HALK EDEBIYATI KAVRAMI

Transkript

1 HALK EDEBIYATI KAVRAMI Batı da, XVI. yüzyıldan itibaren, Amerika nın keşfiyle yalan söylemeyen-dürüst ve üretken yerlilere karşı duyulan vahşi soylu hayranlığının bir sonucu olarak,pek çok aydın, halk (dasvolk) olarak nitelendirdikleri, kendi köylülerine Halka Doğru parolasıyla yönelirler.halk Hristiyanlık öncesine uzanan geçmişiyle sosyokültürel değişimlerden etkilenmemiş milli değerlere bağlı nostalji bir temizliği vardı. Geçmişe duyulan romantik bir nostaljiyi de içinde barındıran bu anlayış, halk içinde yaşayan epik destanlar, mitler, türküler, ninniler ve inançlarda, Hristiyanlık öncesinden kalma tertemiz ulusal ruhları nın yer aldığına inanıyordu. Dahası, uluslaşma ve ulusal devlete yönelme meydana getirilmesini gerekli gördükleri yeni ulusal kültürel sentezin kaynağının bu tertemiz ruhun oluşturmasını istiyorlardı. Bu nedenle halkın hafızasındaki sözlü edebiyat ürünlerini derleyip yayınlamaya başladılar. Bu süreçte sözlü olarak anlatılan epik destanların keşfedilip yayınlanması zamanın anlayışına göre Finliler gibi o zamana kadar küçük ve önemsiz ulusların bile Eski Yunan a denk bir tarihî geçmişi oldukları kabulünü meydana getiriyordu. Bu durum özellikle 1789 Fransız ihtilali sonrası özel bir önem verilen millet olgusuna dayalı modern devlete sahip olma peşindeki aydınların sarıldığı en önemli kaynaklardan birine dönüşür. Halkın asırlardan beri kuşaktan kuşağa sözlü olarak taşıdıkları sözlü kültürü Halkbilimi ve bu kültürel kesitin destan, masal, atasözü, tekerleme, efsane, türkü, ağıt ve ninni gibi manzum ve mensur anlatı ve şiir gibi verimlerini içeren kısmını da Halk Edebiyatı olarak adlandıran bu yeni anlayış Türkiye de XX. yüzyılın başlarında ortaya çıkmıştır. Halk Bilimi ve Edebiyat Halkbilimi, bir ülkede yaşayan halkın kültür ürünlerini, geleneklerini, törelerini,halk inançlarını, halk müziğini, halk oyunlarını, halk edebiyatını, halk mimarlığını,halk hekimliğini ve benzerlerini inceleyerek, bunların birbirleriyle ilişkilerini ortaya koyan; kaynak, gelişim, etkileşim gibi sorunlarını kendine özgü yöntemlerle çözmeye; sonuç, kural, kuram (nazariye) ve yasaları bulmaya çalışan bir bilim dalıdır. Avrupa'da halk ve halk kültürüne yöneliş 1453 Coğrafi Keşifler Hümanizm Fransız İhtilali Halkbilimi çalışmalarının başlangıç tarihi, yaygın olarak Almanya da Jacob ve Wilhelm Grimm adlı iki kardeşin, Ev ve Çocuk Masalları adlı sözlü gelenekten derleyerek oluşturdukları masal kitaplarını yayınladıkları 1812 yılı kabul edilmektedir. Türkçüler de tıpkı Avrupa ve dünyanın diğer yerlerinde Halkbilimi ve Halk Edebiyatının ulus devlet kurma ve bu amaçla geniş kitleleri harekete geçirmedeki yer ve rolünden hareketle Halka Doğru şeklindeki aynı parolayı kullanarak Türkler arasındaki sözlü kültürü derlemeye ve oluşturmak istedikleri yeni ulusal kültürel sentezin kaynağı ve temeli yapmaya yönelirler. Özellikle, 1908 sonrası Ziya Gökalp, Rıza Tevfik Bölükbaşı ve Mehmed Fuad Köprülü gibi Türkçülük akımının önde gelen isimleri, halk arasında sözlü olarak

