ve gerekse STK lar tarafından önemli bir kamuoyu ile takip edilmekte, çeşitli toplantılar ve projelerle desteklenmektedir. Bu konuda önemli çıkarılan bazı belge ve raporlar şunlardır: İklim Değişikliği Strateji Belgesi ( ), İklim değişikliği 1. Ulusal Bildirimi (2007), Ulusal İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı ( ), İklim Değişikliği Müzakere Kılavuzu, Tarımsal Kuraklıkla Mücadele ve Eylem Planı ( ). IPCC tarafından 29 Ocak-1 Şubat 2007 tarihleri arasında Paris te gerçekleştirilen 4. Konferans sonunda bir rapor yayınlanmış ve son dönemlerde iklim değişikliği konusunda son veriler verilmiştir. Raporda; Sanayi öncesi yaklaşık 280 ppm olan küresel CO 2 konsantrasyonunun 2005 yılında 379 ppm e yükseldiği ve yılları arasında CO 2 artışının yıllık 1.9 ppm olduğu, Fosil kaynaklı yıllık CO 2 salınımının 1990 lı yıllarda ortalama 6.4 milyar ton iken, yılları arasında bu rakamın 7.2 milyar tona ulaştığı, Global atmosferik diazot monoksit konsantrasyonun ise, sanayi öncesi yaklaşık 270 ppb iken, 2005 yılında 319 ppb ye ulaştığı, 6

15 Aletli ölçümlerin başladığı 1850 li yıllardan itibaren son 12 yılın ( ) 11 yılının en sıcak yıllar arasında yer aldığı ve bir önceki raporda yayınlanan 100 yıllık ( ) ortalama sıcaklık artış değerinin 0.6 C (0,4 C -0,8 C) iken, periyodunda ise 0,74 C (0,56 C - 0,92 C) olarak gerçekleştiği, Küresel düzeyde ortalama deniz yüksekliği seviye artışının, yılları arasında yıllık bazda 1.8 mm (1,3 mm - 2,3 mm) iken, periyodunda ise yıllık 3.1 mm (2,4 mm - 3,8 mm) olarak hesaplandığı, belirtilmiştir. IPCC Dördüncü Değerlendirme Raporunda Türkiye ile ilgili değerlendirmeler de mevcuttur. Türkiye nin de içinde bulunduğu Akdeniz Havzası nda genel sıcaklık artışının 1-2 C ye ulaşacağı, kuraklığın geniş bölgelerde hissedileceği ve özellikle iç kesimlerde sıcak hava dalgalarının ve aşırı sıcak günlerin sayısının artacağı ifade edilmektedir. Türkiye de ise yıllık ortalama sıcaklığın gelecek yıllarda 2,5-4 C artacağı, Ege ve Doğu Anadolu Bölgeleri nde 4 C yi, iç bölgelerinde ise bu artışın 5 C yi bulacağı tahmin edilmektedir. Gerek IPCC raporu, gerekse yürütülen bir dizi ulusal ve uluslararası bilimsel model çalışmaları, Türkiye nin yakın gelecekte daha sıcak, daha kurak ve yağışlar açısından daha belirsiz bir iklim yapısına sahip olacağını ortaya koymuştur. Ülkemizde , tarım yılları arasındaki dönemde, yağışın en az olduğu en kurak tarım yılı olup, bunu sırayla , , , tarım yılları takip etmektedir. MGM tarafından, 1926 yılından bu yana ülkemizde 1600 ü aşkın noktada meteorolojik ölçümler yapılmıştır yılı itibariyle 667 noktada meteorolojik gözlem ve ölçüm yapılmaya devam edilmektedir. Bu ölçümlere göre yıllık yağış ortalaması 643 mm civarındadır. Ülkemizde su kaynaklarının planlanması konusunda ise, 1980 yılına kadar temel yaklaşım, sektörel bazda belli bir ihtiyacın karşılanması doğrultusunda, su kaynağının geliştirilmesi ve suyun neden olduğu zararların önlenmesine yönelik sistemlerin tasarımı şeklinde geliştirilmiştir li yıllardan sonra ise hızlı kentleşme ve sanayileşme sonucu, su kalitesi hızla bozulmaya başlamış, kullanılabilir su kaynakları giderek azalmıştır. Geçmişte, sadece sulama amaçlı su tahsisi öncelikli iken, hızlı nüfus artışı ve sanayinin gelişimine paralel olarak içme ve kullanma suyu ile sanayi suyu ihtiyacı da artmıştır. Yaklaşık 75 milyon olan nüfusunun % 25 i kırsal alanda yaşayan ve bu nüfusu ağırlıklı olarak tarımla uğraşan 7

16 ülkemizin toplam alanının ancak % 1,3 ü sularla kaplı olan ülkemize yılda 501 milyar m³ yağış düşmekte olup, bunun % 37 sine karşılık gelen 186 milyar m³ ü akışa geçerek, 95 milyar m³ ü ekonomik olarak kullanılabilir forma dönüşmektedir. Ülke yüzeyine yılda düşen ortalama mm yağışa karşılık, ülkemizin yenilenebilir su potansiyeli 234 milyar m³ olup, bunun 41 milyar m³ ü yeraltı suları, 193 milyar m³ ü ise akarsulardan meydana gelmektedir (Tablo 1). Tablo 1. Türkiye Su Varlığı Su Kaynağı Yıllık Ortalama Yağış (mm) Su Miktarı (milyar m 3 /yıl) Brüt Su Potansiyeli (milyar m 3 /yıl) Teknik ve Ekonomik Tüketilebilir Potansiyel (milyar m 3 /yıl) Yerüstü Suyu Yurtiçi Yurtdışı 7 3 Yeraltı Suyu TOPLAM 112 Kaynak: DSİ ; Su zengini olmayan ülkemizde, kişi başına düşen yenilenebilir su potansiyeli, son olarak belirlenen nüfusumuz göz önüne alındığında yaklaşık m³ dür. Dünya ortalaması olan m³ ün yaklaşık yarısına karşılık gelen bu değer nedeniyle ülkemiz, su fakiri olmamakla birlikte, su kısıtı bulunan ülkeler arasında sayılmaktadır. Kişi başına teknik ve ekonomik olarak m³ civarında kullanılabilir yıllık su miktarı düşen ülkemiz, su azlığı yaşayan bir ülke konumundadır. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) nun tahminlerine göre, 2030 yılına kadar ülkemiz nüfusunun 100 milyona ulaşması durumunda, kişi başına kullanılabilir su miktarı m³ e düşecektir. Su kaynakları açısından Türkiye, 25 hidrolojik havzaya ayrılmıştır. Bu havzaların verimleri son derece farklı olup, toplam ülke potansiyelinin yaklaşık % 28 ine sahip olan Fırat-Dicle havzaları verimlilik açısından ilk sırada yer almaktadır. Ayrıca, söz konusu havzalardan Meriç-Ergene, Çoruh, Asi, Fırat-Dicle ve Aras havzalarında yer alan akarsuların kolları, sınır aşan ya da sınır oluşturan sular kapsamında yer almaktadır. Ülkemizde 28,0 milyon ha tarım arazisinin 26,6 milyon hektarı ekilebilir nitelikte olup, bunun topoğrafik yapı itibarıyla 16,7 milyon hektarı sulamaya elverişlidir. Toprak etütlerine göre bu sahanın 12,5 milyon hektarı sulanabilir niteliktedir. Ancak, bunun teknik ve 8

17 ekonomik olarak sulanabilecek kısmı 8,5 milyon ha olup, bu alanın 2011 yılı itibarıyla brüt % 66 sı sulamaya açılmıştır. Ülkemizde sektörler itibari ile su kullanım oranları incelendiğinde, en büyük payın % 75 ile tarım sektörüne ait olduğu görülmektedir (Tablo 2). Tablo 2. Türkiye de Sektörlere Göre Su Kullanımı Ve 2023 Yılı Hedefi Toplam Su Kullanıcı Sektörler YILLAR Kullanılan Su Sulama İçme-Kullanma Sanayi Milyar m 3 % Milyar m 3 % Milyar m 3 % Milyar m 3 % , ,0 72 5,1 17 3, , ,3 75 5,8 15 4, , ,6 74 6,2 15 4, * 112,0 72, , ,0 20 Kaynak: DSİ, 2011 (*) Hedeflenen rakamlar Sulamaya açılan alanların % 53 ü barajlarda depolanan su ile sulanmaktadır. Resmi olmayan verilere göre, ülkemizde yaklaşık 1,0 milyon ha alan halkın kendi imkanlarıyla suladığı kabul edilmektedir. Türkiye de sulama sistemleri, yakın geçmişe kadar açık sistemler olarak tasarlanmakta ve sulama alanlarının büyük bir bölümünde yüzey sulama yöntemleri kullanılmaktaydı. DSİ tarafından işletmeye açılmış olan değerlendirme kapsamındaki mevcut sulamalarda kanal tipleri hizmet ettikleri alana göre sınıflandırıldığında; sulamaların %39 u klasik kanal, %47 si kanalet ve %14 ünde borulu şebekeden oluştuğu görülmektedir. Ülke geneline bakıldığında, (DSİ+ Mülga Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü +Halk sulamaları), sulama sistemlerinin yaklaşık olarak % 94 ünün açık kanal sistemleri, % 6 sının basınçlı sulama sisteminden oluştuğu görülmektedir. Sulamaya açılan alanlarda sulanan alanların değişimini en fazla etkileyen faktör, sulu tarım kültürünün istenilen düzeyde geliştirilememesi ve çiftçilerin geleneksel tarım kültürü alışkanlıklarından kolaylıkla vazgeçmemesidir. DSİ tarafında işletmeye açılan sulama alanları değerlendirme sonuçlarına (2011) göre nadasa bırakma %14, yağışların yeterli olması sebebiyle özellikle hububatta sulama yapılmama oranının %27 olması bu durumun en önemli göstergelerindendir. DSİ nin yaptığı sulama değerlendirme sonuçlarına göre; sulamaya açılan alanların sulanma Tablo 3 te verilmiştir. 9

18 Tablo 3. Sulama Oranlarının Düşüklüğünün Nedenleri NEDENLER Oran(%) 1 Yağışların yeterli olması veya çiftçilerin yağışı yeterli görmesi 27 2 Sosyal ve ekonomik nedenler 27 3 Tarım alanlarının yerleşim, sanayi ve turizm alanına dönüşmesi vb. diğer etkenler 5 4 Nadasa bırakma 14 5 Su kaynağının yetersizliği 5 6 Elverişsiz topografya 3 7 Taban suyu yüksekliği 1 8 Tuzluluk ve sodyumluk 2 9 Bakım-Onarım yetersizliği 2 10 Sulanmayan Çayır-Mera alanı 5 Kaynak: DSİ, 2011 Bununla birlikte, vasıfları incelendiğinde tarım arazilerinin % 62 sinin % 12 den fazla eğime sahip, dik, çok dik ve sarp arazilerden oluştuğu görülür. Bu araziler, yağışa bağlı olarak tarımsal üretim yapılabilen ve kuraklığa son derece duyarlı arazilerdir. Ülkemizde tarım arazilerinin en önemli sorunu, arazilerin küçük ve çok parçalı olmasıdır Genel Tarım Sayımı (GTS) na göre, ortalama işletme büyüklüğü yaklaşık 61 da dır ve işletme başına 5-6 parça arazi düşmektedir. Tarım işletmelerinin % 85 i, 100 dekarın altında arazi varlığına sahiptir. Bu ise, toplam tarım arazimizin yaklaşık % 42 sini oluşturmaktadır (Tablo 4). Tablo Genel Tarım Sayımları İşletme Büyüklük İstatistikleri İşletme büyüklüğü (dekar) 1991 GTS 2001 GTS Toplam Toplam Toplam işletme % % işletme arazi sayısı sayısı % Toplam arazi Türkiye Kaynak: TÜİK, 2001 % 10

19 Kuraklığın giderilmesi, su temini ve rejimi açısından önem taşıyan ormanların; küresel ısınma ve sera etkisine neden olan karbon için yutak görevi yapması, oksijen kaynağı olması, su buharını yoğunlaştırarak yağış miktarını artırması, bitki-toprak-su dengesini düzenleyen sistemler oluşturarak su ekonomisini ve su rejimini düzenlemesi, yeraltı sularının oluşmasını ve zenginleştirmesini sağlaması, erozyonu önlemesi, toprağı koruması, rüzgarın hızını azaltması gibi birçok işlev ve faydası bulunmaktadır. Dünyada, bir ülkenin orman yönünden yeterli olması için alanının % 30 unun ormanlarla kaplı olması gerekir. Ülkemiz orman varlığı yıllar itibariyle artış göstermektedir yılı itibariyle toplam alanın % 27,2 si ormanlarla kaplıdır. Bu oran dünya normlarına yakındır. Ancak, Tablo 5 incelendiğinde, ormanlarımızın % 48 inin bozuk orman olduğu görülmektedir. Bozuk ormanlarda ağaçlandırma, erozyon kontrolü ve rehabilitasyon çalışmaları yapılarak verimli ormanlar haline dönüştürülmektedir. Verimsiz ormanlarımızın bir bölümünde var olan taşlık, kayalık ve sığ toprak derinliği gibi toprak kısıtları bozuk ormanların verimli orman haline getirilmelerini oldukça zorlaştırmaktadır. Ayrıca, sürdürülebilir orman yönetimi kapsamında üretim, koruma, amenajman, silvikültür, gençleştirme, orman yangınlarını önleme, söndürme ve rehabilitasyon çalışmaları yapılmaktadır. Son yıllarda, orman yangınları ile mücadele için havuz-gölet ve su toplama çukurunun sayısı 350 den 800 e çıkarılmıştır yılı sonu itibariyle; yaklaşık 2 milyon 150 bin ha ağaçlandırma, bir milyon hektar erozyon kontrolü ve ha alanda ise yapay gençleştirme olmak üzere yaklaşık 3 milyon 900 bin ha alanda ağaçlandırma çalışmaları yapılmıştır. Ağaçlandırmanın yaygınlaştırılması ve kent civarlarındaki yeşil sahaların artırılması amacıyla 1985 yılında başlatılan yeşil kuşak ağaçlandırmaları kapsamında yaklaşık 150 bin ha alanda çalışılmıştır. Yeşil kuşak ağaçlandırmaları 2008 yılından itibaren toprak muhafaza ve erozyon kontrolü çalışmaları kapsamında yapılmaktadır. Bu çalışmalar, bu alanlardaki toprağın tutulması, erozyonun önlenmesi ve kuraklık etkisinin azaltılması konularında önemli yararlar sağlamaktadır. Su kaynakları açısından; havzaların yönetimi, rehabilitasyonu, verimlilik ve potansiyellerinin korunması ve artırılması önem taşımaktadır. OGM nün koordinatörlüğünde farklı kurum ve kuruluşların katılımı ile Entegre Havza Rehabilitasyon projeleri yürütülmektedir. Bu kapsamda yapılan projeler şunlardır: 11

20 Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi ( ) Murat Havzası Rehabilitasyon Projesi ( ) 2013 yılı ormancılık hedeflerinde ise; 250 bin hektar alanda ağaçlandırma, rehabilitasyon, toprak muhafaza, çığ kontrolü ve mera ıslahı yapmak, fidan üretimindeki hedefler ise 700 milyon adet fidan üretimi, 330 ton tohum üretimi gerçekleştirmektir. Tablo 5. Türkiye Orman Varlığı ( ) Yıllar Orman Toplam Verimli Bozuk Formu Hektar % Hektar % Hektar % Koru Baltalık Toplam Koru Baltalık Toplam Koru Baltalık Toplam Koru Baltalık Toplam Kaynak: Orman Genel Müdürlüğü - Envanter Sonucu, Bilindiği üzere, 2007 yılı içerisinde ülke genelinde büyük bir kuraklık yaşanmış, yaz mevsiminin sıcak geçmesiyle de, kuraklığın etkisi artmış ve ülke tarımı bundan olumsuz olarak etkilenmiştir. Kuraklığın ekonomik ve sosyal açıdan olumsuz etkilerinin belirgin bir şekilde hissedilmesi, bu konuda bazı önlemlerin alınması gereğini ortaya çıkartmıştır. Bu amaçla, ülkemizde yaşanması muhtemel tarımsal kuraklığın etkilerini azaltmak ve bu hususta alınacak tedbirleri belirlemek için, ilk olarak, ilgili bakanlıklar, üniversiteler, valilikler, yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşlarının katılımıyla yapılacak çalışmalardaki koordinasyonu sağlamak ve bu çalışmalarda görev, yetki ve sorumluluklara ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla, Bakanlar Kurulunun 2007/12477 sayılı Tarımsal Kuraklıkla Mücadele İle Kuraklık Yönetimi Çalışmalarına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Karar ı 07/08/2007 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş ve konu ile ilgili çalışmalar yapılmıştır. Ancak Bakanlığımızın 03/06/2011 tarih ve 639 sayılı Kanun Hükmünde Kararname gereğince yeniden yapılandırılmasıyla Tarımsal Kuraklık Yönetimi 12

21 içerisinde yer alan bazı kurumların mülga olması ve yeni kurulan Genel Müdürlüklerin kurula dahil edilmesi zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Bu nedenle hazırlanan 2012/3191 sayılı Bakanlar Kurulu Karar ı 06/06/2012 tarih ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Söz konusu Bakanlar Kurulu Kararı nda yapılacak çalışmaların koordinasyonu Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına verilmiştir. Konu ile ilgili çalışmalar BKK nın 5 inci maddesinin 4 üncü fıkrası uyarınca hazırlanan, Tarımsal Kuraklık Yönetiminin Görevleri, Çalışma Usul Ve Esaslarına Dair Yönetmelik 18/08/2012 tarihli ve sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Orman ve Su İşleri Bakanlığı bünyesinde ana hizmet birimi olarak Su Yönetimi Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Havza bazında kurak dönem su yönetimi ile ilgili yönetim planlarını hazırlamak, bu planların uygulamasını takip etmek amacıyla da Su Yönetimi Genel Müdürlüğü bünyesinde Kuraklık Yönetim Planlaması Şube Müdürlüğü kurulmuştur. Bu şube görev ve sorumlulukları kapsamında 2015 yılına kadar 4 havza için, 2019 yılına kadar 12 havza için ve 2023 yılına kadar 25 havza için tüm sektörlerdeki su yönetimini kapsayacak şekilde Kurak Dönem Havza Yönetim ve Eylem Planları hazırlanacaktır. 3. TARIMSAL KURAKLIK TAHMİNİ Yağışların kaydedilen normal seviyelerinin önemli ölçüde altına düşmesi sonucu, arazi ve su kaynaklarının olumsuz etkilenmesine, toprakta bitkinin ihtiyacını karşılayacak miktarda suyun bulunmamasına ve hidrolojik dengede bozulmalara neden olan bir doğa olayı olarak tarif edilebilen tarımsal kuraklığın algılanması ve mücadelesi, kuru ve sulu tarım alanlarında farklılık arz etmektedir. Bu nedenle, kuraklık riski açısından kuru ve sulu tarım alanları ayrı ayrı değerlendirilmektedir. Kuru tarım alanlarındaki kuraklık riski, sulu tarım alanlarındakinden daha yüksektir. Bu çerçevede, kuru tarım alanlarında alınacak tedbir ve önlemler büyük önem kazanmaktadır. Ülkemizde kuru tarım alanlarının büyüklüğü de göz önüne alındığında, risk boyutu daha iyi anlaşılmaktadır. Kuraklık, öncelikle tarımsal üretimi etkileyecektir. Bu nedenle, olası kuraklık döneminde, özellikle temel ürünlerin üretim tahminlerinin yapılması son derece önemlidir. Ülkemizde tarım yılından, tarım yılına kadar, yıllık toplam yağış miktarı esas alındığında, en kurak geçen yıl tarım yılıdır. Bunu toplam yağışa 13

