ALEVİ-BEKTAŞİ DÜŞÜNCESİNE SAHİP ÖĞRETMENLERİN ALEVİLİK, CEM EVLERİ VE DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞINA YÖNELİK GÖRÜŞLERİ (ELAZIĞ ÖRNEĞİ)

Transkript

1 The Journal of Academic Social Science Studies International Journal of Social Science Volume 6 Issue 1, p , January 2013 ALEVİ-BEKTAŞİ DÜŞÜNCESİNE SAHİP ÖĞRETMENLERİN ALEVİLİK, CEM EVLERİ VE DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞINA YÖNELİK GÖRÜŞLERİ (ELAZIĞ ÖRNEĞİ) OPINIONS OF TEACHERS BELONGING TO THE IDEA OF ALEVI-BEKTASHI ABOUT PRESIDENCY OF RELIGIOUS AFFAIRS, CEM HOUSES, ALEVISM (THE CASE OF ELAZIĞ) Prof. Dr. Şuayip ÖZDEMİR Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Felsefe ve Din Bilimleri Bölümü, Din Eğitimi Ana Bilim Dalı Yrd. Doç. Dr. Ali ALBAYRAK Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, İDKAB Yrd. Doç. Dr. İsmail ARICI Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, İDKAB Abstract In this study is used survey data with teachers that associated with the idea of Alevi-Bektashi that reside in the center of Elazig province from survey data that aimed to determine various aspects of the views of Alevi-Bektashis about Presidency of Religious Affairs. In the study, ascribed meaning to Alevism, sources of informations were acquired related to Alevism, the frequency of reading books related to Alevism, the situation of the Cem Houses, the Cem Houses being supported by the state,, their being represented in Department of Religious

2 Alevi-Bektaşi Düşüncesine Sahip Öğretmenlerin Alevilik, Cem Evleri Ve Diyanet İşleri Başkanlığına Yönelik Görüşleri(Elazığ Örneği) 1118 Affairs, that religious service should give to Alevis by Department of Religious Affairs, informing about Alevism to religious officials, Alevis need to religious officials in the religious issues, directed questions on these ıssues, we tried to search out the opinions of teachers of belonging to the idea of Alevis-Bektashi. Important results that is obtained in the study, teachers that belonging to the idea of Alevi-Bektashi that they receive from their families informations on Alevism, that they see Alevism as a culture, cult, a way of thinking, a different interpretation of Islam and sect, that they see cem houses as a place of worship and culture, that they want to be supported by the state of cem houses, that they look on positively that Alevis are represented the Presidency of Religious Affairs, that they agree that is developed the knowledges of religious officers in areas inhabited by Alevis, that they be of opinion that give place to publications on Alevism by Presidency of Religious Affairs, that they need to religious officers in transferring religious informations to children, the funeral operations, the reading of Prophet's Birthday, the Qur'an reading, religious marriages. It has been proposed that make the necessary arrangements in this context, to deal with the problems of religious of the Alevis, to care about their views and to be in contact with leaders of Alevis and Chairmen of Alevi foundations and associations of Presidency of Religious Affairs in this study. Key Words: Alawi-Bektashi, The Cem House, Department of Religious Affairs, Teacher, Leader of Alevis, Religious Official. Öz Bu araştırmada Elazığ da ikamet eden Alevi-Bektaşilerin Diyanet İşleri Başkanlığına yönelik görüşlerini tespit amacı taşıyan anket uygulamasından elde edilen verilerden Alevi-Bektaşi düşüncesine sahip öğretmenlerle ilişkili olanlar kullanılmıştır. Araştırmada Aleviliğe yüklenen anlam, Alevilikle ilgili bilgilerin edinildiği kaynaklar, Alevilikle ilgili kitapların okunma sıklığı, cem evlerinin konumu, cem evlerinin devlet tarafından desteklenmesi, Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığında temsili, Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere din hizmeti vermesi gerektiği, din görevlilerinin Alevilik konusunda bilgilendirilmesi, Alevilerin dini konularda din görevlilerine ihtiyaç duyması hususlarında sorular yöneltilerek Alevi-Bektaşi düşüncesine sahip öğretmenlerin bu konulardaki görüşleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Alevi-Bektaşi düşüncesine sahip öğretmenlerin; Alevilikle ilgili bilgilerini ailelerinden aldıkları, Aleviliği kültür, tarikat, düşünce biçimi, İslam ın ayrı bir yorumu ve mezhep olarak anladıkları, cem evlerini ibadethane ve kültür evi olarak kabullendikleri, cem evlerinin devlet tarafından desteklenmesini istedikleri, Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığında temsil edilmesine olumlu baktıkları, Alevilerin yaşadığı bölgelerde görev yapan din görevlilerinin

3 1119 Şuayip ÖZDEMİR Ali ALBAYRAK İsmail ARICI Alevilik konusundaki bilgilerinin iyileştirilmesi görüşüne katıldıkları, Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik yayınlara yer vermesi görüşünde oldukları, cenaze işlemleri, mevlit okutulması, Kur an okutma, dini nikah ve çocuklara dini bilgiler verme konularında din görevlilerine ihtiyaç duydukları araştırmada ulaşılan önemli sonuçlardandır. Araştırmada, Diyanet İşleri Başkanlığının Alevi dedelerle, Alevi vakıf ve dernek başkanlarıyla sürekli irtibat halinde olması, onların görüşlerini dikkate alması, Alevilerin dini sorunlarıyla ilgilenmesi ve bu anlamda gerekli düzenlemeleri yapması gerektiği önerilmektedir. Anahtar Kelimeler: Alevi-Bektaşilik, Cem Evi, Diyanet İşleri Başkanlığı, Öğretmen, Alevi Dedesi, Din Görevlisi. Problem Din, insanlık tarihi boyunca toplumların hayatında vazgeçilmez bir unsur olarak daima yer almıştır. Bu nedenle, sosyal hayatın merkezinde yer alan din ile ilgili hizmetlerin yürütülmesi için planlı ve düzenli kuruluşlara ihtiyaç duyulmuştur. Ülkemizde din hizmetlerini düzenlemekle görevli olan Diyanet İşleri Başkanlığı böyle bir ihtiyaç sonucu kurulmuş ve örgütlenmiştir. Diyanet İşleri Başkanlığı, kurulduğundan bu yana, birçok tartışmanın merkezinde yer almıştır. Din hizmetlerinin cemaatlere bırakılarak sivilleştirilmesi, kurumun hali hazırdaki konumunun muhafaza edilmesi, özerkleştirilmesi, siyaset dışında tutulması, cem evlerinin statüsü, Alevi-Bektaşilerin kurumda temsil edilmesi, Başkanlığın Alevi-Bektaşilere yönelik din hizmetlerinin niteliği ve niceliği bu tartışmalardan öne çıkanlarıdır. 1 Tartışmaların bilimsel zeminde devam etmesi ve çözüm önerileri geliştirilmesi açısından, toplumun her katmanındaki bireylerin görüşlerinin tespiti önem arz etmektedir. Özellikle, topluma yön veren, gelecek kuşakların görüş ve düşüncelerini 1 Süleyman Ateş, Nasıl Bir Diyanet, Diyanet Aylık Dergi, 1991, S. 11, s. 37, İştar B. Tarhanlı, Müslüman Toplum Laik Devlet-Türkiye de Diyanet İşleri Başkanlığı, İstanbul, 1993, s , İrfan Yücel, Diyanet İşleri Başkanlığı, DİA, 1994, C. 9, s , Hasan Hüsrev Hatemi, Diyanet İşleri Başkanlığı ve Diyanet İşleri Teşkilatının Önemi, Türkiye Günlüğü, 1994, S. 29, s. 88, Abdulbaki Keskin, Nasıl Bir Diyanet, Türkiye Günlüğü, 1995, S. 35, s. 95, Kemal Güran, Diyanet İşleri Başkanlığı Özerk Olmalı mı?, Diyanet Aylık Dergi, 1995, S. 57, s. 10, Halit Güler, Diyanet İşleri Başkanlığı Yeniden Yapılanmalı, Diyanet Aylık Dergi, 1995, S. 57, s. 5, İştar Gözaydın, Din Hizmetlerinin Yeniden Yapılanması, Din Devlet İlişkileri ve Türkiye de Din Hizmetlerinin Yeniden Yapılanması Uluslararası Sempozyumu, Cem Vakfı Yay., İstanbul, 1998, s. 195, İsmail Kara, Din İle Devlet Arasında Sıkışmış Bir Kurum: Diyanet İşleri Başkanlığı, MÜİFD, 2000, S. 18, s

