Ġġ SAĞLIĞI ve GÜVENLĠĞĠ. Dr. Murat Can OCAKTAN Metalurji Yüksek Mühendisi Aralık 2013

Transkript

1 Ġġ SAĞLIĞI ve GÜVENLĠĞĠ Dr. Murat Can OCAKTAN Metalurji Yüksek Mühendisi Aralık 2013

2 ĠÇERĠK: Genel Bilgilendirme/6331 sayılı ĠSG Kanunu ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Süreci (Tanımı /Amaçları/BileĢenleri) ĠĢ Kazası Meslek Hastalığı Kavramları OHSAS Yönetim Sistemi Risk Yönetim Süreci Ergonomi Sağlık ve Güvenlik ĠĢaretleri KiĢisel Koruyucu Donanımlar

3

4 SORUMLULUK HAKKINDA BĠR HĠKAYE Bu hikaye dört kiģi hakkındadır. Bunların isimleri herkes, herhangi biri, birisi ve hiç kimse idi. Yapılması gereken önemli bir iģ vardı. Herkes in yapması istenmiģti. Herkes, birisi nin o iģi yapacağından emindi. Herhangi biri yapabilirdi ama hiç kimse yapmadı. Birisi çok kızdı ama herkes in iģiydi, Herkes, herhangi biri nin yapacağını düģünmüģtü. Herhangi biri yapabilirdi ama Hiç kimse, herkes in yapmayacağını anlamamıģtı.

5 ÜLKEMĠZDE ĠSG UYGULAMALARI Türkiye de ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği konularının temelini teģkil eden hususlar,anayasa, Borçlar Kanunu, Umumi Hıfzısıhha Kanunu, 4857 sayılı ĠĢ Kanunu/6331 sayılı ĠSG Kanunu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gibi yasalarla güvence altına alınmıģtır.

6 ÜLKEMĠZDE ĠSG UYGULAMALARI Türkiye Cumhuriyeti Anayasası V. Bölüm ÇalıĢma ile Ġlgili Hükümler A- ÇalıĢma Hakkı ve Ödevi Madde 49 : ÇalıĢma, herkesin hakkı ve ödevidir. Devlet, çalıģanların hayat seviyesini yükseltmek, çalıģma hayatını geliģtirmek için çalıģanları ve iģsizleri korumak, çalıģmayı desteklemek, iģsizliği önlemeye elveriģli ekonomik bir ortam yaratmak ve çalıģma barıģını sağlamak için gerekli tedbirleri alır. B- ÇalıĢma ġartları ve Dinlenme Hakkı Madde 50: Kimse, yaģına, cinsiyetine ve gücüne uymayan iģlerde çalıģtırılamaz. Küçükler ve kadınlar ile bedenî ve ruhî yetersizliği olanlar çalıģma Ģartları bakımından özel olarak korunurlar. Dinlenmek, çalıģanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve Ģartları kanunla düzenlenir.

7 ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 6331 no lu İş Sağlığı ve Güvenliği kanunu tarihinde TBMM nde kabul edilmiştir. İSG Kanunu Cumhurbaşkanının onayının ardından Cumartesi günü no lu Resmi Gazete de yayınlanmıştır. Kanunun bir çok maddesi 6 ay sonra, bazı maddeleri 1-2 yıl sonra yürürlüğe girecektir. Kanunun çok az maddesi de Resmi Gazete de yayınlandığı gün yürürlüğe girmiştir.

8 Amaç: ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Md 1) Bu Kanunun amacı; iģyerlerinde iģ sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik Ģartlarının iyileģtirilmesi için iģveren ve çalıģanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülüklerini düzenlemektir. Kapsam: Md 2) Bu Kanun; kamu ve özel sektöre ait bütün iģlere ve iģyerlerine, bu iģyerlerinin iģverenleri ile iģveren vekillerine, çırak ve stajyerler de dâhil olmak üzere tüm çalıģanlarına faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır.

9 ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ĠĢverenin genel yükümlülüğü: Md 4) (1) ĠĢveren, çalıģanların iģle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; a) Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değiģen Ģartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileģtirilmesi için çalıģmalar yapar. b) ĠĢyerinde alınan iģ sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. ç) ÇalıĢana görev verirken, çalıģanın sağlık ve güvenlik yönünden iģe uygunluğunu göz önüne alır. d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dıģındaki çalıģanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır.

10 ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ÇalıĢmaktan kaçınma hakkı: Md 13) (1) Ciddi ve yakın tehlike ile karģı karģıya kalan çalıģanlar kurula, kurulun bulunmadığı iģyerlerinde ise iģverene baģvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir. Kurul acilen toplanarak, iģveren ise derhâl kararını verir ve durumu tutanakla tespit eder. Karar, çalıģana ve çalıģan temsilcisine yazılı olarak bildirilir. (4) ĠĢ sözleģmesiyle çalıģanlar, talep etmelerine rağmen gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda, tabi oldukları kanun hükümlerine göre iģ sözleģmelerini feshedebilir. Toplu sözleģme veya toplu iģ sözleģmesi ile çalıģan kamu personeli, bu maddeye göre çalıģmadığı dönemde fiilen çalıģmıģ sayılır.