22 Artma Azalama Oranı (%) göre sırasıyla, , , , tarım yılları takip etmektedir. (Bkz. Tablo 6) Tablo 6. Tarım Yılına Göre (1 Ekim-30 Eylül) Türkiye Geneli Uzun Yıllar Yağış Değişim Oranları. 40 Türkiye Geneli 12 Aylık Toplam Yağışların (1 Ekim-30 Eylül) Normaline Göre Artma Azalma Oranları Kaynak: MGM Yıllar Sulu tarım alanlarında ise, havzaya düşen yağışlarla baraj, gölet, YAS seviyeleri ve akarsu akış debileri her an izlenerek sulama mevsimi başlangıcında, su miktarı belli olacağından, sulanabilecek alan miktarı, bitki verimi ve rekoltesinin yıllık tahmini mümkün olabilecek ve değişen koşullara göre tedbirlerin alınması kolay olacaktır. Yeraltı sularının tümüyle kullanımı yerine kontrollü kullanımı, sulu tarımın kurak yıllarda sigortası olacaktır. Sulu tarımda su kaynaklarının azalması, sulanacak alanı sınırlayacağından, verim düşüklüğünün olması kaçınılmazdır. Ancak, uygun bitki türü seçimi ve başta damla sulama olmak üzere modern basınçlı sulama yöntemlerinin kullanımının yaygınlaştırılması ile risk minimize edilebilecektir. Tarımsal kuraklığın ortaya çıkmasında esas olan parametreler yağış, sıcaklık, bitki su tüketimi yanı sıra, toprağın su tutma kapasitesi, derinliği, su alma hızı, bünyesi ve yapısı gibi özellikleri ile toprakta depolanan su miktarı olarak sıralanabilir. MGM, uydu kanalıyla evapotransprasyon değerlerini hesaplama imkanına sahip olsa da toprakların içerdiği nem miktarı ile su tutma kapasitesini etkileyen toprak bünyesi, derinliği ve yapısına ilişkin kesin bilgiye sahip olunmamasından dolayı, yer çalışmalarına ihtiyaç olacağından, halihazırda, bu verinin kullanılmasıyla tarımsal kuraklıkla ilgili sağlıklı 14

23 sonuca ulaşılamayacaktır. Yine, UA ile toprak nemi tespit edilebilmekteyse de, yer çalışmaları olmadan, bu yolla elde edilen verilerden kesin sonuç alınamayacaktır. Tarımsal kuraklığın izlenmesinde önemli parametrelerden olan toprak neminin, günümüzde elektronik olarak ölçülebilmesi ve sayısal ortamlara aktarılabilmesi kolaylığı nedeniyle, illerde toprak neminin yerinde ölçüm ve raporlama ile yıllık ve aylık yağış değerleri; uzun yıllar ortalama yağış ve sıcaklık değerleri; en kurak yıllar yağış, sıcaklık ve verim değerleri; en yağışlı yıllar, yağış, sıcaklık değerleri ve uzun yıllar itibariyle ortalama yağışa yakın yılların yağış, sıcaklık ve verim değerlerinin incelenmesi, geleceğe yönelik tahminlere ışık tutacaktır. Orta ve uzun dönemde MGM istasyonları ve günlük uydu görüntüleri yanında, Türkiye detaylı toprak etütlerinin tamamlanarak, toprak neminin de ölçülmesinde yeterli rasat istasyonunun devreye sokulması, gelecekte sağlıklı verilere ulaşılması ile erken uyarı sistemine kavuşulacaktır. Böylece, tarımsal kuraklık indeksleri oluşturularak, bu indekslere bağlı olarak yapılacak sınıflama ile izleme ve acil önlemlerin alınması daha da kolaylaşacaktır. Yukarıda da ifade edildiği üzere, tarımsal kuraklığın izlenmesinde en önemli unsurlar yağış miktarı, yağışın mevsimlere dağılımı ve sıcaklık yanında, toprak nemi, profil derinliği, bünyesi ve yapısıdır. Hâlihazırda, MGM istasyonlarından yağış ve sıcaklık değerleri temin edilebilmektedir. Burada, ürünün ekim mevsimi başlangıcı olan Ekim ayı ve bitkinin çıkış ve gelişmesini tamamladığı Kasım-Aralık-Ocak-Şubat-Mart-Nisan-Mayıs-Haziran aylarındaki yağışlar çok önemlidir. Zira, kuraklık kriterlerinin değerlendirilmesi ve kuraklık kriter analizinde, Ekim ayından başlanarak Haziran ayına kadar gerçekleşen yağış değerleri önemli bir yer tutmaktadır. Yukarıda belirtilen kapsamda, yağış ve toprak verileri kullanılarak kuraklığın eşik seviyeleri kuru ve sulu tarıma göre ayrı ayrı tespit edilebilmektedir. Söz konusu eşik seviyelerdeki eylem adımları, Tablo 7 ve 8 da yer alan kriterler çerçevesinde belirlenebilmekte ve söz konusu eşik seviyelere göre kuraklık şiddetine dayalı olarak yürütülmekte olan faaliyetler, normal koşullarda kuraklığa hazırlık, kuraklık alarm seviyesi, acil eylem ile kısıtlama seviyeleri şeklinde sınıflandırılabilmektedir. Böylelikle, eşik seviyelerin izlenmesi yoluyla, kuraklık kriz tahmini yapılabilmekte ve uygun tedbirlerin 15

24 uygulamaya konması sağlanabilmektedir. İl Kuraklık Eylem Planları nın, söz konusu eşik seviyeler temelinde hazırlanması öngörülmektedir. 16

25 Tablo 7. Kuru Tarım Alanlarında Tarımsal İl Kuraklık Eylem Adımları. NORMAL KOŞULLARDA İl Yıllık yağışı, uzun yıllar il yağış ortalamasına yakın veya üzerinde, yeraltı ve yerüstü su seviyeleri yeterli. 1. ADIM KURAKLIĞA HAZIRLANMA İl yıllık yağışı, uzun yıllar il yağış ortalamasından az, yeraltı ve yerüstü su seviyeleri düşme eğiliminde, Eylül-Ekim yağışları azalan seyirde. (TKYKK kararı) K U R A K L I K E Y L E M İ 2. ADIM 3. ADIM KURAKLIK ALARMI ACİL EYLEM İl yıllık yağışı, uzun yıllar il İl yıllık yağışı, uzun yıllar yağış ortalamasından az yeraltı il yağış ortalamasından ve yerüstü su seviyeleri az. Yeraltı ve yerüstü su düşüyor. Eylül-Ekim-Kasım- seviyeleri düşüyor. Ekim- Aralık yağışı kurak yıllara Kasım-Aralık-Ocakparalel. (TKYKK kararı) Şubat-Mart yağışı en kurak yıla yaklaşıyor. (TKYKK kararı) Alınması Gereken Önlemler Alınması Gereken Önlemler Alınması Gereken Önlemler Alınması Gereken Önlemler 1-1-İl kuraklık eylem planının 1-1-Toplumun farkında olmasını 1-1-Kuraklık Planını test etmek 1-1-Mevcut ekim geliştirilmesi ve sürekliliğinin başlatma, eğitim-yayın-yayım, ve duyurmak, alanlarında, bitki çıkış ve sağlanması, 2-2-Tarımsal Kuraklık Eylem Planı 2-2-Eğitim-yayın ve yayımla gelişme oranlarının 2-2-Yasalar, yönetmelikler ve İl üyelerinin, kurumsal plan bilinçlendirme, tespiti, tüzüklere göre çalışmalar gözden görevlerini gözden geçirmeleri, 3-3-Tarladan bitki çıkışlarının 2-2-Ürün tahminlerinin geçirilerek eksikliklerin 3-3-Kuraklığa dayanıklı çeşitlerin takibi, sorun varsa alternatif yapılması, tamamlanması, tohumluk ihtiyacının tespiti ve ürün ekimi, 3-3-Alternatif ürün 3-3-Çiftçi kayıt sistemlerinin devamlı tedariki, 4-4-Topraktaki nemin takibi ile çeşitlerinin planlaması, geliştirilmesi, 4-4-Kuraklık erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesi, 5-5-Mera, yaylak ve kışlaklarda Mera Islahı ve Amenajman Projeleri uygulamalarına devam edilmesi, 6- AR-GE çalışmaları; a- Kuraklıktan daha az etkilenen tür ve çeşitlerin geliştirilmesi, b- Su hasadı, teknik ve teknolojilerinin geliştirilmesi, c- Bölgelere göre ürün deseninin belirlenmesine yönelik çalışmaların 4-4-Toprakta suyun muhafazasını sağlayacak toprak işleme tekniklerinin uygulanması, kontür sürüm, 5-5-Kuru şartlarda yapılan hububat yetiştiriciliğinde verim miktarı ülke ortalamasının çok altında olan alanların, ekim dışı bırakılması, 6-6-Yazlık ekimlerde minimum işlemeli tarım uygulamasına geçilmesi ve desteklenmesi, 7-7-Kuraklık ve riskleri konusunda bilgi akışının sağlanması, 5-5-Toprağın su tutma kapasitesinin artırılması için organik gübre kullanımının arttırılması, 6-6-Topraktaki nemi korumak için malç kullanılması, 7-7-Sürdürülebilir, uygun arazi yönetiminin uygulanması, 4-4-Ürün kayıplarının hesaplanması, 5-5-Kısıtlama ve yasaklamaların yerine getirilmesi, 6-6-Hububat yetiştiriciliği yapılan alanlarda korunga, fiğ gibi yem bitkilerinin devreye sokulması, 7-7-Mera, yaylak ve kışlaklarda otlatma planlaması uygulanması, 8-8-Toprak nemi ölçümleri 4. ADIM KISITLAMA İl yıllık yağışı, uzun yıllar il yağış ortalamasından çok az, yeraltı ve yerüstü su seviyeleri düştü. Ekim- Kasım-Aralık-Ocak-Şubat-Mart- Nisan-Mayıs-Haziran yağış toplamları en kurak yıl düzeyinde. (TKYKK kararı) Alınması Gereken Önlemler 1-Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulunun Acil Eylem uygulama kararı, 2-Tarımsal Kuraklık İl Kriz Merkezlerince Acil Eylem Planının uygulanmaya konulması ve görev dağılımının yapılması, 3-Eylem planının mali portresi çıkarılarak, ek ödenek tespiti 4-İl Teknik Çalışma grupları oluşturularak konular itibariyle görev dağılımının sağlanması, 5-Yem bitkisi ekilişleriyle elde edilen kuru otun iyi şartlarda saklanması, 6-Meralardan en iyi şekilde yararlanma şartlarının belirlenmesi, 7-Sap-saman ve anız artıklarının depolama şartlarında saklanması, 8-Anızı yakmadan, anız parçalama makinelerinin kullanılmasının sağlanması, 9-Tarım ürünlerinin yangına hassas dönemlerinde gözetleme ve müdahale 17

26 hızlandırılması, yazılı ve görsel basının d-kontrollü şartlarda çalışarak bilgilendirilmesi, simülasyon çalışmaları ve 8-8-Toprak neminin periyodik modellemeler yapılması, tespiti ve izlenmesi e- CBS ve UA sistemlerinin izleme, değerlendirme çalışmalarında daha yoğun kullanılması ile ilgili çalışmaların hızlandırılması, f- Sonuçların üretici şartlarında deneme, demonstrasyonlarının yapılarak farkında lığın yaratılması, 8- Havza yağış sularının toprağa, yeraltına verilmesi için havza erozyon kontrol çalışmaları ile yamaç arazilere ve derelere kuru taş sekiler yapımının yaygınlaştırılması, 9- Meyilli arazilere sekileme yapılması, 10- Bütün korumasız tepelerin ağaçlandırılması, 11- Arazi kullanım planlaması; Eğimli alanlara ekilecek bitkiler, Kuru alanlara ekilecek bitkiler, Sulu alanlara ekilecek bitkilerin belirlenmesi, Arazi kullanım planlarının katılımcı bir yaklaşımla yapılması ve bu planlarda belirlenen kullanımlara aykırılıkların önlenmesi yapılarak, bilgi akışının ekiplerinin hazır bulundurulması, sağlanması, 10-Orman yangınlarında alınan 9-9-Meraların yetersizliği tedbirlerin en üst düzeye çıkarılması, halinde hayvanların geçici 11-Hayvan yem ihtiyacı ve temin edilecek yerlerin belirlenmesi ve ikmali, alternatif hayvan 12-Ürün üretim tahminlerinin yapılması, otlaklarına nakli, 13-Kuraklığa maruz kalan üreticilerin Kuraklıktan zarar borçlarının ertelenmesi, düşük faizli gören alanlar ile zarar kredi verilmesi, desteklenmeleri, tohum görenlerin tespiti, ihtiyaçlarının karşılanması ve diğer Süne mücadelesiyle yardımların yapılması, ilgili gerekli tedbirlerin 14-Zorunlu ihtiyaç halinde yapılan alınması, tespitlere göre tahıl yardımı yapılması, 12-Kış ve feyezan suları 15-Kuraklık nedeniyle ortaya çıkan gıda, ile bahar sulaması geçim ve ekonomik sıkıntılar sonucu oluşan sosyal huzursuzlukların en aza yapılması, indirilmesi için kamu ve sivil toplum kuruluşları ile ortak çalışmaların yapılması, Uygulamalarda ortaya çıkacak kanuni sıkıntıları tespit ederek, çözüm önerileriyle birlikte ilgili makamlara bildirmesi. 17-Kurak dönem ve bölgelerin arıcılara bildirilmesi ve gerekli tedbirlerin alınması, 18

27 Tablo 8. Sulu Tarım Alanlarında Tarımsal İl Kuraklık Eylem Adımları K U R A K L I K E Y L E M İ NORMAL KOŞULLARDA 1. ADIM KURAKLIĞA HAZIRLANMA 2. ADIM KURAKLIK ALARMI 3. ADIM ACİL EYLEM Yıllık yağış, uzun yıllar il Yıllık yağış, uzun yıllar il Yıllık yağış, uzun yıllar il Yıllık yağış, uzun yıllar il ortalamasının üzerinde veya yakın ortalamasından az. Ekim-Kasım yağışı ortalamasından az. Ekim-Kasım- ortalamasından az. Ekim-Kasımdeğerde, su stokları yeterli, su kalitesi azalan seyirde. Akarsu, baraj ve Aralık yağışı kurak yıllara Aralık-Ocak-Şubat-Mart-Nisan normal, akarsu akış debileri yeterli. göletler ile yeraltı su seviyesi azalma paralel. Yeraltı ve yerüstü su yağışı en kurak yıla yakın. eğiliminde. Su arzı talebin altında. kaynaklarında azalma. Su arzı Yerüstü ve yeraltı su talepten az. kaynaklarının seviyesi azaldı. Su arzı, talebi karşılamıyor. (TKYKK kararı) (TKYKK kararı) (TKYKK kararı) 4. ADIM KISITLAMA Yıllık yağış, uzun yıllar il ortalamasının çok altında, kurak yıllar seviyesinde. Kasım-Aralık- Ocak-Şubat-Mart-Nisan-Mayıs- Haziran yağışları en kurak yıllar düzeyinde, yerüstü ve yeraltı su kaynakları seviyesi yetersiz. Su arzı, talepten oldukça az. (TKYKK kararı) Alınması Gereken Önlemler Alınması Gereken Önlemler Alınması Gereken Önlemler Alınması Gereken Önlemler Alınması Gereken Önlemler 1- İl kuraklık eylem planının geliştirilmesi ve sürekliliğinin sağlanması, 2- Yasalar, Yönetmelik ve Tüzüklere göre çalışmalar gözden geçirilerek eksikliklerin tamamlanması, 3- İl Mali kaynaklarının acil ve acil olmayan koşullar için belirlenmesi, 4- Yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının envanter kaydı ve ölçümlerinin devamlılığı ile arz talep dengesinin takibi ve sürekliliğinin saptanması, ayrıca bu kaynaklara zarar verenlere yaptırım uygulanması, 5- ÇATAK programının kapsamının genişletilerek, ilk etap da sorunlu alanlarda uygulamaya geçilmesi, 6- Devlet yatırımlarında, açık kanal sulama şebekelerinin terk edilerek, basınçlı sulama tesislerinin, yaygınlaştırılması, 7- Sulama sistemlerinde su dağıtım 1- Su kaynakları ve günlük tüketim miktarlarının izlenmesi 2- Etkin bir sulama yönetiminin sağlanması, 3- Su kalitesini izleme, 4- Suyun tasarruflu kullanılması konusunda farkındalığın sağlanması ve halkın bilinçlendirilmesi, 5- Eğitim-yayım-yayın çalışmaları, 6- Suyun iletimin de kaçakların önlenmesi, 7- HİSG (Hayvan içme suyu göleti) ile mera su ihtiyaçlarının karşılanması, 8- Su tüketimi az olan ve kuraklığa nispeten dayanıklı tür ve çeşitlerin yetiştiriciliğinin teşviki, 9- Münavebeli ürün yetiştiriciliğinin yaygınlaştırılması ve münavebede su tüketimi az olan bitkilere yer verilmesi, 1- İller tarafından hazırlanan kuraklık eylem planını duyurmak, 2- Suyun tasarruflu kullanılması konusunda farkındalığın sağlanması ve halkın bilinçlendirilmesi 3- Eğitim-yayın-yayım çalışmaları, 4- Su kullanma planlarının yapılması ve uygulanması, 5- Kısıntılı sulama programların yapılarak gece sulamaları ve rotasyonla sulamanın sağlanması, 6- Su ürünleri yetiştiriciliğinde daha az su kullanımını temin etmek amacıyla, suyun oksijenlendirilme sistemlerinin kullanımının sağlanması, 1- İzleme Planında her su kaynağı miktarı ve kullanıcı talepleri değerlendirilerek ürün ekimlerinde suyun miktarına göre ürün çeşidi önerileri ile ana kanal, yedek kanal ve tersiyerlere verilecek su miktarının belirlenmesi ve çiftçilerin yönlendirilmesi, 2- Sulama yönetiminde alınacak tedbirlerin belirlenerek su kullanıcılarına duyurulması 3- Kısıntılı sulama programların yapılarak gece sulamaları ve rotasyonla sulamanın sağlanması, 4- Kısıntılı sulama uygulamasında kullanıcılarla ilgili ortaya çıkacak problemlerin takip edilmesi ve 1- Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulunun Acil Eylem uygulama kararı, 2- Tarımsal Kuraklık İl Kriz Merkezince Acil Eylem Planının uygulamaya konulması ve görev dağılımının yapılması, 3- Kısıntılı sulama ve su tasarrufunu sağlayan sulama yöntemlerinin uygulanması, 4- Harcanan su miktarına göre ücretlendirme yapılması, 5- Yeraltı su rezervinin, su bütçesi göz önünde bulundurularak kontrollü kullanımının sağlanması, 6- HES lerden sağlanacak enerji ihtiyacının diğer enerji kaynaklı santrallerden sağlanması, bu rezerv alanlarındaki suyun geçici 19