4 Alevi-Bektaşi Düşüncesine Sahip Öğretmenlerin Alevilik, Cem Evleri Ve Diyanet İşleri Başkanlığına Yönelik Görüşleri(Elazığ Örneği) 1120 derinden etkileyen öğretmenlerin, ailelerin, siyasilerin, sanatçıların vb. meslek gruplarının görüş ve düşünceleri ön plana çıkmaktadır. Bu doğrultuda araştırmanın temel problemi; Alevi-Bektaşi düşüncesine mensup öğretmenlerin Alevilik-Bektaşilik ve Diyanet İşleri Başkanlığı na yönelik görüşlerini tespit etmektir. Araştırmanın Amacı ve Önemi Araştırmanın temel amacı; Elazığ İl inde görev yapan Alevi- Bektaşidüşüncesine sahip öğretmenlerin, Alevilik-Bektaşilik ve Diyanet İşleri Başkanlığına yönelik görüşlerini tespit etmektir. Bu temel amacın yanı sıra, Alevi-Bektaşi düşüncesine sahip öğretmenlerin Alevilikle ilişkilerini, Alevilik konusundaki yaklaşımlarını, cem evlerinin statüsü konusundaki görüşlerini, Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde din hizmetlerine yönelik görüş ve beklentilerini belirlemek amaçlanmıştır. Alevi-Bektaşi düşüncesine sahip öğretmenlerin, günümüzde sıklıkla tartışma alanı oluşturan Alevilik ve Diyanet İşleri Başkanlığı konusundaki görüşlerini betimlemenin önemi izaha gerek duyulmayacak biçimde açıktır. Yine öğretmenlerin; öğrencilerin hayata, olaylara, nesnelere, olgulara, din, kültür vb. birçok olguya yaklaşım ve tutumlarında bazen belirleyici çoğu zaman da yönlendirici oldukları göz önüne alındığında, araştırmamızın önemi kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. Araştırmanın Sınırlılıkları Bu araştırma; 1. Araştırmanın gerçekleştiği dönemde (2010) Elazığ İl Merkezinde görev yapan Alevi-Bektaşi düşüncesine sahip öğretmenlerle, 2. Alevi-Bektaşi düşüncesine sahip öğretmenlerin görüşlerini tespit amacıyla düzenlenen anket formunda yer alan anket maddeleriyle sınırlandırılmıştır. Evren ve Örneklem Elazığ İl Merkezinde görev yapan bütün Alevi-Bektaşi düşüncesine sahip öğretmenler araştırmanın evrenini oluşturmaktadır tarihinde Elazığ da ikamet eden Alevi-Bektaşiler üzerine uygulanan anket formundan elde edilen Alevi-Bektaşi düşüncesine sahip öğretmenlerle ilişkili veriler değerlendirilerek 178 kişilik örneklem grubu oluşturulmuştur.

5 1121 Verilerin Çözümlenmesi Şuayip ÖZDEMİR Ali ALBAYRAK İsmail ARICI Elazığ ilinde ikamet eden Alevi-Bektaşi düşüncesine sahip öğretmenlerin görüş ve düşüncelerini tespit ve değerlendirme amacıyla hazırlanan Anket Formu ndan elde edilen verilerle ve katılımcıların kişisel özellikleriyle ilgili olarak, betimsel istatistik teknikleri kullanılarak, frekans ve yüzdelik dağılımlar sunulmuştur. Bulgular ve Yorum 1. Katılımcıların Kişisel Özellikleri 1.1. Cinsiyet Tablo-1 Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre Dağılımları Cinsiyet Sayı % Kadın 58 32,6 Erkek ,4 Toplam Tablo-1 e göre araştırmaya katılanların % 67,4 ü erkek, % 32,6 sı kadındır Yaş Düzeyleri Tablo-2 Katılımcıların Yaş Düzeylerine Göre Dağılımları Yaş Sayı % Yaş Grubu Yaş Grubu 50 28, Yaş Grubu 38 21, Yaş Grubu 49 27,5 Toplam Tablo-2 de görüldüğü gibi, araştırmaya katılanların % 23 ü yaş grubunda, % 28,1 i yaş grubunda, % 21,3 ü yaş grubunda, % 27,5 i ise yaş grubundadır. Katılımcıların yaş düzeyleri dikkate alındığında, araştırmada hemen her yaş düzeyinden katılımcının birbirlerine yakın oranlarda yer aldıkları söylenebilir.

6 Alevi-Bektaşi Düşüncesine Sahip Öğretmenlerin Alevilik, Cem Evleri Ve Diyanet İşleri Başkanlığına Yönelik Görüşleri(Elazığ Örneği) Gelir Düzeyleri Tablo-3 Katılımcıların Gelir Düzeylerine Göre Dağılımları Gelir Düzeyleri Sayı % TL Arası Gelir Grubu 69 38, TL Arası Gelir Grubu 22 12, TL Arası Gelir Grubu 44 24, TL Arası Gelir Grubu 43 24,2 Toplam Tablo dan anlaşılacağı üzere, katılımcıların % 38,8 i aylık gelirlerinin TL arasında, % 12,4 ü TL arasında, % 24,7 si TL arasında, % 24,2 si ise TL arasında olduğunu belirtmişlerdir. Araştırmaya katılanların gelir düzeyleri dikkate alındığında, aylık 1000 TL ile 5000 TL arasında gelir düzeyine sahip oldukları görülmektedir Medeni Durum Tablo-4 Katılımcıların Medeni Durumlarına Göre Dağılımları Medeni Durum Sayı % Evli ,3 Bekar Boşanmış 3 1,7 Toplam Tablo-4 e göre, katılımcıların % 75,3 ü evli, % 23 ü bekar, % 1,7 si de boşanmıştır Yerleşim Merkezleri Tablo-5 Katılımcıların Hayatlarının Büyük Çoğunluğunu Geçirdikleri Yerleşim Merkezlerine Göre Dağılımları Yerleşim Merkezleri Sayı % İl ,2 İlçe-Kasaba 11 6,2 Köy 10 5,6 Toplam Tablo-5 den anlaşılacağı üzere, katılımcıların % 88,2 si hayatlarının büyük bir kısmını il merkezlerinde, % 6,2 si ilçe ve kasabalarda, % 5,6 sı ise köylerde geçirmektedir.

