Kafkasya daki Silahlanma Rusya-Türkiye liflkilerinin Neresinde?

Transkript

1 Kafkasya daki Silahlanma Rusya-Türkiye liflkilerinin Neresinde? Dr. Ali ASKER* Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra en sıcak çatışmaların yaşandığı, istikrarın sağlanamadığı bölgelerin başında Kafkaslar gelmektedir. Bir taraftan Gürcistan daki etnik çatışmalar, diğer taraftan Azerbaycan topraklarının Ermenistan tarafından işgali, bölgede uzun müddet savaşların yaşanmasına, Rusya nın olaylarda taraf olması ise bölgede kalıcı savaş ortamının oluşmasına neden olmuştur. Kafkaslardaki ortam Rusya ya bölgeye istenilen anda müdahale etme fırsatı sunarken sorunların çözüm anahtarını da kendi elinde bulundurma gücü kazandırmıştır. Rusya bölgede güçlenme politikasını sürdürmektedir. Bunu yaparken sadece jeopolitik etkinliğini artırmakla yetinmiyor. Rusya aynı zamanda Kafkasya daki askeri potansiyelini, üslerinin silah ve asker mevcudunu kontrolsüz bir şekilde artırmaktadır. Bunu yaparken karşısında her hangi bir dengeleyici veya frenleyici mekanizma bulmamaktadır. Rusya, Kafkasya daki askeri potansiyelini iki yönden artırmaktadır: 1) Gürcistan dan koparılmış Abhazya ve Güney Osetya nın bağımsızlığını tanıyarak bu ülkelerle askeri işbirliği anlaşmaları imzalamıştır. Bu anlaşmalara dayanarak Gürcistan da silah birikimi yapmaktadır. 2) Güney Kafkasya daki ileri karakolu Ermenistan ı silahlandırmış, ayrıca Ermenistan daki askeri üssünü güçlendirmiştir. Böylece Karabağ sorununun çözüm sürecinde etkinliğini daha da artırmıştır. Son dönemde Rusya, Ermenistan daki 102. Askeri Üssü nün görev süresini uzatmakla ve yeni statü kazandırmakla dikkatleri kendi üzerine çekmiştir. Bu konu, öncelikle Azerbaycan ve Gürcistan ın, ayrıca Türkiye nin mercek altına alması gereken bir konudur. Azerbaycan ve Gürcistan dan gelen tepkiler değişik ve istikrarsızken Türkiye tarafından bu konuda her hangi bir açıklama yapılmamıştır. Bu konu ayrıca beraberinde Türkiye-Azerbaycan askeri işbirliği konusunu da gündeme getirmiştir. Türkiye bu olup bitenler karşısında nasıl bir tutum sergilemeli? Rusya ile işbirliğindeki öncelikler Türkiye yi Kafkasya yı ihmal etmesi için bir gerekçe olabilir mi? Bu sorunlar bugün yanıtını bekleyen ve Türkiye yi düşünmeye zorlayacak önemli sorunlardır. Kafkasya da Rus Askeri Üsleri Azerbaycan Azerbaycan Rus askeri üslerini ülkesinden çıkaran ilk cumhuriyetlerdendir. Sovyetler Birliği dağıldıktan çok kısa süre sonra, 1992 de, Rus orduları Azerbaycan dan çıkarılmıştır. Bu sırada Sovyetler Birliği nin en önemli radarlarından olan Gabele (Gabala-2, RO-7, tesis 754) 1 Erken * 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü Rusya-Avrasya Araştırmaları Merkezi Başkanı 1 Daryal sistemli bu tesis, 1976 da in a edilmeye ba lanmı ve 1985 de tamamlanmı tır. Ekim 10 Sayı: YÜZYIL [21]