28 programlarının hazırlanması ve sulama zamanı planlarının yapılması, 8- Devam eden gölet, baraj ve sulama tesis inşaatlarının bitirilmesi, 9- Yeni yatırım projelerinin uygulamaya konulmasının hızlandırılması, 10- Arazi kullanım planlarının tamamlanması ve bu planlara uygun olarak tarım arazilerinin tarım dışı amaçlı kullanımının önlenmesi, 11- DSİ tarafından veya muvaffakatı ile YAS kuyularının uygun yerlere açtırılması, mevcutların ıslahı, ruhsatsız kuyuların iptali, 12- Basınçlı sulama yöntemlerinin yaygınlaştırılması için kırsal alt yapının güçlendirilmesi, 13- Su kalitesinin izlenmesi, 14- Tarla içerisindeki su kayıplarını asgariye indirmek için damla sulama sistemlerini kuracak çiftçilerin desteklenmesi 10- Sulu alanlarda sulama programlarına titizlikle uyulması, 11- Su kullanma planlarının yapılması ve uygulanması, 7- Yetiştiricilik tesislerinde suyun birden fazla kullanımını sağlayacak arıtım v.b alt sistemlerin geliştirilmesi ve tesis edilmesi, 8- Drenaj ve atık suların arıtılarak sulamada kullanılması çözümlenmesi 5. Rezerv alanlarındaki su miktarının tespitiyle kullanıcılara yıl içerisinde, verilecek suyun önceden bildirilmesi, hatta ana ve yedek kanallara verilecek suyun belirlenmesi, 6. Şekerpancarı yetiştirilen alanlarda Türk Şeker Şirketi ile protokol yapılarak kısıntılı sulama yapılması ve ekim nöbetinin 5yıla çıkarılmasının temini, 7. Ruhsatsız alanlarda çeltik ekimine kesinlikle izin verilmemesi, 8. Bitki ve hayvan hastalıklarına ve zararlılara karşı gerekli tedbir ve mücadelenin yapılması, 9. Damla sulama yöntemi ile sulama yapan çiftçilerin bakım onarım giderlerinin desteklenmesi olarak tarıma verilmesi, 7- Az su tüketen bitkilerin yetiştirilmesi, 8- İkinci ürün ekimine izin verilmemesi, 9- Suyun öncelikle sabit tesislere (meyve bahçeleri vb) verilmesi 10- Su ürünleri yetiştiriciliğinde daha az su kullanılarak, daha fazla balık üretimini sağlayan kapalı devre yetiştiricilik sistemlerinin geliştirilmesi 11- Daha az suya ve oksijene ihtiyaç duyan, sazan, yayın gibi türlerin yetiştiriciliğinin yaygınlaştırılması, 12- Arıcılıkla ilgili gerekli tedbirlerin alınması 20

29 Tablo 9. GZFT Analizi 1 (SWOT ANALİZİ) GÜÇLÜ YÖNLER: G1. Tarımsal kuraklıkla mücadelede gerekli verilerin toplanması ve tekniklerin geliştirilmesi konusunda deneyim ve kurumsal yapıya sahip olmamız G2. Çevre ülkelere göre ülke nüfusunun ihtiyacını karşılayabilecek yeterlikte toprak ve su kaynağı varlığı G3. Akarsuların büyük bölümünün topraklarımızda doğması G4. Konu ile ilgili gerekli eğitim ve yayım faaliyetlerini yerine getirecek kurulu bir yayım teşkilatının bulunması G5. Sulama konusunda örgütlenmiş sulama kooperatiflerinin bulunması G6. Kullanılamayan potansiyelin sektörel kalkınmaya ivme kazandıracak nitelikte olması G7. Kuraklık izleme bilgi altyapısı ve yönetim sisteminin olması, G.8 Planlaması tamamlanmış ama henüz inşaatı başlamamış sulama projelerinin planlamalarının revize edilerek kapalı sisteme çevriliyor olması, G.9 Tarımsal sulamada modern sulama sistemlerine geçişte yeterli desteğin (teşvik) verilmesi. G.10 Su kaynaklarının havza bazlı yönetilmesi ve planlanmasına yönelik çalışmalar. ZAYIF YÖNLER: Z.1. Ülkesel ölçekte kuraklık erken uyarı ve izleme bilgi altyapısı ve yönetim sisteminin olmayışı, Z.2.Tarımdaki işletme yapısının küçük ve çok parçalı olması Z.3. Tarımsal toprak ve su kaynaklarının havza temelli yönetilememesi Z.4. Toplam alan içerisinde sulanabilir alanın düşük olması nedeniyle üretimde yağışlara bağımlılık Z.5. Hızlı kentleşme ve sanayileşmenin neden olduğu doğal kaynak aşınımı ve kirliliğin bulunması Z.6. Konu bazlı Ar-Ge sayısının az olması Z.7. Tarımsal üretimde kullanılan geleneksel üretim teknikleri ve kullanımındaki ısrar Z.8. Su yönetiminin, kuraklık şiddetine göre belirlenecek eşik değerler ve bunlara bağlı ileriye yönelik önlemleri esas alan risk yönetimi yerine kurak dönemlerde kriz yönetimi şeklinde sürdürülmesi Z.9. Su yönetimi ile yetkilendirilmiş kuruluşların fazla olması FIRSATLAR: F1. Türkiye nin değişik coğrafi ve iklim bölgelerini içinde bulundurması. F2. Kuraklığa dayanıklı veya toleranslı çeşitler geliştirmek açısından zengin genetik materyal F3. Toplumun her kesiminde konunun öneminin fark edilmiş olması F4. Daha az su kaynağına ihtiyaç duyan modern tarımsal tekniklerin varlığı ve bu tekniklerin ulaşılabilirliği TEHDİTLER: T.1.Türkiye nin küresel ısınmadan en fazla etkileneceği tahmin edilen Akdeniz Havzası nda yer alması. T2. Hızlı nüfus artışı ve sanayileşme sonucu tarım dışı su kullanım talebinin hızla artması. T3. Doğal kaynak aşınımı ve sonucunda ortaya çıkan kirlilik T4. Tarım işletmelerinin küçük ve parçalı oluşu T.5 Su ve toprak yönetimine ilişkin görev ve yetkilerin farklı bakanlıklarda olması 1 GZFT analizi sonuçları, GTHB koordinatörlüğünde Tarımsal Kuraklık Eylem Planı Hazırlama Grubu nda yer alan kurum ve kuruluşların katkıları sonucunda elde edilmiştir. 21

30 4. AMAÇ VE STRATEJİ Tarımsal kuraklıkla mücadele stratejisinde temel amaç, kamuoyunun bilinç düzeyini artırarak tüm paydaşların sürece dahil edilmesiyle arz ve talep yönetimini de dikkate alarak, çevresel açıdan sürdürülebilir tarımsal su kullanım planlaması ile kuraklığın yaşanmadığı dönemlerde ileriye dönük gerekli bütün tedbirlerin alınmasını; kriz dönemlerinde ise, etkin bir mücadele programını uygulayarak kuraklığın etkilerinin asgari düzeyde kalmasını sağlamaktır. Tarımsal kuraklıkla mücadelede temel strateji, yeterli kapasiteye ulaşmış kurumsal bir yapıyı geliştirmek, mücadeleyi bütüncül ve kapsamlı bir plan kapsamında yapılır hale getirmek ve tarım sektörünün kuraklıktan en az etkilendiği bir yapıya ulaşmaktır. Söz konusu amaç doğrultusunda, kuraklıkla mücadele faaliyetlerinin, tarım sektörünü etkileyen diğer afetlerle mücadele faaliyetlerini tamamlayıcı nitelikte yürütülmesine öncelik verilecek; konu ekonomik, sosyal ve toplumsal açıdan bütüncül bir yaklaşımla ele alınacak; toplumun bütün bireyleri, sivil toplum kuruluşları ve ilgili tüm kamu kurum ve kuruluşlarının kuraklıkla mücadele konusunda katkı ve katılımı esas alınacaktır. Ayrıca, ilgili kuruluşların sorumlu oldukları tedbirlerin, yıllık iş programlarında yer alması ve bu tedbirlerin gerçekleştirilmesi amacıyla, bütçelerinde gerekli kaynakların tahsis edilmesine özel önem verilecektir. 5. TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI FAALİYETLERİ Eylem Planında yer alan faaliyetler, yukarıda belirtilen strateji temelinde, temel gelişme eksenleri ve öncelikler kapsamında gruplanarak hazırlanmıştır. 1. Kuraklık Risk Tahmini ve Kriz Yönetimi Tarımsal kuraklık tahminine dayalı kriz yönetimi uygulanacaktır. 22

31 2. Sürdürülebilir Su Arzının Sağlanması Potansiyel su tutma kapasitesi artırılacaktır. Su iletim kanalları modernize edilecek, su depolama ve iletim kanallarının idame ve yenileme yatırımları zamanında yapılacaktır. Atık suların toplanması ve arıtılmış atık suların, tarım ve sanayide tekrar kullanımına yönelik tedbirlerin alınması sağlanacaktır. Yeraltı sularının etkin yönetimi sağlanacaktır. Toprakta bulunan suyun muhafazasını artıran arazi kullanım teknikleri geliştirilecek, en önemli doğal su deposu olan toprakların korunması ve geliştirilmesine yönelik arazi kullanım planlamaları yapılacaktır. 3. Tarımsal Su Talebinin Etkin Yönetimi Belirlenen Tarım havzalarında, tarımsal ürünlerin en uygun yetişme alanları, su varlıkları da dikkate alınarak tespit edilip tarımda suyun etkin kullanımı sağlanacaktır. Sulama iletim sistemleri modernize edilecektir. Tarımsal amaçlı yeraltı sularının etkin kullanımı sağlanacaktır. Bitkisel üretim, hayvansal üretim, arıcılık ve yurtiçi su ürünleri yetiştiriciliği de dahil olmak üzere kuraklıktan en fazla etkilenen sektörlere ve üretimlere yönelik, üretim yönlendirilmesine dönük teşvik programları oluşturulacaktır. Bitkisel ve hayvansal üretim politikaları kuraklık riski göz önüne alınarak uygulanacaktır. 4. Destekleyici Ar-Ge Çalışmalarının Hızlandırılması ve Eğitim/Yayım Hizmetlerinin Artırılması Kuraklıkla mücadeleyi destekleyici Ar-Ge çalışmaları hızlandırılacaktır. Başta çiftçiler olmak üzere ilgili kesimlere yönelik eğitim ve yayım hizmetleri artırılacaktır. 5. Kurumsal Kapasitenin Geliştirilmesi Tarımsal kuraklıkla etkin mücadele için gerekli yasal düzenlemeler yapılacak ve kurumsal yapılanma güçlendirilecektir. Orman dışı yangınlarla mücadelede gerekli kurumsal kapasite geliştirilecektir. 23

32 5.1. Kuraklık Risk Tahmini ve Kriz Yönetimi İşbirliği Yapılacak Öncelik / Tedbir Sorumlu Kuruluş Kuruluşlar Öncelik 1.1. Tarımsal kuraklık tahminine dayalı kriz yönetimi uygulanacaktır. Başlama Yılı -Bitiş Yılı Yapılacak İşlem ve Açıklamalar Tedbir İl bazında yağış ve toprak nem verileri ile YAS ve YÜS rasat değerleri izlenecektir. Tedbir Yağış, toprak nemi ile YAS ve YÜS rasat değerlerine dayalı olarak belirlenecek eşik seviyeler, il kriz yönetim planları oluşturulacaktır. Tedbir Kuraklığın yaşandığı bölge temelinde, kuraklık kriz kararları alınarak, kriz yönetimi uygulaması yürütülür. Tedbir Kuraklıkla mücadelede her İl in kendi dinamiklerine ve özel koşullarına uygun hazırlanmış İl Kuraklık Eylem Planları güncellenecektir. GTHB, DSİ MGM, SYGM (Sürekli) TKİKM TKY, GTHB (Sürekli) TKYKK TKİKM, GTHB (Sürekli) TKİKM TKYKK Üyeleri TKB (Sürekli) İlgili kurumlardan düzenli olarak alınacak veriler, İEUTK tarafından izlenecek ve kriz yönetimi amacıyla, gerekli olan eşik seviyeler hazırlanıp izlenecektir. TKİKM tarafından TAKEP ve belirlenecek eşik seviyelere dayalı olarak, İl kriz yönetim planları oluşturulmuştur. Gıda Tarım Hayvancılık Bakanlığınca uygulamalar koordine ve kontrol edilerek TKYKK na aktarılacaktır. TKYKK kararı olarak bölgesel temelde kuraklık kriz kararı alınır ve İl Kriz Yönetim Planları uygulamaya konur. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca uygulamalar, koordine ve kontrol edilerek TKYKK na aktarılır. Bu Strateji ve Eylem Planında yer alan öncelik ve eylemler dikkate alınarak, her il, İl Kuraklık Eylem Planı hazırlayacaktır. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca uygulamalar koordine ve kontrol edilerek TKYKK na aktarılır. Tedbir Kuraklık kriz tahmin ve yönetimine de katkıda bulunacak şekilde, bir tarımsal rekolte tahmin ve izleme sistemi oluşturulmuştur. GTHB DSİ, MGM, ÇŞB, OSİB Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Üretim Tahmin Sistemi kullanımına dayalı olarak, tarımsal rekoltenin izleme sistemi kurulacaktır. Bu kapsamda, tarımsal rekoltenin güncel tahmini, zaman ve ürün bazında gerçek zamanlı raporlama yapılması, olay sonrası hasar ve mahsul kayıpları için raporlama, iklimsel etkiler ve/veya bazı hastalıklara bağlı gelişimler için erken uyarı ve tarımsal yönetim için rapora bağlı olarak riski azaltıcı karar alınarak, kuraklık etkilerinin takibi ve tahmini kolaylaştırılacaktır. 24

33 Tedbir Kuraklık indikatörleri ve eşik değerlerine dayalı olarak, kurak dönem havza yönetim ve eylem planları hazırlanacaktır.. SYGM DSİ, MGM, GTHB ve Tüm Paydaş Kurumlar (Öncelikli 4 Havza için) SYGM nin Koordinatörlüğünde tüm paydaş kurumların katılımı ile Kurak Dönem Havza Yönetim ve Eylem Planları hazırlanacak ve uygulanması izlenecektir Sürdürülebilir Su Arzının Sağlanması Öncelik / Tedbir Öncelik 2.1. Potansiyel su tutma kapasitesi artırılacaktır. Sorumlu Kuruluş DSİ İşbirliği Yapılacak Kuruluşlar GTHB, KB, İl Özel İdaresi Başlama Yılı -Bitiş Yılı (Sürekli) Yapılacak İşlem ve Açıklamalar Öncelik 2.2. Su iletim kanalları modernize edilecek, su depolama ve iletim kanallarının idame ve yenileme yatırımları zamanında yapılacaktır. Potansiyel su tutma kapasitesinin kısa sürede artırılmasına yönelik olarak inşaatına devam edilen ve TKYKK tarafından belirlenecek tarımsal kuraklık riski bulunan bölgelerdeki gölet ve barajlardan öncelikli olanların yapımı tamamlanacaktır. Tedbir Planlama aşamasında olan veya yapımı devam eden sulama şebekelerinde, su kaybını azaltmak ve verimi artırmak için sulama sistemleri kapalı sulama şebekesi olarak projelendirilecektir. Tedbir Mevcut sulama projeleri, uygun, olan yerlerde su tasarrufu sağlayan kapalı sistemlerle uyumlu hale getirilecektir. Tedbir Sulama sistemlerinin tekniğine uygun olarak bakım ve onarımları yapılacaktır. DSİ DSİ, İl Özel İdaresi GTHB DSİ İl Özel İdaresi GTHB İl Özel İdaresi SYGM Sulama Birlikleri, Kooperatif v.b (Sürekli) İl Özel İdaresi, Su Kullanıcı Teşkilatlar (Sürekli) Örgütleri Su Kullanıcı Teşkilatlar (Sürekli) Sulama randımanı en üst seviyelere çıkartılmış olacaktır. Özellikle, tarımda kullanılan su miktarını, ileri teknoloji kullanarak azaltmak mümkündür. DSİ, 2003 yılı sonu itibariyle sulama sistemleri stratejisini değiştirerek, yağmurlama ve damlama gibi su tasarrufu sağlayan sulama yöntemlerine uygun kapalı sisteme geçmiştir. Sulamada modern teknoloji kullanımının artırılmasına yönelik çalışmalara devam edilecektir. Mevcut sulama sistemleri, uygun olan yerlerde kapalı sisteme dönüştürülecektir. Sulama sistemlerinin tekniğine uygun olarak, bakım ve onarımlarının yapılmasıyla, iletimdeki su kayıpları azaltılacaktır. 25

34 Öncelik 2.3. Atık suların toplanması ve arıtılmış atık suların tarım ve sanayide tekrar kullanımına yönelik tedbirlerin alınması sağlanacaktır. Tedbir sayılı Çevre Kanunun ve 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunun da ki kirlilik değerleri ile getirdiği zorunluluklarının yerine getirilmesi ve izlenmesi sağlanacaktır. ÇŞB, Belediyeler, SYGM, İl Özel İdareleri Toprak ve su kaynaklarının kirlenmesinin önlenmesine yönelik faaliyetler etkinleştirilecektir. Kentsel yerleşim alanları atık su arıtma tesisleri yapımı tamamlanacaktır. Kullanılan suyun geri dönüşümü sağlanarak, su kullanım kapasitesi artırılacak ve çevre kirliliği de önlenmiş olacaktır. Tedbir Kapalı drenaj sisteminde dönen suyun arıtılarak yeniden sulamada kullanılması GTHB İl Özel İdareleri, Bölgesel kalkınma Kuruluşları, Su Kullanıcı örgütleri Kapalı drenaj sistemlerinin sulama ile birlikte kontrollü olarak planlanması sağlanacaktır. Öncelik 2.4. Yeraltı sularının etkin yönetimi sağlanacaktır. Tedbir Yeraltı suyu kapasiteleri belirlenecektir. (Bu konuda Türkiye genelinde tüm ovaların hidrojeolojik etüd çalışmalarının DSİ tarafından revize edilmesi programlanarak süratle yapılabilmesi ve envanter oluşturulması çalışmalarına devam edilecektir.) Tedbir Açılmış yer altı su kuyuları haritalanacak, periyodik olarak izlenecektir. Halk bu konuda bilinçlendirilecektir. DSİ GTHB, ÖİGS, SYGM TRGM-CBS Daire Başkanlığı koordinatörlüğünde, bu veriler birleştirilecek ve GIS teknikleri kullanılarak yeraltı suyu haritaları hazırlanacaktır. DSİ GTHB, ÖİGS, SYGM Sulama Örgütleri, Mülki İdareler ve Yerel Yönetimler Kaçak kuyuların izlenmesi olanaklı hale gelmiş olacaktır. DSİ, SYGM İl Özel İdaresi Genel Sekreterlikleri, MTA, İller Bankası ve birlik, kooperatif gibi diğer kuruluşlar birlikte çalışacaktır. Emniyetli yeraltı su rezervinin korunması sağlanacak ve yeraltı suyunun kullanımı azaltılacaktır. Kaçak ve ruhsatlı kuyuların belirlenmesi ve emniyetli rezervi aşmayacak şekilde sulanacak alanın belirlenmesi ile bunların bir sulama yönetimi altında toplanması hedeflenmiştir 26