7 1123 Şuayip ÖZDEMİR Ali ALBAYRAK İsmail ARICI Araştırmaya katılanların büyük çoğunluğunun, yaşamlarının büyük kısmını il merkezlerinde devam ettirdikleri görülmektedir. 2. Katılımcıların Alevilikle İlişkileri 2.1. Alevi Vakfına ya da Derneğine Üyelik Durumu Tablo-6 Katılımcıların Herhangi Bir Alevi Vakfına ya da Derneğine Üyelik Durumlarına Göre Dağılımları Üyelik Durumu Sayı % Evet 6 3,4 Hayır ,6 Toplam Tablo-6 dan katılımcıların tamamına yakınının (% 96,6) herhangi bir Alevi derneğine üye olmadığı anlaşılmaktadır. Kanaatimizce bu veri önemlidir ve değerlendirilmeye muhtaçtır. Toplumda farklılık olarak kabul edilen veya kendini farklı olarak gören bireylerin bir arada olma isteği ve gayreti dikkate alındığında Alevilerin dernek, vakıf tarzı oluşumlara ilgi duyması beklenebilir. Bu konuda detaylı ve derinliğine yapılacak araştırmalar, araştırmadan elde edilen bu veriyi yorumlamada yardımcı olacaktır Alevilikle İlgili Bilgilerin Edinildiği Kaynaklar Tablo-7 Katılımcıların Alevilikle İlgili Bilgileri Edindikleri Kaynaklara Göre Dağılımları Bilgi Kaynakları Sayı % Dedelerden 16 9,0 Ailemden 86 48,3 Kendi kendime araştırarak 65 36,5 Okuldan 3 1,7 Hepsinden 8 4,5 Toplam Tablo-7 de görüldüğü gibi, katılımcıların % 48,3 ü, Alevilikle ilgili bilgilerini ailelerinden edinmişlerdir. % 36,5 i Alevilikle ilgili bilgilerini kendi kendine araştırarak, % 9 u dedelerden, % 1,7 si okuldan, % 4,5 i de hepsinden edindiklerini ifade etmişlerdir.

8 Alevi-Bektaşi Düşüncesine Sahip Öğretmenlerin Alevilik, Cem Evleri Ve Diyanet İşleri Başkanlığına Yönelik Görüşleri(Elazığ Örneği) 1124 Katılımcıların yarıya yakınının (% 48,3) Alevilikle ilgili bilgileri ailelerinden aldıkları görülmektedir. Bu durum, ailenin maddi ve manevi değerleri çocuklara aktarma açısından önemli bir işlevi yerine getirmesi açısından önemli bir veri niteliği taşımaktadır. Üçte biri (% 36,5) araştırarak bilgi sahibi olmaktadır. Aleviliği dedelerden öğrendiğini ifade edenlerin çok düşük düzeyde çıkması (% 9) araştırmada ulaşılan önemli bir sonuçtur. Buradan hareketle dedelerin Alevi kitle üzerinde etkilerinin istenilen düzeyde olmadığını söyleyebiliriz. Cengiz in araştırmasında deneklerin % 61 i Alevilikle ilgili bilgileri ailelerinden öğrendiklerini söylemişlerdir. Dedelerden öğrendiklerini söyleyenlerin oranı ise % 22,7 dir. 2 Özdemir ve Arıcı nın araştırmasında deneklerin % 69,5 i Alevilikle ilgili bilgileri ailelerinden öğrendiklerini ifade etmişlerdir. Dedelerden öğrendiklerini söyleyenlerin oranı ise % 29,1 dir Alevilikle İlgili Kitapların Okunma Sıklığı Tablo-8 Katılımcıların Alevilikle İlgili Kitapları Okuma Sıklıklarına Göre Dağılımları Kitap Okuma Sıklıkları Sayı % Her zaman 10 5,6 Çoğu zaman 30 16,9 Ara sıra 87 48,9 Nadiren 46 25,8 Hiçbir zaman 5 2,8 Toplam Tablo-8 e göre katılımcıların % 48,9 u, Alevilikle ilgili kitapları ara sıra okumaktadır. % 5,6 sı Alevilikle ilgili kitapları her zaman, % 16,9 u çoğu zaman, % 25,8 i nadiren, % 2,8 i de hiçbir zaman okumadıklarını ifade etmişlerdir. Tablo-7 ile Tablo-8 birlikte değerlendirildiğinde katılımcıların bilgi kaynaklarının yazılı belgelerden çok aileden aktarılanlardan oluştuğu görülmektedir. Bu durum, Alevi-Bektaşilerin sözlü geleneği önemseyen bir grup olduğu göz önünde bulundurulduğunda anlaşılabilir bir özellik olarak görülebilir. Özdemir ve Arıcı nın araştırmasında da deneklerin yarıdan fazlasının (% 62,9) Alevilikle ilgili kitapları ara sıra okudukları görülmüştür. 4 2 Recep Cengiz, Çamiçi Beldesinde Dini Hayat: Alevilik Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ 2000, s Şuayip Özdemir-İsmail Arıcı, Alevilerin Din Hizmeti Beklentileri (Malatya Örneği), Arı Sanat Yayınevi, İstanbul, 2011, s Özdemir-Arıcı, age., s. 63.

9 Aleviliğin Taşıdığı Anlam Şuayip ÖZDEMİR Ali ALBAYRAK İsmail ARICI Tablo-9 Katılımcıların Aleviliğin Taşıdığı Anlamlara Yönelik Görüşlerine Göre Dağılımları Aleviliğin Taşıdığı Sayı % Anlam İslam'ın ayrı bir yorumu 50 28,1 Kültür 35 19,7 Mezhep Tarikat 2 1,1 Düşünce biçimi 27 15,2 Toplam Tablo-9 dan katılımcıların % 36 sının Aleviliği mezhep olarak gördükleri anlaşılmaktadır. % 28,1 i Aleviliği İslam ın ayrı bir yorumu olarak görmektedir. Aleviliği bir kültür olarak tanımlayanların oranı % 19,7 dir. % 15,2 si ise Aleviliğin düşünce biçimi olduğu görüşünü taşımaktadır. Aleviler arasında Aleviliğin taşıdığı anlam konusunda bir anlayış birlikteliğinin olmadığı araştırmamızda ulaşılan önemli bir sonuçtur. Bu durum yapılan diğer araştırmalarda da açıkça ortaya çıkmaktadır: Bal ın araştırmasında deneklerin Aleviliği genelde Tarikat olarak algıladıkları görülmektedir. 5 Aktaş ın araştırmasında deneklerin % 10,35 i Aleviliğin din (tek başına İslamiyet ten ayrı bir inanç) olduğunu, % 43,43 ü mezhep, % 10,41 i tarikat, % 16,14 ü kültür ve % 16,88 i yaşam tarzı olduğunu söylemiştir. 6 Cengiz in araştırmasında, deneklerin % 12,3 ü Aleviliğin İslami bir mezhep, % 41,7 si İslami bir Tarikat, % 23 ü bir düşünce biçimi ve % 23 ü İslam ın özü olduğunu ifade etmiştir. 7 Arabacı nın araştırmasında deneklerin % 8,1 i Aleviliğin din, % 23,4 ü mezhep, % 27,9 u inanç sistemi ve % 25,2 si bir tür dini yaşam şekli olduğunu belirtmiştir. 8 5 Hüseyin Bal, Alevi Bektaşi Köylerinde Toplumsal Kurumlar, Ant Yay., İstanbul, 1997, s Ali Aktaş, Kent Ortamında Alevilerin Kendilerini Tanımlama Biçimleri ve İnanç Ritüellerini Uygulama Sıklıklarının Sosyolojik Açıdan Değerlendirilmesi, I. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Sempozyumu Bildirileri, Ekim 1998, Ankara, 1999, s Cengiz, agt., s Fazlı Arabacı, Alevilik ve Sünniliğin Sosyolojik Boyutu, Çorum Örneği, Etüt Yay., Samsun, 2000, s. 141.

