Göçmen ve Göçmen Olmayan Ergenlerin Riskli Sağlık Davranışlarının Belirlenmesi

Transkript

1 Araştırma / Research Article TAF Prev Med Bull 2014;13(4): Göçmen ve Göçmen Olmayan Ergenlerin Riskli Sağlık Davranışlarının Belirlenmesi [Determination of Risky Health Behaviors of Immigrant and Nonimmigrant Adolescents] ÖZET AMAÇ: Bu araştırma, göçmen ve göçmen olmayan ergenlerin riskli sağlık davranışlarını karşılaştırmak amacıyla gerçekleştirilen bir çalışmadır. YÖNTEM: Tanımlayıcı tipteki bu araştırma Ekim-Kasım 2008 tarihleri arasında İzmir ilinde bir lisede yürütülmüştür. Araştırmanın örneklemini 293 göçmen, 813 göçmen olmayan ergen oluşturmaktadır. Veri toplamada, sosyodemografik soru formu ve Riskli Sağlık Davranışları Ölçeği kullanılmıştır. Veriler, araştırmacı tarafından sınıf ortamında kalem-kâğıt tekniği ile öğrencilerden toplanmıştır. Verilerin istatistiksel analizlerinde Stastical Package for Social Science 13.0 paket programı kullanılarak yapılmıştır. Verilerin analizinde; sayı, yüzde dağılımı, varyans analizi (Post-hoc Bonferroni) ve student t testi kullanılmıştır. Araştırmanın yürütülebilmesi için, İzmir İl Milli Eğitim Müdürlüğünden yazılı izin, araştırmanın yapılacağı okul müdüründen ve öğrencilerden ise sözel izin alınmıştır. BULGULAR: Ergenlerin yaş ortalaması 15,42±0,03 olarak bulunmuştur. Göçmen ergenlerin riskli sağlık davranışları puan ortalaması (t: 2,161, p: 0.031) ile fiziksel aktivite (t: 2,132, p: 0.033), beslenme (t: 3,030, p: 0.003), hijyen (t: 3,850, p: 0.000) alt ölçekleri puan ortalamalarının, göçmen olmayan ergenlerin puan ortalamalarından istatistiksel olarak anlamlı derecede yüksek olduğu saptanmıştır (p<0.05). SONUÇ: Araştırma birinci basamak sağlık hizmetlerinde ve okul sağlığı hizmetlerinde çalışan sağlık çalışanlarına göçün ergenlerin sağlık davranışlarına etkisini gösteren veriler sağlamasından dolayı ve ergenlere yönelik sağlık hizmetlerin planlanmasında yol göstermesi açısından önem taşımaktadır. SUMMARY AİM: This study was planned as a descriptive study in order to investigate risky health behaviors of immigrant and non immigrant adolescents. METHODS: The study was performed in a high school situated Izmir between the dates of October and November Sample group of this research was included 293 immigrant and 813 non immigrant adolescents. Data were collected by using Socio-demographic question form and and Health Risk Behaviors Scale. Data were collected from students with a technical pencil-paper by researcher in classroom. Frequencies, one way anova (post-hoc bonferroni) and independent t test were used with Stastical Package for Social Science 13.0 program for statistical analysis of data. Written consent was taken from Izmir Directorate of Education to carry out the study. Oral consent was taken from the school manager and the students. RESULTS: Mean age of adolescents was 15.42±0.03. It was determined that risky health behaviors mean score (t: 2.161, p: 0.031) and physical activity (t: 2.132, p: 0.033), nutrition (t:3.030, p: 0.003), hygiene (t: 3.850, p: 0.000) sub-scales mean scores of immigrant adolescent were statistically higher than non immigrant