35 Tedbir İçme kullanma, sanayi ve tarımsal maksatlı açılan bütün yer altı kuyularına tahsis edilen debinin sayaç takılarak ölçülmesi, takip edilmesi 6111 Sayılı Kanun ile 167 sayılı kanuna ilave edilen DSİ Yeraltı suyu Ölçüm Sistemleri Yönetmeliği çerçevesinde sağlanacaktır. DSİ, ÖİGS Yerel Yönetimler, Tüm yeraltı suyu kullanıcıları Kullanılan suyun izleme ve değerlendirilmesi yapılarak, gerçek fiyatlandırılması sağlanacaktır. İkinci madde hayata geçirilinceye kadar kullanma belgesi alan kullanıcılar sayaçlarını kendi imkanları ile taktıracaktır. Tedbir Havzalar arası su iletimi planlanacak ve gerektiğinde uygulamaya konulacaktır. DSİ, SYGM GTHB, Çevresel açıdan sürdürülebilirlilik de göz önüne alınarak, havzalardaki eksik kapasitenin komşu havzalardan teminine yönelik planlama çalışmaları tamamlanarak uygulanabilir hale getirilecektir. Öncelik 2.5. Toprakta bulunan suyun muhafazasını artıran arazi kullanım teknikleri geliştirilecek, en önemli doğal su deposu olan toprakların korunması ve geliştirilmesine yönelik arazi kullanım planlamaları yapılacaktır. Tedbir Arazi kullanım plânları ile GTHB, OSİB ülkesel ve bölgesel plânlamalara temel oluşturan ve diğer fizikî plânlamalara veri teşkil eden; su potansiyeli, toprak veri tabanı ve haritaları esas alınarak çevre öncelikli sürdürülebilir kalkınma ilkesi doğrultusunda toprağın niteliği, arazinin yeteneği ve diğer arazi özellikleri gözetilerek uygun arazi kullanım şekilleri belirlenir. Tedbir Ülke genelinde koşulların uygun olduğu alanlarda teraslama (sekileme) çalışmaları hızlandırılacaktır. Tedbir Su arzını artıran orman amenajmanı çalışmaları, kuraklık etkilerinin yoğun olduğu bölgelerde hızlandırılacaktır Valilikler, Yerel Yönetimler, Sivil toplum kuruluşları Arazilerin doğal özellikleri, toprak ve su potansiyeli ve sosyo-ekonomik yapı gözetilerek 5403 sayılı Kanunda ön görülen arazi kullanım planları yapılacaktır. İşlenen tarım alanları ve meraların kullanımında toprak erozyonu, toprak sıkışması, toprakta ki yarayışlı suyun kaybı gibi arazi bozulmalarına neden olan yanlış kullanımlar önlenecektir. Ayrıca Ülke genelinde yapılması planlanan arazi kullanım planlaması çalışmalarında altlık olarak kullanılacak 1/ ölçekli Büyük Toprak Grubu Haritalarının iyileştirilmesi ile ilgili eğitim ve altyapı çalışmalarına başlanmış olup, devam edilecektir. OSİB İl Özel İdareleri Bu tedbirle birlikte, topraktaki su miktarı artacak ve toprak korunacaktır. Orman ve Su İşleri Bakanlığı nca Sel Eylem Planı ( ) yürürlüğe konulacaktır. Eylem planı çerçevesinde; yüzeysel akış azaltılacak, infilitrasyon artacak, toprak korunacak ve taşkınların büyük bir kısmının önüne geçilecektir. OSİB GTHB, Valilikler, Yerel Su arzını artırmak için kuraklık etkilerinin Yönetimler, Sivil toplum maksimum düzeyde yaşandığı bölgelerde, kuruluşları havza bazlı koruma ve geliştirmeye yöne-lik orman amenajmanı hızlandırılacaktır. 27

36 Tedbir Ağaçlandırma, bozuk orman alanlarının iyileştirilmesi, erozyon kontrolü ve mera ıslah çalışmaları arttırılacaktır. GTHB, OSİB Tüm kurum ve kuruluşlar, STK, yerel yönetimler Erozyonla Mücadele Eylem Planı ( ) yürürlüğe konulacaktır. Eylem Planı çerçevesinde; erozyonla daha etkili mücadele edilmesi, erozyonla mücadele eden kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonun sağlanması ve kamu kaynaklarının verimli kullanılması gaye edinilmektedir. Ulusal Havza Yönetim Stratejisi (UHYS) ( ) hazırlanmıştır. UHYS nin amacı; Ülkemiz su havzalarının doğal kaynaklarının korunması, geliştirilmesi ve sürdürülebilir kullanımı ile ilgili uzun vadeli kararlara ve yatırım programlarına rehberlik sağlamak, toplumumuzun havzaların ekolojik, ekonomik ve sosyal fayda ve hizmetleri ile ilgili ihtiyaç ve beklentilerinin yeterli düzeyde ve sürdürülebilir olarak karşılanması için yapılacak çalışmalara ortak bir yol göstermektir. Erozyon Risk Haritalarının ( ) güncellemeleri yapılacaktır. Çölleşme ile Mücadele Ulusal Strateji Belgesi ( ) hazırlanmıştır. Çölleşme ile Mücadele Ulusal Strateji Belgesi ( ), UNCCD nin on yıllık Strateji Belgesine uyum sağlayacak şekilde hazırlanmıştır. Çölleşme ile Mücadele Ulusal Eylem Programı, Çölleşme ile Mücadele Ulusal Strateji Belgesi ( ) doğrultusunda GEF e sunulan proje kapsamında FAO ile birlikte 2013 yılında yeniden hazırlanacaktır. Murat Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi hazırlandı. Projenin amacı; Murat Nehri Havzasında yer alan Elazığ, Muş ve Bingöl İllerinde doğal kaynak bozulumunun önüne geçerek, üst havzada yaşayan halkın yoksulluğunu azaltmaktır. Bütçesi 39 milyon USD olan ve dış finansmanı IFAD tarafından sağlanan proje yılları arasında uygulanacaktır. Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi hazırlandı. Amacı; Çoruh Nehri 28

37 Tedbir Mevcut ormanların bir bölümü, su üretimi amacı ile işletilecektir. OSİB Havzasında doğal kaynakların korunması ve geliştirilmesi, erozyon kontrolü, havzada yaşayan kırsal kesimin gelir kaynaklarının artırılması ve bozulan doğal dengesini yeniden tesis edilmesidir. Bütçesi 106 milyon tl. olan ve dış finansmanı JICA tarafından sağlanan proje yılları arasında Erzurum, Bayburt ve Artvin İllerinde uygulanacaktır. Bakanlığın Erozyon Kontrolü Eylem Plan çerçevesinde, beş yıl içerisinde ha sahada çalışma yapılacaktır Araştırmalar sonucunda geliştirilecek olan teknikler esas alınarak, ormanlar, su üretimi fonksiyonlarına göre planlanacak ve işletilecektir. 5.3 Tarımsal Su Talebinin Etkin Yönetimi Öncelik / Tedbir Sorumlu Kuruluş İşbirliği Yapılacak Başlama Yılı -Bitiş Kuruluşlar Yılı Yapılacak İşlem ve Açıklamalar Öncelik Belirlenen Tarım havzalarında, tarımsal ürünlerin en uygun yetişme alanları, su varlıkları da dikkate alınarak tespit edilip tarımda suyun etkin kullanımı sağlanacaktır. Tedbir Belirlenen 30 tarım havzası kapsamında talebe göre üretimi planlanlamak amacı ile oluşturulan Karar Destek Sistemi geliştirilecektir. Havza bazında tarımsal uygulamaların diğer sektörlerle entegrasyonununun sağlanması için gerekli çalışmalar yapılacaktır. Ayrıca tarım havzaları bazında tarımsal üretimin planlanması ve tarımsal desteklerin bu planlar doğrultusunda yönlendirilmesi sağlanacaktır. (Örneğin, su sıkıntısı olan havzalarda su ihtiyacı az olan bitki türlerinin desteklenmesi GTHB SYGM KB, DSİ, ÖİGS, Çiftçi Örgütleri, Sivil Toplum Kuruluşları Tarımsal üretimin kendi ekolojisine uygun alanlarda yoğunlaşması, desteklenmesi, örgütlenmesi, entegre bir şekilde yürütülmesi, üretim planlaması yapılması, doğal kaynakları korunması ve sürdürülebilir kullanımını sağlanması amacıyla iklim, toprak ve topografya verilerine göre, ilçe sınırlarını kapsayan 30 adet tarım havzası belirlenmiştir. Tarımda su kullanımının azaltılmasını sağlamak amacıyla, tarım havzaları kapsamında tarımsal ürünlerin en uygun yetişme alanları, su varlıkları da dikkate alınarak tespit edilmiştir. Tarim havzalari bünyesinde 17 ürün tarımsal destekleme kapsamına alınmış olup, iklim ve su mevcudiyetine uygun ürün çeşitlerinin teşvik edilmesi sağlanmıştır. Bu kapsamda Tarım Havzaları bünyesinde desteklenen ürün sayısını arttırmak için gerekli çalışmalar yapılacaktır. 29

38 Öncelik 3.2. Sulama iletim sistemleri modernize edilecektir. Tedbir Tarla içi sulamalarda basınçlı sulama yöntemleri teşvik edilecektir. GTHB ÖİGS, T.C. Ziraat Bankası, Çiftçiler, Havza bazında ürün ekim alanlarının, ürün destek miktarlarının, tarımsal ürün ithalat ve ihracat miktarlarının belirlenmesi, amacıyla optimizasyon teknikleri kullanılarak çözüme ulaşılmasını sağlayan, bir karar destek sisteminin geliştirilmesi için çalışmalar devam edilecektir Sulama suyunun etkin kullanımının sağlanması amacıyla %50 hibe ve faizsiz kredi şeklinde teşvikler sağlanacaktır. Tedbir Sulama Veri Tabanının Oluşturulması GTHB, DSİ Öncelik 3.3. Tarımsal amaçlı yeraltı sularının etkin kullanımı sağlanacaktır. İl Özel İdareleri, Bölgesel kalkınma Kuruluşları, Su Kullanıcı örgütleri Ülke genelindeki sulama tesislerine ait işletme haritaları sayısallaştırılacak ve GTHB nın yaptığı tarım parselleri veri tabanına entegre edilecektir. Tedbir Sulama Kooperatiflerince işletilen yeraltı suyu sulama projelerinin damla sulama sistemine dönüştürülmesi sağlanacaktır. Tedbir Sulama şebekelerinde sulama planları oluşturulacak ve gerektiğinde, kısıtlı sulama programları uygulanacaktır. GTHB, DSİ, İl Özel İdareleri DSİ, GTHB, İl Özel İdareleri, Su kullanıcı teşkilatları Su Kullanıcı Teşkilatlar Tarla içi kayıplar en aza inecek, böylece su tasarrufu sağlanacaktır. Su Kullanıcı Teşkilatlar, Belediyeler, Muhtarlıklar (Sürekli) Kuraklık döneminde, su kullanımında etkinliğin sağlanmasına yönelik olarak, DSİ tarafından işletmeye açılan tüm sulamalarda, sulama mevsimi öncesi yapılmakta olan genel sulama planlamasının uygulanması sağlanacaktır. Bu bölümün detayları il eylem planlarında verilecektir. Öncelik 3.4. Bitkisel üretim, hayvansal üretim, arıcılık ve yurtiçi su ürünleri yetiştiriciliği de dahil olmak üzere kuraklıktan en fazla etkilenen sektörlere ve üretimlere yönelik, üretim yönlendirilmesine dönük teşvik programları oluşturulacaktır. Bitkisel ve hayvansal üretim politikaları kuraklık riski göz önüne alınarak uygulanacaktır. Tedbir Olası kuraklık senaryolarına göre il bazında, ürün deseni planlanarak, riskli alanlarda yem bitkileri üretimi yönlendirilecektir. GTHB DSİ, ÖİGS, Çiftçi örgütleri Olası kuraklık döneminde, etkin kaynak kullanımının sağlanması amacıyla, üreticilerin uygun ürün planlaması yapması teşvik edilecektir. Tedbir Olası kuraklık dönemlerinde, hayvan yemi (kaba ve kesif) arzı güvenliği sağlanacaktır. GTHB ÖİGS, Çiftçi Örgütleri, Sivil Toplum Kuruluşları Bölgelerin hayvan potansiyeline dayalı olarak, bölgesel hayvan yemi arz güvenliğinin sağlanmasına yönelik, üreticilerin yem üretimi yönlendirilecektir. Tedbir Kurak dönemler için (4342 sayılı GTHB, OSİB Köy Muhtarlıkları, Mera Kurak dönemlerde ortaya çıkacak yem 30

39 Mera Kanunu kapsamında) mera yönetimi planları oluşturulacaktır. Tedbir Kurak dönemlerde ortaya çıkabilecek salgın hastalıklar izlenecek ve gerekli tedbirler alınacaktır. Tedbir Kurak dönemlerde gıda güvenirliliğinin bozulmasını engelleyecek şekilde gerekli sağlık programları uygulanacaktır. Tedbir Kuraklıktan zarar gören çiftçilerin zararları destekleme programları çerçevesinde asgari düzeye indirilecektir. Tedbir Kuraklıktan kaynaklanan arztalep etkilerinden doğacak ekonomik spekülasyonların önlenmesi ve gerekli mal stoklarının oluşturulmasına yönelik bir program oluşturulacaktır. GTHB GTHB, Sağlık Bakanlığı GTHB GTHB, TMO, EBK; Türk Şeker Kurumu, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Yönetim Birlikleri, Belediyeler Sağlık Bakanlığı, Yerel İdareler açığının planlamasına yardımcı olmak amacıyla, mera kullanım planlaması yapılacaktır Kuraklıktan kaynaklanan olumsuzlukların engellenmesi amacıyla, 5996 Veteriner Hizmetleri, Bitki sağlığı, Gıda ve Yem Kanunun çerçevesinde hastalıklarla mücadele programlarının etkin uygulanması sağlanacaktır. Yerel İdareler Kuraklıktan kaynaklanan, sağlıkla ilgili olumsuzluklar engellenecektir. Maliye Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, KB Dış Ticaret Müsteşarlığı (Sürekli) yasa kapsamında Çiftçilerin kuraklık dönemlerindeki zararlarının, belirli bir risk yönetimi kapsamında karşılanması sağlanarak desteklenecektir. Başta gıda sektörü olmak üzere, ürün piyasalarındaki spekülasyonun önlenmesine yönelik, stok ve dış ticaret araçlarının kullanımına yönelik bir müdahale programı oluşturulacaktır. 5.4 Destekleyici AR-GE Çalışmalarının Hızlandırılması ve Eğitim / Yayım Hizmetlerinin Artırılması Öncelik / Tedbir Sorumlu Kuruluş İşbirliği Yapılacak Başlama Yılı -Bitiş Kuruluşlar Yılı Yapılacak İşlem ve Açıklamalar Öncelik 4.1. Kuraklıkla mücadeleyi destekleyici Ar-Ge çalışmaları hızlandırılacaktır. Tedbir Arazi kullanım değişiklikleri belirlenecek ve izlenecektir. GTHB, OSİB ÇŞB, TÜİK GTHB, OSİB; ÇŞB ve TÜİK tarafından Avrupa Çevre Ajansı ile birlikte CORINE olarak bilinen proje ve STATİP olarak adlandırılan bir proje kapsamında, arazi kullanım değişikleri izlenmektedir. Arazi kullanım değişikliğinden kaynaklanan sera Tedbir Kuraklığa dayanıklı yeni bitki çeşitleri ıslah edilmiş ve bölgelere göre ıslah çalışmaları devam etmektedir. Ayrıca bu çeşitlerin nitelikli tohumluklarının yeterli miktarda üretimi konusunda gerekli tedbirler alınacaktır. GTHB Üniversiteler, Uluslararası Araştırma Kuruluşları, Özel Sektör Araştırma ve Tohumculukla İlgili Kuruluşlar gazı salınımı belirlenecektir Kuraklığa dayanıklı yeni çeşitler ıslah edilecektir. Kuraklığa dayanıklı çeşitlerin, bilinmesi ve tohumluk sağlanması, mevcut çeşitlerden kuraklığa toleranslı olduğu tespit edilen çeşitlerin, en kısa sürede ihtiyaç olan miktarlarda tohumluk üretimlerinin yapılması ve çiftçi ihtiyaçlarının karşılanması 31

40 Tedbir Doğal kaynakların sürdürülebilir anlayışla korunması ve geliştirilmesine yönelik araştırmalara devam edilecektir. Tedbir Toprak ve Su kaynaklarının ekonomik ve sürdürülebilir tarımsal kullanımına yönelik AR-GE çalışmalarına hız verilecektir. Tedbir İklim değişikliğinin tarımsal kuraklık üzerindeki etkilerinin bölgesel analizi yapılacaktır. GTHB, DSİ GTHB GTHB, TÜBİTAK, MGM Üniversiteler ve Uluslararası Araştırma Kuruluşları Üniversiteler ve Uluslararası Araştırma Kuruluşları, ÇŞB, OSİB Üniversiteler ve Uluslararası Araştırma Kuruluşları amaçlanmaktadır. TAPGEM Genel Müdürlüğümüze bağlı Araştırma Enstitülerimizde geliştirilen çeşitlere ait tohumluk üretim programı dahilin de, üretim yapılmakta olup kurağa toleranslı çeşitlere öncelik verilerek, TİGEM ve özel sektör kuruluşları ile işbirliği yapılarak ülke ihtiyacı karşılanacaktır Geliştirilen ve planlanan AR_GE projeleriyle Üretimde sürdürülebilirlik sağlanacaktır Ülkemiz toprak ve su kaynakları standartlarının uluslar arası normlara uygun bir şekilde ortaya konularak, toprak ve su kaynaklarının özellikle kurak dönemlerde ekonomik ve etkin bir şekilde tarımsal kullanımı için gerekli araştırmalar yapılacaktır Bitki-atmosfer ilişkili çalışmaların iyi sonuçlar verebilmesi için, iklim değişikliğinin tarım üzerindeki etkileriyle çeşitli model yaklaşımlarıyla araştırılacak ve değişimler için senaryolar tanımlanarak çalışmalar yapılacaktır. Tedbir İklim değişimlerinin su kaynaklarına olan etkilerinin modellemesi projesi yapılacaktır. Tedbir Kurak dönemlerde toprak ta suyun korunumu için su hasadı tekniklerinin uygulanması Tedbir Ürün izleme ve verim tahmini yapılacaktır. DSİ GTHB, GTHB Üniversiteler ve TAPGEM TAPGEM TMO Geleceğe dönük projeksiyonlar yapılacaktır. Yağışın belirli alanlarda toplanılarak bitkisel üretim için kullanılması ve toprak nemin sağlanması amaçlı su hasadı tekniklerinin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için araştırmalar yapılacaktır Tarımsal kuraklık riskinin ölçülmesi ve sonrası mücadele faaliyetlerinde kullanılmak üzere, halen teknik yardım projeleri ile oluşturulan kurumsal kapasite başlıca ürünleri kapsayacak şekilde geliştirilecektir. Tedbir Kuraklık analizi yapılacaktır. MGM GTHB, SYGM Kuraklık izleme, uluslararası alanda kabul gören yöntemlerle yapılacak, ilgili haritalar yayınlanacaktır. 32