10 Alevi-Bektaşi Düşüncesine Sahip Öğretmenlerin Alevilik, Cem Evleri Ve Diyanet İşleri Başkanlığına Yönelik Görüşleri(Elazığ Örneği) 1126 Bal ın diğer araştırmasında Aleviliğin İslam ile Türk kültürünün sentezi ve mezhep/tarikat olarak algılandığı görülmektedir. 9 Keskin in kırsalda yaşayan Alevilere yönelik araştırmasında deneklerin % 32,1 i Aleviliğin İslam ın özü, % 25,9 u bir düşünce veya yaşam biçimi, % 25,5 i İslami bir mezhep veya tarikat olduğunu söylemişlerdir. 10 Keskin in şehir merkezinde yaşayan Alevilere yönelik araştırmasında ise deneklerin % 37,2 si Aleviliğin İslam ın özü, % 30,3 ü bir düşünce veya yaşam biçimi, % 20,9 u İslami bir mezhep veya tarikat olduğunu ifade etmişlerdir. 11 Özdemir ve Arıcı nın araştırmasında deneklerin % 35,5 inin Aleviliği İslam ın özü olarak algıladıkları görülmektedir. Aleviliği kültür olarak algılayanların oranı % 28,7, mezhep olarak anlayanların oranı % 17,6 dır. 12 Yapılan diğer araştırmalarda da görüldüğü gibi Alevilerin kendi aralarında üzerinde ittifak ettikleri bir Alevilik tanımı bulunmamaktadır. Alevilik farklı şekillerde algılanmaktadır. 4. Cem Evlerine Yönelik Görüşleri 4.1. Cem Evlerinin Konumu Tablo-10 Katılımcıların Cem Evlerinin Konumuna Yönelik Görüşlerine Göre Dağılımları Cem Evi Sayı % Kültürevi 28 15,7 İbadethane ,0 Kültürevi ve İbadethane 20 11,2 Toplam Tablo-10 da görüldüğü gibi katılımcıların çoğunluğu (% 73) cem evlerinin ibadethane olduğu görüşündedir. Katılımcıların % 15,7 sine göre cem evleri kültür evi, % 11,2 sine göre ise hem ibadethane hem de kültür evidir. Görüldüğü gibi katılımcıların büyük çoğunluğu (% 73) cem evlerinin ibadethane olduğu görüşünde birleşmektedir. Kültür evi olduğunu söyleyenlerin oranı düşüktür. Yapılan diğer araştırmalarda da bu konuda farklı görüşlerin ortaya çıktığı görülmektedir. 9 Bal, Sosyolojik Açıdan Alevi Sünni Fraklılaşması ve Bütünleşmesi, Ant Yay., İstanbul, 2000, s Yahya Mustafa Keskin, Değişim Sürecinde Kırsal Kesim Aleviliği, Elazığ Sünköy Örneği, Ankara, 2004, s Keskin, Kentleşme Sürecinde Alevilik Gelenek ve Modernizm Arasında Gelgitler, Elazığ Örneği, İstanbul, 2009, s Özdemir-Arıcı, age., s. 65.

11 1127 Şuayip ÖZDEMİR Ali ALBAYRAK İsmail ARICI Bazı Aleviler, dini statüyle ilgili olarak, cem evlerinin camiye alternatif olmadığını, birer kültür evi olduğunu söylerken 13 bazıları ise camiye alternatif bir ibadethane olduğunu ifade etmektedir. 14 Cengiz in araştırmasında deneklerin % 55,3 ü cami ile cem evinin benzer görevleri yerine getirdiğini, % 36,3 ü benzer görevleri yerine getirmediğini ifade etmişlerdir. 15 Keskin in araştırmasında deneklerin % 71,7 si cami ile cem evinin benzer göreve sahip olduğunu söylemişlerdir. Cami ile cem evinin benzer görevi yerine getirmediğini söyleyenlerin oranı ise % 23,6 dır. 16 Alevi vakıflarına göre cem evleri Aleviliğe mahsus bir takım özel dini görevlerin yerine getirildiği bir ibadethane ve kültür evidir. Cem evleri, ibadet etmenin yanı sıra bir araya geldikleri, kaynaştıkları ve sorunlarını tartıştıkları bir mekandır. Cem evleri kesinlikle camilere alternatif değildir. 17 Özdemir ve Arıcı nın araştırmasında deneklerin % 48 i cem evlerinin ibadethane olduğunu belirtmektedir. Cem evlerinin kültür evi olduğunu söyleyenlerin oranı ise % 44,7 dir Cem Evlerinin Devlet Tarafından Desteklenmesi Tablo-11 Katılımcıların Cem Evlerinin Devlet Tarafından Desteklenmesine Katılım Durumlarına Göre Dağılımları Destek Sayı % Evet ,1 Hayır 34 19,1 Fikrim Yok 5 2,8 Toplam ,0 13 Süleyman Sarıtaş, Cemevi Camiye Karşılık Düşünülemez, Türk Yurdu, Alevilik Özel Sayısı, 1994, S. 88, s. 20, Bedri Noyan, Bektaşi ve Alevi Konusunda Bir Gezinti, Türk Yurdu, Alevilik Özel Sayısı, 1994, S. 88, s Sönmez Kutlu, Alevilik-Bektaşiliğin Diyanet te Temsil Problemi, İslamiyat, 2001, C. 4, S. 1, s Cengiz, agt.,s Keskin, Değişim Sürecinde Kırsal Kesim Aleviliği, Elazığ Sünköy Örneği, s Özdemir, Avrupa Birliğine Giriş Sürecinde Alevi Dernek ve Vakıflarının Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığında Temsil Meselesine Bakışı, Malatya Örneği, Uluslararası Bektaşilik ve Alevilik Sempozyumu I, Isparta, s Özdemir-Arıcı, age., s. 75.

12 Alevi-Bektaşi Düşüncesine Sahip Öğretmenlerin Alevilik, Cem Evleri Ve Diyanet İşleri Başkanlığına Yönelik Görüşleri(Elazığ Örneği) 1128 Tablo-11 e göre, katılımcıların % 78,1 i, cem evlerinin devlet tarafından desteklenmesini olumlu bulmaktadır. Cem evlerinin devlet tarafından desteklenmesine olumsuz bakanlar ise, örneklem grubunun % 19,1 ini oluşturmaktadır. Görüldüğü gibi, katılımcıların büyük çoğunluğu (% 78,1) cem evlerinin devlet tarafından desteklenmesini istemektedir. Ancak dikkat çekici bir bulgu, katılımcıların % 19,1 inin, cem evlerinin devlet tarafından desteklenmesi görüşüne katılmadığıdır. Bu konuda derinliğine yapılacak araştırma sonuçları, araştırmanın bu bulgusunu aydınlatacaktır. Özdemir ve Arıcı nın araştırmasında deneklerin büyük çoğunluğu (% 83,2) cem evlerinin devlet tarafından desteklenmesi gerektiği düşüncesine katılmaktadır Diyanet İşleri Başkanlığı na Yönelik Görüşleri 5.1. Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı İçinde Temsil Edilmesi Tablo-12 Katılımcıların Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı İçinde Temsil Edilmesi Görüşüne Katılımlarına Göre Dağılımları Temsil Sayı % Hiç Katılmıyorum 35 19,7 Katılmıyorum 38 21,3 Fikrim Yok 5 2,8 Katılıyorum 68 38,2 Tamamen Katılıyorum 32 18,0 Toplam ,0 Tablo-12 ye göre; katılımcıların % 19,7 si, Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde temsil edilmesi görüşüne hiç katılmadığını ifade etmiştir. % 21,3 ü Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde temsil edilmesi görüşüne katılmamaktadır. Katılımcıların % 38,2 si, Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde temsil edilmesi görüşüne katıldığını beyan etmiştir. % 18 i Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde temsil edilmesi görüşüne tamamen katılmaktadır. Buna göre, araştırmaya katılanların yarıdan fazlası (% 56,2) Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde temsil edilmesi görüşünü desteklemektedir. Katılımcıların % 41 inin Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde temsil edilmesi fikrine kısmen ya da tamamen olumsuz yaklaşmaları incelenmeye değer bir bulgu olarak karşımıza çıkmaktadır. 19 Özdemir-Arıcı, age., s. 77.

