KÜRESEL ÜCRET RAPORU 2008/09. Asgari ücretler ve toplu pazarlık: Politika uyumuna doğru. Global Wage Report 2008/09

Transkript

1 KÜRESEL ÜCRET RAPORU 2008/09 Asgari ücretler ve toplu pazarlık: Politika uyumuna doğru Global Wage Report 2008/09 Minimum wages and collective bargaining: Towards policy coherence Kriz Dönemlerinde Ücretler Politikası ILO - Cenevre Not: ILO ile İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi arasında imzalanan protokole göre bu raporun Türkçeye çevirisi Üniversite tarafından yapılmış ve öğrencilerin, işçilerin ve işverenlerin yararlanmaları için Üniversitenin web sayfasında yayınlanmaktadır. Raporun yazılması, çoğaltılması ve diğer tüm hakları izne tabidir.

2 Katkı sağlayanlar Bu rapor ILO Sosyal Koruma Sektörü- Çalışanı Koruma Bölümü: Çalışma ve İşgücü Programlarının Şartları tarafından hazırlanmıştır. Bu rapor Patrick Belser, Yongjan Hu, Nassul Kabunga, Sangheon Lee, Manuela Tomei ve Daniel Vaughan-Whitehead in takım çalışmasının ürünüdür. Patrick Belser baş editördür. Charlottes Beauchamp basım ve yayın koordinatörüdür. Özel destekler Chang-Hee Lee ve John Ritchotte Çin de ve Kambodya daki minimum ücretler ve toplu pazarlık konusuna ayrı ayrı katkı sağlamıştır.ulusal uzmanlar ülke çapında arkaplan çalışmaları ve veri üretmişlerdir: Ernesto Kritz (Arjantin), Claudia Dedecca (Brezilya), Helia Henriquez (Şile), Rodolfo Tacsan Chen (Costa Rica), Carlos Salas (Meksika), Jorge Bernedo Alvarado (Peru), Juan Manuel Rodriguez and Graciela Mazzuchi (Uruguay); Charles Ackah (Ghana), Haroon Bhorat and Sumayya Goga (Güney Africa), Godius Kahyarara ( Tanzanya); Wang Xia and Su Hainan (Çin), Ganesh Chand (Fiji), Rayaprolu Nagaraj (Hindistan), Armida S. Alisjahbana (Endonezya), Gunna Jung (Kore), Esther F. Guirao (Filipinler), Worawan Chandoevwit (Tayland), Nguyen Thi Lan Huong (Vietnam). Özel teşekkürler Özel teşekkürlerimizi bu rapor için pahabiçilemez veriler sağlayan Panama daki ILO/SIAL ( Bilgi Sistemi ve Çalışma Analizi) Mónica Castillo, Manuel Córdova, Rigoberto García Torres ve Bolívar Pino ya sunuyoruz. Ayrıca OECD den Paul Swaim e de ücret eşitsizliği konusunda sağladığı veriler için özel teşekkürlerimizi sunuyoruz. Peter Peek ve takımı Küresel Çalışma Monitörü ne gelişen ve geçiş aşamasında olan 50 den fazla ülke için sundukları minimum ücret seviyeleri konusundaki verileri için teşekkürlerimizi sunuyoruz. Eleştirmenlerimiz Edward Anderson ve Andres Marinakis e de bu raporun tüm kapsamı ve deneysel analizini geliştirmek için sağladıkları öneriler için teşekkür ediyoruz. Diğer destekler Raporun birçok farklı hazırlık aşamasında faydalı yorumlar edindiğimiz birçok insana; Peter Auer, Philippe Egger, Lawrence Egulu, ChristineEvans-Klock, François Eyraud, Elaine Fultz, Susan Hayter, Frank Hoffer, Jeff Johnson, David Kucera, Malte Luebker, Adriana Mata-Greenwood, Alena Nesporova, Sten Toft Petersen, Stephen Pursey, Catherine Saget and Sylvester Young teşekkür ediyoruz.

3 Global Wage Report 2008/09 Minimum wages and collective bargaining: Towards policy coherence ILO ofisi Cenevre İlk yayın:

4 ÖNSÖZ Ücretli istihdamı ve ücretler çalışma dünyasının merkezidir. Küresel işgücünün takriben yarısı bir ücret için çalışır. Yaşama standartları ile ücretlilerin ve ailelerin geçimi ücretler düzeyine bağlıdır ve ücretlerin nasıl ve ne zaman ayarlandığı ve ödendiği ile ilgilidir. Ücretler tüm harcamanın en önemli parçası ve ülkelerin ekonomik performansındaki anahtar faktördür. Uluslararası malların ve hizmetlerin mübadelesinde doğrudan ve dolaylı şekilde yer alan ve düşük, orta ve yüksek gelirli ülkelerin karşılıklı artan dayanışması işgücünün aşırı genişlemesi, küreselleşmedeki tartışmanın merkezine hemen ücretleri koymaktadır. Dünya çapında ücretler düzeyini ve eğilimler konusunda herkesin kullanacağı verileri sağlamak ILO nun sorumluluğundadır. Bu rapor, çok hızlı artışların olduğu birkaç ülkeden ortalama büyümenin olduğu birçok ülke ve bölgenin, birkaç hızlı ücret artışı olan birkaç ülkeden normal dağılımı olan diğer ülkelere kadar geniş çeşidini resimlemektedir. Genel eğilim ücretlerin, önemli biçimde kişi başına GSYİH dan yavaş bir adımda büyümesidir. Verimlilikteki artış ile ücretlerdeki artış arasında bir aralık önererek ücretleri belirleyen milli gelirdeki payda bir düşme ülkelerin çoğunluğunda ortaya çıkmıştır. Yine rapor, ücretlerin tüm ekonomik büyümeler kadar hızlı artmadığı, düşmelerde daha hızlı yavaşladığını belirten kanıt ortaya koymaktadır. Eğer bu modeli, 2008 yılında hızla yaygın hale gelmiş küresel kötüleşme takip etseydi, resesyon derinleşebilir ve iyileşme gecikebilirdi. Çoğu ülkede tavan ücretlerde ücretlilerin büyük çoğunluğuna nazaran daha hızlı artış olduğundan ücret eşitsizliğinde bir artışın olduğunu da göstermektedir. Toplu sözleşme kapsamında olan ülkelerde ücretler daha dar dağılıma sahip olmaya meyillidir. ILO, tüm ülkelerde adil bir küreselleşmenin sağlanması için aktif biçimde görev üstlenmektedir. ILO Decent Work Agenda, dört temel üzerine oturan uygulamaya stratejik unsurlar sunmaktadır. Bunlar; çalışma hakları, istihdam ve girişimin gelişmesi, sosyal koruma, sosyal diyalog ve üçlü danışmadır. Küreselleşmenin ve açık ekonomilerle toplumların kabul edilmesi hasıladaki büyükçe adalete kritik biçimde dayanak sağlamaktadır. Bu hakkaniyetin esas kabul edilmesi, çalışan erkeklerin ve kadınların ürettikleri refahtan adil bir pay almalarına imkan sağlayacaktır. Uluslar arası Çalışma Konferansı 2008 yılı Haziran ayında Adil bir Küreselleşme İçin Sosyal Adalet ILO Deklarasyonunu kabul etti. Burada dengeli ekonomik ve sosyal politikalar üretmek için ülkelere, işveren ve 4