11 ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ÇalıĢanların bilgilendirilmesi: Md 16) (1) ĠĢyerinde iģ sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve sürdürülebilmesi amacıyla iģveren, çalıģanları ve çalıģan temsilcilerini iģyerinin özelliklerini de dikkate alarak aģağıdaki konularda bilgilendirir: a) ĠĢyerinde karģılaģılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler. b) Kendileri ile ilgili yasal hak ve sorumluluklar. c) Ġlk yardım, olağan dıģı durumlar, afetler ve yangınla mücadele ve tahliye iģleri konusunda görevlendirilen kiģiler.

12 ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ÇalıĢanların eğitimi: Md 17) (1) ĠĢveren, çalıģanların iģ sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlar. Bu eğitim özellikle; iģe baģlamadan önce, çalıģma yeri veya iģ değiģikliğinde, iģ ekipmanının değiģmesi hâlinde veya yeni teknoloji uygulanması hâlinde verilir. Eğitimler, değiģen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenir, gerektiğinde ve düzenli aralıklarla tekrarlanır. (2) ÇalıĢan temsilcileri özel olarak eğitilir. (3) Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan iģlerde, yapacağı iģle ilgili mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıģtırılamaz. (4) ĠĢ kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalıģana iģe baģlamadan önce, söz konusu kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalıģma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir. Ayrıca, herhangi bir sebeple altı aydan fazla süreyle iģten uzak kalanlara, tekrar iģe baģlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir.

13 ĠĢ Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Çalışanların yükümlülükleri: Md 19) (1) ÇalıĢanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düģürmemekle yükümlüdür. (2) Çalışanların, işveren tarafından verilen eğitim ve talimatlar doğrultusunda yükümlülükleri şunlardır: a) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun şekilde kullanmak, bunların güvenlik donanımlarını doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek. b) Kendilerine sağlanan kiģisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve korumak. c) İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, iģverene veya çalıģan temsilcisine derhal haber vermek. ç) Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak. d) Kendi görev alanında, iģ sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak.

14

15 SAĞLIK NEDĠR? Dünya Sağlık Örgütü ( WHO ) sağlığı fiziksel, psikolojik ve sosyal yönden iyilik halinde olma durumu olarak tanımlamaktadır. Bu Ģartları karģılayan kiģiler sağlıklı bireyler olarak kabul edilmektedir.

16 Ġġ SAĞLIĞI ve GÜVENLĠĞĠ NEDĠR? Uluslararası ÇalıĢma Örgütü (ILO) 1950 yılında, ĠĢ sağlığı ve güvenliğinin tanımını Ģöyle yapmıģtır: Tüm mesleklerde iģçilerin bedensel, ruhsal, sosyal iyilik durumlarını en üst düzeye ulaģtırmak, bu düzeyde sürdürmek, iģçilerin çalıģma koģulları yüzünden sağlıklarının bozulmasını önlemek, iģçileri çalıģtırılmaları sırasında sağlığa aykırı etmenlerden oluģan tehlikelerden korumak, iģçileri fizyolojik ve psikolojik durumlarına en uygun mesleksel ortamlara yerleģtirmek ve bu durumları sürdürmek, özet olarak iģin insana ve her insanın kendi iģine uyum sağlamak.

17 Ġġ SAĞLIĞI ve GÜVENLĠĞĠ NĠN AMAÇLARI ÇalıĢanları korumak, ĠĢletme güvenliğini sağlamak, Üretim güvenliğini sağlamak,

18 Ġġ SAĞLIĞI ve GÜVENLĠĞĠ NEDEN ÖNEMLĠDĠR? Sağlığınız için önemlidir. Aileniz için önemlidir. ArkadaĢlarınız için önemlidir. ĠĢyeriniz için önemlidir. Ülke ekonomisi için önemlidir

19 ÜLKE EKONOMĠSĠ ve Ġġ SAĞLIĞI ve GÜVENLĠĞĠ 2011 yılı SGK verilerini incelendiğinde; Türkiye de adet iģ kazası olmuģ, ölüm olayı gerçekleģmiģtir yılı SGK verilerini incelendiğinde; Türkiye de adet iģ kazası olmuģ, 744 ölüm olayı gerçekleģmiģtir. ĠĢ kazalarının maliyeti ortalama olarak ülkelerin Gayri Safi Milli Hasılalarının ( GSMH ) % 4 üne denk gelmektedir.

20 Ġġ KAZALARININ MALĠYETĠ ĠĢ kazalarının görünmeyen maliyeti görünen maliyetinin ortalama beģ katıdır.

21 ĠSG UYGULAMALARININ TARĠHÇESĠ Abraham Maslow, Ġhtiyaçlar HiyerarĢisi 1. Fiziksel Gereksinimler 2. Güvenlik Gereksinimi 3. Sosyal Gereksinimler 4. Saygınlık Gereksinimleri 5. Ġdeallerini GerçekleĢtirme Gereksinimi

22 ĠSG UYGULAMALARININ TARĠHÇESĠ Bir çok bilim adamı/filozof tarih boyunca ĠSG ile ilgili çalıģmalar yapmıģtır. Hipokrat kurģun zehirlenmesi ile ilgilenmiģ, Platon zanaatkarların sorunlarıyla ilgilenmiģ, Aristo gladyatör diyeti üzerinde çalıģmıģ, Galen hastalıklarda çevre faktörü üzerine çalıģmıģtır.