13 1129 Şuayip ÖZDEMİR Ali ALBAYRAK İsmail ARICI Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı nda temsiline ilişkin diğer araştırmalarda da benzer sonuçların çıktığı görülmektedir: Bal ın Isparta nın Keçiborlu ilçesine bağlı Baladız ve Burdur un Yeşilova ilçesine bağlı Niyazlar köyünde kadın ve erkeklere yönelik gerçekleştirdiği araştırmasında, erkeklerin çoğunluğu Diyanet İşleri Başkanlığı nın devlet kurumu olarak varlığını sürdürmesini, fakat Türkiye deki mezheplerin temsil edilmesini istemektedir. Niyazlar köyünde kadınlar Diyanet in mevcut durumunu sürdürmesi yönünde görüş belirtmiştir. Baladız köyünde özerk bir kurum olmasını isteyenler çoğunluktadır. Diyanet in kaldırılarak din işlerinin cemaatlere devredilmesi görüşünün kabul görmediği anlaşılmaktadır. 20 Cengiz in araştırmasında deneklerin % 76,7 si Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı nda temsil edilmesi, % 18,3 ü temsil edilmemesi yönünde görüş belirtmişlerdir. 21 Bal ın Isparta nın Alevi-Sünni ortak yaşayan Aliköy ve Yakaören köyünde gerçekleştirdiği araştırmasında, Alevi gruplar Diyanet te her mezhebin temsil edilmesini savunmuşlardır. Sünni gruplar, mevcut durumun sürmesinden yana bir tavır içindedir. Alevi kadınlar erkeklerden daha fazla mevcut durumdan yana düşüncelerini belirtmişlerdir. 22 Keskin in araştırmasında, deneklerin % 67,9 u Alevilerin Diyanet te temsil edilmesi yönünde görüş belirtmiştir. Temsil edilmesine karşı çıkanların oranı ise % 23,6 dır. 23 Özdemir ve Arıcı nın araştırmasında deneklerin büyük çoğunluğu (% 77,7) Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığında temsil edilmesi yönünde görüş belirtmişlerdir. 24 Görüldüğü gibi gerek bizim araştırmamızda gerekse diğer araştırmalarda Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığında temsil edilmesine karşı çıkanların oranı temsil edilmesini isteyenlerden düşük çıkmaktadır. 20 Bal, Alevi Bektaşi Köylerinde Toplumsal Kurumlar, s Cengiz, agt., s Bal, Sosyolojik Açıdan Alevi Sünni Fraklılaşması ve Bütünleşmesi, s Keskin, Değişim Sürecinde Kırsal Kesim Aleviliği, Elazığ Sünköy Örneği, s Özdemir-Arıcı, age., s. 79.

14 Alevi-Bektaşi Düşüncesine Sahip Öğretmenlerin Alevilik, Cem Evleri Ve Diyanet İşleri Başkanlığına Yönelik Görüşleri(Elazığ Örneği) Diyanet İşleri Başkanlığının Mevcut Durumunun Aynen Devam Etmesi Tablo-13 Katılımcıların Diyanet İşleri Başkanlığının Mevcut Durumunun Aynen Devam Etmesi Görüşüne Katılımlarına Göre Dağılımları Mevcut Durum Sayı % Hiç Katılmıyorum ,4 Katılmıyorum 53 29,8 Fikrim Yok 2 1,1 Katılıyorum 9 5,1 Tamamen Katılıyorum 3 1,7 Toplam ,0 Tablo-13 e göre; katılımcıların % 62,4 ü, Diyanet İşleri Başkanlığının mevcut durumunun aynen devam etmesi görüşüne hiç katılmadığını ifade etmiştir. % 29,8 ü Diyanet İşleri Başkanlığının mevcut durumunun aynen devam etmesi görüşüne katılmamaktadır. Katılımcıların % 5,1 i, Diyanet İşleri Başkanlığının mevcut durumunun aynen devam etmesi görüşüne katıldığını beyan etmiştir. % 1,7 i Diyanet İşleri Başkanlığının mevcut durumunun aynen devam etmesi görüşüne tamamen katılmaktadır. Tablo daki verilere göre, araştırmaya katılanların büyük çoğunluğu (% 92) Diyanet İşleri Başkanlığının mevcut durumunun aynen devam etmesi görüşünü desteklememektedir Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere Yönelik Din Hizmetlerinin Yapıcılığı Tablo-14 Katılımcıların Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere Yönelik Din Hizmetlerinin Yapıcı Olduğu Görüşüne Katılımlarına Göre Dağılımları Yapıcılık Sayı % Hiç Katılmıyorum 98 55,1 Katılmıyorum 50 28,1 Fikrim Yok 13 7,3 Katılıyorum 15 8,4 Tamamen Katılıyorum 2 1,1 Toplam ,0 Tablo-14 e göre; katılımcıların yarıdan fazlası (% 55,1), Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik din hizmetlerinin yapıcı olduğu görüşüne hiç katılmadığını belirtmiştir. % 28,1 i Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik din hizmetlerinin yapıcı olduğu görüşüne katılmamaktadır.

15 1131 Şuayip ÖZDEMİR Ali ALBAYRAK İsmail ARICI Katılımcıların % 8,4 ü, Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere din hizmetlerinin yapıcı olduğu görüşüne katıldığını beyan etmiştir. % 1,1 i, Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik din hizmetlerinin yapıcı olduğu görüşüne tamamen katılmaktadır. 13 kişi de (% 7,3) fikrim yok yönünde beyanda bulunmuştur. Buna göre, araştırmaya katılanların büyük çoğunluğu (% 83) Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik din hizmetlerinin yapıcı olduğu görüşüne katılmamaktadır. Katılımcıların % 9,5 inin, Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik din hizmetlerinin yapıcı olduğu görüşüne olumlu bakmasıincelenmeye değer bir bulgudur Din Görevlilerinin Tüm Dini Gruplara Hitap Etmesi Tablo-15 Katılımcıların Din Görevlilerinin Tüm Dini Gruplara Hitap Ettikleri Görüşüne Katılımlarına Göre Dağılımları Hitap Sayı % Hiç Katılmıyorum 99 55,6 Katılmıyorum 54 30,3 Fikrim Yok 5 2,8 Katılıyorum 17 9,6 Tamamen Katılıyorum 3 1,7 Toplam ,0 Tablo-15 e göre; katılımcıların yarıdan fazlası (% 55,6), din görevlilerinin tüm dini gruplara hitap ettikleri görüşüne hiç katılmamıştır. % 30,3 ü din görevlilerinin tüm dini gruplara hitap ettikleri görüşüne katılmamaktadır. Katılımcıların % 9,6 sı, din görevlilerinin tüm dini gruplara hitap ettikleri görüşüne katıldığını beyan etmiştir. % 1,7 si din görevlilerinin tüm dini gruplara hitap ettikleri görüşüne tamamen katılmaktadır. 5 kişi de (% 2,8) fikri olmadığını belirtmiştir. Tablo daki verilere göre, araştırmaya katılanların çoğunluğu (% 86) din görevlilerinin tüm dini gruplara hitap ettikleri görüşünü desteklememektedir Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere Din Hizmeti Vermesi Gerektiği Tablo-16 Katılımcıların Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere Din Hizmeti Vermesi Gerektiği Görüşüne Katılımlarına Göre Dağılımları Hizmet Sayı % Hiç Katılmıyorum 53 29,8 Katılmıyorum 38 21,3