5 işçi örgütlerine bazı kuralları hatırlatmakta ve bir yaklaşım sunmaktadır. Deklarasyon tüm istihdam olanlara asgari ücret ve koruma ihtiyacında olan herkese gelişmenin semerelerinden adil bir pay sağlayacak, ücretler, gelirler ve diğer çalışma şartlarını öngören politikaları desteklemektedir. Bu kuralları uygulamaya geçirmek amacıyla ILO, pek çok ülkedeki bilgileri ve son gelişmeleri analiz ederek politika yapımcılarına ve sosyal ortaklara sunmaktadır. Bu raporda ulusal istatistik büroları, Çalışma bakanlıkları ve diğer kurumlar tarafından ILO ya sunulan veriler karşılaştırılmakta ve incelenmektedir. Ücretlerin bölüşümü, düzeyleri ve eğilimleri hakkındaki bilgi ve verilerin alanı, dizilmesi ve karşılaştırılmasını geliştirmekte önemli çalışmalar vardır. ILO, bu çabayı sürdürmek için ulusal, bölgesel ve küresel kuruluşlara destek olmaya hazırdır. Küreselleşmenin sosyal boyutunu desteklemek yine, ekonomik büyümenin sosyal hasıla verilerinin toplanması ve üretilmesinde daha çok kaynağın sağlanmasını da gerektirmektedir. Böyle raporlar, ILO nun son ulusal çalışma amaçlarını geliştirmektedir ve üyelerine yardım etmenin en güzel yollarından biridir. Ücret politikaları ve verimlilik, ekonomik performans, fiyatlar ve ücretler arasındaki ilişkiler konusundaki unsurlara teknik destek sağlamakta ILO nun gücünü artıracaktır. Juan Somavia Genel Sekreter 5

6 İÇİNDEKİLER Teşekkür...2 Önsöz...4 İçindekiler...6 Giriş...8 I. BÖLÜM ÜCRETLERDE ANA EĞILIMLER Genel Ekonomik Durum Güçlü Ekonomik Büyüme, Ancak Belirsiz Bir Görünüm Devam Eden Küresel Ekonomik Bütünleşme...11 Uluslararası Ticaret...11 Doğrudan Yabancı Yatırım...12 İşgücü Göçü Enflasyon Toplam Ücretler Tanımlar ve İstatistikler Ortalama Ücretler...17 Ücretler ve Verimlilik Ücret paylaşımındaki değişiklikler Ücretlerin dağılımı Ücret eşitsizliği konusu var mı? Ücret eşitsizliğinde eğilimler Ücret Eşitsizliği ve Ekonomik Gelişme Ücret Eşitsizliği ve Cinsiyet

7 II. BÖLÜM ASGARİ ÜCRETLER VE TOPLU İŞ GÖRÜŞMELERİ 4. Son gelişmeler Ücretlerin yeniden canlanması Toplu sözleşme kapsamında gelişmelerin karşılaştırılması Kurumların ücret çıktıları üzerindeketkileri Toplu pazarlık, verimlilik ve ücretler Kurumlar ve ücret eşitsizliği Literatürden bulgular Uyumlu ücret politikaları hazırlanması Asgari ücretleri etkin ve iyi bir ücret tabanı olarak kullanma...46 İyi bir ücret tabanı nedir?...46 Asgari ücretlerin artırılması...48 Basitleştirme...48 Uyumluluk, kapsam ve tutarlılık Asgari ücretlerle birlikte toplu pazarlığın desteklenmesi Eşgüdümlü yaklaşımın desteklenmesi...51 Toplu pazarlığı harekete geçirmekte önlem örnekleri...53 Toplu pazarlığın izlenmesi ve toplu ücret istatistikleri...53 III. BÖLÜM ÖZET VE SONUÇLAR 7. Temel Bulgular ve Uygulamalar Çıkan sonuçlar ve takip edilecek yol...56 Teknik Ek I: Ücret payı...58 Teknik Ek II: Kurumlar ve eşitsizlik...5 7

8 GİRİŞ 1995 yılından beri dünya çapında ücretlerin seviyesi ve bölüşümünde ana eğilimler nelerdir? Bu ücret eğilimlerini ekonomik büyüme ve küreselleşme nasıl etkilemiştir? Asgari ücretlerin ve toplu pazarlığın rolleri nedir? ILO nun bu ilk Küresel Ücret Raporunda ana sorulardan bazıları bunlardır. Rapor üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm, ortalama ücretler ve ücretlerin dağılımında ana eğilimlerin bir özetini vermektedir döneminde ortalama ücretlerin kişi başına GSYİH daki büyümenin gerisinde kaldığını görüyoruz. Bunun anlamı, verimlilikteki artışların tamamen yüksek ücretlere dönüşmediğinin göstergesidir. Yine ekonomik entegrasyonun büyümesi ile bilinen son dönemin ücretlere giden GSYİH payında bir düşmenin olduğunu göstermektedir. Ücret alanlar arasında eşitsizlikte tümüyle bir artış ve kadınlarla erkekler arasındaki ücret açığında yavaş azalmaların olduğunu belirtmektedir. Raporun diğer bir özelliği, 2008 yılı küresel ücret artışı ve 2009 yılı tahminini sunmasıdır. Bu dizinin her yeni yayınında, İkinci Bölüm özel bir konuya hasredilecektir. Bu yılın raporunda ücretleri etkileyen iki temel kurum olan asgari ücretler ve toplu pazarlık ele alınmaktadır. İlk olarak bu kurumlar hakkında bazı istatistikler verilmektedir. Asgari ücretin bir canlanması ve toplu pazarlığın kapsamındaki belge değişikliklerini bu kurumlar tekit etmektedir. Daha sonra istatik analizlerimiz ücretlerin çıktıları hakkında önemli pozitif etkileri olduğunu göstermektedir: toplu pazarlık tüm ücret eşitsizliğini düşürürken ve ekonomik büyüme ile ortalama ücretler arasında kuvvetli bir bağ oluştururken, asgari ücretler emek piyasasının aşağı yarısında eşitsizlikleri azaltmaktadır. Bununla birlikte politika yapımcıları için bir özelliği, birbirlerine karşıt olmaktan çok birbirlerini tamamlayan toplu pazarlık ve asgari ücretler için kurumları geliştirmektir. Böylece rapor, asgari ücretlerin nasıl oluşacağı, toplu pazarlığın dışlanmaması hakkında önemli tavsiyeler sunmaktadır. Raporun 3. Bölümü yapılacak araştırmalar için ciddi politika tavsiyeleri sunmaktadır. Politika önerilerimiz, 2008 ve 2009 yıllarında daha zayıf ekonomik büyümenin yeni durumuna bağlı olarak temel konuları vermektedir. Özellikle yüksek gıda fiyatları sadece düşük ücret alan işçileri değil, orta sınıftaki pek çok işçiyi de etkileyecektir. Bu bağlamda, hükümetlere aktif ücret politikaları uygulamalarını tavsiye ediyoruz: Toplam gelirin işçilerle işverenler arasında dengeli bölüşümünü sağlamak için düşük ücretli işçilerin satın alma güçlerini korumak için asgari ücretleri mümkün olduğu kadar artırmakta sosyal paydaşlar arasında pazarlığı geliştirmeliler. Sonuçta, ücretler konusunda ilk raporda belirtilmeyen veya daha ayrıntılı inceleme gerektiren pek çok önemli konunun farkındayız. Bunun için 3. Bölüm Küresel Ücret Raporunun gelecek konuları için bazı taslaklar sunmaktadır. Bunlar, ücretlerle işgücü verimliliği arasındaki ilişkileri daha ayrıntılı anlamak, belirli mesleklerdeki ücret farklılıkları ve ücretlerin erkeklerle kadınlar arasındaki eşit olmayan ödemelerini içermektedir. Gelecekte esas çaba yeni veri tabanları geliştirmek olacaktır. Çünkü ilk raporun amacından birisi de budur. Daha iyi çalışma şartları ve sosyal adalete ulaşmakta ücretlerin rolünü anlamak için bu raporun önemli bir katkı sağlayacağını umarız. 8