23 ĠSG UYGULAMALARININ TARĠHÇESĠ Tarihte bilinen en eski meslek madencilik olduğu için madenler bilinen en eski iģyerleridir. Maden iģçiliği beceri gerektirdiği için madenci tarihte bilinen ilk kalifiye iģçi olarak kabul edilmektedir. Agricola 16. yüzyılda ilk defa madencilere Islak mendil ile ağız ve burunlarını örtmeyi önermiģtir. Bilinen ilk KKD kullanımı olarak kabul edilebilir.

24 ĠSG UYGULAMALARININ TARĠHÇESĠ Bernardino Ramazzini ( ) Ġtalyan hekim, bilimadamı. ĠĢyeri hekimi olarak çalıģırken hastalara yaptıkları iģ ile ilgili sorular soruyor. ĠĢ-hastalık iliģkisini kuruyor. De Morbis Atrificium Diatriba isimli kitabı yazıyor.

25 ĠSG UYGULAMALARININ TARĠHÇESĠ 18. Yüzyıl da buhar ın bir enerji kaynağı olarak kullanılmaya baģlamasıyla beraber Sanayi Devrimi baģlıyor. Sanayi devriminin baģlamasıyla atölye/fabrika oluģumları baģlıyor. Bu geliģmelerle beraber çalıģma hayatı ile ilgili bazı düzenlemelere ihtiyaç duyuluyor.

26 ĠSG UYGULAMALARININ TARĠHÇESĠ ÇalıĢma hayatı ile ilgili ilk yasal düzenleme 1802 yılındaġngiltere de Health and Morals of Apprentices Act ismiyle yayınlanıyor ve haftalık çalıģma süresi, çocuk iģçilerin çalıģtırılmasına yönelik yaptırımları içermektedir yılında Uluslararası ÇalıĢma Örgütü (ILO) kurulmuģtur.

27 Ġġ SAĞLIĞI ve GÜVENLĠĞĠ NĠN BĠLEġENLERĠ Sağlık Mühendislik/Teknik Psikoloji Sosyoloji Hukuk Antropoloji vb.

28 Ġġ SAĞLIĞI ve GÜVENLĠĞĠ NĠN PAYDAġLARI ÇalıĢanlar ĠĢverenler Devlet Sendikalar Meslek Odaları/Sivil Toplum KuruluĢları Üniversiteler Kamuoyu vb.

29 Ġġ SAĞLIĞI ve GÜVENLĠĞĠ SÜRECĠ GĠRDĠLER ÇIKTILAR Hammadde Proses Tezgah/Ekipman ÇalıĢan ÇalıĢma Ortamı Ġġ SAĞLIĞI ve GÜVENLĠĞĠ UYGULAMALARI Yüksek Verimlilik Kaliteli Üretim Sağlıklı ÇalıĢan ĠĢ Kazası Meslek Hastalığı

30 Ġġ KAZASI NEDĠR? Uluslararası ÇalıĢma Örgütü (ILO) Belirli bir zarar ya da yaralanmaya neden olan beklenmeyen ve önceden planlanmamıģ olay tanımını yapmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Önceden planlanmamıģ, çoğu kez kiģisel yaralanmalara, üretimin bir süre durmasına yol açan bir olay Ģeklinde tanımlamıģtır.

31 Ġġ KAZASI NEDĠR? 5510 sayılı SSGSS kanunu 13. Maddesi: ĠĢ kazası, aģağıdaki hal ve durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedence veya ruhça arızaya uğratan olaydır: a) Sigortalının iģyerinde bulunduğu sırada, b) ĠĢveren tarafından yürütülmekte olan iģ dolayısiyle, c) Sigortalının, iģveren tarafından görev ile baģka bir yere gönderilmesi yüzünden asıl iģini yapmaksızın geçen zamanlarda, d) Emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, e) Sigortalıların, iģverence sağlanan bir taģıtla iģin yapıldığı yere götürülüp getirilmeleri sırasında,

32 ĠĢ Kazası OluĢma Nedenleri (Heinrich) % 88 Güvensiz Davranış ( İnsan + Metod ) % 10 Güvensiz Durum ( Makine + Malzeme ) % 2 Kaçınılmaz Kaza Yeni Yaklaşım/Veriler % 79,5 Güvensiz Davranış % 19,5 Güvensiz Durum % 1 Kaçınılmaz Kaza

33 Güvensiz DavranıĢ ÇalıĢma esnasında ĠSG kurallarına uymama, güvenlik donanımlarını kullanmama/devreden çıkarma, görevi olmadığı halde bir olaya müdahale etme gibi davranıģların bütünü olarak tanımlanabilir. KiĢisel özürler, eğitim eksikliği, çalıģılan ortam koģullarının ve/veya operasyonun fiziksel uygunsuzluğu gibi faktörler Güvensiz DavranıĢ ın nedenleri olarak kabul edilebilir.

34

35

36

37

38

39

40 Güvensiz Durum Yetersiz planlama Hatalı depolama/istifleme Koruyucusuz makineler Bakım onarım eksikliği Tertipsiz ve düzensiz çalıģma Ġkaz/uyarı levhası eksikliği vb...

41 GÜVENSĠZ DURUM ÖRNEKLERĠ

42 RĠSK PĠRAMĠDĠ Majör Kaza Minör Kaza Yaralanmasız Kaza 3000 Kıl Payı Kıl Payı denilen olaylar takip edilip, kayıt altına alınırsa Majör ve Minör kazaların olması engellenebilir.