16 Alevi-Bektaşi Düşüncesine Sahip Öğretmenlerin Alevilik, Cem Evleri Ve Diyanet İşleri Başkanlığına Yönelik Görüşleri(Elazığ Örneği) 1132 Fikrim Yok 8 4,5 Katılıyorum 63 35,4 Tamamen Katılıyorum 16 9,0 Toplam ,0 Tablo-16 ya göre; örneklem grubunun % 29,8 i, Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere din hizmeti vermesi gerektiği görüşüne hiç katılmadığını belirtmiştir. % 21,3 ü Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere din hizmeti vermesi gerektiği görüşüne katılmamaktadır. Katılımcıların % 35,4 ü, Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere din hizmeti vermesi gerektiği görüşüne katıldığını beyan etmiştir. % 9 luk kesim de Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere din hizmeti vermesi gerektiği görüşüne tamamen katılmaktadır. Tablo daki verilere göre, araştırmaya katılanların yarıya yakını (% 44,4) Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere din hizmeti vermesi gerektiği görüşünü desteklemektedir. Tablo-16 daki veriler Tablo-13 ile birlikte incelendiğinde katılımcıların yarıdan fazlasının Alevi-Bektaşilerin Diyanet İşleri Başkanlığında temsilini onayladığı ve yine yarıya yakınının Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere din hizmeti vermesi gerektiği görüşüne olumlu baktığı gözlemlenmektedir. Bu veriler kanaatimizce, katılımcıların Alevilerin temsil edildiği bir Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik din hizmeti verebileceği görüşüne büyük oranda destek verecekleri sonucunu doğurmaktadır Alevilerin Yaşadığı Bölgelerde Görev Yapan Din Görevlilerinin Alevilik Konusundaki Bilgilerinin İyileştirilmesi Tablo-17 Katılımcıların Alevilerin Yaşadığı Bölgelerde Görev Yapan Din Görevlilerinin Alevilik Konusundaki Bilgilerinin İyileştirilmesi Gerektiği Görüşüne Katılımlarına Göre Dağılımları Bilgilerin İyileştirilmesi Sayı % Hiç Katılmıyorum 10 5,6 Katılmıyorum 17 9,6 Fikrim Yok 6 3,4 Katılıyorum 81 45,5 Tamamen Katılıyorum 64 36,0 Toplam ,0 Tablo-17 ye göre katılımcıların % 5,6 sı Alevilerinyaşadığı bölgelerde görev yapan din görevlilerinin Alevilik konusundaki bilgilerinin iyileştirilmesi görüşüne hiç katılmamaktadır. % 9,6 sı Alevilerinyaşadığı bölgelerde görev yapan din görevlilerinin Alevilik konusundaki bilgilerinin iyileştirilmesi görüşüne katılmamaktadır.

17 1133 Şuayip ÖZDEMİR Ali ALBAYRAK İsmail ARICI Katılımcıların yarıya yakını (% 45,5), Alevilerinyaşadığı bölgelerde görev yapan din görevlilerinin Alevilik konusundaki bilgilerinin iyileştirilmesi görüşüne katıldığını beyan etmiştir. % 36 lık kesim de Alevilerinyaşadığı bölgelerde görev yapan din görevlilerinin Alevilik konusundaki bilgilerinin iyileştirilmesi görüşüne tamamen katılmaktadır. Tablo dan araştırmaya katılanların çoğunluğunun (% 81,5), Alevilerinyaşadığı bölgelerde görev yapan din görevlilerinin Alevilik konusundaki bilgilerinin iyileştirilmesi görüşünü desteklediği sonucu çıkmaktadır Diyanet İşleri Başkanlığının Cem Evlerinde Alevilere Kur an Öğretmek ve Dini Bilgiler Vermek Amacıyla Personel Görevlendirmesi Tablo-18 Katılımcıların Diyanet İşleri Başkanlığının Cem Evlerinde Alevilere Kur an Öğretmek ve Dini Bilgiler Vermek Amacıyla Personel Görevlendirmesi Gerektiği Görüşüne Katılımlarına Göre Dağılımları Personel Sayı % Hiç Katılmıyorum 62 34,8 Katılmıyorum 50 28,1 Fikrim Yok 9 5,1 Katılıyorum 41 23,0 Tamamen Katılıyorum 16 9,0 Toplam ,0 Tablo-18 de görüldüğü gibi, katılımcıların % 34,8 i Diyanet İşleri Başkanlığının cem evlerinde Alevilere Kur an öğretmek ve dini bilgiler vermek amacıyla personel görevlendirmesi görüşüne hiç katılmamaktadır. % 28,1 lik kesim de, Diyanet İşleri Başkanlığının cem evlerinde Alevilere Kur an öğretmek ve dini bilgiler vermek amacıyla personel görevlendirmesi görüşüne katılmıyorum şeklinde yaklaşmıştır. Katılımcıların % 23 ü, Diyanet İşleri Başkanlığının cemevlerinde Alevilere Kur an öğretmek ve dini bilgiler vermek amacıyla personel görevlendirmesi görüşüne katıldığını ifade etmiştir. % 9 u Diyanet İşleri Başkanlığının cemevlerinde Alevilere Kur an öğretmek ve dini bilgiler vermek amacıyla personel görevlendirmesi görüşüne tamamen katılmaktadır. Tablo ya göre, araştırmaya katılanların yarıdan fazlası (% 63), Diyanet İşleri Başkanlığının cemevlerinde Alevilere Kur an öğretmek ve dini bilgiler vermek amacıyla personel görevlendirmesi görüşüne olumsuz yaklaşmaktadır. Yaklaşık üçte birinin (% 32) cemevlerinde dini bilgiler vermek amacıyla diyanet personelinin görevlendirilmesini onaylaması ortaya çıkan önemli bir sonuç olup üzerinde durulmaya değerdir.

18 Alevi-Bektaşi Düşüncesine Sahip Öğretmenlerin Alevilik, Cem Evleri Ve Diyanet İşleri Başkanlığına Yönelik Görüşleri(Elazığ Örneği) Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere Yönelik Görsel ve Yazılı Yayınlara Yer Vermesi Tablo-19 Katılımcıların Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere Yönelik Görsel ve Yazılı Yayınlara Yer Vermesi Gerektiği Görüşüne Katılımlarına Göre Dağılımları Yayın Sayı % Hiç Katılmıyorum 30 16,9 Katılmıyorum 26 14,6 Fikrim Yok 4 2,2 Katılıyorum 91 51,1 Tamamen Katılıyorum 27 15,2 Toplam ,0 Tablo-19 a göre; katılımcıların % 16,9 u, Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik görsel ve yazılı yayınlara yer vermesi görüşüne hiç katılmadığını belirtmiştir. % 14,6 sı Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik görsel ve yazılı yayınlara yer vermesi görüşüne katılmıyorum şeklinde olumsuz yaklaşmıştır. Katılımcıların % 51,1 i, Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik görsel ve yazılı yayınlara yer vermesi görüşüne katıldığını beyan ederken, % 15,2 si, Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik görsel ve yazılı yayınlara yer vermesi görüşüne tamamen katılmaktadır. Buna göre katılımcıların yarıdan fazlasının (% 66,3), Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik görsel ve yazılı yayınlara yer vermesi görüşünü desteklediği görülmektedir Din İle İlgili Konularda (Cenaze, Düğün vb.) Din Görevlilerine İhtiyaç Duyma Tablo-20 Katılımcıların Alevilerin Din İle İlgili Konularda (Cenaze, Düğün vb.) Din Görevlilerine İhtiyaç Duydukları Görüşüne Katılımlarına Göre Dağılımları İhtiyaç Sayı % Hiç Katılmıyorum 20 11,2 Katılmıyorum 25 14,0 Fikrim Yok 6 3,4 Katılıyorum 84 47,2 Tamamen Katılıyorum 43 24,2 Toplam ,0 Tablo-20 ye göre; katılımcıların % 11,2 si, Alevilerin din ile ilgili konularda din görevlilerine ihtiyaç duydukları görüşüne hiç katılmıyorum şeklinde yaklaşmıştır. % 14 ü, Alevilerin din ile ilgili konularda din görevlilerine ihtiyaç duydukları görüşüne katılmıyorum şeklinde katılımda bulunmuştur.