9 1. BÖLÜM Ücretlerdeki Ana Eğilimler, Küresel ücret eğilimleri üzerinde tartışmak maksadıyla, birinci bölümde ana ekonomik eğilimlere göz atılmaktadır. Asıl hedefimiz, 1995 ile 2007 yılları arasını mümkün olduğu ölçüde ele almaktır, ancak bazı durumlarda bilgi yetersizliği nedeniyle analizlerimizi yılları arasında yapacağız. Ekonomik büyüme ve enflasyon gibi bazı temel makroekonomik etkenler üzerinde yoğunlaşacağız ve dünya ekonomisinin küreselleşme eğilimlerini uluslararası ticaret, doğrudan yabancı yatırım ve insan göçü doğrultusunda inceleyeceğiz. Tüm bu faktörler, 2. ve 3. bölümlerde incelenecek olan ücret gelişimi üzerindeki büyük etkileri nedeniyle tekrar işlenecektir. 1. Genel Ekonomik Durum 1.1. Güçlü Ekonomik Büyüme, Ancak Belirsiz Bir Görünüm yılları arası küresel ekonomik büyüme açısından, Asya ve Latin Amerika daki mali krizler ile dönüşüm halindeki geçiş ülkelerdeki ekonomik zorluklar gibi birkaç bölgedeki ciddi ekonomik güçlüklere rağmen, bir başarı dönemi olarak görünmektedir. Şekil-1, küresel GSYİH büyüme tahminlerini göstermektedir. Küresel ekonominin yüksek performans gösteren büyüyen ekonomilerin olumlu etkisiyle son otuz yıllık dönemde yılda ortalama olarak %3,3 oranında büyüdüğünü görmekteyiz. Bu dönemde, büyüme oranı döneminde yıllık ortalama % 2,9 dan döneminde yıllık ortalama % 3,8 e yükselmiştir. Bu dikkate değer bir durumdur ve küresel ücret büyümesi lehine bir kanıya ulaşmaya yardımcı olmaktadır. Bununla birlikte, Asya ve Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) nda bulunan gelişmekte olan ülkeler için önemli bölgesel değişim gösteren iki tahmin, Şekil-1 de gösterilmektedir. Gelişmekte olan Asya ülkeleri grubu ortalama büyüme oranlarının üzerinde bir performans gösterirken, BDT ülkeleri 1990 larda meydana gelen ciddi bir ekonomik çöküşten çıkmıştır. Yıllık % 4,8 lik sabit bir büyüme oranıyla Afrika ve özellikle yılları arasında Latin Amerika daki ciddi ekonomik sorunlarla boğuşmasına rağmen yıllık % 3,2 lik bir ortalamayla batı yarımküre ülkeleri gibi diğer gelişmekte olan bölgeler, 1995 ten sonra ortalamanın üzerinde bir büyüme performansına sahip olmuşlardır. 9

10 Şekil-1 Ekonomik Büyüme: GSYİH da yıllık değişmeler, , (2000 sabit fiyatlarıyla ABD $, %) Kaynak : IMF Kaçınılmaz olarak, bazı uyarılar da yok değildir. Birinci olarak, her bir ülkenin tecrübesi büyük oranda bölgesel eğilimlerden zaman zaman farklılıklar arz etmektedir yılları süresince hızla büyüyen bölgelerde dahi bazı ülkeler düşük veya negatif ekonomik büyüme oranları yaşamışlardır. Örneğin bu durum Afrika da Fildişi Sahilleri, Latin Amerika da Guatemala ve Haiti ve Karayipler de yaşanmıştır. Aslında, ülkelerin ekonomik büyüme oranlarındaki değişimler 1990 lı yıllarda artma eğilimi göstermeye başlamıştır ve önceki mali krizin etkileri tüm etkisiyle hissedildiği 1998 yılında zirve noktasına ulaşmıştır 78. İkinci olarak, yıllık ortalamaların ötesine bakmak ve ekonomik büyümenin zaman içerisindeki sürekliliğini dikkate almak önemlidir. Ekonomik performansın standart sapması ücretlerin tespit edilmesini zorlaştırmakta ve önceden tahmin edilemez hale getirmektedir. Bu bağlamda, 1998 yılından sonra ekonomik büyümenin kararsızlığı düşme meydana gelmesi ilginç bir husustur. Bu husus, şekil-2 de ifade edilmektedir dönemine kıyasla dönemi süresince ülkelerin büyük bir çoğunluğu daha az istikrarsız değişikliğe sahip, daha yüksek bir ekonomik büyümeye ulaşmayı başarmıştır. Şekil-2 Ekonomik büyüme ve istikrar: ve dönemlerinin karşılaştırılması Kaynak : IMF 78 Ülkenin ekonomik büyüme oranlarındaki farklar örnekteki ülkeler arasında GSYİH için standart sapmaya dayalı olarak tahmin edilmiştir. 10