43 ÖNCE RĠSK PĠRAMĠDĠ SONRA Ölümcül Kaza Ağır Kaza Kayıp Günlü Kaza Ölümcül Kaza Ağır Kaza Kayıp Günlü Kaza Ġlkyardım Ramak Kala/Kıl Payı Olay Güvensiz Durum Güvensiz DavranıĢ Ġlkyardım Ramak Kala/Kıl Payı Olay Güvensiz Durum Güvensiz DaranıĢ

44 Ġġ KAZASI NASIL OLUġUR? Güvensiz Durum Yetersiz Denetim veya veya OLAY Güvensiz Hareket Önlem ĠĢ Kazası Kıl Payı

45 MESLEK HASTALIĞI NEDĠR? 5510 sayılı SSGSS kanunu 11. Maddesi: Meslek hastalığı, sigortalının çalıģtığı veya yaptığı iģin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya iģin yürütüm Ģartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

46 MESLEK HASTALIKLARI A Kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları B Mesleki cilt hastalıkları C Pnömokonyozlar ve diğer mesleki solunum sistemi hastalıkları D Mesleki bulaşıcı hastalıklar E Fizik etkenlerle olan meslek hastalıkları Madde 64 (Değişik: birinci fıkra: 12/11/1978-7/16989 K.) Ülkemizde yasal olarak uygulama (1991 güncelleme)

47 MESLEK HASTALIKLARININ SINIFLANDIRILMASI Fiziksel Kökenli Meslek Hastalıkları Gürültüye bağlı iģitme kaybı, Ġyonlayıcı ıģınlamalardan kaynaklı hastalıklar, TitreĢimden kaynaklanan hastalıklar vb. Kimyasal Kökenli Meslek Hastalıkaları Ağır metal zehirlenmeleri, Ġrritan gazların yol açtığı hastalıklar, Solventlerin neden olduğu hastalıklar vb. Tozlardan Kaynaklanan Meslek Hastalıkları Kronik solunum sistemi hastalıkları Biyolojik Kökenli Meslek Hastalıkları Tüberküloz, ġarbon, Brusellozis vb. Ergonomik Kökenli Meslek Hastalıkları

48 MESLEK HASTALIKLARINDAN KORUNMA Kaynakta Kontrol Ġlkesi Mühendislik Uygulamaları, Risk Kontrol ÇalıĢmaları vb. KiĢisel Koruyucu Uygulamaları ÇalıĢan Teknik ve Tıbbi Koruyucu Uygulamalarını Kullanmalıdır Tıbbi YaklaĢımlar ĠĢe GiriĢ Muayenesi, Periyodik Sağlık Muayenesi, Sağlık Eğitimi

49 ÜLKE EKONOMĠSĠ ve Ġġ SAĞLIĞI ve GÜVENLĠĞĠ 2010 yılında Türkiye de 533 adet Meslek Hastalığı tespit edilmiģtir. (GeliĢmiĢ ülkelerde senede tespit edilen Meslek Hastalığı sayısı toplam çalıģan nüfusun binde 4 ü ile binde 8 i arasındadır.)

50

51 YAġANMIġ Ġġ KAZASI ÖRNEKLERĠ -1 Yaya yolunda dikkatsizce, cep telefonu ile konuģarak yürüyen bir yaya Sac rulosu taģımakta olan bir forklift

52 YAġANMIġ Ġġ KAZASI ÖRNEKLERĠ - 1 Yaya bir anda yola çıkıyor, Forklift fren yapıyor, Çatallardan kurtulan sac rulosu yayayı yaralıyor.

53 YAġANMIġ Ġġ KAZASI ÖRNEKLERĠ - 1 Kazanın Olmaması Ġçin Neler Yapılabilirdi? 1. Forkliftin ani freninde taģıdığı yükün düģmesini önleyecek tedbirler alınabilirdi, 2. Forklift yerine baģka bir taģıma aracı kullanılabilirdi, 3. Yaya yolu forklift trafiğinin yoğun olmadığı bir bölgeden geçirilebilirdi,

54 YAġANMIġ Ġġ KAZASI ÖRNEKLERĠ -2 Bir tanka Nitrik Asit doldurulacak, Hortum yanlıģ vanaya bağlanıyor, OluĢan kimyasal reaksiyon sonucu bir patlama gerçekleģiyor.

55 YAġANMIġ Ġġ KAZASI ÖRNEKLERĠ - 2 Kazanın Olmaması Ġçin Neler Yapılabilirdi? 1. Tankların vana giriģleri farklı olabilirdi, 2. Personel eğitimlerine önem verilebilirdi, 3. Hangi hortumun hangi vanaya bağlanacağı Ģekilli olarak o bölgeye asılabilirdi

56 ĠSG GÖSTERGELERĠ KAZA SIKLIK ORANI ( INCIDENT RATE ) F = S ĠĢ Kazası Sayısı S ÇalıĢma Saati x F 1 : Bütün kazalar dahil edilir F 2 : Üç gün ve üzeri istirahat gereken kazalar dahil edilir F 3 : ÇalıĢma harici kazalar dahil edilir

57 ĠSG GÖSTERGELERĠ AĞIRLIK ORANI ( GRAVITY RATE ) G = S Kayıp ĠĢ Günü S ÇalıĢma Saati x G 1 : Bütün kazalar dahil edilir G 2 : Üç gün ve üzeri istirahat gereken kazalar dahil edilir G 3 : ÇalıĢma harici kazalar dahil edilir