adolescents (p<0.05). CONCLUSİONS: Consequently, this study was important to health professionals worked primary health services and school health services The study have significant data about migration affects on health behaviors of adolescent to show health professionals worked primary care and school health services and to plan health services towards adolescents. Aslı Kalkım, Aynur Uysal Toraman Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı Anahtar Kelimeler: Ergen, Göç, Riskli Sağlık Davranışları, Sağlığı Geliştirme. Key Words: Adolescent, Migration, Risky Health Behaviors, Health Promotion. Sorumlu yazar/ Corresponding author: Aslı Kalkım, Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı asli.kocer@ege.edu.tr Gönderme Tarihi/Date of Submission: , Kabul Tarihi/Date of Acceptance: DOI: /pmb GİRİŞ Bireyin yaşadığı fiziksel çevre, onun sosyokültürel şekillenmesinde önemli bir etkendir (1). Göç ani ve hızlı bir çevre değişimi yaratarak, sosyal, kültürel ve fiziksel olarak toplumu ve bireyleri etkilemekte böylece sağlık ve sağlık değişkenleri üzerinde de çok önemli etkilere neden olmaktadır (2). Göç, bu süreci yaşayan genç, çocuk, kadın, erkek olmak üzere herkes için sarsıcı bir deneyim olma riski taşımakta ve tüm bireyler farklı düzeylerde ve farklı yönlerde de olsa bu süreçten etkilenmektedir (3,4). Özellikle riskli bir gelişme döneminden geçen çocuklar ve ergenler için ani ve hızlı çevre değişikliğine neden olan göçün bu gelişimsel kritik süreçleri daha da şiddetlendirdiği düşünülmektedir (3). Ergenler fiziksel, zihinsel, duygusal ve sosyal gelişimlerini tamamlamak zorunda oldukları bir süreç yaşamaktadırlar. Bu süreçte ergenler, çevresel stresörler, riskli davranışlar ve psikososyal 289

2 gereksinimlerden oluşan bir takım sağlık sorunlarıyla karşılaşabilmektedir (4,5). Ergen sağlığını geliştirmede dönemin gerektirdiği nitelikler ve göç gibi riskli bir durumun ergeni etkilediği bir süreçte sağlık profesyonellerine büyük sorumluluklar düşmektedir. Sağlık çalışanları göçmen veya göçmen olmayan ergenlerle okul sağlığı hizmetlerinde ya da birinci basamak sağlık hizmetlerinde karşılaşabilmektedirler. Sağlık çalışanları, değişen kültürel ve sosyal çevre içerisinde gençlerin ihtiyaçlarını bilmeli, ergenlere yönelik sağlıkla ilgili müdahalelerde bulunmalı, etkili sağlığı geliştirici programlar hazırlamalı, gençlerin sorunlarıyla kendi kendine baş edebilmesini ve otonomisini geliştirmelidir (6,7). Bu bilgiler ışığında çalışma, göçmen ve göçmen olmayan ergenlerin riskli sağlık davranışlarını karşılaştırmak amacıyla gerçekleştirilmiştir. GEREÇ VE YÖNTEM Araştırma grubu Tanımlayıcı tipteki bu araştırma, Ekim-Kasım 2008 tarihleri arasında İzmir ilinde bir lisede yürütülmüştür. Araştırmanın gerçekleştirildiği lisenin seçiminde öncelikle İzmir ilinde yoğun göç alan semtler belirlenmiş ve bu bölgelerde bulunan liselerdeki öğrencilerin sayı ve özellikleri bakımından yetkili kişilerle ön görüşmeler yapılmıştır. Göç eden öğrenci yoğunluğunun diğer incelenen okullara göre daha fazla olması, öğrencilerin doğum yeri veri tabanının bulunması ve okul işbirliğinin sağlanması nedeniyle olasılıksız örnekleme