2 yaşayan bu edebî verimleri, Fransızca Litérature populaire veya İngilizce Folk Literature terimini Türkçeleştirerek Halk Edebiyatı olarak adlandırdılar. Bu araştırmacılar, Halk Edebiyatı olarak adlandırdıkları bu sözlü edebiyat ürünlerinin yazılı ve sözlü kaynaklardan tespit ettiklerini yayınlamaya başladılar. Oysa, Türklerin İslâmiyet i kabul etmezden hatta İslâmiyet bir din olarak ortaya çıkmazdan çok önceleri bile bir edebiyat gelenekleri vardı. Ağırlıklı olarak bir sözlü edebiyat geleneği olan en eski Türk edebiyatı, evrensel olarak diğer emsalleri gibi kopuz adı verilen enstrümanla çalınan müzik eşliğinde oluşturulan bir edebiyattır. Yaygın olarak Ozan-Baksı edebiyat geleneği de denilen bu edebî gelenek çevresine mensup olanlar, Şamanizm veya kamlık olarak da adlandrılan eski Türk dinî inancı ve dünya görüşü çerçevesinde koşuklar (koşmalar), sagular (ağıtlar),mitler, atasözleri, epik destanlar, masallar, efsaneler gibi pek çok türde eserler vermiştir. Türk millî edebiyat geleneği olarak da adlandırılan bu geleneğin verdiği eserlerden bazıları yaklaşık 1400 yıldır yazıyla da kayıt altına alınmıştır. Türkiye'de Halkbilim Çalışmaları Türkiye'de halkbilim çalışmalarının henüz bir yüzyılı yoktur. Ülkemizde halkbilim ilk kez Ziya Gökalp tarafından Halka Doğru dergisinin 10 Temmuz 1329 (23 Temmuz 1913) tarihli sayısında yayımlanan "Halk Medeniyeti" başlıklı yazısıyla gündeme geldi.bu yzıda Folklor terimi halkiyat olarak karşılanmıştır. Folklor terimi ise ilk kez Rıza Tevfik [Bölükbaşı]'in 20 Şubat 1913 tarihli Peyam gazetesinin edebiyat ekinde yayımladığı "Folklor" başlıklı yazısında kullanıldı. M. Fuat köprülü Bilgi Mecmuası'nda 'Türk Edebiyat Tarihinde Usül' makalesi önemli de yayımladığı Türk Edebiyat Tarihi çalışması Türkiye'de çağdaş bakış açısıyla hazırlanan ilk Türk edebiyat tarihi çalışmasıdır. Dr. Rıza Nur Hars (Kültür) Müdürlüğünü Kurar 1920 Okullara Halk Bilimi Ürünlerinin Derlenmesini İster 1924 etnografya (halkbilimi) müzesi kurulmak istenir 1930 kurulur. Türk halk bilimi derneği 1927 de Anadolu Halkbilgisi Derneği Kısa süre sonra Türk Halk Bilgisi Derneği olarak değiştirilmiş kurulan Halk evleri halk müziği ve halk oyunlaruna önem verir. Üniversitelerimizde ilk halkbilim çalışmaları 12 Aralık 1924'te İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'ne bağlı olarak kurulan Türkiyât Enstitüsü tarafından yapılmıştır. Enstitü, M. Fuad Köprülü'nün başkanlığında Türk halk edebiyatıyla ilgili önemli eserler yayımlamıştır. Ancak üniversitelerimizde halkbilimin akademik bir disiplin olarak ilk kez ele alınmasını Pertev Naili Boratav başlatmıştır. Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu halk edebiyatı çalışmalarıyla dikkat çeker. HALK EDEBIYATININ YAZILI KAYNAKLARI Orhun Abideleri