11 2008 yılındaki durum ve 2009 yılındaki beklentiler o kadar çok parlak değildir. ABD de yaşanan mali sorun nedeniyle meydana gelen küresel ekonomik büyümedeki yavaşlama kaçınılmaz olarak görülmektedir. Sanayi üretiminin zayıfladığı ve tüketici güveninin azaldığı yönünde güçlü kanıtlar bulunmaktadır yılı içerisinde, Uluslar arası Para Fonu (IMF) küresel ekonomik büyüme tahminini 2008 yılı için % 3,8 e revize etmiş ve bu düşüş eğiliminin 2009 yılında da devam edeceği öngörülmüştür. IMF nin 2009 yılı için öngörüsü de aşağıya, % 3 seviyesine çekilmiştir 78. Gelişmekte olan ve geçiş halindeki ülkelerin küresel yavaşlamanın etkilerini kendi ekonomilerinde hissetmeye yeni başlamaları nedeniyle, aşağıya doğru yapılan düzeltmelerin hala iyimser olmanın ötesinde olduğu ifade edilmektedir yılları için pozitif ekonomik büyümenin sürdürülmesi yönündeki IMF tahminleri, gelişmekte olan dünyada yıllık % 6 dan daha büyük bir ekonomik büyümenin elde edilmesi varsayımına dayandırılmaktadır. Buna karşılık, sanayileşmiş ekonomilerin 2008 yılında % 2 den daha az ve 2009 yılında % 1 den daha az büyüyecekleri tahmin edilmektedir Devam Eden Küresel Ekonomik Bütünleşme Küreselleşme son yıllarda, güçlü bir ekonomik büyüme için zemin hazırlamıştır. Bu rapor, küreselleşmenin kavramsal sorularını tartışmayı amaçlamasa da, küreselleşmenin üç ana cephesindeki eğilimleri özet olarak tekrar ele alacağız. Bunlar sırasıyla uluslar arası ticaret, doğrudan yabancı yatırım ve işgücü göçüdür. Küreselleşmenin bu üç boyutunun ücret düzeyi ve dağılımını az veya çok ölçüde etkilediği kabul edilmektedir. Bunların potansiyel etkileri çok boyutludur. Ancak tartışmalar ücretlerin genel düzeyi üzerindeki etkilerine özellikle küreselleşmeden ücret artışı olarak faydalanan işçiler kapsamına ve yetenek primi (skill-premium) olarak adlandırılan vasıflı ve vasıfsız işçilerin ücretleri arasındaki farka odaklanmıştır. Uluslar arası ticaretin ücret eşitsizliği üzerindeki etkileri hakkındaki endişeler Uluslararası Çalışma Örgütü (International Labour Organization - ILO) ve Dünya Ticaret Örgütü (World Trade Organization) Sekreterliği nin ortak bir çalışması ile ele alınmıştır 79. Uluslararası Ticaret Küresel seviyede, Gayri Safi Yurtiçi Hasıla GSYİH (Gross Domestic Product - GDP) içinde ticaretin payı 1980 lerden itibaren sürekli olarak yükselmiştir ve son yıllarda % 50 yi geçmiştir. (Şekil-3 e bakınız) Bölgesel seviyede, değişim Doğu Asya ve Pasifik te etkili olmakla beraber, Sahraaltı Afrika da sürekli bir yukarı eğilim de gözlenmiştir. Bununla birlikte, bu tablo bazı ülkelerde meydana gelen aykırı gelişmeleri de gölgelemektedir. Haklarında bilgi toplanabilen tüm ülkeler küreselleşmiş değillerdir. Politikalardaki genel eğilim ekonomilerini dışa açmak olsa da, Güney Afrika daki ülkeler dahil olmak üzere ticaret payı ülkelerin üçte biri kadar düşmüştür. Sonuçta, ticaretin payındaki ülkelerarası farklılıklar artmıştır MF World Economic Outlook (2008, updated in October 2008). 79 Jansen and Lee (2007). Küreselleşme ve kalkınmakta olan ülkelerdeki eşitsizlikle ilgili literatürdeki teknik görüşler hakkında bak, örnek olarak Anderson (2005) ve Goldberg and Pavcnik (2007). 80 Ele alınan ülkelerdeki ticaretin payının standart sapması 1995 te 44.8 den 2006 da 60.3 e çıkmıştır. 11

12 Şekil-3 Ticaret (ithalat ve ihracat) GSYİH nın yüzdesi olarak, Doğrudan Yabancı Yatırım Kaynak : IMF Küreselleşmenin ana unsurlarından biri de 1980 ile 2006 yılları arasında dalgalı ancak önemli bir şekilde artan doğrudan yabancı yatırımdır (Foreign Direct Investment - FDI) (Şekil-4 e bakınız) Doğrudan yabancı yatırımın Gayri Safi Yurtiçi Hasıla içindeki küresel ortalaması 1980 lerde % 1 seviyelerine güçlükle yaklaşırken 2000 yılında tepe noktasına, yaklaşık % 4,9 a ulaşmıştır. Daha sonra % 2-3 seviyelerinde sabitlenmiştir. Uluslararası ticaret açısından, doğrudan yabancı yatırım girişindeki ülkelerarası değişimler de yıllar boyunca artmıştır 78. Bu durum, ticaret ve yabancı yatırım alanlarında daha açık politikalar uygulanması yönünde genel bir eğilime rağmen, ülkelerin dünya ekonomisi ile bütünleşmedeki gerçek başarıları artan bir şekilde aykırılık arz ettiğini göstermektedir. Şekil-4 Net ülkeye giren akımlar, GSYİH nın yüzdesi olarak, Kaynak : IMF 78 Tüm özel sermaye akımlarındaki değişme bu kadar keskin olmuştur. Bu, bazı gözlemcilerin FDI yı özel sermaye akımlarının cazip yönü (sunny side) olarak görme sebebidir. 12