yöntemlerinden amaca uygun (purposive) örnekleme yöntemi ile belirlenen lise araştırma kapsamına alınmıştır. Belirlenen lisede öğrenim gören öğrencilerin (n=1.464) tamamı araştırma evrenini oluşmuştur. Araştırma örneklemini ise öğrenci (katılım oranı %91) oluşturmuştur. Göçmen öğrencilerin belirlenmesinde Türkiye Göç ve Yerinden Olmuş Nüfus Araştırması (2006) raporunda yer alan, kişilerin doğum yerleri ile araştırma tarihinde yaşadıkları yerleşim yerlerinin karşılaştırılmasına dayanan yaşam-boyu göç yaklaşımı kullanılmıştır (8). Buna göre doğum yeri İzmir dışı olan 293 öğrenci göçmen, 813 göçmen olmayan ergen olarak belirlenmiştir. Veri Toplama Yöntemi Veri toplamada, Sosyodemografik Soru Formu ve Riskli Sağlık Davranışları Ölçeği (RSDÖ) kullanılmıştır. Araştırmacı tarafından literatürden yararlanılarak hazırlanan Sosyodemografik Soru Formu, öğrencilerin sosyodemografik verilerin yanı sıra göçle ilgili; göç edip etmediği, ne zaman göç ettiği, ne kadar süredir göç ettiği yerde yaşadığı, göç etme nedeni ve göç sürecinden kendisinin veya ailesinin nasıl etkilendiği gibi sorulardan oluşmaktadır (2,9,10,11). Veriler, araştırmacı tarafından sınıf ortamında kalem-kağıt tekniği ile öğrencilerden toplanmıştır. Riskli Sağlık Davranışları Ölçeği; Çimen ve Savaşer (2003) tarafından geliştirilen, bireylerin kendi kendine yanıtlayabilecekleri, uygulanışı kolay, 34 maddeden oluşan, 1-5 arası puanlanan likert tipi bir ölçektir. Ölçek; psikososyal, beslenme, fiziksel aktivite, hijyen, madde kullanımı olmak üzere beş alt boyuttan oluşmaktadır. Ölçeğin Cronbach alfa değeri 0,86 olarak saptanmıştır (10). Bu çalışmada, ölçeğin cronbach alfa değeri 0,74 olarak bulunmuştur. Ölçek maddelerin puanlarının toplanması ile elde edilen toplam ham puan arasında değişmektedir. Ölçek ve alt ölçek ham puanları mutlak değer cinsinden 100 e çevrilerek arasında değişen puanlar elde edilmiştir. Puanların yüksek olması bireyin riskli sağlık davranış puanının yüksek, yani kişilerin riskte olduğunu, puanların düşük olması ise riskli sağlık davranışları puanının düşük, diğer bir deyişle sağlık davranışlarının iyi olduğunu ifade etmektedir (10). Verilerin Analizi Araştırmanın bağımsız değişkenleri; ergenlerin göç etme durumu, göç ettiği yerde yaşama süresidir. Araştırmanın bağımlı değişkenleri ise; ergenlerin riskli sağlık davranışları ölçek toplam puanı ve psikososyal, beslenme, fiziksel aktivite, hijyen, madde kullanımı alt ölçek puanlarıdır. Verilerin istatistiksel analizlerinde Stastical Package for Social Science (SPSS) 13.0 paket programı kullanılarak yapılmıştır. Verilerin analizinde; sayı yüzde dağılımı, varyans analizi (Posthoc Bonferroni) ve student t testi kullanılmıştır (12). Araştırmanın Etik Yönü Araştırmaya başlayabilmek için Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Etik Kurulundan yazılı onam ve kurul imzası alınmıştır. Araştırmanın yürütülebilmesi için ise İzmir İl Milli Eğitim Müdürlüğünden yazılı izin alınmıştır. Riskli sağlık davranışları ölçeğinin araştırmada kullanılabilmesi için ölçek sahibinden yazılı izin alınmıştır. Araştırmanın yapılacağı okul müdüründen ve öğrencilerden ise sözel izin alınmıştır