41 Tedbir Kurak dönemlerde kısıntılı sulama programlarını uygulamak GTHB, DSİ Su kullanıcı teşkilatları TAPGEM-üniversiteler Kurak dönemlerde suyun etkin ve verimli kullanımı için kısıntılı sulama programlarına yönelik araştırmalara devam edilecektir. Tedbir Yeni orman alanlarının tesis edilmesinde ve mevcut ormanların yönetiminde su üretimini artırıcı teknik ve yöntemler geliştirilecektir. Tedbir Yarı kurak yerlerde ağaçlandırmalarda kullanılan teknikler geliştirilecek ve yaygınlaştırılacaktır. OGM Araştırmalar sonucunda geliştirilecek olan teknikler esas alınarak, 6831 sayılı orman kanununa göre; yapılacak olan ağaçlandırma, erozyon kontrolü, rehabilitasyon, mera ıslahı ve havza ıslahı çalışmalarında, toprak, su, bitki dengesi sağlanıp su rejimi düzenlenerek su üretimi artırılmış olacaktır. Ayrıca, ormanların su üretimi fonksiyonlarına göre planlaması ve işletilmesinde bu çalışmalardan faydalanılması planlamaktadır. OGM İklim değişikliği ve kuraklık etkilerinin orman ekosistemi üzerindeki olumsuz etkilerinin azaltılmasını amaçlamak ile birlikte, ormancılık faaliyetlerinde dikilen fidanların kuraklıktan en az etkilenmesi amaçlanmaktadır. Öncelik 4.2. Başta çiftçiler olmak üzere ilgili kesimlere yönelik eğitim ve yayım hizmetleri artırılacaktır. Tedbir Başta tarımsal üretim yapan üreticiler olmak üzere ilgili kesimlere yönelik eğitim ve yayım hizmetleri artırılacaktır. Tarımsal Kuraklığın etkilerinin azaltılmasına yönelik yetiştirme tekniklerinin uygulanması için ülke düzeyinde konuya özel bir eğitim, yayım programları hazırlanacaktır. GTHB MEB, OSİB, ÖİGS, Üniversiteler, TRT, Diğer basın ve yayın kuruluşları, Sivil Toplum Örgütleri Başta yangınla mücadele, basınçlı sulama sistemlerinin kullanımı olmak üzere, bu Strateji ve Eylem Planında yer alan faaliyetlerin etkin olarak yürütülmesini sağlamak için gerekli eğitim, yayım ve tanıtım çalışmaları yapılacaktır. 5.5 Kurumsal Kapasitenin Geliştirilmesi Öncelik / Tedbir Sorumlu Kuruluş İşbirliği Yapılacak Başlama Yılı -Bitiş Kuruluşlar Yılı Yapılacak İşlem ve Açıklamalar Öncelik 5.1. Tarımsal kuraklıkla etkin mücadele için gerekli yasal düzenlemeler yapılacak ve kurumsal yapılanma güçlendirilecektir. Tedbir Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu çerçevesinde, toprak koruma ve arazi kullanımına ilişkin gerekli bilgi altyapı çalışmalarına devam edilecektir. GTHB ÖİGS, DSİ, Çiftçi Örgütleri, Sivil Toplum Kuruluşları İlgili mevzuatın etkin olarak uygulanması amacıyla, 2013 Yılı Programı nda belirtilen tarım arazilerinin amaç dışı kullanımının belirlenmesine yönelik çalışmanın da 33

42 Tedbir Su ve toprak kirliliğine yönelik mevzuatın etkin şekilde uygulanmasıyla ilgili tedbirlerin alınmasına devam edilecektir. tamamlanmasını takiben, toprak koruma ve arazi kullanımına ilişkin bilgi altyapısı (detaylı toprak etütleri, arazi kullanımı ile ilgili veri tabanı vb.) güçlendirilecektir. ÇŞB GTHB Su ve toprak kalitesinin korunmasına yönelik olarak, Çevre Denetim Yönetmeliği, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, Toprak Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği kapsamında yürütülmekte olan faaliyetler, yeniden programlanarak etkin şekilde yürütülecektir. Tedbir Bitkisel Kuraklık Test Merkezinde kuraklığı dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesi GTHB TAPGEM ve Üniversiteler Konya Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü bünyesinde 04 Aralık 2010 tarihinde açılan Bitkisel Kuraklık Test Merkezi kurulmuştur. Ülkemizde tarımı yapılan tarla bitkilerinin çeşitler bazında kurağa toleransları ve su kullanım etkinliklerinin kontrollü şartlarda net olarak belirlenmesi amacıyla; Üniversitelerle işbirliği içinde mevcut çeşitlerin su kullanım kapasiteleri ve kurağa toleransları belirlenecektir. Tedbir Su Kanunu çıkarılacaktır OSİB, (SYGM) GTHB, ÇŞB, DSİ ve diğer kurumlar Tedbir Tarım sigortası kapsamında kuraklıkla ilgili veri tabanı oluşturulması sağlanacaktır. GTHB Maliye Bakanlığı, KB, Hazine Müsteşarlığı İlgili kurum ve kuruluşlarını katılımı ile Su Kanunu nun çıkarılması yönünde sürdürülen çalışmalar tamamlanarak Kanun yasalaştırılacaktır Üreticiler açısından, kuraklıkla ilgili veri tabanı oluşturulmaya çalışılacaktır. 34

43 Tedbir Tarımsal İzleme ve Bilgi sistemi Destekli Ürün İzeleme ve verim tahmini yapılacaktır. GTHB İTÜ, TAPGEM, MGM Bakanlığımız ile İstanbul teknik Üniversitesi ile işbirliği içerisinde kurulum aşamasında olan Tarım Bilgi sistemi (TARBİL) aracılığıyla tarım alanları ile ürünler hakkında güncel ve doğru bilgiler alınacak tarım parsellerinin konum-alan bilgileri elde edilecektir. Farklı ürünler için toprak, topoğrafya, iklim verilerinden yararlanarak verim ilişkisi çıkartılarak ülkesel meteorolojik ağın kurulmasına katkı sağlanacak iklim değişikliği ve kuraklığın izlenmesi gerçekleştirilecek uydu görüntüleri ve yersel ölçümlerden (meteorolojik ve zirai istasyonlar) elde edilen verilerin işlenmesi suretiyle ulusal ürün rekolte tahmini yapılabilecektir. Öncelik 5.2.Orman dışı yangınlarla mücadelede gerekli kurumsal kapasite geliştirilecektir. Tedbir Orman dışı yangınlarla mücadelede gerekli kurumsal kapasite geliştirilecektir. GTHB, Yerel Yönetimler OGM Orman dışı yangınlara müdahalede yaşanan sorunların giderilmesi ve kurumsal koordinasyonun sağlanmasına yönelik, ilgili mevzuatta gerekli düzenlemeler yapılacak ve kurumsal kapasite geliştirilecektir. 35

44 6 EKLER 1. KURAKLIK TANIMI VE İLGİLİ KAVRAMLAR 2. TARIMSAL KURAKLIK YÖNETİMİ VE GÖREVLERİ 3. İLGİLİ YASALAR LİSTESİ 4. TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE İLE KURAKLIK YÖNETİMİ ÇALIŞMALARINA İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDA BAKANLAR KURULU KARARI 5. TARIMSAL KURAKLIK YÖNETİMİNİN GÖREVLERİ, ÇALIŞMA USUL VE ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK 6. KURAKLIK KRİTER TAHMİNİNE REHBER TABLOLAR 7. İL KURAKLIK EYLEM PLANI HAZIRLAMA KLAVUZU 36

45 EK 1. KURAKLIK TANIMI VE İLGİLİ KAVRAMLAR Özellikle son yıllarda, yaygın ve şiddetli bir biçimde dünyanın birçok bölgesinde olduğu gibi, ülkemiz genelinde de etkili olan kuraklığın, bugüne kadar her yerde geçerli olabilecek bir tanımı yapılamamıştır. Ancak, bütün tanımlarda, iklim dalgalanmalarına bağlı yağış yetersizliği, bu olayın temel nedeni olarak gösterilmekte ve genel itibariyle kuraklığın kavramsal ve operasyonel olmak üzere iki farklı tanımı üzerinde durulmaktadır. Kavramsal tanım, kuraklığın genel olarak insanlar tarafından kolay anlaşılmasını sağlamakta ve kuraklık politikalarının belirlenmesi açısından önem taşımaktadır. Kavramsal olarak kuraklık, en basit şekliyle yağışların, kaydedilen normal seviyelerinin önemli ölçüde altına düşmesi sonucu, arazi ve su kaynaklarının olumsuz etkilenmesi ve hidrolojik dengenin bozulmasına neden olan doğa olayı olarak tanımlanabilir. Operasyonel tanımı ise, tanımlanan hususun veya etkilerini bir insanın tecrübe sınırları dahilinde ortaya koymak için yapılacak ve gözlenecek kısım, kuraklığın başlangıcı, sonu ve etki derecesinin tanınmasına yardım eder. Bu tanımların dışında disipliner açıdan da meteorolojik, hidrolojik, tarımsal ve sosyoekonomik kuraklık olmak üzere dört farklı kuraklık tanımlaması yapılmaktadır: Meteorolojik Kuraklık: Belirli bir zaman periyoduna ait normallerden (genellikle en az 30 yıllık) meydana gelen sapma olarak tanımlanır. Meteorolojik ölçümler kuraklığı ifade etmede başta gelen göstergelerdir. Devam eden bir meteorolojik kuraklık olayı hızlı bir şekilde kuvvetlenebilir veya aniden sona erebilir. Hidrolojik kuraklık: Aküferler (YAS), göller ve rezervuarlar gibi hazır su kaynaklarının su seviyelerinin istatistiki ortalamanın altına düşmesi şeklinde tanımlanabilir. Ortalama yağış zamanlarında bile, artan su kullanımı rezervlerin azalmasına neden olacağından hidrolojik kuraklık ortaya çıkabilir. Tarımsal kuraklık: Toprakta, bitkinin ihtiyacını karşılayacak miktarda suyun bulunmaması olarak tarif edilebilir. Her tarımsal kuraklıkta meteorolojik kuraklık meydana gelmekle birlikte, her meteorolojik kuraklıkta tarımsal kuraklık yaşanmamaktadır. 37

46 Sosyoekonomik kuraklık: Meteorolojik, hidrolojik ve tarımsal kuraklık unsurlarının bazı ekonomik malların arzı ve talebine olan etkileriyle ilgilidir. Su yetersizliğinin insanları ve yaşamlarını etkilediği zaman sosyoekonomik kuraklıktan bahsedilir. EK 2. TARIMSAL KURAKLIK YÖNETİMİ VE GÖREVLERİ 2.1. Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu (TKYKK) Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Müsteşarı Başkanlığında; Strateji Geliştirme Başkanı,(Bakanlık) Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürü, Tarım Reformu Genel Müdürü Gıda ve Kontrol Genel Müdürü, Bitkisel Üretim Genel Müdürü, Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürü, Tarım İşletmeleri Genel Müdürü, İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürü, Mahalli İdareler Genel Müdürü, Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürü, Devlet Su İşleri Genel Müdürü, Orman Genel Müdürü, Meteoroloji Genel Müdürü, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürü, Su Yönetimi Genel Müdürü, Çevre Yönetimi Genel Müdürü, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanı ve konu ile ilgili sivil toplum kuruluşlarının temsilcilerinden oluşur. Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulunun Görevleri: TAKMÜSEP i hazırlamak, hazırlatmak ve uygulanmasını sağlamak, Tarımsal kuraklıkla mücadelede, birlikteliği ve kurumlar arasında koordinasyonu sağlamak, Risk Değerlendirme Komitesi nden gelecek öneriler doğrultusunda, kuraklık görülen illerde, Kuraklık Eylem Planı uygulama kararını almak, TAKMÜSEP in uygulamasını izlemek, 38

47 Kuraklık Eylem Planının uygulanmasında karşılaşılacak finansman ve teknik konulardaki sorunları gidermek, İhtiyaç duyulan yasa ve yönetmeliklere ilişkin taslakları hazırlamak ve önerilerde bulunmak. Kurul gerektiğinde Bakanlıkça yapılacak çağrı üzerine toplanır. 2.2 İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesi (İEUTK) İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesi; Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü, Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Tarım Reformu Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Meteoroloji Genel Müdürlüğü Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü Su Yönetimi Genel Müdürlüğü Çevre Yönetimi Genel Müdürlüklerindeki konu uzmanlarından oluşur. Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kuruluna bağlı olarak çalışır. Görevleri : Kamu kurum ve kuruluşlarından, konu ile ilgili tüm envanter dokümanlarını ve sürekli, günlük rasat bilgilerini almak. Toplanan bilgileri değerlendirerek, uyarı ve tahminlerini Risk Değerlendirme Komitesine sunmak Risk Değerlendirme Komitesi (RDK) Risk Değerlendirme Komitesi; Tarım Reformu Genel Müdürlüğü, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü, Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü, Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, 39

48 Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, Orman Genel Müdürlüğü, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, Türkiye Ziraat Odaları Birliği ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğince belirlenen konu uzmanlarından oluşur. Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kuruluna bağlı olarak çalışır. Görevleri; İEUTK den gelen verileri değerlendirmek, risk analizi yapmak/yaptırmak, Risk analiz sonuçlarına göre eylem raporunu hazırlamak ve TKYKK na sunmaktır Veri Akış Birimi (VAB) Veri Akış Birimi; Bakanlık il müdürlükleri, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü; İzleme ve Erken Uyarı Tahmin Komitesine elektronik ortamda bilgi akışını sağlarlar Çalışma Grupları (ÇG) İlgili bakanlıklarca görevlendirilecek konu uzmanlarından oluşur. İzleme ve Erken Uyarı Tahmin Komitesi ve Risk Değerlendirme Komitesine bağlı olarak çalışırlar Tarımsal Kuraklık İl Kriz Merkezi (TKİKM) Vali veya görevlendireceği Vali Yardımcısı Başkanlığında; İlgili bakanlıkların il temsilcileri, ilgili bakanlıklara bağlı genel müdürlüklerin taşra birimi temsilcileri, il sağlık müdürü, valinin uygun göreceği ilçe kaymakamları, il özel idaresi temsilcisi, büyükşehir yada il belediyesi temsilcisi, ilçe belediye başkanları, üniversite temsilcisi ve ziraat odası başkanı ile sulama içme suyu ve üretici birlikleri temsilcileri kooperatif başkanları ve diğer sivil toplum kuruluşu temsilcilerinden oluşur. Görevleri : TKYKK kararlarını uygulamak, İl TAKEP i yapmak, İl arazi varlığı ve su kaynakları envanterlerini hazırlamak ve güncelleştirmek, 40

49 Kuraklık eylemine yönelik acil ve acil olmayan koşullar için mali kaynaklarını belirleyerek, mahalli bütçe kapsamına almak, Acil eylem planı uygulamasında ihtiyaç-harcama bütçesini çıkararak ödenek talebinde bulunmak, İl TAKEP i uygulamak, 41

50 TARIMSAL KURAKLIK YÖNETİMİ TARIMSAL KURAKLIK YÖNETİMİ KOORDİNASYON KURULU (TKYKK) İZLEME ERKEN UYARI ve TAHMİN KOMİTESİ (İEUTK) RİSK DEĞERLENDİRME KOMİTESİ (RDK) VERİ AKIŞ BİRİMLERİ (VAB) TARIMSAL KURAKLIK İL KRİZ MERKEZİ ÇALIŞMA GRUPLARI (ÇG) (TKİKM) 42

51 EK 3. İLGİLİ YASALAR 5488 Sayılı Tarım Kanunu, 2090 Sayılı Tabii Afetlerden Zarar Gören Çiftçilere Yapılacak Yardımlar Hakkındaki Kanun, 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu, 2872 Sayılı Çevre Kanunu, 5442 Sayılı İller İdaresi Kanunu, 5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanma Kanunu, 5286 Sayılı Köy Hizmetlerinin Kaldırılması Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması, 5363 Sayılı Tarım Sigortaları Kanunu, 4342 Sayılı Mera Kanunu, 5197 Sayılı İl Özel İdaresi Kanunu, 5216 Sayılı Büyükşehir Belediyeler Kanunu, 5215 Sayılı Belediyeler Kanunu sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu 6831 Sayılı Orman Kanunu, 831 Sayılı Sular Hakkında Kanun, 167 Sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun. 43

52 EK 4. TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE VE KURAKLIK YÖNETİMİ ÇALIŞMALARI HAKKINDA KARAR Amaç MADDE 1 (1) Bu Kararın amacı, Ülkemizde yaşanması muhtemel tarımsal kuraklığın etkilerini azaltmak ve alınacak tedbirler hususunda, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının koordinasyonunda ilgili bakanlıklar, üniversiteler, valilikler, yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşlarının katılımıyla yapılacak çalışmalardaki görev, yetki ve sorumluluklara ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Kapsam MADDE 2 (1) Bu Karar; tarımsal kuraklığın etkilerini azaltmak üzere ilgili bakanlıkların çalışmaları yanında, Tarımsal Kuraklık Yönetimince alınan kararlar ve uygulamalar doğrultusunda gerek yerleşim yerlerinde gerekse, kırsal kesim kuru ve sulu ziraat alanlarında, su yönetimi, yatırımlar, tarım teknikleri, tohum ve bitki çeşitliliği, sulama teknikleri, hastalık ve zararlılarla mücadele, ekonomik ve sosyal destekler, mera otlatma planları, arazi kullanım planları, kısıtlamalar ve acil eylemin uygulanmasına yönelik her türlü tedbirleri kapsar. Tanımlar MADDE 3 (1) Bu Kararda geçen; a) Bakanlık: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığını, b) İlgili bakanlıklar: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı ve Kalkınma Bakanlığı ile Orman ve Su İşleri Bakanlığını, c) İlgili genel müdürlükler: Strateji Geliştirme Başkanlığı (Bakanlık), Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, Tarım Reformu Genel Müdürlüğü, Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü, Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü, Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü, İller İdaresi Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Orman Genel Müdürlüğü, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü ve Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğünü, ç) Tarımsal kuraklık: Yağışların kaydedilen normal seviyelerinin önemli ölçüde altına düşmesi sonucu; arazi ve su kaynaklarının olumsuz etkilenmesi, toprakta bitkinin ihtiyacını karşılayacak miktarda suyun bulunmaması ve hidrolojik dengede bozulmalara neden olan doğa olayını, 44

53 d) Tarımsal Kuraklık Eylem Planı: Tarımsal kuraklığın etkilerini azaltmak üzere ilgili Bakanlık çalışmaları yanında, Tarımsal Kuraklık Yönetimince alınan kararlar ve uygulamalar doğrultusunda gerek yerleşim yerlerinde gerekse kırsal kesim kuru ve sulu ziraat alanlarında, su yönetimi, yatırımlar, tarım teknikleri, tohum ve bitki çeşitliliği, sulama teknikleri, hastalık ve zararlılarla mücadele, ekonomik ve sosyal destekler, mera otlatma planları, arazi kullanım planları, kısıtlamalar ve acil eylemin uygulanmasına yönelik her türlü tedbiri kapsayan planı, e) Tarımsal Kuraklık Yönetimi: Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu, bu kurula bağlı çalışan İzleme ve Erken Uyarı Tahmin Komitesi, Risk Değerlendirme Komitesi, Veri Akış Birimleri, Çalışma Grupları ve Tarımsal Kuraklık İl Kriz Merkezini, f) Üniversite temsilcisi: Tarımsal Kuraklık İl Kriz Merkezi üyeliğine ilde bulunan üniversite rektörlüğünce; ziraat fakültesinden, bu fakültenin bulunmaması durumunda, konu ile ilgili diğer fakültelerden seçilerek görevlendirilecek konunun uzmanı öğretim üyesini, ifade eder. Tarımsal Kuraklık Yönetiminin Yapısı MADDE 4 (1) Tarımsal Kuraklık Yönetimi, Bakanlık koordinasyonunda merkez ve il yönetim birimlerinden oluşur. (2) Merkez yönetimi aşağıdaki birimlerden oluşur: a) Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu: Bakanlık Müsteşarının başkanlığında; Strateji Geliştirme Başkanı (Bakanlık), Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürü, Tarım Reformu Genel Müdürü, Gıda ve Kontrol Genel Müdürü, Bitkisel Üretim Genel Müdürü, Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürü, Tarım İşletmeleri Genel Müdürü, İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürü, Mahalli İdareler Genel Müdürü, Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürü, Devlet Su İşleri Genel Müdürü, Orman Genel Müdürü, Meteoroloji Genel Müdürü, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürü, Su Yönetimi Genel Müdürü, Çevre Yönetimi Genel Müdürü, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanı ve konu ile ilgili sivil toplum kuruluşlarının temsilcilerinden oluşur. Kurul, gerektiğinde Bakanlıkça yapılacak çağrı üzerine toplanır. b) İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesi: Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, Tarım Reformu Genel Müdürlüğü, Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü, Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Çölleşme ve erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü, Su yönetimi Genel Müdürlüğü ile Çevre Yönetimi Genel Müdürlüklerindeki konu uzmanlarından oluşur ve Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kuruluna bağlı olarak çalışır. 45