19 1135 Şuayip ÖZDEMİR Ali ALBAYRAK İsmail ARICI Katılımcıların % 47,2 si, Alevilerin din ile ilgili konularda din görevlilerine ihtiyaç duydukları görüşüne katıldığını ifade etmiştir. % 24,2 i, Alevilerin din ile ilgili konularda din görevlilerine ihtiyaç duydukları görüşüne tamamen katılmaktadır. Tablo daki verilere göre, katılımcıların çoğunluğu (% 71,4) Alevi-Bektaşilerin din ile ilgili konularda din görevlilerine ihtiyaç duydukları görüşünü desteklemektedir. Bu sonuç araştırmada ulaşılan önemli bir bulgudur. Özdemir ve Arıcı nın araştırmasında deneklerin büyük çoğunluğu din görevlilerine Cenaze işlemleri, Mevlit merasimi, Kur an okutma, Nikah merasimi, Çocuklara dini bilgiler verme konularında ihtiyaç duyduklarını belirtmişlerdir. 25 Ancak birtakım araştırma bulgularında; Diyanet İşleri Başkanlığı nın, bizzat din görevlileri tarafından, Alevilere yeterince din hizmeti sunmadığı için eleştirildiğini görmekteyiz: Yıldız ın 150 din görevlisi üzerinde gerçekleştirdiği araştırmasında din görevlileri, Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı nın imkanlarından eşit oranda yararlandırılması, dini açıdan bilgilendirilmesi ve Alevilere din hizmeti verilmesi yönünde görüş belirtmişlerdir. 26 Arslanoğlu nun araştırmasında din görevlileri, Diyanet İşleri Başkanlığı nı Alevilere yeterli din hizmeti vermediği için şu şekilde eleştirmişlerdir: Alevilere Diyanet gerektiği kadar ilgi gösterip hizmet etseydi, belki günümüzde Alevilerle- Sünniler arasında bir ayrılık olmazdı. Alevilere gerekli hizmet götürülmemiş, sahip çıkılmamış, dini yönden hiçbir eğitim hizmeti verilmemiş, bunun için Alevi kardeşlerimizin çoğu dinden habersiz, bilgisiz bir hayat sürmüşlerdir. Bu, Yavuz döneminden başlayıp günümüze kadar gelmiştir. Eğer Alevilere dini hizmet verilmiş olsaydı, günümüzde bu ayrılık olmazdı.. 27 Köylü nün araştırmasında Alevi köylerinde görev yapan din görevlileri Alevilerin kendilerinden şu yönde beklentileri olduğunu ifade etmişlerdir: Çocuklara Kur an öğretme, dini bilgiler verme, muhtelif gün ve gecelerde ve yemeklerden sonra Kur an okuma, nikah, düğün, sünnet merasimi, gelin alma ve cenaze gibi dini ya da sosyal faaliyetlere katılma, düzenli ezan okuma, başta Ehl-i 25 Özdemir-Arıcı, age., s M. Cengiz Yıldız, Din Görevlilerinin Sorunları ve Beklentileri Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma: Elazığ Uygulaması, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ, 1999, s İbrahim Arslanoğlu, Sünni Din Adamlarının Aleviliğe Bakışı, Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 2003, S. 23, s. 171.

20 Alevi-Bektaşi Düşüncesine Sahip Öğretmenlerin Alevilik, Cem Evleri Ve Diyanet İşleri Başkanlığına Yönelik Görüşleri(Elazığ Örneği) 1136 Beyt olmak üzere, Hacı Bektaş Veli gibi büyük kişileri konu alan vaazları yapma, içişlerine fazla karışmama. 28 SONUÇ ve ÖNERİLER Elazığ ili örneğinde Alevi-Bektaşi düşüncesine sahipöğretmenlerin Aleviliğe, cem evlerine ve Diyanet İşleri Başkanlığına yönelik görüşlerini tespit ve değerlendirme amacı taşıyan araştırmada şu sonuçlara ulaşılmıştır: - Araştırmaya katılan Alevi-Bektaşi düşüncesine sahipöğretmenlerin büyük çoğunluğu Alevi vakıf ve derneklerine resmi üye değildir. Ancak katılımcılar kendilerini ibadet ettikleri cemevlerinin ve içinde bulundukları grubun doğal üyesi olarak görmektedirler. - Katılımcıların çoğunluğu Alevilikle ilgili bilgilerini aileden almaktadır. Katılımcıların bilgi kaynaklarının, yazılı belgelerden çok aileden aktarılanlardan oluştuğu görülmektedir. Bu durum Alevi-Bektaşilerin sözlü geleneği önemseyen bir grup olduğu göz önünde bulundurulduğunda anlaşılabilir bir özellik olarak görülebilir. - Alevi-Bektaşiler Aleviliği kültür, tarikat, düşünce biçimi, İslam ın ayrı bir yorumu ve mezhep olarak isimlendirmektedirler. Katılımcıların büyük çoğunluğu kendilerini mezhep olarak tanımlasalar daaleviler arasında Aleviliğin taşıdığı anlam konusunda bir anlayış birlikteliğinin olmadığı araştırmamızda ortaya çıkan önemli bir sonuçtur. - Katılımcıların çoğunluğu, cem evlerinin ibadethane ve kültür evi olduğu görüşünü taşımaktadır. Bu sonuç, katılımcıların cem evlerini, ibadetlerini gerçekleştirdikleri, kültürel faaliyetlerini organize ettikleri ve yaşattıkları ve Alevi kitle arasında kaynaşmayı sağladıkları bir kurum olarak gördüklerini göstermektedir. - Katılımcıların çoğunluğu, cem evlerinin devlet tarafından desteklenmesi görüşünü savunmaktadır. Devletin cem evlerinin yapımı, su, elektrik giderleri vb. ihtiyaçlarının karşılanmasında destek sağlamasının Aleviler tarafından kabul gören bir uygulama olacağını söyleyebiliriz. Çalışma alanında yaptığımız görüşmelerde ve anket formlarının boş kısımlarına yazılan notlardan anlaşıldığına göre, bazı Alevi- Bektaşiler devletin cem evlerini desteklemesinin bu kurumlara müdahale anlamına geleceği, bunun da kendi özgürlüklerini sınırlayacağı endişesini taşımaktadırlar. - Katılımcıların çoğunluğu, Diyanet İşleri Başkanlığı nın dini grupları temsil eder tarzda yapılanmasını istemektedir. Aleviler dini grupların yanı sıra kendilerinin de Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde temsil edilmesi görüşüne büyük oranda 28 Mustafa Köylü, Alevi Köylerindeki Din Görevlilerinin Mesleki Problemleri, Amasya ve Çorum Örneği, Yaygın Din Eğitiminin Sorunları Sempozyumu, Kayseri, 2003, s

21 1137 Şuayip ÖZDEMİR Ali ALBAYRAK İsmail ARICI destek vermektedirler. Buna göre, araştırmaya katılanların çoğunluğu Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde temsil edilmesi görüşünü desteklemektedir. Katılımcıların % 41 inin Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığı bünyesinde temsil edilmesi fikrine kısmen ya da tamamen olumsuz yaklaşmaları incelenmeye değer bir bulgu olarak karşımıza çıkmaktadır. - Araştırmaya katılanların büyük çoğunluğu (% 92) Diyanet İşleri Başkanlığının mevcut durumunun aynen devam etmesi görüşünü desteklememektedir. - Katılımcıların büyük çoğunluğu Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik din hizmetlerinin yapıcı olduğu görüşünü desteklememektedir. Ancak katılımcıların % 9,5 inin, Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik din hizmetlerinin yapıcı olduğu görüşüne olumlu bakmasıincelenmeye değer bir bulgudur. - Araştırmaya katılanların çoğunluğu (% 86) din görevlilerinin tüm dini gruplara hitap ettikleri görüşüne katılmamaktadır. Bu veriler, katılımcıların Alevilerin temsil edildiği bir Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik din hizmeti verebileceği görüşüne büyük oranda destek verecekleri sonucunu doğurmaktadır. - Katılımcıların çoğunluğu, Diyanet İşleri Başkanlığı nın kendilerine hizmet sunmadığı görüşündedir. Bu sonuçtan Diyanet İşleri Başkanlığından din hizmeti beklentisi içerisinde oldukları anlaşılmaktadır. Katılımcıların yarıya yakını Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere din hizmeti vermesi gerektiği görüşüne olumlu bakmaktadır. - Katılımcıların büyük çoğunluğu Alevilerin yaşadığı bölgelerde görev yapan din görevlilerinin Alevilik konusundaki bilgilerinin iyileştirilmesi görüşünü desteklemektedir. - Katılımcıların yarıdan fazlası Diyanet İşleri Başkanlığının cemevlerinde Alevilere Kur an öğretmek ve dini bilgiler vermek amacıyla personel görevlendirmesi görüşüne olumsuz bakmaktadır. Üçte birlik önemli bir katılımcı bu konuya olumlu yaklaşmaktadır. - Katılımcıların yarıdan fazlasının Diyanet İşleri Başkanlığının Alevilere yönelik görsel ve yazılı yayınlara yer vermesi görüşünü desteklediği görülmektedir. - Katılımcılar; cenaze işlemleri, mevlit okutulması, Kur an okutma, dini nikah ve çocuklara dini bilgiler verme konularında din görevlilerine ihtiyaç duyduklarını ifade etmişlerdir. Bu sonuç, aynı toplumda yaşayan, kendilerini Alevi ve Sünni diye isimlendiren kesimlerin din hizmetlerine ihtiyaçlar noktasında birleştiklerini göstermektedir. Bu manada din görevlilerinin, Alevilere yönelik din hizmetlerinde