3 BULGULAR Ergenlerin sosyodemografik özellikleri Tüm ergenlerin yaş ortalaması 15,42±0,03 (göçmen ergenlerin yaş ortalaması 15,47±1,27, göçmen olmayan ergenlerin yaş ortalaması 15,40±1,14) olarak bulunmuştur. Göçmen ergenlerin %86,7 si, göçmen olmayan ergenlerin %85,4 ü çekirdek aileye sahiptir. Ergenlerin diğer sosyodemografik özellikleri Tablo 1 de görülmektedir. Tablo 1. Ergenlerin Sosyodemografik Özelliklerine Göre Dağılımı Sosyodemografik Özellikler Göçmen Göçmen Olmayan % (n) % (n) Cinsiyet Kız 19,8 (58) 19,9 (162) Erkek 80,2 (235) 80,1 (651) Yaş Grubu 14 yaş altı 2,4 (7) 0,0 (0) yaş 49,4 (145) 59,1 (480) yaş 42,7 (125) 37,3 (303) 17 yaş üstü 5,5 (16) 3,7 (30) Anne Meslek Durumu Ev hanımı 79,2 (232) 77,6 (626) Ücretli işçi 16,0 (47) 13,5 (110) Çevre işler (ticaret, serbest) 2,1 (6) 4,0 (33) Diğer (Memur, emekli ) 2,6 (8) 5,4 (44) Baba Meslek Durumu İşsiz 10,6 (31) 4,2 (34) Ücretli işçi 47,8 (140) 41,7 (339) Memur 6,8 (20) 6,5 (48) Marjinal işler (pazarcılık, boyacılık) 12,6 (37) 12,7 (103) Çevre işler (ticaret, serbest, inşaat) 12,9 (38) 17,1 (139) Diğer (Emekli, vefat ) 9,3 (27) 17,8 (145) Kardeş Sayısı ,4 (133) 65,9 (536) ,9 (117) 30,4 (247) 5 ve üzeri 14,7 (43) 3,7 (30) Aile Tipi Çekirdek aile 86,7 (254) 85,4 (694) Geniş aile 8,9 (26) 9,8 (80) Parçalanmış aile 4,4 (13) 4,8 (39) Toplam 100,0 (293) 100,0 (813) Göçmen ergenlerin demografik özellikleri Göçmen ergenlerin %40,8 i Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde doğmuştur ve %37,6 sının annesinin doğum yeri ve %36,8 inin babasının doğum yeri Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesidir. Bu ergenlerin ailelerinin %63,5 inin işsizlik ve geçim sıkıntısı gibi ekonomik nedenlerden dolayı, %14 ünün eğitim nedeniyle göç ettiği saptanmıştır. Göçmen ergenlerin %58,7 sinin ilkokula başlamadan önce İzmir e geldiği, göç ettiği yerde yaşama süresinin ortalama 9.41±4.24 yıl olduğu ve %48,5 inin yıldır göç ettiği yerde yaşadığı bulunmuştur. Göçün olumlu etkilerini göçmen ergenlerin %44,3 ü eğitim olanaklarının daha iyi olması, %27,2 si ekonomik imkânların fazla olması, %22,4 ü yaşam şartlarının daha iyi olması olarak tanımlamıştır. Göçün olumsuz etkilerini ise %43,2 si akrabalardan/ arkadaşlardan/memleketten uzakta olmak, %25,2 si geçim/ekonomik sıkıntı yaşamak, %12,6 sı yeni bir yaşama alışamamak olarak ifade etmiştir. Göçmen ve göçmen olmayan ergenlerin riskli sağlık davranışları Göçmen ergenlerin RSDÖ puan ortalaması (45,02±7,5), göçmen olmayan ergenlerin RSDÖ puan ortalamasından (43,95±7,12) anlamlı derecede yüksek bulunmuştur (t: 2.161, p: 0.031). Hem göçmen hem de göçmen olmayan ergenlerin en yüksek risk puan ortalamasını beslenme alt ölçeğinden, en düşük risk puan ortalamasını madde kullanımı alt ölçeğinden almış olduğu görülmüştür (Tablo 2). Göçmen ve göçmen olmayan ergenlerin psikososyal ve madde kullanımı alt ölçekleri puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır (p>0.05). Göçmen ergenlerin fiziksel aktivite (t: 2,132, p: 0.033), beslenme (t: 3,030, p: 0.003), hijyen (t: 3,850, p: 0.000) alt ölçekleri puan ortalamaları, göçmen olmayan ergenlerin puan ortalamalarından anlamlı derecede yüksek olduğu