3 Divânü Lûgati't -Türk: Kaşgarlı Mahmud tarafından 1072 tarihinde yazımı tamamlanan bu sözlük, Türk halk edebiyatının değişik türlerinden örnekler taşıması bakımından önemli bir kaynaktır. Menâkıpnâmeler, velâyetnâmeler: Halk kültüründe eren ve evliya gibi üstün kişilerin yaşamlarını anlatan yapıtlardır. Çin Yıllıkları: Eski Çin tarihlerinde Hunlar, Göktürkler, Uygurlar ve Kırgızlar başta olmak üzere Türk boyları ve kültürleri hakkında son derece önemli bilgiler yer alır. Mesnevîler: Halk hikayeleri, fıkraları yönünden çok zengin kaynaklardır. Cönkler : Halk edebiyatımızın en önemli yazılı kaynaklarıdır.bu kaynaklarda halk edebiyatının bütün ürünlerini bulmamız olasıdır. Bengütaş Yazıtlar (Göktürk Abideleri): Göktürk alfabesi ile çoğunluğu taşlar üzerine yazılmış yazıtlar.en önemlileri, Orhun Abideleri adıyla tanınan anıtlardır. Eski Uygur Metinleri:Uygur harfli Oğuz Kağan Destanı adını bildiğimiz en eski Türk şairi Aprınçur Tigin in şiirleri Kutadgu Bilig: Atabetü l-hakâyık: Dîvân-ı Hikmet: Dede Korkut Kitabı: Codex Cumanicus: Karpatlar ile Ural dağları arasında yaşayan Kıpçaklar hakkında XIV. yüzyılda İdil nehri boyunda misyonerlik yapan Fransiskan rahipleri tarafından yazılmış gramer örnekleri, Türkçe kelime listeleri ve Türkçe metinler içeren bir çalışmadır. Özellikle içerdiği 46 adet bilmece bu türün bilinen en eski Türkçe örnekleridir. Tarih Kitapları: Atasözü Kitaplari: Masal Kitapları: Osmanlı ve Cumhuriyet Yıllıkları: Fıkra Kitapları: Şâir-nâmeler: Destan Kitapları: Seyahat-nâmeler: Divan Edebiyatı Eserleri: Günlük Gazeteler: SÖZLÜ KAYNAKLARDAN HALK EDEBIYATI DERLEME YÖNTEMLERİ ALAN ARAŞTIRMASI Gözlem (Müşâhede) Yöntemi Görüşme (Mülâkat) Yöntemi Anket Yöntemi

4 Buldurmaca Listesi Yöntemi Araştırma yapılacak kişinin bulunduğu yere gidilerek yapılan araştırmadır. Ön hazırlık(plan,teknik araç gereç hazırlığı,gidilecek bölgenin özelliklerinin araştırılması,süre kullanılacak yöntemin belirlenmesi) yapılmalıdır. Gözlem (Müşâhede) Yöntemi Gözlem, alan araştırıcısının, bir sözlü edebiyat icra olayına dıştan veya içten bakması,gördüğü durumu olduğu gibi tarif etmek suretiyle yazıya geçirmesidir. Özellikleri Gözlem yapacağı topluluğun dikkatini çekmemek Kendi değer yargılarından etkilenmeden o bölgenin insanı gibi düşünmelidir Tarafsız olmalı ve oluş sırası na göre derleme yapılmalıdır Araştırmacı kendinden bir şey katmamalıdır yorum ve tahmin yapmamalıdır. Gözlem yönteminde araştımacı ya katılımlı gözlem (içten bakış) ya da katılımsız gözlem(dıştan bakış) yöntemini uygular.işten bakış yöntemi daha avantajlıdır. Görüşme (Mülâkat) Yöntemi Halk Edebiyatı çalışmalarında kullanımı en yaygın yöntem tekniklerden birisi görüşme yöntemidir. Özellikleri Yönlendirme yapmadan açık uçlu önceden hazırlanmış,sade anlatımlı sorular sorulmalıdır. Kişinin kültür seviyesi işi düşünülmeli sorular kağıttan sorulmamalıdır. Kısa ve resmi bir görüşme olmamalı ve sorularla da kişıyi sıkmamalıdır. Görüşme sakin bir yerde yapılmalıdır. Farklı seviyede bir çok kişiyle görüşülmelı mimikler dahil her şey kayıt altına alınmalıdır. Anket Yöntemi Araştırılan Halk Edebiyatı veya diğer Halkbilimi konusuyla ilgili sorular kâğıtlara çoğaltılarak posta yoluyla veya bölgede yaşayanlara elden teslim edilerek yada muhtar veya öğretmelere ulaştırılarak, bunlardan hazırlanan anketleri uygulamaları ve cevapları geri göndermeleri istenilir.