13 İşgücü Göçü Gelişmekte olan ülkelerden gelişmiş olan ülkelere olan işgücü göçü son yıllarda gittikçe artmaktadır. Bu akışın tüm dünyadaki büyüklüğünü tespit etmek çok zor olsa da, Uluslararası Çalışma Örgütü 2004 yılında, tüm dünyada 32 milyonu gelişmekte olan bölgelerde olmak üzere 86 milyon ekonomik olarak aktif göçmenin bulunduğunu tahmin etmiştir 78. Göçü etkileyen etkenler çeşitlilik arz etmektedir, ancak fakir ve zengin ülkeler arasındaki ücret farklılıkları önemli bir neden olarak karşımıza çıkmaktadır. İşgücü göçü özellikle ABD ve Avrupa da önemli seviyelerdedir yılında Avrupa Birliğinde oturan ve Avrupa Birliği üyesi ülkeler dışından gelen insan sayısının 18,5 milyondur, bu da toplam nüfusun % 3,8 ini oluşturmaktadır 79. Toplam işgücünün büyük bir oranını göçmen işçilerin oluşturduğu Körfez ülkeleri de önemli bir başka duraktır Enflasyon Önceki dönemlere kıyasla 2006 yılına kadarki on yıl içerisinde fiyatlar göreceli olarak sabitti. Şekil- 5 te gösterildiği gibi, enflasyonun küresel ortalama oranı 1980 lerde ve 1990 ların başlarında % 5-10 aralığında dalgalanmaktaydı. Bilindiği üzere, Latin Amerika bölgesi 1980 lerde ve 1990 ların başlarında para krizi ve daha geniş ekonomik kargaşa bağlamında hiper enflasyon ile ciddi bir şekilde zarar görmüştür. Yüksek enflasyon, özellikle para sıkıntısı yaşayan, aşırı borçlu ve politik istikrarsızlık içindeki Güney Afrika bölgesini de etkilemiştir ların başlarında yaşanan küresel enflasyondaki ani yükseliş, Avrupa ve Orta Asya bölgesinde bulunan geçiş ekonomilerinde, o tarihe kadar eşi görülmemiş enflasyon oranlarının (1991 ile 1994 yılları arasında % 100 den fazla) katkısıyla güçlü bir şekilde meydana gelmiştir. Bununla birlikte son yıllarda birçok bölgede enflasyon genellikle dengeli bir hale getirilmiş ve global enflasyon oranı % 5 civarında tutulmuştur yılında gelişmekte olan ülkelerdeki enflasyon oranı II. Dünya savaşı sonrası rekoru olan % 9 un altında olmuştur. Şekil 5 Enflasyon: GSYİH deflatörleri, (yılık değişmeler, %) Kaynak : IMF 78 Bak ILO (2004). 79 Bak Avrupa Konseyi (2008). 80 Tüketici fiyatlarıyla enflasyon düşük olsa da, varlık fiyatlarındaki yüksek enflasyon olmuştur. Bundan dolayı bazı gelişmiş ekonomilerde halkın refahında düşme eğilimi görülmüştür. 13

14 Özellikle fırlayan gıda ve petrol fiyatları nedeniyle 2006 yılından itibaren enflasyonist baskı oluşmuştur. Şekil 6 (Panel A) da da gösterildiği üzere, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (Food and Agriculture Organization - FAO) tarafından hesaplanan gıda fiyat endeksi 2000 ile Mayıs 2008 tarihleri arasında, özellikle son iki buçuk yılda çok yükselen gıda fiyatları nedeniyle, iki katından fazla artmıştır. Rapor edilen asıl önemli fiyat artışları hububat, buğday ve pirinç gibi üç katından fazla fiyat artışı tahıllarda meydana gelmiştir. (Panel B) Bahse konu tahıl fiyatlarının gelecekte de yüksekliğini koruması beklenmektedir. Yakıt fiyatları da çok dalgalı olmuştur. IMF temel ürün fiyatları endeksine (göre 2005 ile 2007 yılları arasında enerji fiyatları 78 % 30 dan fazla artmıştır. Petrol fiyatları süratli bir şekilde artmaya devam etmiş ve düşmeye başlamadan hemen önce 2008 yılı ortalarında zirve noktasına ulaşmıştır. Dalgalı olması nedeniyle spekülatif olmakla suçlanmıştır. Bununla birlikte, artan talep ve kısıtlı arz ikilisi nedeniyle uzun vadede petrol fiyatları yükselecektir. Gelecekte, yüksek petrol fiyatları nedeniyle, iklim değişikliği ile mücadelede önemli olan, emisyon (gaz salınımı) azaltımı ve yeni enerji kaynakları araştırmalarının artması muhtemeldir. Bahse konu son eğilimler bize ucuz gıda ve ucuz petrol döneminin çok yakında sona ereceğini göstermektedir. Global ticaretin fiyat dengesi üzerindeki, gelişmiş ülkelerin ucuza ürettiği ürünleri gelişmekte olan ülkelere ihraç etmesine bağlı olan olumlu etkilerinin de sona ermesi muhtemeldir. Örnek olarak Çin den ithal edilen ürünlerin fiyatlarındaki son artışlar bu durumun bir belirtisidir. Şekil 6 Gıda fiyatları: A. Gıda fiyat endeksi, ; B. Tahıl fiyatları genel düzeyi, Kaynak : FAO estimates ( OECD-FAO (2008). 78 Bu endeks, petrol, doğal gaz ve kömürü içermektedir. 14