saptanmıştır (p<0.05) (Tablo 2). Ergenlerin göç ettikleri yerde yaşama süresine göre fiziksel aktivite (F: 5,868, p: 0.003) ve madde kullanımı (F: 6,260, p: 0.002) alt ölçeği puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık bulunmuştur (p<0.05). Yapılan ileri analizde fiziksel aktivite alt ölçeği için; 1-5 yıldır göç ettikleri yerde yaşayanların puan ortalamalarının, 6-10 yıldır göç ettikleri yerde yaşayanlara göre anlamlı yüksek olduğu ortaya çıkmıştır. Madde kullanımı alt ölçeği için yapılan ileri analizde; yıldır göç ettikleri yerde yaşayanların puan ortalamasının 6-10 yıldır göç ettikleri yerde yaşayanlara göre anlamlı derecede yüksek olduğu saptanmıştır (Tablo 3)

4 Tablo 2. Ergenlerin Göç Etme Durumlarına Göre RSDÖ ve Alt Ölçekleri Puan Ortalamalarının Dağılımı Ölçek ve Alt Ölçekler Göçmen Ergenler (n= 293) Göçmen Olmayan Ergenler (n= 813) Anlamlılık Derecesi X SD X SD t p RSDÖ 45,02 7,56 43,95 7,12 2, * Psikososyal 47,67 12,20 48,30 11,92 0, Fiziksel Aktivite 50,64 14,97 48,45 15,18 2, * Beslenme 52,65 9,22 50,80 8,84 3, ** Hijyen 32,08 11,10 29,29 9,08 3, *** Madde Kullanımı 27,96 14,13 28,09 13,15 0, * p<0.05; ** p<0.01; *** p<0.001 Tablo 3. Göçmen Ergenlerin Göç Ettikleri Yerde Yaşama Süresine Göre RSDÖ ve Alt Ölçekleri Puan Ortalamalarının Dağılımı 1-5 yıl 6-10 yıl yıl Ölçek ve Alt Anlamlılık Derecesi (n=61) (n=90) (n=142) Ölçekler X SD X SD X SD F p RSDÖ 44,98 7,65 44,33 7,09 45,48 7,83 0, Psikososyal 45,83 12,23 48,66 12,22 47,84 12,16 1, Beslenme 52,28 9,05 52,24 8,74 53,07 9,62 0, Fiziksel Aktivite 55,32 13,12 47,00 15,09 50,95 15,13 5, * Hijyen 33,44 12,81 32,17 10,15 31,43 10,92 0, Madde Kullanımı 26,88 13,23 24,27 10,82 30,77 15,75 6, * * p<0.01 TARTIŞMA Literatürde çocuk ve ergenlerin göç sürecinde yetişkinlerden daha fazla risk altında oldukları belirtilmekte ve bunun nedeninin göçle birlikte gelen ani değişim ve fiziksel-ruhsal büyümeyle aynı anda baş etme zorunluluğu olarak açıklanmaktadır (13). Bu nedenle böyle bir döneme denk gelecek çevresel değişiklik çocuk ve ergenler için riskli bir durum yaratabilmektedir (13). Bu çalışmada da göçmen ergenlerin riskli sağlık davranışları, göçmen olmayan ergenlere göre anlamlı ölçüde yüksek bulunmuştur (Tablo 2). Bizim araştırma bulgularımız ile benzer şekilde, Brindis ve arkadaşlarının (1996) Amerika da yaşayan Latin kökenli göçmen ergenlerle, göçmen olmayan ergenler arasındaki riskli davranışların karşılaştırıldığı çalışmada, Latin kökenli göçmen ergenlerin riskli davranışlarının göçmen olmayan ergenlere göre yüksek olduğu, riskli davranışların ortalama sayısının Latin kökenli göçmen ergenlerde daha fazla olduğu bulunmuştur. İki grup arasındaki karşılaştırmada riskli davranış düzeyi arasında anlamlı fark saptanmıştır (14). Bu araştırmada, ölçek alt boyutları incelendiğinde, göçmen ergenlerin fiziksel aktivite, beslenme ve hijyen konularında göçmen olmayan ergenlere göre daha riskli sağlık davranışları gösterdiği belirlenmiştir. Bilindiği gibi göçmenler, çoğunlukla yeterli ve dengeli beslenme olanaklarına sahip olamamaktadır. Yaygın olarak yüksek kalorili beslenmekte, vitamin ve mineral eksikleri ortaya çıkmaktadır. Ayrıca