2 Dr. Ali Asker Uyarı Sistemi, Azerbaycan ın mülkiyetinde kalmış ve Rusya tarafından kiralanarak kullanımına devam ettirilmiştir. Gabele Üssü konusu Azerbaycan da zaman zaman tartışma konusu olmuştur. Azerbaycan muhalefeti ve birçok sivil toplum örgütü, bu üssün çevre ve insan yaşamını olumsuz yönde etkilediğini ifade ederek kapatılmasını istemektedir. Üssün Azerbaycan ve Rusya arasındaki ilişkilerde kimi zaman bir pazarlık unsuru olarak gündeme geldiğini de belirtmek gerekmektedir. Rusya muhtemelen 2012 sonrasında da bu üssün görev süresinin uzatılmasına çalışacaktır. Gürcistan Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra Gürcistan yönetiminin Rus ordularının çıkarılması yönündeki politikaları uzun müddet etkin bir sonuç vermemiştir. En sonuncu Rus askeri Gürcistan dan 2007 yılında çıkmıştır. Aslına bakılırsa Gürcistan daki etnik çatışmayı fırsat olarak kullanan Rusya, buradaki askeri varlığını bugün Güney Osetya ve Abhazya üzerinden sürdürmektedir. Fiilen Gürcistan ın kontrolünden çıkmış bu iki bölgedeki Rus üsleri yeniden yapılandırılarak donatılmaktadır. 17 Şubat 2010 da Rusya ve Abhazya arasında "Abhazya Cumhuriyeti Sınırları İçinde Rusya Askeri Üslerinin Birleştirilmesi Anlaşması 49 yıl süreliğine imzalanmıştır. Abhazya nın coğrafi ve jeopolitik konumu, burada kara, hava ve deniz kuvvetlerini güçlendirmesi açısından Rusya ya önemli avantajlar sunmaktadır. Abhazya daki 7. Rus Askeri Üssü nün Karargahı Gudauta da yerleşmektedir. Gudauta ve Tiflis arasındaki mesafe yaklaşık 400 km dir. Guadauta daki Bombora Askeri Hava Üssü, Güney Kafkasya nın en büyük hava kuvvetleri üssüdür. Burada uçuş hattının uzunluğu 4 km kadardır. Uçuş iniş şeridi denize 100 metre me- [22] 21. YÜZYIL Ekim 10 Sayı: 22

3 Kafkasya daki Silahlanma Rusya-Türkiye liflkilerinin Neresinde? safededir. Bu sayede deniz üzerinden çok düşük yükseklikte uçuşlar yapabilmektedirler. Moskova bu üssün silah mevcudunun artırılması yönünde çalışmaktadır. 2 Rusya, Abhazya daki deniz kuvvetlerini de güçlendirmektedir. Abhazya daki Oçamçira Limanı Sovyet döneminde de üs olarak kullanılmıştır Ağustos savaşında Rus deniz piyadeleri Gürcistan a hareket etmeden önce bu üste bulunmuşlardır. Aralık 2009 dan bu yana Oçamçira Deniz Üssü nde Federal Güvenlik Birimine ait Sobol ve Mangust hücumbotları bulundurulmaktadır. 3 Güney Osetya daki 4. üs, önceleri Kuzey Osetya nın başkenti Vadikafkaz dahil 3 garnizon halinde faaliyet göstermekteydi. 1 Şubat 2010 yılından itibaren Tsinhinvali ve Java garnizonları da dahil olmak üzere üs, Güney Osetya sınırları içinde konuşlandırılmıştır. Asker mevcudiyetinin üçte biri (tank komutanları, zırhlı muharip teknisyenleri vs.) sözleşmeli çalışmaktadır. 4 Rusya ile yapılan anlaşmalar gereği bu bölgede S-300 lerin yerleştirilmesi öngörülmüştür. 11 Ağustos 2010 da Abhazya da bir S-300 kompleksi yerleştirilmiştir. 