54 c) Risk Değerlendirme Komitesi: Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, Tarım Reformu Genel Müdürlüğü, Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü, Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü, Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, Orman Genel Müdürlüğü, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, ve Türkiye Ziraat Odaları Birliği ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğince belirlenen konu uzmanlarından oluşur ve Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kuruluna bağlı olarak çalışır. ç) Veri Akış Birimi: Bakanlık il müdürlükleri, Meteoroloji Genel Müdürlüğü ve Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ile Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü; İzleme ve Erken Uyarı Tahmin Komitesine elektronik ortamda bilgi akışını sağlarlar. d) Çalışma Grupları: Çalışma grupları ilgili bakanlıklarca görevlendirilecek konu uzmanlarından oluşur ve İzleme, Erken Uyarı Tahmin Komitesi ve Risk Değerlendirme Komitesine bağlı çalışırlar. (3) İl yönetimleri, Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu kararlarını uygulamak ve Tarımsal Kuraklık Eylem Planı çalışmalarını yürütmekle görevli olup, Tarımsal Kuraklık İl Kriz Merkezi adı altında çalışırlar. Tarımsal Kuraklık İl Kriz Merkezi, vali veya görevlendireceği vali yardımcısı başkanlığında; ilgili bakanlıkların il temsilcileri ilgili bakanlıklara bağlı ve ilgili genel müdürlüklerinin taşra birimleri temsilcileri, il sağlık müdürü valinin uygun göreceği ilçe kaymakamları, il özel idaresi temsilcisi büyükşehir ya da il belediyesi temsilcisi, ilçe belediye başkanları, üniversite temsilcisi, ziraat odası başkanı, sulama, içme suyu ve üretici birlikleri, kooperatif başkanları ve diğer sivil toplum kuruluşu temsilcilerinden oluşur. Tarımsal Kuraklık Yönetiminin görevleri MADDE 5 (1) Tarımsal Kuraklık Yönetimi; kuraklığın etkilerini azaltmak üzere gerekli ölçümlerin yapılması, envanter ve rasat bilgilerinin toplanması, değerlendirilmesi, risk analizlerinin yapılması, genel hidrometrik çalışmalar çerçevesinde su potansiyelinin belirlenmesi, tarımsal kuraklık eylem planının yaptırılması ve uygulamasını temin eder. (2) İlgili Bakanlıklar, tarımsal kuraklıkla mücadele konusunda, tarımsal kuraklık yönetimince öngörülen ve görev alanlarındaki konularda kısa, orta ve uzun dönem tedbirlerine yönelik eğitim, plan ve projeleri yaparak, kendi kurum ödenekleri ile yatırım çalışmalarını sürdürürler. 46

55 (3) İlgili Bakanlıklar arasındaki koordinasyon Bakanlıkça sağlanacaktır. (4) Tarımsal Kuraklık Yönetiminin görevleri, çalışma usul ve esasları, bu Kararın yayımı tarihinden itibaren altı ay içerisinde Bakanlıkça hazırlanacak olan yönetmelikle düzenlenir. Yetki MADDE 6 (1) Tarımsal kuraklıkla mücadele çalışmaları, Bakanlık koordinasyonunda yürütülür. İlgili bakanlıklar, tarımsal kuraklıkla mücadele konusunda ilgili genel müdürlüklerinin görev ve yetkileri kapsamında olan konularda kısa, orta ve uzun dönemde yapılacak yatırımlar ile ilgili alınacak tedbirlerin planlanmasını, proje ve uygulamalarını, yılı bütçesindeki ödeneklerinden karşılarlar. (2) İlgili bakanlıklar, Tarımsal Kuraklık Yönetiminde bulunan her kademedeki üyelerinin çalışmalara fiilen katılmalarını sağlayacaklardır. Çalışmalara katılan üyeler, kararların alınmasında ve çalışmaların yürütülmesinde yetkili ve sorumludurlar. (3) Yetki, sorumluluk ve koordinasyonla ilgili usul ve esaslar, Bakanlıkça çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Yürürlükte kaldırılan mevzuat MADDE 7 (1) Tarımsal kuraklıkla mücadele ile kuraklık yönetimi çalışmalarına ilişkin 9/7/2007 tarih ve 2007/12477 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlük MADDE 9 (1) Bu Karar yayımı tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme MADDE 10 (1) Bu Karar hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür. 47

56 EK:5. TARIMSAL KURAKLIK YÖNETİMİNİN GÖREVLERİ, ÇALIŞMA USUL VE ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 (1) Bu Yönetmeliğin amacı, Ülkemizde yaşanması muhtemel tarımsal kuraklığın etkilerini azaltmak ve tarımsal kuraklıkla mücadelede oluşturulan Tarımsal Kuraklık Yönetiminin görevleri, çalışma usul ve esaslarını düzenlemektir. Kapsam MADDE 2 (1) Bu Yönetmelik; Türkiye genelinde, bölgesel ve iller bazında meydana gelebilecek tarımsal kuraklığı izlemek, risk değerlendirmesi yapmak ve kuraklığın etkilerini azaltmak amacıyla oluşturulan Tarımsal Kuraklık Yönetimince alınacak öneri ve tedbirleri kapsar. Dayanak MADDE 3 (1) Bu Yönetmelik; 3/6/2012 tarihli ve 639 sayılı Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 11 inci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendine dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar MADDE 4 (1) Bu Yönetmelikte geçen; a) Bakanlık: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığını, b) Tarımsal kuraklık: Yağışların kaydedilen normal seviyelerinin önemli ölçüde altına düşmesi sonucu; arazi ve su kaynaklarının olumsuz etkilenmesi, toprakta bitkinin ihtiyacını karşılayacak miktarda suyun bulunmaması ve hidrolojik dengede bozulmalara neden olan doğa olayını, c) Tarımsal Kuraklık Eylem Planı: Tarımsal kuraklığın etkilerini azaltmak üzere ilgili bakanlık çalışmaları yanında, Tarımsal Kuraklık Yönetimince alınan kararlar ve uygulamalar doğrultusunda gerek yerleşim yerlerinde gerekse kırsal kesim kuru ve sulu ziraat alanlarında su yönetimi, yatırımlar, tarım teknikleri, tohum ve bitki çeşitliliği, sulama teknikleri, hastalık ve zararlılarla mücadele, ekonomik ve sosyal destekler, mera otlatma planları, arazi kullanım planları, kısıtlamalar ve acil eylemin uygulanmasına yönelik her türlü tedbiri kapsayan planı, ç) Tarımsal Kuraklık Yönetimi: Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu, bu kurula bağlı çalışan İzleme ve Erken Uyarı Tahmin Komitesi, Risk Değerlendirme Komitesi, veri akış birimleri, çalışma grupları ve tarımsal kuraklık il kriz merkezini, ifade eder. 48

57 İKİNCİ BÖLÜM Tarımsal Kuraklık Yönetiminin Oluşumu, Görev ve Çalışma Esasları Tarımsal Kuraklık Yönetimi MADDE 5 (1) Tarımsal Kuraklık Yönetimi; merkez yönetimi ve illerde oluşturulan il yönetiminden oluşur. (2) Tarımsal Kuraklık Merkez Yönetimi aşağıdaki birimlerden oluşur: a) Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu. b) Risk Değerlendirme Komitesi. c) İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesi. ç) Veri akış birimleri. d) Çalışma grupları. (3) Birinci fıkrada sayılan birimler, 2/5/2012 tarihli ve 2012/3191 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Tarımsal Kuraklıkla Mücadele ve Kuraklık Yönetimi Çalışmaları Hakkında Kararın 4 üncü maddesinde belirtilen kamu kurum ve kuruluşları ile üniversite ve sivil toplum örgütleri temsilcilerinden oluşur. Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulunun görevleri MADDE 6 (1) Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulunun görevleri şunlardır: a) Tarımsal kuraklıkla mücadele eylem planını hazırlamak, hazırlatmak ve uygulamasını sağlamak. b) Tarımsal kuraklıkla mücadelede, kurum ve kuruluşlar arasında işbirliğini sağlamak. c) Risk değerlendirme komitesinden gelen rapor veya önerileri incelemek, kuraklık görülen illerde tarımsal kuraklıkla mücadele eylem planı kapsamında uygulama kararı almak. ç) Tarımsal kuraklık eylem planının uygulamasını izlemek, denetlemek ve alınan sonuçları değerlendirmek. d) Tarımsal kuraklık eylem planının uygulanmasında karşılaşılacak mali, idari, teknik ve sosyal konulardaki sorunları gidermek. e) İhtiyaç duyulan kanun, yönetmelik ve diğer alt düzenlemelere ilişkin taslakları hazırlamak ve önerilerde bulunmak. (2) Gerektiğinde Bakanlıkça yapılacak çağrı üzerine toplanır ve karar alır. 49

58 Risk Değerlendirme Komitesinin görevleri MADDE 7 (1) Risk Değerlendirme Komitesinin görevleri şunlardır: a) İzleme, erken uyarı ve tahmin komitesinden gelen verileri değerlendirmek, risk analizi yapmak veya yaptırmak, b) Risk analiz sonuçlarına göre eylem raporunu hazırlamak ve Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kuruluna sunmak. İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesinin görevleri MADDE 8 (1) İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesinin görevleri şunlardır: a) Kamu kurum ve kuruluşlarından, konu ile ilgili tüm envanter dokümanlarını ve rasat bilgilerini sürekli almak. b) Toplanan bilgileri değerlendirerek, uyarı ve tahminlerini risk değerlendirme komitesine sunmak. Veri akış birimlerinin görevleri MADDE 9 (1) Veri akış birimlerinin görevleri şunlardır: a) İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesince ihtiyaç duyulan ve istenilen verilerin konu ile ilgili kurum ve kuruluşlardan alınarak uygun biçimde sunulması. b) İstenen verileri sağlayacak rasat istasyonları bulunmaması durumunda, istenilen rasatları sağlayacak alt yapının, işin aciliyeti dikkate alınarak oluşturulması. c) Verilerin istenen tarihte, elektronik ortamda gönderilmesi ve muhafaza edilmesi. Çalışma gruplarının görevleri MADDE 10 (1) Çalışma gruplarının görevleri; gruplarda görevlendirilen konu ile ilgili uzmanlarının çalışma disiplini içerisinde, verilen konulardaki istenen bilgileri süresinde tamamlayarak, komitelere sunmalarını sağlamaktır. Tarımsal kuraklık il yönetimi MADDE 11 (1) Tarımsal kuraklık il yönetimi, Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu kararlarını uygulamak ve tarımsal kuraklık eylem planı çalışmalarını yürütmekle görevli olup aşağıdaki birim ve organlardan meydana gelir. (2) Tarımsal kuraklık il kriz merkezi, vali veya görevlendireceği vali yardımcısı başkanlığında; ilgili bakanlıkların il temsilcileri, ilgili bakanlıklara bağlı genel müdürlüklerin taşra birimi temsilcileri, il sağlık müdürü, valinin uygun göreceği ilçe kaymakamları il özel idaresi temsilcisi, büyükşehir ya da il belediyesi temsilcisi, ilçe belediye başkanları, üniversite 50

59 temsilcisi ve ziraat odası başkanı ile sulama içme suyu ve üretici birlikleri temsilcileri kooperatif başkanları ve diğer sivil toplum kuruluşu temsilcilerinden oluşur. Tarımsal kuraklık il kriz merkezinin görevleri MADDE 12 (1) Tarımsal kuraklık il kriz merkezinin görevleri şunlardır: a) Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu kararlarını uygulamak. b) İl tarımsal kuraklık eylem planını, Türkiye tarımsal kuraklık eylem planına uygun olarak yapmak ve uygulamak. c) İl arazi varlığı ve su kaynakları ve iklim ile ilgili verileri hazırlamak ve güncelleştirmek. ç) Kuraklıkla mücadele eylemine yönelik, olağan ve olağanüstü koşullar için mali kaynaklarını belirleyerek mahalli bütçe kapsamına almak. (2) Tarımsal kuraklık il kriz merkezi toplantıları komisyon başkanının uygun göreceği tarihte yılda en az bir kere toplanır. Tarımsal Kuraklık Yönetiminin çalışma esasları MADDE 13 (1) Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu kararları, ilgili bakanlıklar ve tarımsal kuraklık il kriz merkezlerince, konu ile ilgili mevzuat dâhilinde yürütülür. (2) Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu sekretaryası ve veri işlem merkezi görevi, Bakanlığın uygun göreceği genel müdürlükçe yürütülür, yapılacak işlemlerden, genel müdürlük sorumludur. (3) Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu toplantılarına 2/5/2012 tarihli ve 2012/3191 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı çerçevesinde görevlendirilen temsilciler katılır. Ayrıca, Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu Başkanı, ihtiyaç duyulması halinde gerekli gördüğü kamu kurum ve kuruluşlarının genel müdürlerini/başkanlarını ve konu ile ilgili uzman bilim adamlarını toplantıya davet eder. Temsilcilerin ve davet edilen görevlilerin, izinli, raporlu olmaları halinde yerlerine vekâlet edenler katılır. (4) Tarımsal kuraklık yönetimi koordinasyon kurulu, gerektiğinde çalışma komisyonları oluşturur. (5) Kamu kurum ve kuruluşlarını temsilen komisyonlarda görev yapacak konu ile ilgili uzmanlar, sürekli görev yapabilecek ve toplantılara katılabilecek personelden seçilir. 51

60 (6) Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu kararlarını, üye tamsayısının çoğunluğuyla alır, oyların eşit olması halinde Başkanın kullandığı oy yönünde çoğunluk sağlanmış olur. (7) Sekreterya hizmeti ile görevlendirilen genel müdürlük, toplantıların düzenlenmesi ve alınan kararların kayıt altına alınarak, gerekli işlemlerin yapılmasından sorumludur. (8) Bakanlıkların merkezde yapacakları işlemlere esas olacak, il tarımsal kuraklık eylem planlarının, normal koşullarda ve kuraklık sürecindeki çalışmalarının seyri, Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulunca takip edilir, gerekli tedbirler kurul tarafından alınır. (9) Bakanlık koordinasyonunda, konu ile ilgili diğer çalışmalara, Tarımsal Kuraklık Yönetiminden katılım sağlanır. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Çeşitli ve Son Hükümler Yürürlükte kaldırılan yönetmelik MADDE 14 (1) 2/3/2008 tarihli ve sayılı Resmî Gazete de yayımlanan Tarımsal Kuraklık Yönetiminin Görevleri, Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlük MADDE 15 (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer. yürütür. Yürütme MADDE 16 (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı 52

61 EK 6. TABLOLAR: Kuraklık Kriter Tahminine Rehber Tablolar Tarım yılı başlangıcı Ekim ayında başladığından, yağışlar bu aydan itibaren verilmektedir: Tablo Ek 1 Uzun Yıllar İl Yağış Ortalamaları ( ) İLLER AYLAR (mm) Toplam (mm) ADANA 45,7 79,6 120,4 101,9 84,5 58,9 57,2 40,9 17,7 8,7 6,1 14,8 636,4 ADIYAMAN 42,5 74,0 128,9 121,3 103,7 90,9 69,1 35,0 8,5 1,0 0,7 4,7 680,3 AFYON 39,9 35,4 45,3 39,0 36,9 41,5 48,5 43,9 31,3 18,9 14,2 16,7 411,5 AĞRI 56,4 48,7 40,9 36,2 49,8 48,4 75,2 75,5 45,6 19,0 11,5 14,6 521,8 AMASYA 40,3 47,2 53,7 45,1 37,4 43,4 59,5 51,3 37,8 15,5 9,0 21,1 461,3 ANKARA 32,6 36,0 42,6 39,3 34,1 35,7 50,2 49,4 35,1 15,2 11,7 17,9 399,8 ANTALYA 76,8 162,2 250,6 214,2 161,9 96,7 56,4 30,0 7,5 3,4 1,7 11,4 1072,8 ARTVİN 62,1 78,5 96,0 90,7 75,3 59,8 56,5 53,3 49,6 30,8 30,3 33,9 716,8 AYDIN 44,5 86,0 111,1 97,0 93,5 70,8 53,8 33,0 12,8 4,0 2,4 10,9 619,8 BALIKESİR 46,3 81,4 88,4 68,8 65,7 57,0 50,6 41,9 20,6 8,2 5,0 21,7 555,6 BİLECİK 47,2 42,0 54,5 48,0 41,8 43,2 43,0 44,6 38,0 19,2 11,3 23,1 455,9 BİNGÖL 66,6 109,0 131,5 124,8 139,4 129,4 121,7 76,3 20,9 6,0 4,0 10,2 939,8 BİTLİS 91,2 159,6 155,6 138,1 184,1 169,6 165,4 100,2 25,1 5,3 4,2 14,8 1213,2 BOLU 45,4 48,3 62,1 56,8 47,6 49,2 51,3 59,4 52,9 32,2 26,2 26,9 558,3 BURDUR 35,6 39,2 55,3 48,6 41,0 43,5 49,5 39,1 25,4 14,4 7,9 15,5 415,0 BURSA 75,5 83,5 100,8 79,4 75,5 66,8 65,5 44,3 34,8 17,6 16,4 41,1 701,2 ÇANAKKALE 53,0 88,8 96,6 81,1 70,2 67,5 46,5 33,5 21,0 13,2 5,3 19,6 596,3 ÇANKIRI 31,2 28,2 44,3 38,9 30,3 33,7 48,2 53,3 37,1 20,1 17,4 17,5 400,2 ÇORUM 33,4 37,3 45,8 36,1 29,0 36,3 55,2 60,7 54,8 22,2 15,6 24,0 450,4 DENİZLİ 35,8 62,2 81,9 76,3 77,4 63,5 55,2 37,0 24,3 16,8 9,2 11,5 551,1 DİYARBAKIR 32,7 50,6 68,0 63,4 69,5 67,9 64,2 38,5 8,9 0,4 0,3 4,2 468,6 EDİRNE 54,3 68,8 63,6 53,4 51,2 52,9 47,4 53,9 40,1 34,1 25,2 39,2 584,1 ELAZIĞ 44,4 45,3 42,6 37,4 39,9 50,7 64,7 49,4 12,9 1,8 0,5 7,3 396,9 ERZİNCAN 45,7 39,9 28,2 24,5 29,3 41,7 53,0 51,9 30,0 9,3 6,9 14,4 374,8 ERZURUM 47,0 32,2 21,4 19,3 23,1 31,6 53,9 67,2 45,1 26,2 17,0 21,3 405,3 ESKİŞEHİR 29,6 32,6 41,5 34,3 29,2 30,9 42,4 42,1 27,8 14,8 9,9 12,7 347,9 GAZİANTEP 37,7 66,8 93,6 90,1 84,5 74,5 56,2 29,6 6,5 2,5 2,6 6,2 550,8 GİRESUN 168,6 151,4 122,6 116,3 91,2 87,7 81,0 66,5 80,9 77,6 90,3 125,7 1259,8 GÜMÜŞHANE 47,3 45,1 39,9 34,1 33,7 41,5 61,1 67,3 45,6 11,8 13,2 22,0 462,6 HAKKARİ 54,6 86,7 90,5 83,6 105,9 114,4 120,3 63,2 14,5 4,3 3,0 5,5 746,5 ANTAKYA 74,2 114,3 171,9 173,0 160,2 141,2 101,6 88,1 17,0 10,8 3,4 37,0 1092,7 ISPARTA 37,9 47,7 71,5 63,7 59,9 50,1 55,2 46,6 28,2 13,6 11,6 15,1 501,1 MERSİN 40,5 80,8 129,5 97,9 79,2 52,6 38,3 22,1 8,8 8,6 4,3 6,2 568,8 İSTANBUL 100,7 108,6 124,7 100,9 80,9 69,6 45,4 35,5 37,5 39,0 46,3 62,9 852,0 İZMİR 49,8 105,8 131,1 115,0 104,7 79,4 46,5 25,8 8,2 2,2 1,9 17,9 688,3 KARS 41,9 26,9 21,3 19,3 22,3 29,1 50,7 78,5 72,3 55,4 41,0 28,2 486,9 KASTAMONU 39,1 30,2 38,3 29,4 27,7 32,8 57,1 69,6 65,3 37,6 32,0 31,4 490,5 KAYSERİ 33,1 35,7 38,2 32,0 34,1 41,8 57,1 53,7 37,7 11,8 6,1 11,7 393,0 KIRKLARELİ 51,7 70,8 61,7 52,3 45,5 47,4 43,2 49,3 48,8 28,5 22,3 32,8 554,3 KIRŞEHİR 31,6 40,6 46,7 40,4 33,8 34,2 49,2 43,3 34,1 7,7 5,7 12,3 379,6 KOCAELİ 94,2 87,0 108,0 91,2 80,2 71,9 55,6 45,9 50,6 39,1 50,4 50,4 824,5 KONYA 33,4 34,7 41,8 32,8 24,7 25,5 37,5 40,5 23,2 7,8 5,6 10,6 318,1 53