58 ĠSG GÖSTERGELERĠ GÜVENLĠK FAKTÖRÜ ( SAFETY FACTOR) A = F x G A 1 : Bütün kazalar dahil edilir A 2 : Üç gün ve üzeri istirahat gereken kazalar dahil edilir A 3 : ÇalıĢma harici kazalar dahil edilir

59

60 OHSAS ĠSG YÖNETĠM SĠSTEMĠ Toplam Kalite sürecinin çalıģma hayatı üzerine etkileri ürün kalitesinden baģlayarak, üretim kalitesine ve üretim yönetiminin kalitesine ulaģmıģtır. Bu standardizasyon ISO 9000 Kalite Yönetim Sistemi diye bilinmektedir. Hızlı sanayileģmenin yol açtığı olumsuz çevre koģulları ve bunun insan sağlığı üzerine etkileri, çevreci grupların baskıları, hükümetlerin ağır yaptırımları Kalite Yönetim Sistemi nin çevre sorunlarının çözümüne uyarlanmasıyla baģlayan süreç ISO Çevre Yönetim Sistemi nin oluģmasıyla sonlanmıģtır.

61 OHSAS ĠSG YÖNETĠM SĠSTEMĠ Kalite ve çevre yönetim sistemlerindeki baģarılar sistematik temelli yaklaģımların ĠSG alanına uygulanması çalıģmalarına hız vermiģtir. BS 8800 Guide to Occupational Health & Safety Management Systems 1996 yılında yayınlanmıģtır. HS (G) 65 Succesful Health & Safety Management ISA 2000 Requirements for Safety & Health Management Systems NPR 5001 Technical Report 1997 yılında yayınlanmıģtır. OHSAS Occupational Health & Safety Assestment Series 1999 yılında yayınlanmıģtır yılında ISO olarak yayınlanmıģtır. TS ĠSG Yönetim Sistemi standartı 1999 yılında yayınlanmıģ, 2001 ve 2007 yıllarında revize edilmiģtir.

62 OHSAS ĠSG YÖNETĠM SĠSTEMĠ ĠĢ Güvenliği Yönetimi yaklaģımı: Yönetimin Sorumluluğu, Herkesin katılımının gerektiği, Potansiyel kazalar ve bütün tehlikelerin-risklerin kontrol ve yönetimi, Kazaların önlenebilirliği, Kılpayı, kaza, malzeme hasar ve zararları ile kalitesiz üretimin nedeninin aynı olduğu, felsefesinin benimsendiği bir sistemdir.

63 TEMEL TANIMLAR Tehlike: Ġnsanların yaralanması, hastalanması, malın veya malzemenin hasar görmesi, iģyeri ortamının zarar görmesi* veya bunların birlikte gerçekleģmesine sebep olabilecek kaynak veya durum. Olay: Kazaya sebep olan veya olacak potansiyele sahip oluģum. Kaza: Ölüm, meslek hastalığı, maddi zarar ve diğer kayıplarla* sonuçlanabilen istenmedik olaylar. Risk: Tehlikeli bir olayın meydana gelme olasılığı ile sonuçlarının bileģimi. Risk Değerlendirmesi: Riskin büyüklüğünü tahmin etmek ve riske tahammül edilip edilemeyeceğine karar vermek için kullanılan prosesin tamamı. *: 2007 revizyonunda çıkarıldı

64 OHSAS Ġġ SAĞLIĞI ve GÜVENLĠĞĠ YÖNETĠM SĠSTEMĠ OHSAS ĠSG yönetim sisteminin temel elemanları:

65 ĠSG YÖNETĠM SĠSTEMĠ TEMEL ELEMANLARI ISG Politikası: Tüm sağlık ve güvenlik hedeflerini ve performansını geliģtirme karar ve iradesi içermelidir. Planlama : Tehlike tanımlaması, Risk değerlendirmesi süreçlerini içerir. Uygulama ve ĠĢletme: ÇalıĢanların eğitimi, bilinçlendirilmesi, görüģlerinin alınması ve gerekli dökümantasyon sisteminin kurulması aģamaları içerilir. Kontrol ve Düzeltici Faaliyet: Performans ölçümü, kayıtlar ve kayıtların yönetimi adımları içerilmektedir. Yönetimin Gözden Geçirmesi: Üst yönetim kendi belirlediği aralıklarla sistemin uygunluğu, yeterliliği ve etkinliğini gözden geçirir.

66 ĠSG YÖNETĠM SĠSTEMĠ Tüm yönetmelikler iģverenin Risk Yönetimi tabanlı davranıģlar göstermesini zorunlu kılmaktadır. Risk Yönetimi ve Proaktif olmak gibi terimler OHSAS bazlı kavramlardır.

67 PROAKTĠF OLMAK??? Nasrettin Hoca bir gün oğlunu ilerideki çeģmeden su almaya göndermek için yanına çağırır, testiyi verip iki tokat atar. ġaģıran oğlu sorar - Baba niye vurdun Nasrettin Hoca cevap verir - Testi kırıldıktan sonra dövsem ne iģe yarar?