5 Ermenistan Rusya nın Ermenistan la askeri işbirliği Sovyetler Birliğinin dağılmasının hemen ardından başlamıştır. Aslında iki ülke arasındaki bu durum askeri işbirliğinden ziyade Rusya nın Ermenistan a askeri desteği olarak algılanmalıdır. 20 Ağustos 2010 da Medvedev in Ermenistan a seferi sırasında 102. askeri üssün süresinin 49 yıllığına 6 uzatıldığına dair protokol imzalanmıştır. Üsteki subayların yarısı, askerlerin ise tamamı Ermeni kökenli Rusya vatandaşlarıdır. Ayrıca, Erivan üs için Rusya dan kira da almamaktadır. Rusya Kafkaslarda güçlenme politikas çerçevesinde sadece jeopolitik etkinli ini art rmakla yetinmiyor. Ayn zamanda Kafkasya daki askeri potansiyelini, üslerinin silah ve asker mevcudunu kontrolsüz bir flekilde art r yor. Erivan a 120 km uzaklıktaki Gümrü de yerleşik 102. Askeri Üs, 1 Eylül 1994 de yapılanmıştır. Burası Güney Kafkasya 7. Orduya bağlı 127. tümenin bünyesinde oluşturulmuştur. Tümen Ermenistan a 1953 yılında konuşlandırılmıştır. Ermenistan daki Rus askeri birliklerinin görevi, Rusya nın güney cephesini korumak ve bir Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü üyesi olan Ermenistan ın savunmasını sağlamaktır üste Rusya ve Ermenistan ın silahlı kuvvetlerinden oluşmuş Birleşik Ordu Grubu yer almaktadır. Birleşik kuvvetlerin başında Ermeni Savunma Bakan yardımcı bulunmaktadır. Birleşik Ordu Grubu iki alt gruba ayrılır. Bunlardan birisinin başında Rus komutan (102. Üs Komutanı), diğerinde Ermeni komutan (Ermenistan Silahlı Kuvvetlerinin 5. Kolordu Komutanı) bulunmaktadır. Ayrıca bu birimde FSB Sınır Muhafız Birliği bulunmaktadır Eylül 1992 yılın- 2 :, 3 :, , 5 : -300, Süre 1995 yılından, yani anla manın imzalandı ı tarihten itibaren hesaplanmaktadır yılında anla ma imzalandı ı sırada süre 25 yıl olarak belirlenmi tir. Yeni imzalanmı protokol gere i bu süre 49 yıl olarak (1995 den itibaren) de i tirilmi tir. Dolayısıyla anla ma 2044 yılına dek yürürlükte kalacak. 7. \ Ekim 10 Sayı: YÜZYIL [23]

4 Dr. Ali Asker da, Ermenistan ve Rusya arasında imzalanmış Rusya nın Ermenistan daki sınır muhafıza ordusunun statüsüne dair anlaşma gereği, Rus askerleri Ermenistan ın İran la (45 km) ve Türkiye ile (345 km) sınırını koruma yükümlülüğü altındadır. Çöpe Atılmış AKKA (Avrupa Konvansiyonel Kuvvetler Anlaşması) Rusya nın askeri potansiyelini artırma politikası yeni değildir. Sovyetler Birliği döneminde değişik bölgelerde olduğu gibi Kafkasya da da önemli miktarda silahı bulunuyordu. Uzun müddet devam eden görüşmeler sonrasında, Sovyetler Birliği nin Batı- Doğu Bloku arasında konvansiyonel silahların sınırlandırılması konusunda anlaşma imzalaması sağlanabildi. Bu anlaşma, 19 Aralık 1990 da Paris te NA- TO nun 16 ve "Varşova Paktının" 6 ülkesi (SSCB ve Doğu Avrupa ülkeleri) arasında imzalanmış Avrupa Konvansiyonel Kuvvetler Anlaşması idi. Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra 15 Mayıs 1992 de, Taşkent te imzalanmış bir anlaşma ile Birlik cumhuriyetlerine verilecek silah kotası belirlenmiştir. Ancak ne kotaların belirlenmesinde ne de belirlenmiş kotaların uygulamaya geçirilmesi sürecinde adil olunmuştur. Askeri uzmanların yaptıkları açıklamalara göre zaten kanat anlaşması imzalandıktan sonra bile kota ihlal edilmiştir. Kanat anlaşması imzalanırken ne ahalinin sayısı, ne yüzölçümü dikkate alınmıştır. Azerbaycan-Ermenistan bakımından kotaların belirlenmesi ve sonrasında Ermeni saldırıları da dikkate alınmamıştır. Eski Sovyet Ordusu ndaki silah paylaşımı sırasında Ermenistan ve Azerbaycan silahlı kuvvetlerine 250 tank, 220, zırhlı araç, 285 topçu sistemi, 100 savaş uçağı ve 50 saldırı helikopterinin verilmesi kararlaştırılmıştır. Oysa yüzölçümü ve nüfus dikkate alındığı takdirde Azerbaycan ın kotasının 565 tank, 860 zırhlı araç, 566 top olması gerektiği görülecektir. İşin aslı, bu süreçte Ermenistan anlaşmanın getirdiği sınırlamaya da uymamış, çeşitli yollardan başta Rusya olmak üzere, Ukrayna, Beyaz Rusya, Kırgızistan, Çin ve Bulgaristan dan silah almaya devam etmiştir. Taşkent Anlaşması na göre Rusya Ermenistan da konuşlanan askeri üslerinden 2/3 sini, 180 T-72 tankı, 60 BTR-60 ve BTR-70, 25 BRM-1K, 130 top ve havan topunu ve onlarca Osa, İgla ve Şilka tipi hava savunma sistemlerini Ermenistan a devretmiştir. Rusya bununla da yetinmemiş, Sovyet ordusunun paylaşılmasının ardından 1993 ve 1996 yıllarında Ermenistan ordusunu silah, askeri teknoloji ve mühimmatla donatmıştır. 8 Bu çerçevede Ermenistan ordusuna 1 mil- 8 Hatem Cabbarlı, Ermenistan ve Rusya Arasında Geli en Askeri birli i, [24] 21. YÜZYIL Ekim 10 Sayı: 22

5 Kafkasya daki Silahlanma Rusya-Türkiye liflkilerinin Neresinde? yar dolar ve 800 milyon dolar değerinde silah hibe etmiştir. Gürcistan dan çıkarılan askeri üssün donanımları da önce 102. Askeri Üsse oradan da Ermenistan Ordusu na devredilmiştir. Ermenistan kaynaklarına göre 102. Askeri Üsteki asker sayısı 5 bin değil, 12 bindir. Açık kaynakların üssün silah ve mühimmat potansiyeline dair verdikleri bilgilerin eskidiği söylenmektedir. Rusya nın Gürcistan dan çıkardığı askeri üslerin silahları da bu üsse devredilmiştir. Ayrıca 2008 yılında Gürcistan a karşı savaş sırasında Rusya buraya önemli miktarda silah ve asker takviyesi yapmıştır. 9 Görüldüğü gibi uzun müddet Rusya AKKA nın hükümlerini delmiştir Temmuz sonlarında AKKA'yı askıya aldığını, 2007 Aralık ayında da antlaşmadan çekildiğini açıkladıktan sonra ise Kafkasları silahlandırmak politikasında neredeyse mutlak bir serbestlik elde etmiştir Askeri Üssün görev süresinin uzatılmasına dair anlaşma da AKKA normlarını ciddi şekilde ihlal etmektedir. Anlaşmada üssün yeni silahlarla donatılmasına dair hüküm de yer almaktadır. Rusya nın bu adımları, Ermenistan ı da cesaretlendirmiştir. Oysa Ermenistan hala AK- KA nın taraflarından biridir. Rusya nın Kendini Aklaması: Nabza Göre Şerbet Rusya nın Kafkasya daki askeri potansiyelinin artması, Ermenistan ı silahlandırması, ayrılıkçı