5 Araştırmanın sınırlamasına göre bir veya birkaç sorudan oluşabilir. Anket sorularında dikkat edilmesi gereken nokta, soruların evet veya hayır gibi cevaplarla geçiştirilmeyecek şekilde hazırlanmasıdır. Buldurmaca Listesi Yöntemi Ankete çok benzeyen ve bazı derleyiciler tarafından daha çok kaynak kişi bulmada kullanılan Buldurmaca Listeleri vardır. Tipik başlıklardan, ilk mısralardan, koro sözlerinden, önemli cümlelerden ve hadise özetlerinden ibaret olan bu listeler,hatırlamayı kolaylaştırmak için bir kaynak kişiye okunur. Kaynak kişi bunların yardımıyla hatırladığı parçanın kendi varyantını icra eder. HALK EDEBİYATI KURAMLARI A) METİN MERKEZLİ HALK BİLİMİ KURAM VE YÖNTEMLERİ 1. GELİŞME KURAMI 2.YAYILMA KURAMI 3.TARİHİ FİN KURAM VE YÖNTEMLERİ 4.PSİKOANALİTİK KURAM VE YÖNTEMLERİ 5.YAPISALCI KURAM VE YÖNTEMLERİ B)BAĞLAM MERKEZLİHALKBİLİMİ YÖNTEMLERİ 1.İŞLEVSEL HALKBİLİMİ YÖNTEMLERİ 2.SÖZLÜ KOMPOZİSYON KURAM VE YÖNTEMLERİ 3.PERFORMANS(İCRA)YÖNTEMİ Gelişme Kuramı Kültür ve medeniyetlerin nasıl oluştuğu ve geliştiği, dünya üzerindeki medeniyetlerin birbirleriyle benzerlik ve farklılıklarının oluşunun nedeni ve bazı kültür ve medeniyetlerin diğerlerine göre ileri ya da geri olmasından kaynaklanan sorunlardan dolayı ortaya çıkan bu kuramın ana temsilcisi İngiliz Edward Tylor dur. 19. yüzyıl sonlarında ortaya atılan bu kuram bazı medeniyetlerin diğerlerinden ilerde bazılarının ise geride olduğunu ve bu toplumların din, inanç ve günlük yaşantılarda birbirleriyle ortak özelliklerinin olduğunu tespit etmiştir. Farklı kıtalarda yaşayan gelişmiş ya da gelişmemiş halkların bile arasındaki benzerlikler bu kuramın ortaya atılmasında etkili olmuştur.bu kurama göre medeniyetler düz bir çizgi üzerinde hareket etmektedirler ve geride kalanlar bir gün aralarında bağlantı olmasa bile diğeri ile benzer kültür birikimini gerçekleştirecektir.kuramın en önemli iddiası:''insan ruhu her yerde bir ve aynıdır ve bu özelliği dolayısıyla zaman içerisinde, birbirinden habersiz olarak gereksinim duyduğu anda benzer ürünler meydana getirecektir.'' Tarihin hiç bir döneminde ilişki kurma ihtimali olmayan toplumların benzer ürünler ortaya koyması bu kuramla açıklanır. Örnek:Türk ve Yunan destanlarındaki benzerlikler.