göçmenlerin yaşadıkları çevreden ve uygunsuz barınma olanaklarından dolayı temizlik koşullarının sağlanamadığı bilinen bir gerçektir (2,15,16,17,18). Göçmenlerin olumsuz beslenme ve hijyen davranışlarının yanı sıra fiziksel aktivitelerinin de azalma gösterdiği bilinmektedir (19). Bu çalışmada, fiziksel aktivite alt boyut puan ortalamasının göçmen ergen grubunda yüksek olmasının; fiziksel aktivite için gerekli olan uygun çevre koşulları ve ebeveyn desteği gibi olanakların sağlanmaması nedeniyle olduğu düşünülmektedir (Tablo 2). Kırsal kesimden kente göç eden genç, birçok problemlerle karşı karşıya kalmaktadır. Problemini çözemeyen genç strese girmekte, şiddeti çözüm yolu olarak görebilmektedir (1). Ayrıca literatürde göç edenlerin birçok ruhsal rahatsızlıklarla karşı karşıya kaldığı belirtilmektedir. Göçmenlerde depresyon, yabancılık duygusu, uyku bozukluğu, sosyal çekilme, 292

5 özkıyım düşünceleri, benlik saygısında azalma, özgüven eksikliği, uyum bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu gibi ruhsal sorunlar ortaya çıkabilmektedir (20,21,22). Bu çalışmada, ergenlerin göç etme durumlarına göre psikososyal alt boyutundaki riskli davranış puanları incelendiğinde; istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmamıştır. Oysa bu araştırma bulgularından farklı olarak Potochnick ve Perreira (2010) Latin kökenli göçmen ergenlerle gerçekleştirdiği çalışmasında göçün hem depresif semptomları hem de anksiyeteyi arttırmada risk faktörü olduğunu belirtmiştir (23). Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (Center for Disease Control and Prevention-CDC) (2007) yine Amerika da yaşayan Latin kökenli göçmen gençlerin, Amerikalı ve Afrikalı Amerikan gençlere göre daha fazla üzgün, umutsuz olduklarını, ciddi intihar düşüncelerinin olduğunu ve intiharda bulunma oranının yüksek olduğunu saptamıştır (24). Haynie ve arkadaşları (2006) yürüttükleri çalışmada, göçmen kız ve erkek gençlerde şiddete uğrama durumlarının önemli derecede yüksek olduğunu vurgulamıştır (25). Başka bir çalışmada Aksel ve ark. (2007), göçmen ergenlerin göçmen olmayan ergenlere göre yaşam doyumlarının ve özsaygı düzeylerinin düşük olduğunu belirtmiştir (26). Ayrıca Ekici ve ark. (2001) çalışmalarında göç olayının intihar olguları için riski arttıran etmenler arasında olduğunu saptamıştır (27). Literatürde bulunan çalışma sonuçları, dış göçün etkilerinin daha yoğun görüldüğünü ve göçmen ergenlerin ruhsal durumlarında olumsuz etkiler oluşturduğunu göstermektedir. Çalışmamızdaki ergenlerin iç göç yaşamış olması, çalışma grubumuzun sosyalleşme sürecine bir şekilde karışma imkânı bulan lise öğrenimi alan göçmen ergenlerden oluşması literatürde bahsedilen etkilerin bizim araştırma grubunda görülme sıklığını azalmış olabilir. Bu çalışmada göç etme durumunun ergenlerin madde kullanımı alt boyutundaki riskli davranış puanlarını etkilemediği saptanmış olmakla birlikte, literatürde pek çok araştırmada göç olayının sigara, alkol ve madde kullanımını etkilediği ve bağımlı olma riskini arttırdığı görülmektedir (16,28,29,30, 31,32). Özellikle kültürel farklılıkların olduğu bölgelere göç etmenin ergen ruh sağlığında birçok olumsuzluklara