Güney Osetya ve Abhazya bölgelerindeki silah ve asker birikimi kontrolsüz bir biçimde ilerlemektedir. Bu sürecin durdurulması yönünde daha önce ABD ve Batılı ülkeler tarafından yapılan Sovyetler Birli i nin da lmas ndan sonra Birlik cumhuriyetlerine verilecek silah kotas n n belirlenmesi ve belirlenmifl kotaya uyulmas süreci adil ve hakkaniyetli olmam flt r. itirazlar herhangi bir sonuç vermemiştir. Rus yetkililerinin bu konuda yaptıkları açıklamalar ise çok değişik şekillerde yorumlanabilen, ucu açık ve çelişkili açıklamalar olmuştur Askeri Üsle ilgili Medvedev in Erivan da ve Bakü de yaptığı açıklamalar ise adete bir nabza göre şerbet olmuştur. Üssün görev süresiyle ilgili Erivan da yapılan anlaşma töreninden sonra düzenlenen basın toplantısında Medvedev, Rusya nın Ermenistan la müttefik olduğunu altını çizerek yaptığı anlaşmayı aklamak istemiştir: Ekonomik ve güvenlik alanında bölgenin en büyük devleti olan Rusya, Kafkasya da önemli rol oynamaya devam edecektir Rusya müttefik ilişkilerine de sadıktır. Bu açıdan Ortak Güvenlik Antlaşması Teşkilatı nın üyesi olan Rusya kurumdaki destekçisi Ermenistan ın güvenliğinden de sorumludur. Rusya müttefik ilişkilerine ciddi yaklaşmaktadır. 10 Oysa daha sonra Azerbaycan a yaptığı ziyaret sırasında farklı bir mesaj vererek Bakü nün gönlünü almaya çalışmıştır. Bakü ziyareti sırasında yaptığı açıklamada 102. Askeri Üssün Azerbaycan açısından her hangi bir tehlike arz etmediğini bildirmiştir: Biz Kafkasya da barış ve istikrardan yanayız. Askeri üssün görev süresinin uzatılması konusuna bu zaviyeden bakmak lazım. Rusya Askeri Üssü nün Ermenistan da görev süresinin uzatılmasına dair protokol bu konuyla ilgili ilkesel şartları değiştirmemektedir, sadece anlaşmanın müddeti birkaç yıl uzatılmıştır. 11 Öncelikle Medvedev in birkaç yıl ifadesi neredeyse yarım asra tekabül etmektedir. İkincisi söz konusu anlaşmanın iki önemli hükmüne dikkat edilmesi gerekir. Bunlardan birincisi üssün yeni silahlarla donatılması, ikincisi ise üssün Ermenistan a söz konusu üssü kendi güvenlik çıkarları açısından kullanma hakkının tanınmasıdır. Bu anlaşma sonrasında, Ermenistan tarafının yaptığı açıklamalardan da anlaşıl- 9 Erm nistandakı Rusiya bazasında 12 min h rbçi var, m/ ERM N STANDAKI_RUS YA_BAZASINDA_12_M N_H RBÇ _VAR 10 Elhan ahino lu, Ermenistan ın Stratejik Orta ı Azerbaycan ın Stratejik Partneri Olabilir mi?, 11 Medvedyev Erm nistandakı Rusiya Bazasından Danı ıb :18:00, Ekim 10 Sayı: YÜZYIL [25]