68 PROAKTĠF OLMAK??? Nasrettin Hoca nın bu davranıģı bir proaktif davranıģ örneğidir. Proaktif olmak demek bir tehlikeyi önceden görüp, tedbir almak demektir. Proaktif tedbirler önleyici tedbirlerdir.

69

70 ĠSG TEHLĠKE KAYNAKLARI NELERDĠR? KiĢiye bağlı faktörler Çevresel faktörler Yapılan iģten kaynaklanan faktörler Kullanılan malzemeden kaynaklanan faktörler Kullanılan makina/ekipman/donanım dan kaynaklanan faktörler EtkileĢim kaynaklı faktörler

71 Ġġ GÜVENLĠĞĠ TEHLĠKELERĠ NELERDĠR? FĠZĠKSEL MEKANĠK : Yüksekten DüĢmeler, Darbeler vb., Batmalar vb. TitreĢim, Kaymalar DüĢmeler vb. TERMAL : Sıcaklık/Alev, Soğuk vb. ELEKTRĠK: Elektrik Kaçağı, Kısa Devre, Yangın vb. RADYASYON : Ġyonize Radyasyon, Ġyonize Olmayan Radyasyon GÜRÜLTÜ: Gürültülü Ortamda ÇalıĢma vb. KĠMYASAL AEROSOLLER : Tozlar/Lifler, Duman, Buhar, Yangın vb. SIVILAR : Sıvıya Batma, Sıçrama, Yanma vb. GAZLAR/BUHARLAR: Gaz Birikmesi/Patlama, Yangın, Zehirli Gaz Soluma vb. BĠYOLOJĠK ZARARLI BAKTERĠLER ZARARLI VĠRÜSLER MANTARLAR MĠKROBĠYOLOJĠK OLMAYAN ANTĠJENLER PSĠKO-SOSYAL ERGONOMĠK

72 TEHLĠKE/RĠSK Tanımlanan ÇalıĢma: Kapalı ortamda çalıģma, sınırlı saha çalıģması (Kanal çalıģması, kazan içerisinde yapılan ateģli iģler vb.) Olası Tehlike(ler) : Zehirli gazlara maruziyet, yetersiz oksijen vb. Yaratacağı Risk(ler): Zehirlenme, boğulma vb. N

73 TEHLĠKE/RĠSK Tanımlanan ÇalıĢma: Elektrikli aletlerle çalıģma Olası Tehlike(ler) : YalıtılmamıĢ, yetkili kiģilerce kurulmamıģ elektrik donanımı Yaratacağı Risk(ler): Elektrik çarpması, yangın

74 TEHLĠKE/RĠSK Tanımlanan ÇalıĢma: Elle taģıma iģçiliği Olası Tehlike(ler) : YanlıĢ taģıma yöntemlerinin kullanılması, fazla yük kaldırma. Yaratacağı Risk(ler): Kas/Ġskelet sistemi rahatsızlıkları

75 Ġġ GÜVENLĠĞĠ RĠSKLERĠ NELERDĠR? Darbeler, kesikler, ezikler Burkulma, incinme Yaralanma Yanık El/Ayak kırılması Zehirlenme Grip, astım, zatürre ve diğer göğüs enfeksiyonları Beyin sarsıntısı Sağırlık, duyma kaybı vb.

76 ĠSG YÖNETĠM SĠSTEMĠ Toplu Koruma Uygulamaları: Tehlikesiz olanla değiģtirme, Yalıtım, Ġzolasyon, Genel/Lokal havalandırma, Genel/Lokal aydınlatma, Uyarı levhaları vb. KiĢiye Yönelik Koruma Uygulamaları: ĠĢe uygun personel, ĠĢe giriģ sağlık muayenesi, Periyodik sağlık muayenesi, KKD kullanımı vb.

77 RĠSK NEDĠR? OHSAS yönetim sisteminde Tehlikeli bir olayın meydana gelme olasılığı ile sonuçlarının bileģimi olarak tanımlanmaktadır. Uluslararası ÇalıĢma Örgütü (ILO) Belli bir dönemde veya koģullar altında istenmeyen olayın ortaya çıkma olasılığı, çevre koģullarına göre sıklık ve olasılık olarak tanımlamaktadır. Genel anlamda Risk iki farklı fonksiyonun bileģimi olarak kabul edilmektedir. Risk = Olasılık x ġiddet

78 RĠSK DEĞERLENDĠRME TEKNĠKLERĠ Risk Analizi/Değerlendirmesi belirlenen ĠSG tehlikelerinin yol açabileceği risklerin nicel bir büyüklük olarak saptanması sürecidir. Kalitatif Teknikler Ön Risk Analizi ( Preliminary Risk Analysis ) Tehlike ve ĠĢletilebilirlik Analizi ( HAZOP ) Hata ġekli ve Etkileri Analizi ( FMEA ) Ağaç Bazlı Teknikler Hata Ağacı Analizi ( Fault Tree Analysis ) Olay Ağacı Analizi ( Event Tree Analysis ) Sebep Sonuç Analizi Dinamik Sistem Teknikleri Markov Modellemesi ( Markov Modelling ) Go Metodu

79 ÖN RĠSK ANALĠZĠ RĠSK DEĞERLENDĠRME MATRĠSĠ BĠLEġENLERĠ Olasılık: 1 Çok düģük olasılık. 2 DüĢük olasılık. 3 Muhtemel. 4 Mümkün. 5 Çok yüksek olasılık.