62 KÜTAHYA 43,8 55,9 77,0 63,9 57,4 53,3 55,2 50,0 31,7 18,8 16,8 23,0 546,8 MALATYA 38,9 41,9 38,2 35,7 35,7 50,7 58,6 45,8 18,3 2,1 2,0 6,2 374,1 MANİSA 50,2 96,8 129,3 110,7 106,7 82,7 55,9 32,5 15,6 5,4 5,4 16,8 708,0 K.MARAŞ 50,8 86,0 124,3 117,7 111,7 94,7 77,1 37,2 6,7 1,1 0,7 6,6 714,6 MARDİN 32,4 68,1 104,0 100,7 112,8 96,1 78,9 37,4 5,7 1,1 0,3 1,9 639,4 MUĞLA 65,6 153,9 232,1 204,4 183,2 119,2 68,2 47,3 24,2 7,5 8,6 16,3 1130,5 MUŞ 62,2 93,7 85,4 79,5 101,3 101,1 107,5 68,1 27,8 6,1 4,5 12,2 749,4 NEVŞEHİR 34,7 36,9 49,0 40,3 42,6 43,4 53,8 58,1 30,0 9,9 5,0 12,0 415,7 NİĞDE 28,8 33,8 38,2 30,1 31,2 32,5 46,5 44,5 25,1 5,2 4,4 7,8 328,1 ORDU 136,1 126,5 107,0 93,8 83,1 75,4 74,0 55,0 76,6 62,9 62,8 83,8 1037,0 RİZE 300,4 256,2 246,0 210,4 179,2 144,4 92,2 99,7 135,8 148,4 182,6 249,6 2244,9 SAKARYA 88,3 85,2 104,4 89,9 79,3 70,3 59,7 48,3 72,8 51,4 51,0 49,6 850,2 SAMSUN 91,9 80,3 76,7 58,0 52,1 57,0 58,9 51,2 48,0 30,4 36,7 52,7 693,9 SİİRT 46,7 82,6 88,3 77,3 96,5 103,2 100,4 59,9 9,3 1,8 1,5 3,1 670,6 SİNOP 93,9 84,6 86,3 68,8 50,2 47,2 37,3 33,8 32,5 34,4 40,9 64,8 674,7 SİVAS 37,8 41,4 43,9 40,1 39,7 46,0 65,8 60,4 33,7 9,8 6,5 17,7 442,8 TEKİRDAĞ 63,0 75,2 73,7 60,7 55,2 56,2 41,1 38,5 35,7 24,5 14,8 35,1 573,7 TOKAT 43,4 45,9 43,2 39,6 36,5 39,3 60,7 61,6 37,4 11,7 6,2 17,6 443,1 TRABZON 117,5 99,1 87,8 72,4 62,7 58,1 59,1 50,6 51,7 36,1 50,6 75,9 821,6 TUNCELİ 63,6 96,9 119,1 109,6 104,2 100,7 100,5 65,5 19,1 3,2 2,9 13,8 799,1 ŞANLIURFA 25,4 45,6 72,8 73,1 70,3 65,1 46,9 25,5 3,6 0,6 1,0 3,2 433,1 UŞAK 42,3 65,4 72,8 63,3 65,6 55,1 56,2 45,0 22,6 16,5 10,8 15,4 531,0 VAN 43,3 50,5 38,2 30,4 31,5 46,2 52,6 48,9 18,1 5,5 3,8 12,3 381,3 YOZGAT 42,8 65,5 77,9 64,4 64,6 61,7 69,9 61,6 41,7 14,8 9,9 19,5 594,3 ZONGULDAK 153,1 151,0 156,9 125,1 88,4 87,6 58,4 54,0 70,9 80,8 87,6 116,7 1230,5 AKSARAY 26,4 32,0 43,4 36,5 33,4 36,1 51,1 41,3 23,6 6,8 3,9 8,6 343,1 BAYBURT 47,5 35,3 28,9 26,6 28,5 41,0 61,7 68,1 51,1 20,0 14,1 20,0 442,8 KARAMAN 29,4 32,6 43,4 40,0 34,6 33,5 40,1 35,9 21,4 5,3 4,6 5,8 326,6 KIRIKKALE 30,2 33,4 43,9 39,5 29,2 32,3 48,5 49,9 37,5 11,7 8,5 13,2 377,8 BATMAN 27,2 54,1 62,3 56,4 67,6 75,5 68,3 40,2 7,1 0,2 0,6 3,3 462,8 ŞIRNAK 23,6 66,7 113,9 111,7 120,7 102,8 74,2 33,7 4,0 0,4 0,1 1,8 653,6 BARTIN 113,1 118,4 132,4 106,3 86,3 72,8 56,5 51,8 70,7 63,9 78,8 89,9 1040,9 ARDAHAN 38,6 29,9 23,1 18,3 20,8 30,8 50,5 82,7 91,6 69,9 61,0 33,6 550,8 IĞDIR 26,4 17,7 11,6 13,2 18,1 21,6 36,5 48,1 32,3 14,0 9,2 10,1 258,8 YALOVA 89,1 89,3 107,3 86,8 73,5 69,3 52,9 33,9 41,6 22,1 33,3 51,6 750,7 KARABÜK 38,9 34,2 49,9 51,6 36,1 43,6 47,9 50,3 50,0 29,7 22,7 29,7 484,6 KİLİS 32,7 58,7 81,8 77,1 72,2 67,1 48,7 24,0 6,8 1,1 3,1 4,5 477,8 OSMANİYE 76,4 108,8 101,9 93,7 108,5 121,6 87,8 73,3 28,8 10,2 5,8 27,5 844,3 DÜZCE 84,6 87,1 102,3 83,3 73,7 70,5 59,6 61,3 58,0 45,5 52,2 50,2 828,3 Kaynak : MGM 2012 Tarım yılı Ekim ayında başladığından, sıcaklıklar bu aydan itibaren verilmektedir: 54

63 Tablo Ek 2 Uzun Yıllar ( ) En Kurak Yılında Bitki Gelişiminde Önemli Aylara Göre Kümülatif Toplam Yağış Ve Ortalama Sıcaklık Değerleri İLLER EN KURAK YIL Aylar (Yağış (mm) / Sıcaklık (ºC) Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. ADANA 28,5 14,9 0,0 10,2 25,8 9,3 23,4 12,7 38,2 13,3 86,3 17,1 28,4 22,2 34,1 25,2 ADIYAMAN 40,8 10,8 0,3 6,0 24,6 2,8 47,3 7,8 71,2 9,4 73,1 14,2 5,1 21,9 13,4 25,3 AFYON 17,6 6,0 0,3 0,1 7,3-0,5 22,9 4,3 41,5 3,6 27,7 9,3 53,9 15,4 5,3 18,0 AĞRI 54,3-0,9 5,9-8,7 46,9 13,5 37,1-8,4 72,5-5,9 45,1 2,9 53,3 11,6 16,0 15,2 AMASYA 22,0 7,9 20,9 0,7 13,3-0,3 17,8 8,3 55,9 6,8 71,0 14,0 72,4 16,8 33,7 19,8 ANKARA 17,7 5,6 14,2-0,8 13,3-2,8 21,7 4,9 41,9 4,1 63,0 10,2 21,9 16,2 58,3 18,7 ANTALYA 9,2 15,1 27,5 11,7 92,6 10,0 220,8 12,1 34,3 12,8 17,3 15,6 3,6 21,8 16,2 25,9 ARTVİN 107,7 7,6 166,6 1,6 72,2 0,1 104,9 5,9 59,4 5,9 52,8 11,4 44,6 14,5 59,9 16,6 AYDIN 27,4 12,7 8,2 6,9 84,3 6,9 110,8 10,4 34,3 10,5 56,3 14,5 1,1 22,0 11,1 25,3 BALIKESİR 35,8 9,9 0,2 4,5 27,5 4,2 110,3 8,1 43,7 6,9 75,6 12,7 29,2 18,7 15,9 21,4 BİLECİK 20,2 8,5 1,8 2,3 10,0 1,3 38,7 6,8 24,5 5,1 52,4 11,0 15,3 16,4 24,8 18,6 BİNGÖL 103,3 5,5 3,8 1,0 110,4-4,3 135,4-0,7 89,3 3,5 136,6 9,7 9,3 17,4 12,1 20,9 BİTLİS 166,9 4,1 19,5-0,8 142,7-3,7 114,3-0,8 135,7 0,8 0,0 6,4 52,7 13,5 13,0 17,3 BOLU 31,3 6,4 18,4-0,5 49,6-1,9 33,7 4,8 55,0 3,8 58,5 9,1 34,9 13,9 57,1 16,1 BURDUR 16,9 7,7 1,2 2,5 19,4 1,9 73,3 4,8 22,6 5,7 32,2 10,5 23,7 17,7 19,4 19,8 BURSA 69,5 9,8 16,9 4,0 48,1 4,2 90,2 8,3 69,4 6,2 110,5 12,3 57,3 17,5 46,0 20,1 ÇANAKKALE 44,5 11,3 12,2 6,6 50,6 4,9 117,5 8,4 53,0 6,9 52,3 12,5 5,0 17,9 0,4 21,6 ÇANKIRI 5,1 4,5 18,5-2,7 15,7-5,3 19,5 3,5 32,4 3,7 54,7 10,9 24,2 15,9 11,7 18,6 ÇORUM 15,0 4,9 14,9-1,5 12,1-2,9 18,1 3,9 62,0 3,3 62,9 10,3 38,0 14,0 45,8 16,6 DENİZLİ 22,9 9,9 0,0 4,7 29,0 4,5 158,5 8,2 25,1 8,9 36,7 12,9 16,2 20,6 8,1 23,4 DİYARBAKIR 31,4 8,6 2,0 3,3 90,1-2,9 41,0 5,5 22,0 9,0 37,7 13,5 3,2 21,5 1,2 25,8 EDİRNE 24,2 9,3 3,8 3,7 86,5 1,6 96,1 6,4 84,4 6,1 59,1 12,8 17,2 18,7 43,6 21,2 ELAZIĞ 29,7 5,9 8,7 0,9 44,6-4,7 23,1 2,3 25,5 5,4 90,3 10,8 6,6 19,1 11,3 21,8 ERZİNCAN 43,2 1,3 8,0-3,0 18,2-5,9 26,0 1,6 30,2 3,9 54,0 9,7 26,4 16,7 24,4 18,0 ERZURUM 36,0-2,3 7,8-8,7 22,2 10,5 18,0-4,5 33,1-2,2 34,9 4,4 19,9 11,2 85,1 12,8 ESKİŞEHİR 15,7 6,0 0,9-0,6 11,8-1,6 39,4 4,8 20,6 3,9 59,6 9,8 29,4 15,7 78,3 17,9 GAZİANTEP 58,1 7,6 0,1 2,3 34,1-0,3 39,6 5,1 42,8 6,8 33,7 12,2 1,4 19,6 5,1 22,8 GİRESUN 98,7 11,7 123,6 7,1 75,5 5,5 40,0 10,1 96,9 6,9 51,9 10,8 31,3 15,2 108,9 19,0 GÜMÜŞHANE 29,6 3,9 8,7-2,4 9,1-3,1 17,3 2,9 38,1 3,1 79,7 8,8 16,8 13,9 54,5 15,7 HAKKARİ 118,4 4,5 11,5-2,1 107,0-5,5 101,3-1,6 108,6 1,4 137,0 6,5 44,0 13,6 17,5 18,9 HATAY 46,4 12,9 0,2 7,0 88,6 5,6 85,8 10,9 99,0 12,7 106,8 16,4 147,9 20,8 58,2 23,9 ISPARTA 20,7 5,9 2,0 0,7 60,6 0,5 79,7 3,5 24,2 4,7 30,4 9,7 33,3 16,7 31,1 18,9 MERSİN 21,7 13,6 0,0 8,8 28,3 8,1 28,0 11,4 22,0 12,2 12,5 16,3 0,9 21,0 11,7 23,8 İSTANBUL 112,8 10,7 57,5 6,3 86,6 4,3 67,0 7,7 64,7 6,0 50,3 11,5 21,1 16,9 65,5 19,5 İZMİR 34,0 13,2 4,9 7,8 135,3 7,7 186,7 11,0 38,6 10,5 44,6 14,7 9,5 21,5 20,7 24,5 KARS 24,2-1,0 1,5-8,3 26,5 12,2 36,8-8,5 29,5-5,3 33,0 3,9 58,0 9,6 53,7 12,1 KASTAMONU 19,0 4,4 19,1-1,7 10,2-2,8 25,9 3,5 30,4 2,7 65,8 9,5 10,9 13,9 92,7 15,7 KAYSERİ 22,3 2,2 4,0-5,6 14,6-3,5 17,2 3,4 52,1 3,3 73,7 9,5 36,2 14,8 64,6 17,1 KIRKLARELİ 30,4 9,1 4,9 4,0 63,8 1,5 99,2 5,8 64,1 4,9 43,8 11,7 31,9 17,8 22,1 20,2 KIRŞEHİR 19,9 4,2 5,6-1,0 11,8-2,3 7,4 4,4 26,4 4,1 53,9 9,9 56,3 15,6 17,0 18,3 KOCAELİ 47,9 11,0 45,3 6,2 32,5 4,9 35,1 9,0 66,5 7,0 59,4 12,5 13,4 17,8 43,9 20,3 KONYA 8,9 4,8 4,1-1,8 4,8-1,4 8,8 4,5 25,7 4,9 15,6 11,1 58,0 16,9 47,5 18,6 KÜTAHYA 24,1 5,9 3,7-0,7 15,8-0,6 97,5 4,3 43,9 3,8 64,3 9,1 36,2 14,8 42,0 16,8 MALATYA 38,0 5,7 3,5 1,4 35,8-3,3 9,3 4,3 47,5 6,4 93,5 11,9 16,5 19,2 28,3 21,5 55

64 MANİSA 41,1 11,9 3,7 5,7 59,7 6,3 213,7 9,8 62,8 9,6 84,0 14,5 26,2 20,6 27,8 24,0 K.MARAŞ 48,4 10,8 0,9 6,1 35,4 3,7 95,4 8,3 75,5 9,5 55,0 14,6 15,5 20,9 11,8 23,6 MARDİN 104,3 9,1 3,8 3,8 108,7 1,1 85,3 5,9 47,2 7,7 60,6 11,7 11,3 19,7 0,0 24,1 MUĞLA 55,5 9,7 11,1 5,5 148,6 4,4 351,2 6,9 33,3 7,5 52,0 10,6 25,4 19,3 18,1 22,3 MUŞ 118,3 3,0 4,8-1,7 90,1-8,3 79,7-4,6 75,2-0,8 103,6 7,7 9,6 15,0 17,0 18,7 NEVŞEHİR 18,3 5,0 3,7-1,9 21,3-2,1 17,0 4,2 49,4 3,1 53,1 8,9 59,1 14,1 19,6 16,5 NİĞDE 14,6 4,3 2,2-2,0 14,4-2,4 14,1 3,8 16,5 3,9 44,3 9,5 28,3 15,2 34,0 17,1 ORDU 100,6 10,6 91,9 6,3 31,9 4,6 37,0 9,4 94,8 6,6 59,1 10,8 46,1 14,7 137,5 18,7 RİZE 359,7 10,4 191,3 6,2 176,2 4,6 131,6 8,8 173,8 7,1 72,7 10,8 75,2 15,3 235,9 18,8 SAKARYA 56,7 10,7 17,9 4,9 35,3 4,5 36,0 8,9 66,2 6,8 41,7 12,3 13,9 17,6 68,9 19,8 SAMSUN 67,8 11,7 43,8 6,6 13,2 5,3 41,9 10,1 80,0 7,3 52,6 11,4 59,5 15,3 36,0 19,2 SİİRT 73,8 9,1 16,4 3,6 94,9-0,9 72,7 5,6 53,8 8,0 71,7 12,5 14,8 19,9 8,1 25,1 SİNOP 72,7 11,3 37,0 7,6 55,4 5,2 37,9 8,2 35,4 6,8 28,6 10,2 10,0 14,2 15,7 18,2 SİVAS 11,1 3,4 3,2-3,4 8,7-4,1 24,0 1,8 31,5 2,1 88,2 8,1 38,7 13,2 20,8 15,5 TEKİRDAĞ 65,7 10,9 0,9 5,8 46,9 3,5 95,8 6,9 46,7 5,8 26,0 11,5 15,6 16,9 12,7 19,9 TOKAT 17,0 7,3 9,1 0,4 7,8-0,4 10,5 7,5 33,9 5,9 67,9 12,4 79,6 15,6 34,8 17,7 TRABZON 104,8 11,9 60,6 6,9 70,7 5,6 29,8 10,4 80,9 7,6 70,7 11,2 16,4 15,3 56,1 18,8 TUNCELİ 61,7 6,2 5,0-0,2 87,1-5,2 87,4 2,6 44,4 5,9 115,1 11,0 12,4 18,7 5,8 22,1 ŞANLIURFA 19,3 11,8 0,1 6,6 37,5 3,8 23,7 8,9 30,5 10,3 13,4 15,4 2,8 23,0 0,4 26,6 UŞAK 36,2 6,7 0,0 2,4 19,0 1,7 119,0 4,6 55,3 4,6 47,7 9,3 58,8 16,5 24,4 19,0 VAN 67,5 2,7 8,8-3,7 23,9-6,0 28,3-3,3 44,7 0,2 49,8 5,7 33,7 12,4 14,6 16,5 YOZGAT 25,0 3,2 11,2-2,9 17,2-3,3 24,2 2,0 59,7 1,0 80,6 7,3 72,2 12,6 42,4 14,7 ZONGULDAK 106,5 11,2 48,8 5,8 69,5 4,6 79,7 8,7 116,7 6,1 68,1 11,1 93,1 16,0 99,7 18,7 AKSARAY 35,0 4,9 9,5-1,7 13,6-3,0 17,3 4,8 39,7 5,1 50,7 10,3 56,5 15,8 22,8 18,6 BAYBURT 41,2-0,3 8,9-5,8 22,9-8,3 16,2-2,4 28,7 0,0 67,0 5,9 29,8 11,4 63,6 13,2 KARAMAN 6,9 5,3 1,8-2,3 16,0-1,6 39,4 4,8 37,9 4,8 20,6 10,6 29,3 16,3 19,0 18,7 KIRIKKALE 6,5 5,9 25,6-1,8 9,1-4,4 9,4 5,2 20,1 4,8 72,1 11,1 51,1 16,8 46,7 19,7 BATMAN 69,0 8,3 1,9 2,3 72,5-3,7 58,9 5,7 30,0 9,1 32,5 13,5 7,8 20,5 0,1 26,1 ŞIRNAK 90,9 12,7 14,1 6,0 120,0 3,4 75,5 9,8 44,1 11,7 95,9 15,8 31,5 23,3 0,0 29,5 BARTIN 149,0 8,3 33,7 3,3 126,7 2,0 94,1 6,5 73,5 5,8 88,3 10,5 92,8 15,3 83,0 18,2 ARDAHAN 30,4-2,6 7,6 11,3 13,8 12,9 10,9-8,7 22,3-6,4 28,8 2,5 41,8 8,8 115,2 10,8 IĞDIR 19,3 4,4 5,1-2,4 34,3-8,2 16,2-4,5 38,6 4,6 25,0 11,8 25,0 17,1 27,1 20,5 YALOVA 93,3 11,5 18,1 6,2 44,3 5,2 56,9 8,2 78,6 6,5 80,9 11,9 11,5 16,8 27,9 19,7 KARABÜK 38,0 8,1 6,3 1,3 55,6 1,3 16,0 7,2 25,2 7,0 41,1 12,5 27,1 17,4 55,8 19,4 KİLİS 38,8 11,5 0,0 6,3 34,5 3,6 49,8 8,5 48,3 10,1 56,0 14,3 0,0 21,6 1,8 24,5 OSMANİYE DÜZCE 77,9 8,8 34,9 2,6 64,6 2,5 59,4 8,0 74,4 6,6 65,1 11,9 35,2 17,1 56,9 19,5 Kaynak : MGM