6 Dr. Ali Asker dığı üzere Erivan psikolojik olarak bir hayli rahatlamış, artık Bakü nün yaptığı gerekirse topraklarımızı savaş yoluyla geri alırız açıklamasının gündeme gelmediği ifade edilmiştir. Etkisiz Tepkiler Silahlanma öncelikle bölge ülkeleri olarak Gürcistan ve Azerbaycan, ayrıca Türkiye açısından bir tehdit oluşturmaktadır. Buna rağmen bu ülkeler arasında da etkin bir tepki mekanizması bulunmamaktadır. Rusya n n Kafkasya daki askeri potansiyelinin artmas, Ermenistan silahland rmas, ayr l kç Güney Osetya ve Abhazya bölgelerinde silah ve asker birikimi kontrolsüz bir biçimde ilerlemektedir. Bu sürecin durdurulmas yönünde daha önce ABD ve Bat l ülkeler taraf ndan yap lan itirazlar herhangi bir sonuç vermemifltir. Anlaşmanın imzalanmasından önce Azerbaycan tarafı yeterli tepki göstermemiştir. Anlaşma imzalandıktan sonra Azerbaycan resmi kurumlarının yaptıkları açıklamalar çok yumuşaktı. Bakü den yapılan açıklamada, Rusya nın Ermenistan daki askeri üssündeki silahların Azerbaycan a karşı kullanılmayacağına dair Moskova nın taahhütlerine sadık kalacağına inanıldığı ifade edilmiştir. Azerbaycan Cumhurbaşkanlığı Sekretaryası İçtimai-Siyasi Şubesinin Müdürü Ali Hasanov un yaptığı açıklamada, Avrupa Konvansiyon Kuvvetler Anlaşması gereğince belirlenmiş kotanın yıllardır ihlal edildiği, Dağlık Karabağ daki silahların ve silahlı kuvvetlerin kontrolünün yapılmadığı, Rusya askeri üssünün de Ermenistan kotasına dahil olduğu vurgulanmıştır. Ali Hasanov a göre Azerbaycan ın askeri uzmanları ve AGİT in bu konuyla uğraşan yetkilileri halihazırda kotanın ihlal edilip edilmediğini araştırmaktadırlar. Buna göre, Azerbaycan araştırma sonuçlandıktan sonra resmi açıklama yapacaktır. 12 Bu gelişmeler karşısında Gürcistan Dışişleri Bakan Yardımcısı Nino Kalandadze açıklamada bulunarak, Rusya ile Ermenistan arasında imzalanan askeri anlaşmanın ve Gümrü deki askeri üssün süresinin 2044 yılına kadar uzatılmasının bu iki devletin iç meselesi olduğunu, Gürcistan`la Ermenistan ın dost ve komşu devletler olduğunu, dolayısıyla Ermenistan ın Gürcistan aleyhine bir girişimde bulunmasını beklenmediğini ifade etmiştir. 13 Bu açıklama Ermenistan yönetimini rahatlatırken, kısa süre sonra Tiflis`ten bir farklı değerlendirme yapılmıştır. Dışişleri Bakanı Grigol Vaşadze Azerbaycan ın APA Ajansına yaptığı açıklamada, Gümrü`deki Rus askeri üssünün imkanlarının artırılması, Gürcistan, Azerbaycan ve Ermenistan için tehlike oluşturuyor uyarısında bulunmuştur. 14 Neden İttifak? Bu gelişmeler karşısında Türkiye nin sergilemesi gereken tutuma ilişkin farklı yorumlar bulunmaktadır. Bazı yorumcular, Türkiye nin Azerbaycan la askeri ittifaka girmesi ve Nahçivan da üs açması gerektiğini dile getirirken bazıları, Türkiye nin bu süreçte taraf olmaması gerektiğini, aksi bir durumun cepheleşmeyi daha da artıracağını söylemektedir. İşin aslı, Türkiye zaten burada doğal taraftır. Bu gelişmeler, bir kanat ülkesi olan Türkiye yi de yakından 12 Hatem Cabbarlı, Ermenistan ve Rusya Arasında Geli en Askeri birli i, 13, 14 :, [26] 21. YÜZYIL Ekim 10 Sayı: 22