80 ÖN RĠSK ANALĠZĠ RĠSK DEĞERLENDĠRME MATRĠSĠ BĠLEġENLERĠ ġiddet: 1 Önemsiz seviyede etki yaratır. 2 Az seviyede etki yaratır. 3 Orta seviyede etki yaratır. 4 Büyük seviyede etki yaratır. 5 Çok büyük seviyede etki yaratır.

81 ÖN RĠSK ANALĠZĠ RĠSK DEĞERLENDĠRME MATRĠSĠ Olasılık ġiddet Kategorisi Kategorisi : Önemsiz 2-6: DüĢük Dereceli Risk 8-12: Orta Dereceli Risk 12-15: Yüksek Dereceli Risk 16-25: Çok Yüksek Dereceli Risk

82 ÖRNEK Tehlike: Paletten parça alırken arkadaki parçanın çalışanın üstüne düşmesi Risk: Ezilme, sıkışma, kırık/çıkık Risk Puanı: 3 ( Olasılık ) * 4 ( Şiddet ) = 12 Sonuç : Yüksek dereceli risk

83 ÖRNEK ĠyileĢtirme ÇalıĢması: Paletin etrafına ikinci lamanın kaynatılması Tehlike: Parça düşmesi Risk: Ezilme, sıkışma, kırık/çıkık Risk Puanı: 1 ( Olasılık ) * 4 ( Şiddet ) = 4 Sonuç : Düşük dereceli risk

84 ĠSG TEHLĠKELERĠNĠN YÖNETĠLMESĠ Mekanik tehlikelerin yönetilmesi, ĠĢ Ekipmanları, TitreĢim, Yüksekte ÇalıĢma, Sınırlı Saha ÇalıĢması AteĢli ĠĢlerle ÇalıĢma vb. Elektrik tehlikelerinin yönetilmesi, Termal tehlikelerin yönetilmesi, Gürültü kaynaklı tehlikelerin yönetilmesi, Radyasyon kökenli tehlikelerin yönetilmesi, Kimyasal kökenli tehlikelerin yönetilmesi, Biyolojik kökenli tehlikelerin yönetilmesi vb...

85 Kaynaklı ÇalıĢmaların Sağlık Üzerine Etkileri Kaynak Dumanı gazlar ve buhar olarak adlandırılan çok küçük partiküllerin karıģımından oluģmaktadır. Kaynak Dumanı krom, nikel, arsenik, asbest, manganez, silisyum, berilyum, kadmiyum, azot oksit, fosgen, akrolin, florin bileģikleri, karbon monoksit, kobalt, bakır, kurģun, ozon, selenyum ve çinko gibi gazları ve buharları kapsar. Kaynak Dumanı nın insan sağlığı üzerine etkileri: Kısa dönem (Akut) etkileri Uzun dönem (Kronik) etkileri

86 Kaynaklı ÇalıĢmaların Sağlık Üzerine Etkileri Kısa dönem (Akut) etkileri: Çinko, Magnezyum, Bakır ve Bakır Oksit gazlarına maruziyet Metal Dumanı AteĢi ne sebep olabilir. Kaynak Dumanı gözleri, burnu, solunum sistemini irrite eder. Kaynak Dumanı pnömoniye ve pulmoner ödemlere sebep olabilir. Kaynak Dumanı bulantı, iģtah kaybı, sindirim yavaģlamasına neden olabilir.

87 Kaynaklı ÇalıĢmaların Sağlık Üzerine Etkileri Uzun dönem (Kronik) etkileri: BronĢit Astım Pnömoni Akciğer kapasitesinde azalma Slikozis vb.

88 ĠSG UYGULAMALARINDA ERGONOMĠ Ergonomi Yunanca iģ anlamına gelen Ergos ve yasa anlamına gelen Nomos kelimelerinden oluģmaktadır. Ġnsanın, makinenin ve çevrenin bir arada uyumlu ve verimli bir biçimde çalıģmasını inceleyen bilim dalı, iģ bilimi. (TDK) Ergonomi genel anlamda yaģamın ( dünyanın ) insana uydurulmasıdır. A.B.D. de Ġnsan Faktörleri adıyla anılırken dünyanın geri kalan ülkeleri Ergonomi ismini benimsemiģtir. Ulusalararası Ergonomi Kurumu (IEA) Ergonomiyi Ģu Ģekilde tanımlamaktadır: Ergonomi ya da Ġnsan Faktörleri Mühendisliği, insanın refahını, mutluluğu ve genel sistem performansını geliģtirecek bilgi ve teoriyi bulmayı, uygun yöntemlerin uygulanmasını, ve bir sistemin diğer elementler ve insanlar arasındaki etkileģimlerini temelde anlamaya çalıģan bilimsel bir disiplindir.

89 ERGONOMĠNĠN HEDEFLERĠ Ġnsancıllık ve Ekonomiklik Sağlığın Korunması ĠĢin Sosyal Uygunluğu

90 ĠSG UYGULAMALARINDA ERGONOMĠ Uygun olmayan çalıģma Ģartları çalıģanlarda Kas-Ġskelet Sistemi rahatsızlıklarının görülmesine neden olmaktadır.