6 Yayılma Kuramı (Diffusion) Gelişme kuramına benzer bir şekilde çıkan ve özellikle 19. yüzyıl akreoloji ve antropoloji araştırmalarının etkisi ile farklı toplumlarda benzer yaratmaların, kültür unsurlarının nedenleri sorgulanmış ve dünyada bir ilk medeniyet olup olmadığının araştırılması için ortaya çıkmıştır. Yayılma kuramı iki gruba ayrılmıştır. İlk grup Elliot Smith ve arkadaşlarıdır. Smith ilk dünya medeniyetinin Mısır olduğunu idda etmiştir. Onlara göre, Mısır dan göçler ve savaşlarla diğer kültürler oluştuğu düşünülmektedir. Diğer grup olan Viyana Yayılmacıları(Alman Friedrickh Ratzel ve Leo Frobenius) ise Smith ve grubunu kültür ve medeniyetleri Mısırlışatırmakla suçlamışlardır. Viyana Yayılmacılarına göre dünyada tek medeniyet değil on iki medeniyet bulunmaktadır. Kültürel yayılma göç ve savaşlarla ortaya çıkmış ve farklı medeniyetlerdeki benzerlikler buradan kaynaklanmıştır.türk halk edebiyatında yayılma kuramına örnek: Köroğluanlatımlarıdır, türkülerin farklı ve benzer söylemlerinin olması. Tarihi Coğrafi Fin Kuramı İskandinav ülkelerin bulunduğu bölgedeki halkbilimi ve siyasal hareketlerin bir sonucu olarak ortaya çıkan bu kuram Karşılaştırılmalı Folklor Kuramı olarak da adlandırılmaktadır. 19. yy da Almanya da Herder in çalışmaları özellikle Fin halkı üzerinde büyük bir tesir yaratmış ve iki üniversite öğrencisi ilk defa Fin halk ürünlerini derlemiştir. Daha sonra Elias Lönnrot ünlü Fin destanı Kavela yı bir araya getirmiş ve yayınlamıştır. Tarihî-Coğrafî yöntemin kurucusu Julius Krohn dur. Krohn Kavela destanının kaynaklarını tespit etmiş ve varyantların yayılma yollarını ve bunların nasıl birleştiğini açıklamıştır. Bu yöntem sözlü halk anlatılarının özellikle de masalların nerede ve ne zaman yaratıldığını ve onun muhtemel ilk şeklinin ne olduğunu belirlemeyi amaçlar. Halkbilimi araştırmacısının yapacağı iş, bulabildiği bütün eş metinleri toplamak ve bunlardan birini asıl metin olarak kabul edip daha bütün metinler arasında yapacağı karşılaştırma sonucunda bu anlatmanın ilk şeklini kurmak olacaktır. Bütün bu çalışma anlatının yayılma yollarını, ilk defa nerede yaratıldığını belirleyebilecektir. Psikoanalitik Halkbilimi Kuramları Mitolojik Teori nin tek kavramlı ve sosyal olayları çoğu zaman tek nedene indirgeyerek açıklayan okullarına benzeyen halkbilimi kuramlarından birisidir. Freud tarafından temeli atılmış, Wuntve Jung tarafından geliştirilmiştir.bu kuramın temelinde ayinler,törenler,mitler,diğer halk anlatı ve yaratmalarında anlatılanların ve sembollerin kaynağı doğa olayları ve gözlem,bunlardan etkilenme olamaz.nedeni insanlarınözellikle de çocukluk döneminde istek ve arzularını gerçekleştirip gerçekleştirememkle ilgilidir. Bastırılmış cinsel arzular anlatımın kaynağıdır. Wunt un takipçisi Von der Leyen bu fikri bilinçaltı ve yarı bilinçaltı terimlerini de kullanarak neredeyse bütün halkbilimi unsurlarının yegane yaratılış nedeni olarak genelledi.