22 Alevi-Bektaşi Düşüncesine Sahip Öğretmenlerin Alevilik, Cem Evleri Ve Diyanet İşleri Başkanlığına Yönelik Görüşleri(Elazığ Örneği) 1138 daha dikkatli davranmaları, sosyal etkinliklerine katılmaları ve onlarla iyi bir iletişim kurmalarının önemli olduğu anlaşılmaktadır. - Katılımcılar din görevlilerinden, ayrımcılık yapmamalarını, kendilerine hoşgörülü davranmalarını, konuşmalarında Alevilikle ilgili konulara ver vermelerini, özel hayatlarına saygı göstermelerini istemektedirler. Bu sonuç din görevlilerinin sosyal yönü güçlü, iletişim bilgi ve yeteneğine sahip ve Alevilik konusunda özel eğitimden geçmiş olmalarının son derece gerekli olduğunu göstermektedir. Araştırmamızda ortaya çıkan bu veriler doğrultusunda, Alevilere sunulacak din hizmetlerinin her düzeydeki Alevi vatandaşı memnun edeceği, bu anlamda gerekli düzenlemelerin yapılması gerektiği önerilmektedir. Diyanet İşleri Başkanlığı nın din hizmetleri ile ilgili faaliyetlerinde karşısında farklı kişisel, sosyal, ekonomik özellik, düşünce ve anlayışlarda insanlar vardır. Bu açıdan, Diyanet İşleri Başkanlığı din hizmetlerini yerine getirirken toplumun her kesimini göz önünde bulundurmalı, kendisine yönelik eleştirileri dikkate alarak değerlendirmeye tabi tutmalıdır. Bu bağlamda muhataplarının durumuna göre hizmet politikasını yeniden tayin etmeli, Alevi dedelerle, Alevi vakıf ve dernek başkanlarıyla, Alevi-Bektaşi öğretmen ve eğitimcilerle sürekli irtibat halinde olmalı ve onların görüşlerini dikkate almalı, Alevilerin dini sorunlarıyla ilgilenmeli, bu sorunlarla ilgili alan araştırmalarını desteklemeli ve bu araştırmaların sonuçlarından yararlanmalıdır. KAYNAKÇA AKTAŞ, Ali, Kent Ortamında Alevilerin Kendilerini Tanımlama Biçimleri ve İnanç Ritüellerini Uygulama Sıklıklarının Sosyolojik Açıdan Değerlendirilmesi,I. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Sempozyumu Bildirileri, (22-24 Ekim 1998), Ankara, ARABACI, Fazlı, Alevilik ve Sünniliğin Sosyolojik Boyutu, Çorum Örneği, Etüt Yayınları, Samsun, ARSLANOĞLU, İbrahim, Sünni Din Adamlarının Aleviliğe Bakışı, Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Yıl: 9, Sayı: 23, Ankara, ATEŞ, Süleyman, Nasıl Bir Diyanet, Diyanet Aylık Dergi, Sayı: 11, Ankara, BAL, Hüseyin, Alevi Bektaşi Köylerinde Toplumsal Kurumlar, Ant Yayınları, İstanbul, BAL, Sosyolojik Açıdan Alevi Sünni Fraklılaşması ve Bütünleşmesi, Ant Yayınları, İstanbul, 2000.

23 1139 Şuayip ÖZDEMİR Ali ALBAYRAK İsmail ARICI CENGİZ, Recep, Çamiçi Beldesinde Dini Hayat: Alevilik Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ, GÖZAYDIN, İştar, Din Hizmetlerinin Yeniden Yapılanması, Din Devlet İlişkileri ve Türkiye de Din Hizmetlerinin Yeniden Yapılanması Uluslararası Sempozyumu, Cem Vakfı Yay., İstanbul, GÜLER, Halit, Diyanet İşleri Başkanlığı Yeniden Yapılanmalı, Diyanet Aylık Dergi, Sayı: 57, Ankara, GÜRAN, Kemal, Diyanet İşleri Başkanlığı Özerk Olmalı mı?, Diyanet Aylık Dergi, Sayı: 57, Ankara, HATEMİ, Hasan Hüsrev, Diyanet İşleri Başkanlığı ve Diyanet İşleri Teşkilatının Önemi, Türkiye Günlüğü, Sayı: 29, Temmuz-Ağustos KARA, İsmail, Din İle Devlet Arasında Sıkışmış Bir Kurum: Diyanet İşleri Başkanlığı, MÜİFD, Sayı: 18, İstanbul, KESKİN, Abdulbaki, Nasıl Bir Diyanet, Türkiye Günlüğü, Sayı: 35, Temmuz- Ağustos, KESKİN, Yahya Mustafa, Değişim Sürecinde Kırsal Kesim Aleviliği, Elazığ Sünköy Örneği, Ankara, KESKİN, Kentleşme Sürecinde Alevilik Gelenek ve Modernizm Arasında Gelgitler, Elazığ Örneği, İstanbul, KÖYLÜ, Mustafa, Alevi Köylerindeki Din Görevlilerinin Mesleki Problemleri (Amasya ve Çorum Örneği), (Tebliğ), Yaygın Din Eğitiminin Sorunları Sempozyumu, Kayseri, KUTLU, Sönmez, Alevilik-Bektaşiliğin Diyanet te Temsil Problemi, İslamiyat, C. 4, Sayı: 1, NOYAN, Bedri, Bektaşi ve Alevi Konusunda Bir Gezinti, Türk Yurdu, (Alevilik Özel Sayısı), Sayı: 88, ÖZDEMİR, Şuayip, ARICI, İsmail, Alevilerin Din Hizmeti Beklentileri (Malatya Örneği), Arı Sanat Yayınevi, İstanbul, ÖZDEMİR, Avrupa Birliğine Giriş Sürecinde Alevi Dernek ve Vakıflarının Alevilerin Diyanet İşleri Başkanlığında Temsil Meselesine Bakışı-Malatya Örneği-, Uluslararası Bektaşilik ve Alevilik Sempozyumu I, , Isparta, SARITAŞ, Süleyman, Cem Evi Camiye Karşılık Düşünülemez, Türk Yurdu, (Alevilik Özel Sayısı), Sayı: 88, 1994.

24 Alevi-Bektaşi Düşüncesine Sahip Öğretmenlerin Alevilik, Cem Evleri Ve Diyanet İşleri Başkanlığına Yönelik Görüşleri(Elazığ Örneği) 1140 TARHANLI, İştar B.,Müslüman Toplum Laik Devlet-Türkiye de Diyanet İşleri Başkanlığı, İstanbul, TAŞ, Kemalettin, Türk Halkının Gözüyle Diyanet, İz Yayıncılık, İstanbul, YILDIZ, M. Cengiz, Din Görevlilerinin Sorunları ve Beklentileri Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma: Elazığ Uygulaması, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ, YÜCEL, İrfan, Diyanet İşleri Başkanlığı, DİA, C. 9, İstanbul, 1994.