7 Kafkasya daki Silahlanma Rusya-Türkiye liflkilerinin Neresinde? ilgilendiriyor. Umulur ki bu yönde detaylı çalışmalar yapılmakta ve stratejik projeler geliştirilmekte olsun. Müttefikler ve rakiplerle ilişkiler günlük politikalar üzerinden yürütülmez; orta ve ileri vadeli tahminler dikkate alınarak geliştirilmelidir. Türkiye nin de uzun vadeli politika izlemesi gerekir. Zira Kafkaslarda barış inşa edeceğiz söylemi gelişmeleri dışarıdan seyretmekle gerçekleşmez. Rusya nın Kafkaslara yönelik silahlanma politikasının Türkiye açısından sakıncaları olmasına rağmen henüz hiçbir şekilde gündeme getirilmemiştir. Türk hariciyesinin son dönemde Rusya nın bölgesel politikasını doğru okuyamadığı da bir vakıadır. Son dönemde tarihi anlaşmalar imzalandı diye tantana yapan kesimler, bu anlaşmaların Türkiye nin ulusal çıkarları açısından ne getirip götürdüğünün analizini yapmamaktadır. Moskova, Ankara yı dostluk teraneleriyle uyuturken bölgesel politikalarıyla Türkiye nin çıkarlarını zedelemektedir. Rusya bir taraftan Türkiye ile ilişkileri yüksek düzeyde tutmaya çalışırken diğer taraftan Türkiye nin Kafkasya daki rolünü gittikçe sınırlamaktadır. İran la yapılan takas anlaşması sonrası RF nin İran a karşı uygulanacak ambargolara yeşil ışık yakması da tesadüf değildir. Rusya bugün kontrolsüz bir şekilde Karadeniz üssünü ve Ermenistan ı silahlandırarak Türkiye sınırında tehdit odakları oluşturmaktadır. Rusya nın Ermenistan la olan özel ilişkilerinin karşılığında bugüne dek Azerbaycan ve Türkiye arasındaki Rusya n n Kafkaslara yönelik silahlanma politikas n n Türkiye aç s ndan sak ncalar olmas na ra men henüz hiçbir flekilde gündeme getirilmemifltir. Son dönemde tarihi anlaflmalar imzaland diye tantana yapan kesimler bu anlaflmalar n Türkiye nin ulusal ç karlar aç s ndan ne getirip götürdü ünün analizini yapmamaktad r. Ekim 10 Sayı: YÜZYIL [27]

8 Dr. Ali Asker askeri işbirliğinin gündeme getirilmemesi yadsınacak bir durum değildir. Bu dengesizlik Türkiye nin Kafkaslardan sıkıştırılarak çıkarılmasına endekslenmiştir. Oysa Gürcistan-Azerbaycan ve Türkiye arasındaki sağlam işbirliğinin değişen koşullar altında yeni ve niteliksel aşamaya geçmesi gerekmektedir. Türkiye nin menfaatlerini Afrika nın göbeğinde arayan, statükoyu değişmek adına Ermeni açılımı macerasına atılan bakış açısı, Türkiye nin kazanımlarını ve kayıplarının muhasebesini doğru yapmamaktadır. Türkiye nin Kafkaslara yönelik bir askeri işbirliği bölgeyi koruma altına almak olarak da düşünülmemelidir. Bu işbirliği zarureti Türkiye nin kendi güvenliği ve bölgesel güç olması açısından da büyük önem taşımaktadır. 15 Çok önemli bir nokta da, bu ittifakın oluşturulmamasında sadece Türkiye yönetiminin değil, Azerbaycan tarafının da büyük sorumluluğu vardır. Yasal temele oturtulmuş, kurumsal nitelikli bir askeri işbirliği bazen belli tavizleri de gerektirebilir. Fakat verilen tavizler karşılığında oluşturulacak güvenli ortam sonuç itibariyle her iki devlete sadece kazanımlar getirecektir. 21. YÜZYIL 15 Ali Asker, Tehlikeli Anla ma: Rusya Türkiye yi Sıvazlıyor, Azerbaycan a Aba Altından Sopa Gösteriyor, [28] 21. YÜZYIL Ekim 10 Sayı: 22