91 ĠSG UYGULAMALARINDA ERGONOMĠ Kas-Ġskelet Sistemi Rahatsızlıkları içerisinde en sık karģılaģılan sorun Bel Ağrısı dır. Tüm iģ günü kayıplarının ve tüm iģçi tazminat iddialarının %25 i bel ağrısına bağlıdır. GeliĢmiĢ ülkelerde bel ağrısı iģe bağlı olarak oluģan, sakat bırakabilen ve tazminat ödenmesini gerektiren bir sorundur. Bel ağrısına bağlı yıllık harcamalar 50 milyar dolardır. ABD nde Social Security Disabilite nin yaptığı tüm ödemeler 1957 den 1976 ya %250 artmıģtır.bu dönemde bel ağrısı nedeniyle sakatlık ödemeleri ise %2800 artmıģtır.

92 ĠSG UYGULAMALARINDA ERGONOMĠ Risk faktörlerine aģırı, tekrar eden Ģekilde ve uzun süre maruziyet sonucu Kas- Ġskelet Rahatsızlıkları çalıģanlara bedensel olarak zarar verebilir. Risk Faktörleri özetle aģağıdaki Ģekilde sıralanabilir: -Tekrarlama -Bedenin uygunsuz duruģu -Statik duruģ -DüĢük sıcaklıklarda çalıģma -AĢırı yüklenmeler -TitreĢim -SıkıĢma

93 ĠSG UYGULAMALARINDA ERGONOMĠ KiĢisel faktörlerde Kas-Ġskelet Sistemi Rahatsızlıkları nın geliģimine katkıda bulunur. KiĢisel faktörler Ģöyle sıralanabilir: YaĢ ve Cinsiyet, Önceki incinmeler, Fiziksel kondisyon, Diğer hastalıklar ( Diabet, kireçlenme vb.) Hamilelik, ġiģmanlık, Sigara kullanımı, AĢırı yorgunluk vb.

94 ĠSG UYGULAMALARINDA ERGONOMĠ Kas-Ġskelet Sistemi Rahatsızlıkları nın belirtileri: Eklemlerin ve kasların sızılı ağrıması, Ağrı,sızı, ürperme ve uyuģukluk, El ve ayak parmaklarının beyazlaması, Ödem ve iltihap, Hareketlerde zorlanma, kısıtlanma vb. ÇalıĢan yukarıdaki belirtilerden herhangi birisini hissediyorsa vakit geçirmeden ĠĢyeri Hekimine baģvurmalıdır.

95 ĠġYERLERĠNDE KULLANILAN ĠSG ĠġARETLERĠ Yeni ĠSG yönetimi felsefesi Toplu Koruma Önlemleri ne öncelik vermektedir. Toplu Korumaya yönelik uygulamalardan birtanesi de uyarı levhalarının kullanılmasıdır. Güvenlik vesağlık ĠĢaretleri Yönetmeliği 23 Aralık 2003 tarihinde sayılı Resmi Gazete de yayınlanmıģtır. Güvenlik ve Sağlık ĠĢaretleri : Özel bir amaç, faaliyet veya durumu iģaret eden levha, renk, sesli ve/veya ıģıklı sinyal, sözlü iletiģim ya da el kol iģareti yoluyla iģ sağlığı ve güvenliği hakkında bilgi veren, tehlikelere karģı uyaran ya da talimat veren iģaretlerin hepsi Güvenlik ve Sağlık ĠĢaretleri olarak adlandırılır.

96 ĠġYERLERĠNDE KULLANILAN ĠSG ĠġARETLERĠ Yasak ĠĢareti: Tehlikeye neden olacak veya tehlikeye maruz bırakacak bir davranıģı yasaklayan iģarettir. Daire Biçiminde Beyaz zemin üzerine siyah piktogram, kırmızı çerçeve ve diyagonal çizgi (kırmızı kısımlar iģaret alanının en az % 35 ini kapsayacaktır)

97 ĠġYERLERĠNDE KULLANILAN ĠSG ĠġARETLERĠ Uyarı ĠĢareti: Bir tehlikeye neden olabilecek veya zarar verecek durum hakkında uyarıda bulunan iģarettir. Üçgen biçiminde, Sarı zemin üzerine siyah piktogram, siyah çerçeve (sarı kısımlar iģaret alanının en az % 50 sini kapsayacaktır)

98 ĠġYERLERĠNDE KULLANILAN ĠSG ĠġARETLERĠ Emredici ĠĢaret: Uyulması zorunlu bir davranıģı belirleyen iģarettir. Daire biçiminde, Mavi zemin üzerine beyaz piktogram, (mavi kısımlar iģaret alanının en az % 50 sini kapsayacaktır)

99 ĠġYERLERĠNDE KULLANILAN ĠSG ĠġARETLERĠ Acil ÇıkıĢ ve Ġlkyardım ĠĢaretleri: Acil çıkıģ yolları, ilkyardım veya kurtarma ile ilgili bilgi veren iģaretlerdir. Dikdörtgen veya kare biçiminde, YeĢilı zemin üzerine beyaz piktogram, (yeģilı kısımlar iģaret alanının en az % 50 sini kapsayacaktır)

100 ĠġYERLERĠNDE KULLANILAN ĠSG ĠġARETLERĠ Yangınla Mücadele ĠĢaretleri: Yangın ekipmanlarının yerini gösteren iģaretlerdir. Dikdörtgen veya kare biçiminde, Kırmızı zemin üzerine beyaz piktogram, (kırmızı kısımlar iģaret alanının en az % 50 sini kapsayacaktır)