7 1.)W. Wunt Okulu: Alman Wilhelm Wunt, E. Taylor ve A. Lang ın kuramından da yararlanarak Milletlerin Psikolojisi adlı eserinde değişik toplumların mit ve masallarını tahlil ederek pek çok dini ve edebi olguların insan zihninin spesifik psikolojik şartlarında ve adeta rüyanın yaratılışına benzer bir şekilde yaratıldığı sonucuna vardı. 2.)Sigmund Freud Okulu: Halkbilimi çalışmalarında psikolojik kuramın en yaygın uygulayıcıları Freud ve takipçileridir. Freud, bilinçaltı düşünceyi araştırırken mitlere ve peri masallarına, tabulara, şakalara ve batıl inançlara büyük ağırlık vermiştir Psikanalist halkbilimci K.Abraham düş, bireyin mitidir der. Ona göre düşlerde ve mitte aynı psikolojik mekanizma işlemektedir. Mitler o ırkın çocuklarındaki ruhsal baskıları açıklar. 3.) C. G. Jung Okulu: Freud un öğrencisidir. Psikanaliz Okulu nun kuramsal yaklaşımarını reddederek analitikal psikoloji adıyla bilinen bir okul oluşturur Jung, bilnçaltı ruhta var olan benzer mit ve mit öğelerini tekrar tekrar üreten öğelerden söz etmektedir. Bu mitolojik bileşenlere motifler, yavru imgeler ya da ilk örnekler adını verir. buna göre ilkel insan mitleri uydurmaz. Ön bilinç-ruh gücünün açığa çıkarttıkları olarak yaşar ve modern insan bunları aslın canlanması şeklinde tekrar tekrar yaşamaktadır. Bunlar genellikle bir bütün halinde olmayıp, mitsel parçacıklar şeklini alırlar. Yapısalcı Halk Bilimi Yöntemleri Batı kültür tarihine kaynaklık eden uygarlıkların (Antik Yunan ve Yahudi mitolojisi) destan ve mitlerdeki kahramanların ortak nitelikleri olduğunu saptayan Raglan, bu ortak noktaların da insan yaşamının ayinle desteklenen bir dönemi olduğunu belirlemiştir. Bu ayinsel dönemler doğum, tahta çıkma, evlenme ve ölümdür. Kuram bu nedenle destan ve mitlerin, ayinlerin sözlü anlatım ve öğretim aracı olduğunu ileri sürer. Amaç halk edebiyatı yaratmalarının gramerini oluşturmak. Vladimir Propp un Yapısalcılık Yöntemi Rus masal araştırıcısı Propp ( ) masalların değişen değerlerinin kişi adları ve kişilerin nitelikleri olduğunu, değişmeyen yönlerinin ise kişilerin eylemleri ile işlevleri olduğunu saptamıştır. Rus peri masallarının olay akışına uygun olarak inceleyen Propp, tüm masallar için geçerli olan bir kalıp oluşturur. Claude Levi-Strauss un Yapısalcı Yöntemi Fransız sosyal antropolog ve halk bilimci C. Levi-Strauss ( ) O, mitlerin yapısal kompozisyonunu araştırmaktan çok mitlerde tanımlanan dünyanın yapısal çözümlemesini yapmağa çalışmıştır. Propp gibi toplumsal öğeleri anlamak için tek araç olan toplumsal yapı modellerini arar. insanlığın düşüncesini yöneten bu ortak yapı kalıplarını bulmak için Strauss, kültürün yaratılmasında etkili olan birbirine zıt anlam farklılıklarını, yani ikili karşıtlıkları saptar. Ayrıca bunların birbirinden bağımsız gibi görünen kültürel yapılardaki paralel yansımalarını belirler. Joseph Campel in ''Kahramanın Sonsuz Yolculuğu'' Campel in, Türkçeye, Kahramanın Sonsuz Yolculuğu olarak çevrilen çalışmasında,halk anlatılarının yapılarının aynı olması konusu tartışılmıştır. Sözlü Kompozisyon Teorisi Milman Parry ve Albert Lord (1991, 2000) tarafından biçimlendirilen bu kuram, eski