15 2. Toplam Ücretler Ücretlerdeki başlıca eğilimleri tanımlamak için bu bölümde toplam ücretler düzeyinin temel iki göstergesini, yani ekonomi içinde ortalama ücretleri (reel düzeylerde) ve toplam GSYİH içinde ücretlerin payını ele alacağız. İlk gösterge ücretlerin satın alma gücünün zamanla artıp artmadığı ve nasıl olduğunu belirtmekte, ikinci gösterge ise çoğu kez ücret payı olarak adlandırılmakta- ücretlere giden artı değerin ekonomik kısmını göstermektedir. 78 Bu iki gösterge birbirlerine çok yakından bağlıdır. Eğer ortalama ücretlerdeki büyüme kişi başına GSYİH daki büyümeden daha yavaş ise, ücret payı genellikle düşer. 79 Buna karşılık, ortalama ücretler, kişi başına düşen GSYİH dan daha hızlı büyür, böylece ücret payı, karların karşılığının artması halinde ortaya çıkar. Bununla beraber ücretlerdeki eğilimleri tartışmadan önce, ücretlerle ilgili geniş kapsamlı istatistikleri toplamadaki güçlüğü belirteceğiz ve ücretlerin tanımını kısaca vereceğiz Tanımlar ve İstatistikler Bu raporda kullanılan, çoğunlukla eldeki ücret istatistikleri, çalışanlara bir dönem için verilen, çalışmadığı dönemi (yıllık izinler gibi) ve düzenli primleri de kapsayan toplam ödemelerden oluşmaktadır. Bazı ödemeler malla olsa da, genellikle nakit olarak yapılmaktadır. Prensip olarak, ücretler tüm kazançları belirtir, böylece işçilerin nakit evlerine götürdükleri ödeme (vergilerden, emekli kesenekleri ve sosyal sigorta payları ile diğer kesintilerden sonra kalan) farklıdır. Ücretler aynı şekilde, işverenlerin toplam işçilik maliyetlerinden (sosyal sigortaya işverenlerin katkıları, emekli aylığı payları veya mesleki eğitim masrafları) ayrılır. Her işçi bir ücret almaz. Ücretler özellikle ücretli istihdam (paid employment) olup işverenler, kendi hesabına çalışanlar, aile işçileri ve üretici birliklerinde çalışanlar bunun dışında kalır. Tablo 1 deki rakamlarda ücretle çalışanlar (kısaca, çalışanlar ) küresel istihdamın yaklaşık yarısıdır. Bölgesel farklılıklara dikkat edilmelidir. Sanayileşmiş ülkelerdeki toplam istihdamda çalışanların oranı, % 80 i aşarken, bu oran gelişmekte olan ülkelerde daha düşüktür. Güney Asya ve Sahra Altı Afrikada % 20nin altındadır. Çoğunlukla kadın işçilerin istihdamı daha düşüktür. Bununla birlikte ücretli istihdamı (Latin Amerika dışında) her yerde artıyor gözükmektedir ve özellikle Doğu Asya da hızla genişlemektedir. Toplam kadın istihdamında ücretli istihdamı konusu, bölgeler itibariyle önemli farklılık gösterse de büyümektedir. Bu şunu göstermektedir: zamanla ücretler, gelire bağlı toplam istihdamın çok önemli bir boyutu olacaktır. 80 Mevcut halde ücret istatistikleri gelişmiş ekonomilerde daha geniş biçimde bulunmaktadır. En fazla gelişmiş ülkeler şimdi düzenli olarak ortalama ücretlerle ilgili veri toplamakta ve yine ama daha az sıklıklamedyan ücretleri ve/veya üst düzeyde ücret kazananlarla alt düzeyde ücret kazananlar arasındaki ücretlerin dağılımı konusunda veri derlemektedir. İrlanda gibi düzenli incelemeleri hala uygulamayan ülkeler, kendi veri toplama sistemlerini geliştirme süreci içindedir. İrlanda sadece 2003 ve 2006 yıllarında ekonomi çapında gelirler verilerini toplamıştır. Diğer ülkelerin tümü için ücretlerle ilgili istatistikler, aylık, üç aylık veya yıllık anketlerle oluşmaktadır. Bir kısım uluslar arası kurumlar, bu ulusal ücret istatistiklerini derlemektedir. 81 Mevcut rapor, bu istatistik kaynaklarının birçoğundan faydalanmaktadır. 78 Verimlilik faaliyetlerinden doğan gelirlerin toplamı artık değer (value added) dir, işletmedeki üretim fazlası, kira ve diğer gelirlerden işçilerin aldıkları bedeli kapsar. Ürün yaklaşımı nda (production approach) toplam GSYİH, tüm endüstrilerde (net vergiler ve ürünlerin ve hizmetlerdeki sübvansiyonlarla artırılan) artık değerin toplamı olarak ölçülmektedir. Örnek olarak OECD (2002), Bölüm İstihdamın nüfus içindeki payı yıllık olarak sabit kaldığında -genellikle bu durum geçerlidir- bu hal, gerçekleşir. İstihdam oranı önemli ölçüde genişlediğinde ortalama ücretlerdeki büyüme kişi başına GSYİH daki büyümenin gerisinde kaldığında bile, ücret payı sabit kalabilir. 80 Burada, ücret istihdamındaki yukarıya eğilimin yardımcı aile işçilerinin payındaki önemli bir düşüşle birlikte olduğunu tablo 1 den anlaşılabilir. Bu, kayıt dışı ekonomi ölçeğinin bir göstergesi olan, kendi hesabına çalışanların payındaki bir artış kadar tarım sektöründeki düşen istihdam payını gösterir. (bak ILO, 2008). 81 Bak OECD, Eurostat, UNECE ve AMECO veri tabanları. 15

16 Buna karşılık gelişmekte olan ülkelerde, istatistikler çoğunlukla yetersizdir. Bunun nedeni, ücret istatistiklerinin sadece en karmaşık istatistikler arasında olmayıp aynı zamanda ciddi kaynakları ve altyapıyı gerektirmesinden dolayıdır. 78 Bu raporda kullanılan Latin Amerika verileri için, doğrudan ILO/SIAL (Bilgi sistemi ve İşgücü Analizi, Information System and Labour Analysis) tarafından ülke düzeyinde hanehalkı anket verileriyle işlem yapılmaktadır. Diğer bölgeler için ILO Yıllık İşgücü İstatistikleri (sınırlı bazı ülkelerden sağlanan ücret verilerini içermekte) ve ulusal istatistik birimleri dahil, karma kaynakları kullanmamız gerekmektedir. Bu çabalara rağmen kalkınmakta olan ülkelerin ücret verileri tamamlanamamakta ve özellikle Afrika ülkelerine ait veriler yetersizdir. Verinin kalitesi konusu da ayrı bir konudur. Bazı bölgelerde, örneğin BDT de, raporlama problemi çoğu zaman ortaya çıkmakta veya maaşlar verilmemektedir. Ücret verilerinin pek çoğu aylık ücretlerden çok saat başına ücretler şeklindedir. Tablo 1 Ücretli ve maaşlı işçilerin payı ( toplam istihdamın % si) Bu zorlukların bir sonucu olarak, veri tabanımız süreçteki çalışmalarda önemli bir görev yapmaktadır. Küresel Ücret Raporunda kullanılan veri ve gösterge sayısının kalitesi, son çalışmanın değişik boyutlarındaki daha iyi istatistikleri üretmekte ILO nun ülkelere desteğinin bir sonucu olarak zamanla, kademe kademe gelişecektir. 79 ILO nun dünya çapındaki ücret anketleri ve çalışma saatleri October Inquiry Ekim Araştırması- (bak Kutu 1) modernize edilmiş ve esas konusu bağlamında mesleki ücret verisini sağlamakta ILO ülkelerince talep edilmektedir. Aynı zamanda veri karşılaştırılmasında bu potansiyel sorunları belirtmek için raporumuz, ülkelerdeki zamanla meydana gelen değişmeleri tanımlama ve daha sonra tanımlanmış değişmeleri ülkeler arasında karşılaştırmaya yoğunlaşmaktadır. Diğer bir deyişle, ülkeler itibariyle ücret düzeylerini karşılaştırma yerine dünya çapında değişmeleri karşılaştırma konusuna dikkat çekilmektedir. 78 Geniş kapsamlı bir veri seti sağlamakta ILO/SIAL e müteşekkiriz. 79 Bak ILO (2008). 16