65 Tablo Ek 3 Uzun Yıllar ( ) Yağış Ortalamasına En Yakın 2006 Yılı İçin İllere Göre Toplam Yağış, Ortalama Sıcaklık Ve Buğday Üretim Değerleri. Toplam İl Yağış (mm) Ortalama Sıcaklık o C Toplam Üretim* İl Yağış (Ton) (mm) Ortalama Sıcaklık Kaynak : MGM o C Üretim* (Ton) 01. ADANA 493,0 19, KONYA 278,2 11, ADIYAMAN 675,0 17, KÜTAHYA 446,1 10, AFYON 468,8 11, MALATYA 344,9 14, AĞRI 377,3 7, MANİSA 709,2 17, AMASYA 511,6 13, K.MARAŞ 708,0 17, ANKARA 404,9 12, MARDİN 706,6 17, ANTALYA 925,8 18, MUĞLA 1085,3 15, ARTVİN 679,8 12, MUŞ 938,9 10, AYDIN 591,4 17, NEVŞEHİR 295,9 11, BALIKESİR 570,9 14, NİĞDE 280,4 11, BİLECİK 354,5 12, ORDU 1035,5 14, BİNGÖL 1069,4 11, RİZE 2566,9 14, BİTLİS 1310,2 9, SAKARYA 795,3 14, BOLU 468,4 10, SAMSUN 706,3 14, BURDUR 381,1 13, SİİRT 611,4 17, BURSA 660,8 14, SİNOP 953,7 14, ÇANAKKALE 722,3 14, SİVAS 447,6 10, ÇANKIRI 383,1 11, TEKİRDAĞ 619,0 14, ÇORUM 458,5 10, TOKAT 391,7 12, DENİZLİ 629,2 16, TRABZON 892,0 14, DİYARBAKIR 542,0 16, TUNCELİ 926,1 13, EDİRNE 808,0 13, ŞANLIURFA 374,6 19, ELAZIĞ 374,3 13, UŞAK 511,0 12, ERZİNCAN 474,2 11, VAN 386,4 10, ERZURUM 341,9 6, YOZGAT 563,4 9, ESKİŞEHİR 328,6 10, ZONGULDAK 1225,8 13, GAZİANTEP 578,7 15, AKSARAY 332,1 12, GİRESUN 1268,7 14, BAYBURT 564,8 8, GÜMÜŞHANE 615,5 10, KARAMAN 269,1 12, HAKKARİ 752,7 11, KIRIKKALE 399,3 12, HATAY 912,0 18, BATMAN 522,0 16, ISPARTA 479,5 12, ŞIRNAK 587,2 21, İÇEL 370,3 19, BARTIN 1042,2 12, İSTANBUL 1053,1 14, ARDAHAN 683,3 5, İZMİR 804,8 18, IĞDIR 280,4 13, KARS 549,1 6, YALOVA 744,3 14, KASTAMONU 369,8 9, KARABÜK 386,7 13, KAYSERİ 395,8 11, KİLİS 432,7 17, KIRKLARELİ 818,8 12, OSMANİYE 809,0 18, KIRŞEHİR 328,2 11, DÜZCE 648,7 13, KOCAELİ 882,2 15,

66 Tablo Ek 4 Uzun Yıllar ( ) Yağış Ortalamasına En Yakın 2006 Yılında Bitki Gelişiminde Önemli Aylara Göre Kümülatif Toplam Yağış Ve Ortalama Sıcaklık Değerleri İLLER Aylar (Yağış (mm) / Sıcaklık (ºC) Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. ADANA 64,6 13,9 128,7 12,1 165,0 8,9 296,6 10,6 342,8 14,1 352,1 18,5 371,9 22,4 376,4 26,0 ADIYAMAN 70,8 10,4 131,7 8,6 256,0 3,6 469,3 6,7 531,6 10,8 596,5 16,7 630,4 21,9 630,5 29,1 AFYON 58,3 5,9 71,4 4,0 132,1-2,1 175,6 0,8 227,4 6,7 252,1 12,0 304,7 15,5 327,0 20,0 AĞRI 17,6 2,9 57,2-3,0 90,0-11,0 108,0-7,9 132,1-1,1 253,0 8,7 295,6 13,6 300,3 20,5 AMASYA 46,3 7,4 73,8 4,3 117,7 0,5 188,8 2,1 265,2 9,9 298,7 13,8 348,4 17,4 383,8 22,6 ANKARA 48,1 6,1 62,5 3,0 98,0-1,7 165,2 0,4 205,6 7,5 235,0 13,1 264,5 16,6 296,3 21,6 ANTALYA 142,2 13,8 271,8 11,7 590,8 9,0 675,3 11,1 753,5 13,3 840,8 17,2 853,1 21,0 875,0 25,9 ARTVİN 48,7 8,6 82,1 5,6 154,9 1,1 196,6 4,6 265,6 8,5 341,8 11,2 388,9 15,1 405,5 19,8 AYDIN 160,4 12,1 198,6 10,7 289,2 6,8 398,3 9,3 514,0 12,1 533,5 17,2 534,2 21,6 534,2 26,2 BALIKESİR 98,5 9,5 158,2 7,5 206,0 2,5 276,7 4,7 376,2 8,7 397,0 13,4 410,8 17,5 482,1 22,3 BİLECİK 54,2 7,5 79,7 5,8 138,8 0,7 187,2 1,9 224,5 7,9 230,6 12,6 262,7 16,5 276,0 20,5 BİNGÖL 90,7 5,4 271,9 0,6 389,1-4,9 594,1-2,4 725,1 3,8 870,3 10,2 942,9 15,5 942,9 23,8 BİTLİS 67,9 3,8 259,6 1,8 477,9-4,8 695,2-1,3 871,6 2,2 1049,8 8,7 1198,0 13,7 1198,0 20,6 BOLU 63,7 6,6 103,4 4,1 142,6-0,4 207,2 1,5 256,7 6,7 270,4 10,5 307,4 14,1 330,0 18,2 BURDUR 48,7 6,8 60,4 4,8 81,2 0,6 119,4 3,4 182,2 7,8 231,2 12,5 272,2 16,9 289,4 21,9 BURSA 109,3 9,3 197,0 8,3 256,9 3,4 389,4 5,4 446,4 9,6 459,4 14,3 468,7 18,9 531,5 22,4 ÇANAKKALE 218,8 10,5 290,1 9,1 343,3 3,1 428,0 5,6 552,0 8,7 555,8 13,2 572,5 17,7 595,5 22,2 ÇANKIRI 34,7 5,4 44,4 1,5 85,4-3,2 150,3-1,8 174,7 6,8 206,7 12,8 246,7 16,2 273,9 21,6 ÇORUM 50,3 4,6 63,2 1,8 103,2-2,9 163,5-1,4 220,9 6,4 238,4 11,4 292,4 14,7 328,5 19,9 DENİZLİ 102,8 10,4 171,4 8,3 244,3 4,3 317,6 7,2 436,5 10,7 475,1 15,9 515,5 20,1 560,5 24,7 DİYARBAKIR 38,0 7,5 132,3 5,3 253,6 0,4 374,6 4,3 401,2 9,2 479,1 14,5 517,5 19,4 517,5 28,5 EDİRNE 90,2 8,4 179,5 4,7 235,9 0,3 291,6 3,3 414,4 8,5 438,4 14,0 474,9 18,4 562,7 22,4 ELAZIĞ 53,8 5,9 72,6 3,0 124,4-1,2 153,3 2,7 191,3 7,9 263,7 13,0 292,8 17,6 294,6 26,3 ERZİNCAN 29,3 5,2 70,6 0,8 92,3-4,0 123,9 0,8 191,9 6,5 250,3 11,8 315,5 16,2 318,6 23,9 ERZURUM 15,2 1,0 36,4-3,9 54,2-11,2 65,1-5,6 78,5 1,2 155,9 7,2 197,5 11,4 216,7 18,4 ESKİŞEHİR 48,0 5,2 65,0 2,5 110,3-2,8 144,8-1,8 168,7 5,8 171,5 11,3 192,2 14,8 205,8 19,4 GAZİANTEP 43,4 8,9 76,1 7,1 169,8 2,4 332,3 5,3 409,8 9,8 470,1 14,5 472,1 19,7 472,1 26,1 GİRESUN 95,7 12,5 181,9 9,9 386,1 5,6 491,7 6,6 562,8 10,5 645,3 11,5 741,8 14,5 819,1 20,8 GÜMÜŞHANE 44,6 4,8 66,4 1,7 97,2-3,1 142,3 0,6 219,6 5,8 327,9 9,7 413,3 13,6 437,5 19,4 HAKKARİ 51,3 5,5 158,4 2,4 263,4-5,3 443,3-3,4 503,6 3,8 688,5 9,6 710,5 15,9 712,4 23,0 ANTAKYA 114,7 13,0 227,2 11,2 407,7 7,5 541,7 10,4 724,4 14,2 763,4 18,0 778,3 21,9 778,3 25,3 ISPARTA 43,7 6,2 66,5 4,0 120,2 0,1 147,9 2,6 253,4 6,8 292,3 11,8 336,1 15,8 361,8 21,2 MERSİN 86,1 15,2 145,5 13,4 192,4 10,7 250,9 11,8 282,2 14,8 293,3 19,0 296,3 22,3 320,4 26,0 İSTANBUL 206,1 10,5 355,2 8,8 496,6 4,4 646,1 5,8 751,3 8,6 766,3 12,8 771,4 17,3 793,8 22,0 İZMİR 155,9 12,9 223,4 11,3 300,9 6,9 394,3 9,6 575,2 12,2 604,6 17,4 604,8 21,1 614,8 25,7 KARS 29,5 1,3 46,9-3,4 98,8-11,3 111,4-6,4 134,6 0,6 257,2 6,6 314,7 11,6 355,8 17,5 KASTAMONU 51,5 4,4 71,7 1,0 95,6-1,9 137,4-0,6 169,4 5,5 180,7 10,5 225,7 13,9 283,0 18,5 KAYSERİ 17,2 5,1 42,9 1,6 72,3-2,2 108,2 1,6 136,8 7,8 215,9 12,4 271,7 15,8 324,8 22,6 KIRKLARELİ 137,1 7,8 278,4 5,1 310,6-0,1 343,9 3,4 477,3 7,7 494,7 13,1 522,3 17,2 600,4 21,4 KIRŞEHİR 57,8 6,1 64,5 2,6 99,6-2,3 127,6 1,7 162,5 6,8 189,5 11,9 221,2 15,7 266,8 22,0 KOCAELİ 160,2 10,8 247,4 9,4 357,7 4,5 461,5 6,3 530,8 10,0 536,9 13,4 561,4 17,9 632,8 22,1 KONYA 68,8 4,9 78,6 1,5 99,8-2,9 123,6 1,2 142,0 7,1 195,4 12,2 213,3 16,2 223,2 22,0 KÜTAHYA 57,0 5,9 106,9 3,9 208,0-1,5 254,9 0,6 300,6 6,9 305,0 11,4 342,2 14,5 360,7 19,1 MALATYA 31,7 6,3 54,7 1,9 87,0-1,1 140,3 3,2 169,9 9,1 236,9 14,2 263,0 19,0 271,5 26,9 58

67 MANİSA 139,1 11,2 224,0 9,8 312,6 4,2 432,4 7,3 569,0 11,2 604,7 16,8 607,8 21,3 639,0 25,8 K.MARAŞ 69,6 10,8 163,1 8,4 265,1 3,8 497,8 6,9 594,6 11,7 631,2 17,0 645,3 21,9 645,3 27,4 MARDİN 35,6 10,8 118,2 9,0 333,2 2,0 494,8 5,3 534,7 10,0 637,2 14,8 699,0 20,9 699,0 28,5 MUĞLA 184,4 9,1 344,6 7,1 499,6 4,8 676,1 5,9 902,7 8,4 951,5 14,4 979,8 18,4 995,4 22,9 MUŞ 67,6 4,6 235,6-0,7 374,5-9,7 469,7-5,4 577,4 3,1 772,6 11,0 819,5 15,5 819,5 24,2 NEVŞEHİR 29,8 5,6 48,2 3,5 98,6-2,1 122,2 2,0 142,4 7,0 212,6 11,4 242,2 15,3 247,4 21,1 NİĞDE 20,9 5,8 43,2 2,4 72,5-1,8 94,7 2,2 125,2 7,3 170,5 11,9 213,2 16,1 245,0 22,3 ORDU 94,1 11,7 157,3 9,7 277,0 5,4 384,5 6,2 470,2 9,5 540,0 11,3 625,3 14,9 697,9 21,4 RİZE 397,7 11,7 586,9 9,4 891,0 5,2 1087,3 6,1 1209,5 9,7 1328,3 11,8 1428,4 16,0 1542,2 21,7 SAKARYA 165,7 11,0 242,3 9,5 319,8 4,5 418,4 6,2 485,6 10,1 488,9 13,3 502,7 18,1 603,7 22,2 SAMSUN 74,2 12,3 114,6 10,0 235,9 4,7 334,6 6,0 429,2 9,7 462,9 11,0 531,9 14,6 568,2 21,3 SİİRT 49,5 10,1 133,8 7,8 269,9 2,0 391,6 5,3 470,8 9,8 567,9 14,7 583,7 21,0 583,7 28,6 SİNOP 181,4 12,0 225,8 9,7 296,0 4,8 369,8 5,5 420,7 9,3 424,5 10,4 468,8 14,1 564,8 20,4 SİVAS 55,9 4,2 75,5 1,1 114,1-3,8 154,5-0,7 204,2 5,7 314,2 10,2 382,7 13,6 385,3 20,1 TEKİRDAĞ 105,2 9,7 196,4 7,3 222,6 2,4 299,5 4,4 401,1 8,0 410,6 12,4 424,7 17,2 453,7 21,7 TOKAT 43,9 7,0 70,0 4,1 104,4 0,4 129,6 3,4 175,7 9,6 224,2 13,1 315,6 15,9 321,4 21,7 TRABZON 81,0 12,7 147,2 10,2 255,8 5,5 337,0 6,4 369,7 10,3 477,0 11,4 548,8 15,2 583,5 21,1 TUNCELİ 86,3 6,7 171,5 2,7 269,7-1,5 434,2 1,1 539,0 7,4 680,6 13,1 761,3 17,7 761,5 25,8 ŞANLIURFA 54,4 11,2 94,0 9,9 193,4 4,5 251,9 7,9 258,1 12,2 339,2 17,8 356,6 23,8 356,9 30,8 UŞAK 100,2 6,6 143,7 4,5 187,0 0,6 268,0 2,8 330,5 6,5 366,1 12,3 408,7 15,8 432,6 20,1 VAN 29,3 4,6 63,6 1,9 154,0-3,2 201,7-1,3 247,4 3,0 287,0 9,8 322,4 14,6 322,5 21,5 YOZGAT 102,8 3,8 121,2 1,4 170,8-4,0 218,3-0,1 290,3 4,7 339,2 10,0 369,5 13,6 414,0 18,8 ZONGULDAK 176,1 10,5 330,6 8,7 458,8 4,2 598,4 5,3 679,3 8,6 683,8 10,9 714,7 15,2 774,1 20,0 AKSARAY 53,2 6,7 71,4 3,3 102,4-1,5 128,0 2,3 159,8 7,9 232,6 12,7 263,7 16,6 280,7 22,3 BAYBURT 46,8 2,4 78,7-1,8 107,1-8,3 123,5-2,7 179,0 3,1 298,7 8,0 386,2 12,6 416,8 19,1 KARAMAN 46,0 4,9 53,6 2,6 119,8-2,8 134,7 2,2 154,3 7,2 186,9 12,4 191,5 17,2 194,3 22,5 KIRIKKALE 57,5 6,2 69,6 2,9 122,9-2,1 188,1-0,1 223,7 8,4 237,8 14,1 293,8 17,3 321,7 22,8 BATMAN 21,4 8,4 103,5 6,0 231,5 1,8 328,7 5,8 375,3 10,1 477,0 15,2 508,2 19,6 508,2 28,8 ŞIRNAK 30,3 13,1 114,2 11,9 314,7 6,8 456,3 9,8 486,8 15,7 569,7 18,8 578,7 25,0 578,9 32,9 BARTIN 196,5 9,0 327,6 6,5 414,2 2,9 555,6 3,9 602,3 8,1 604,3 11,1 639,1 15,4 662,3 20,6 ARDAHAN 17,8 0,4 68,0-5,6 98,3-11,7 111,4-6,7 143,9-0,7 254,3 5,6 331,3 10,7 421,0 16,0 IĞDIR 2,3 6,1 16,6-0,4 44,8-3,9 74,6-1,0 78,2 9,1 175,1 14,3 222,6 19,5 242,1 26,9 YALOVA 124,0 11,1 223,8 9,3 312,5 5,0 416,5 6,4 485,6 9,6 498,3 12,8 515,1 17,6 604,2 22,0 KARABÜK 27,1 7,3 50,3 3,9 75,1 1,1 123,5 3,5 148,5 9,1 149,7 13,7 187,6 17,2 253,9 21,6 KİLİS 50,2 11,7 78,2 9,9 155,5 5,0 265,2 7,6 300,2 11,3 357,5 16,1 358,0 22,1 358,0 26,3 OSMANİYE 40,1 12,8 154,3 11,0 230,6 8,1 419,1 9,9 576,1 12,9 608,8 17,3 627,3 21,4 627,3 25,7 DÜZCE 120,2 9,5 184,1 7,5 250,3 2,7 305,0 4,6 353,7 9,0 360,9 12,4 400,3 16,5 433,5 21,2 Kaynak : MGM

68 EK:7. İL KURAKLIK EYLEM PLA I I İL KURAKLIK EYLEM PLANININ HAZIRLANMASI BKK. 02 Mayıs 2012 Karar Sayısı : 2012/3191 Tarımsal Kuraklıkla Mücadele İle Kuraklık Yönetimi Çalışmalarına İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Karar Yönetmelik 18 Ağustos 2012 Tarımsal Kuraklık Yönetiminin Görevleri, Çalışma Usul Ve Esaslarına Dair Yönetmelik 2013