8 Yugoslavya daki çoğunlukla Boşnak âşıkların müzik eşliğinde anlattıkları Homeros un eserlerini incelenmesiyle ortaya çıkmıştır. Kuram, âşıkların yetişme evrelerini belirlemiş ve usta âşık olmada epik şiirin veznine uygun doğaçlama yapma becerisinin kazanılması gerektiğini ileri sürmüştür. Kuramın iki temel terimi vardır: Bir düşünceyi ifade etmek için hep aynı vezin koşullarında düzenli olarak kullanılan kelime grubunu ifade eden formula/kalıp ve formula ile de birleştirilerek, bir konunun âşık tarafından her zaman aynı kelimelerle ifade edilmesi ya da betimlenmesi anlamına gelen tema. Metindeki yapısal değişikliklerin nedenleri metnin icra edildiği bağlamdan kaynaklanmaktadır. Bir çok kere gözlem yapılmalı ve değişen değişmeyen unsur ve ortaya çıkarılmasını bağlamada aranması gerektiğini savunur. Bunların dışında Mehmet Kaplan Halbuki bence edebiyat her şeyden önce metindir (Kaplan vd. 1973: VI) diyerek metnin dil ve üslup açısından da değerlendirilmesi gerektiğini belirtir. Benzer bir görüş Mustafa Cemiloğlu (2002: 142) ve Erman Artun (2002: 66) tarafından da savunulur. İşlevsel Halkbilimi Kuramı ''Antropolojik yöntem'' olarak da bilinir. Temsilcileri Malinowski, Franz Boas, Mergerat, Herkovits, Benedict gibi ünlü antropologlardır. Yöntemin hareket noktası metinler değil,metinlerin yaratıldıkları ve nakledildikleri bağlamdır. Halk edebiyatındaki değişkenlik,hacim ve içerik farklılıklarını inceler.yaratmaların kim tarafından neden nasıl ve nerede yaratılıp nakledildiğini,kim tarafından neden ve nasıl dinlendiğini inceler.yaratmaların bir sosyal ilişkisi olduğunu inceler ve açıklar Bascom ürünlerin işlevini açıklar 1. Hoşça vakit geçirme 2.Değerlere topumsal kuramlar törelere destsk verme 3.Eğitim ve kültürün gelecek kuşaklara aktarılması 4.Toplumsal ve kişisel baskılardan kurtulma. PERFORMANS (İCRA)YÖNTEMİ Bu teoride, halkbilimsel unsurun yaratım sürecine odaklanılır. Buna göre metnin oluşmasında, anlatıcı kadar, dinleyici kitlesinin, anlatımın gerçekleştirildiği fiziksel mekânın, sosyo-kültürel çevre koşullarının ve gösterinin yapıldığı zamanın da etkisi vardır. Bu nedenle kuram, metnin bu karşılıklı etkileşimler içinde nasıl yaratılıp biçimlendiğinin gözlemlenmesini önerir. Bilindiği gibi halk anlatılarının oluşmasında anlatıcı kesimin yanı sıra dinleyici kesimin de önemli bir yeri vardır. Yaratıcılığı etkileyen bütün faktörler araştırılıp yaratıcılık ve geleneğin etkileşimi saptanır.

9 Bir halk hikayecisinin bir köy meydanında anlattığı hikayeyi üniversite öğrencilerine anlatırken yöresel şivelerden uzaklaştığını ve döşemede ve hikayenin uzunluğunda farklılıklar olduğunu görüyoruzu değişikliği nedenleriyle araştırıp izahına çalışan kuram aşağıdakilerden hangisidir a. Tarihî-Coğrafi Fin Yöntemi b. Yapısalcı Halk Bilimi Yöntemi c. Göstergebilim Yöntemi d. Performans icra yöntemi Yöntemi e. İdeolojik Halkbilimi Yöntemi