17 Ek 1 ILO Ekim Araştırması ILO Ekim araştırması, 49 sanayi grubunda ve 93 yiyecek maddesinin perakende satış fiyatlarında 159 meslekleri ilgilendiren dünya çapında ücretler ve çalışma saatleri araştırmasıdır. O, 1924 te başlatılmış ve büyük bir düzeltme 1985 te yapılmıştır. Araştırma, her Ekim ayında iki anketle yapılmakta, birisi ücretler ve çalışma saatleri ile ilgili olup, diğeri perakende fiyatlarını esas almaktadır. Anketler, mümkün olduğu kadar çok mesleklere ve maddelerde bilgi sunabilecek ilgili birimlere iletilmek üzere hükümetlere yollanır. ILO, rapor veren birimlerden belirli anketleri uygulamasını istemez, ancak kurum ve hanehalkı anketleri dahil mevcut ulusal kaynaklardan alınabilecek bilgiyi sağlamayı talep eder. Ücretleri ilgilendiren anket sonuçları daha sonra ILO İstatistik Bürosu tarafından yayınlanır ve sanal ortamdan elde edilebilir ( Maalesef, veriler birçok ülke ve birçok yıl itibariyle yetersizdir. Gerçekten, ILO üyesi ülkelerin raporlaması, yıllar sürmektedir yılındaki en az bir meslek için 71 ülke Araştırmaya ücretleri rapor ederken, 2002 yılında sadece 43 cevap vermiştir (Oostendorp, 2005). Üstelik ILO ya verileri sunarken ülkeler, farklı tanımlar ve birimleri kullanıyor. Sonuçta raporlanmış ücretler ülkeler arasında, bazı durumlarda da ülke içinde değişik biçimlerde karşılaştırılamamaktadır. Örneğin, bazı ülkeler, ortalama aylık ücretleri rapor ederken, diğerleri ücret veya maaş oranlarını vermektedir. Tüm ücretlerin sadece % 5.7 sinin aynı esas üzerinde tam olarak verildiği tahmin edilmektedir (Freeman and OOtendorp, 2001). Bu tanım sorunlarına ilave olarak, herhangi bir düzenleme olmaksızın ILO tarafından yayınlanan ve Araştırmaya sağlanan verilerin kalitesini gözeterek değişik sorunlar ortaya çıkmaktadır. Tüm bu öğeleri bir araya getirerek Araştırma istatistiklerinin geniş çokluğu karşılaştırılamamaktadır. Sonuç olarak, Ekim Araştırmasından elde edilen verilerin pek azı kullanılmaktadır. Verilerin ayıklanmasını (birimlerin uyumlu hale getirilmesi, kişisel göstergelerin göz ardı edilmesi vs.) kapsayan bir komplike ve zaman alan standartlaştırma süreçlerini uygulayarak ve raporlansa bile aylık, standart ortalama ücret oranlarına tüm verileri dönüştüren bir model uygulayarak ülkeler arası karşılaştırma amacıyla bazı yazarlar mevcut verileri kullanmaya çalışmaktadır. Ayrıca bu, birçok varsayımı içermektedir. ILO nun İşgücü Piyasası Temel Göstergeleri 19 meslek grubunun bir seçmeyi kullanmaktadır. Verilerin kapsamı ve kalitesi reel ücretlerin bir endeksini hesaplamakta anlam taşımaktadır (ILO, 2008). Gelecekte Ekim Araştırma anketi ayıklanarak ve güncelleştirerek yeniden gözden geçirmenin kolaylık sağlayacak, böylece daha az meslek içererek daha fazla sağlam ve tam olabilecektir. Bunun, sadece ILO ya değil diğer ülkelere de faydası olacaktır. Bu ülkeler çok uzun anketlerle karşı karşıya gelmekle beraber neredeyse hiç tam cevap vermemektedirler. Uluslar arası Meslekler Standart Sınıflandırmasının son gözden geçirmesi (International Standard Classification of Occupations, ISCO) 2007 yılı Aralık ayında bu ILO anket silsilesinin gözden geçirilmesi konusundaki çalışma başlatılmasında iyi bir fırsat sunmaktadır. Kaynaklar: ILO Occupational Wages and Hours and Retail Food Prices: Statistics from the ILO October Inquiry (değişik yıllar); Freemand and Oostendorp (2001); Oostendorp (2005) Ortalama Ücretler Veri sınırlamalarını hesaba katarak, süresinde ücret büyümesi 78 konusunda bazı tahminlerde bulunabiliriz. Bu tahminler, dünya nüfusunun % 70 i kadarını göstermek için 83 ülkenin ücret verilerini esas almaktadır. Küresel olarak, ortalama ücretlerinin, yıllık olarak % 1.9 büyüdüğünü tahmin ediyoruz. 79 Geniş 78 Ücretler kavramı, diğerleri belirtilmeden reel ücretler anlamında kullanılmıştır. 79 Bu bölümde medyan ülkede ortalama ücretlerdeki yıllık büyümeyi belirtiyoruz. 17

18 bölgesel değişimler vardır. Gelişmiş ülkelerin arasında, medyan ülkedeki ücretlerin yıllık % 0.9 civarında büyüdüğünü buluyoruz. Göstergeler karşılaştırıldığında Latin Amerika ve Karayipler de % 0,3, Asya da % 1.8 vasıtasıyla ve Bağımsız Devletler Topululuğu ve Avrupa Birliği üyesi olmayan Merkezi ve Doğu Avrupa ülkelerinde daha da yüksektir % Daha önceki dönemlerle karşılaştırıldığında verilerin elde edilebildiği ülkelerin pek çoğunda ücret artışının çok yavaş olduğunu görüyoruz. Bu durum, şekil 7 de görülebilir. Burada ve olmak üzere iki dönemdeki ülkelerin büyümelerini ele alıyoruz. Eğilim çizgisinin eğimi 1 den daha düşüktür ve ücret artışındaki genel bir düşmeyi göstermektedir. Şekil 7 Reel ücret artışı Ülke düzeyinde, Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Türkmenistan ve Özbekistan gibi Bağımsız Devletler Topluluğu ülkeleri yıllık ücret artış oranlarını % 10 dan daha fazla sağlayarak en iyi bazı kayıtları göstermektedir (bak istatik ekler). Çin dışında en fazla performans gösteren on ülke bu bölgedendir. Bununla birlikte bu etkileyici gelişme, 1990 larda ekonomik geçiş döneminin ilk başlarındaki ücretlerde ciddi düşmeleri takiben iyileşme sürecinin parçasıdır. Geçtiğimiz yıllarda büyümedeki engellere rağmen bazı ülkelerdeki cari ücret düzeyi, geçiş öncesi seviyenin daha altındadır. Örneğin Ermenistan da reel ücretler, 1990 ların ilk yıllarındaki başlangıç seviyesinin beşte birine düşmüştür; geçen on yıl zarfında sürekli büyüme ile eğilim, tersine dönmüştür, ancak 2006 yılında reel ücretler hala 1991 düzeyinin altındadır. 79 Buna karşılık Dominik Cumhuriyeti gibi bazı ülkeler bu sürede reel ücretlerde azalmalar yaşamıştır. Ücretler ve Verimlilik Kaynak : ILO Ücret Veritabanı Genelde, bir kaç olumsuz tecrübeye rağmen, yıllarında ekonomik büyüme, ortalama ücretlerdeki büyümeyle ilişkilendirilmiştir. Ekonomik büyüme ve ücret artışı arasındaki pozitif ilişki, şekil 8 de gösterilmektedir. Ortalama olarak bir ülkenin kişi başına GSYİH hızla büyüdüğünde, onun ücretlerinin de hızla arttığını görmekteyiz. Bu, yıllar itibariyle sürekli ücret artışının sadece ekonomik büyümenin genişlediği ve emek verimliliğinin büyüdüğünde mümkün olduğunu ifade etmektedir. Bunun bir örneği Çin dir: Burada, çift rakamlı ekonomik büyüme sonucunda yıllık % 11 civarında reel ücretler artmıştır. Bunun tersi, ekonominin gerilediği dönemde sürekli ücret artışını beklemek gerçekçi olamaz. Örneğin yıllarında Arjantin de finansal kriz olduğunda kişi başına GSYİH azalmış ve ücretler ortalama yıllık % 11 düşmüştür. 78 Afrika ve Orta Doğu ülkeleri için tahminler çok az sağlamdır ve bundan dolayı yer almamaktadır. 79 Ermenistan la ilgili bak World Bank (2007); yine bak Statistical Committee of the Commonwealth of Independent States (2007). 18

19 Şekil 8 Kişi başına GSYİH büyüme ve reel ücretlerdeki değişme Kaynak : ILO Ücret Veritabanı Verimlilik ve ücretler arasındaki ilişkiyi ele almakta başka bir yol, emek verimliliğinin yüksek olduğu ülkelerde ortalama ücretler düzeyinin daha yüksek olmasıdır. Karşılaştırmalı bir açıdan, ülkeler arasında uluslar arası ücretlerdeki farklılıkların temelde ekonomik kalkınma ve emeğin verimliliğindeki farklılıkları yansıtmaktadır. 78 Bu, şekil 9 da gösterilmektedir yılında 60 ülkedeki kişi başına GSYİH düzeyi ve ücretler düzeyi verilmektedir. Ülkeler itibariyle ortalama ücretlerdeki farkların büyük bir kısmı, kişi başına GSYİH ile ölçülen emek verimliliğindeki uluslar arası farklılıklarla açıklandığını görmekteyiz (kişi başına GSYİH her zaman verimliliğin sağlam göstergesi değildir). Yine, ücretlerin ekonomik mekanizmanın verimliliğinin donatma kapasitesinin ne olduğunun ötesinde beklemenin gerçekçi olmadığını ifade etmektedir. 79 Bunun anlamı, tüm toplumlarda istenilen güvenilir ve sürekli ücret artışı, sağlıklı ekonomik performans gerektirmektedir. Şekil 9 Kişi başına GSYİH seviyesi ve ücretler seviyesi (satınalma gücü paritesi, PPP) 78 Örneğin bak, Rodrik (1999). 79 Bunun formülasyonu için bak Keynes (1936). Kaynak : ILO Ücret Veritabanı 19

20 Yine de, ekonomik büyüme ve ücretin arasındaki ilişki, varsayıldığı gibi apaçık değildir. Gerçekten, ekonomik büyümenin, reel ücretlerle pozitif korelasyon olduğunda bu ilişki, çok sıkı gözükmemektedir. Regresyon çizgisindeki eğim 78 GSYİH ya göre ücret esnekliği (kısaca, ücret esnekliği) olarak bilinmekte ve kişi başına GSYİH da % 1 değişmeye karşılık reel ücretlerdeki tipik bir yüzde değişmeyi göstermektedir. Bu yüzden, eğer kişi başına GSYİH ve ücretler, tam olarak aynı oranda büyürlerse, eğimin (ücret esnekliğinin) 1 e eşit olduğunu buluruz. Bizim istatistik analizimiz, yine de ücret esnekliğinin, ortalama reel ücretlerin ekonomik büyümeden daha az arttığı tüm döneminde ücret esnekliğinin 0.75 civarında olduğu görülmektedir. Kişi başına GSYİH daki yıllık ek % 1 büyüme olursa, ücretlerin yıllık artışında % 0.75 artış olmaktadır. Bu sonuçların bir yorumu, geçen yıllardaki ücretlerin artışının verimlilik artışının gerisinde kaldığıdır. 79 Yine de, kişi başına GSYİH in, emek verimliliğinin sağlam bir göstergesi olduğu konusundaki yoruma dayanılmaktadır. Uygulamada (işçi başına GSYİH çok az olarak elde edilebildiğinden) bu, ortak ve kullanışlı bir tahmin 80 olduğu için, kişi başına GSYİH nın emek verimliliğinin eksik bir gösterge olduğunu biliyoruz. Bundan dolayı, bazı durumlarda kişi başına GSYİH ya bakarak iki ülkedeki emek verimliliğini karşılaştırma, çok yanlış olabilir. Aynı zamanda kişi başına GSYİH daki değişme, zamanla emek verimliliğindeki değişme için daha az riskli bir ikamedir. 81 Bu genel gözlem, şekil 10 da gösterilen iki ilave ifade ile tamamlanabilir. İlkin, ücretlerle ekonomik büyüme arasındaki ilişki tipik olarak ekonomik düşme süreçlerinde değiştiği gözlemlenebilir. Ekonomik genişlemenin olduğu zamanlarda ücretler, kişi başına GSYİH daki değişmelere daha az karşılık vermekte, ekonomik inişe geçişteki ekonomilerde ücretler aşırı şekilde karşılık vermeye eğilimli ve GSYİH dan daha hızlı düşmektedir. Bu durum, 1990 lı yılların sonunda ekonomik krizden etkilenen birçok ülkede (özellikle bazı Güney Asya ve Latin Amerika ülkeleri) reel ücretler, zamanla ciddi ekonomik iyileşme görülse bile kriz öncesi düzeylere tam olarak gelememektedir. İkincisi, ekonomik büyüme ile ücretler arasındaki etkileşim zamanla zayıflamaktadır. Gerçekten ve arasında ücret esnekliğinin az da olsa düştüğünü tahmin ediyoruz. GSYİH daki büyüme ile ilgili ücretlerdeki artışta bir azalmaya bakarak daha önceki gözlemlerimizde bunu görsek de, fark daha ılımlı olduğundan (0.80 den 0.72 ye) bu eğilimden kesin sonuçlar çıkarmak bu haliyle zordur. 78 Regresyonda şu denklemi tahmin ediyoruz: Ücret artışı = a + b.gsyih (kişi başına) (kişi başına GSYİH verim değişikliği için bir aracı olarak kullanılmaktadır) yıllık kişi başına GSYİH daki artış ve yıllık reel ücret artışı (% 15 üstündeki yıllık reel ücret artışı olarak ifade edilmektedir) konusundaki tüm verileri bir araya getirerek. 79 Dar bir yorum da şöyledir: Kişi başına GSYİH büyüme istihdam-nüfus oranındaki genişleme ile yönlendirilmektedir. Kişi başına GSYİH işçi başına hasıladan (verimlilik) daha hızlı büyüdüğünde teoride bu ortaya çıkabilir. Uygulamada istihdamın nüfusa oranı genellikle bir yıldan gelecek yıla marjinal şekilde değişir. 80 Örnek olarak bak Rodrik (1999) veya Flanagan (2006). 81 Maalesef özellikle sağlam nüfus veya istihdam artışına sahip ülkelerde bile. 20