neden olduğu (13) düşünüldüğünde; bu çalışmadaki ergenlerin tümünün büyük şehirde yaşıyor olması, göçmen olmayan ergenlerin yaşadığı kültürel çevrenin ve sosyal ortamların benzer olmasından dolayı her iki grup arasında psikososyal ve madde kullanımı riskli davranışları açısından fark yaratmadığı söylenebilir. Ergenlerin göç ettikleri yerde yaşama süresi fiziksel aktivite ve madde kullanımı alt boyutlarındaki riskli sağlık davranışları puanında farklılık oluşturmuş ve göç ettiği yerde yaşama süresi 1-5 yıl olan ergenlerin fiziksel aktivite yönünden en riskli grubu oluşturduğu saptanmıştır (Tablo 3). Yakın zamanda göçmen ergenlerin kent yaşamına uyum sağlayamamış olmasından dolayı bu sonucun ortaya çıktığı söylenebilir. Madde kullanımı yönünden en riskli grubu ise göç ettiği yerde yaşama süresi yıl olanların oluşturduğu görülmektedir. Bu sonuç çok küçük yaşlarda göçmen ergenlerin kent yaşamına uyum sağladığı ve büyük şehrin olumsuz davranışlara zemin hazırlayan yapısına maruz kaldığına işaret etmektedir. Araştırma sonucunda; göçmen ergenlerin göçmen olmayan ergenlere göre daha riskli sağlık davranışlarında bulunduğu ve göçmen ergenlerin beslenme, hijyen ve fiziksel aktivite durumlarının göçmen olmayan ergenlere göre daha riskli olduğu saptanmıştır. Araştırma birinci basamak sağlık hizmetlerinde ve okul sağlığı hizmetlerinde çalışan sağlık çalışanlarına göçün ergenlerin sağlık davranışlarına etkisini gösteren veriler sağlamasından dolayı ve özellikle göçmen ergenlere yönelik sağlık hizmetlerin planlanmasında yol göstermesi açısından önem taşımaktadır. Çalışma sonuçlarına göre; Göç yoğunluğu olan bölgelerdeki ergenlerin riskli sağlık davranışlarının değerlendirilmesi, riskli davranışlara yönelik önlemlerin alınması ve koruyucu sağlık hizmetlerinin sunulması, Eğitime devam etmeyen göçmen ergenlerin de sağlık davranışlarının değerlendirilebilmesi için saha çalışmalarının yapılması, Kısa zaman önce göç etmiş olan ergenlerin riskli sağlık davranışlarının belirlenmesi, Göçün ergenin sağlık davranışlarına etkisini derinlemesine incelenebilmesi için kalitatif araştırmaların planlanması, Göç olayının ergenlerin sağlık davranışları üzerine olan etkisinin daha iyi değerlendirilebilmesi için göç eden farklı gruplarda ve daha büyük örneklemle topluma genellenebilecek çalışmaların yapılması önerilir. KAYNAKLAR 1. Balcıoğlu İ. Stres gençlik kentleşme şiddet. Yeni Symposium 2001; 39(1): Topçu S, Beşer A. Göç ve sağlık. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 2006; 10(3):

6 3. Gün Z. Çocuk ve göç. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, Ruangkanchanasetr S, Plitponkarnpim A, Hetrakul P et al. Youth risk behavior survey: Bangkok, Thailand. J of Adolescent Health 2005; 36: Alikaşifoğlu M. Adölesana verilmesi gereken koruyucu sağlık hizmetleri. Adölesan Sağlığı Sempozyum Dizisi 2005; 43: Regina LT, Alice JT, Yuen L. Health-promoting behaviors and psychosocial well-being of university students in Hong Kong. Public Health Nursing 2005; 22(3): Spear HJ, Kulbok PA. Adolescent health behaviors and related factors: a review. Public Health Nursing 2001; 18(2): Türkiye Göç ve Yerinden Olmuş Nüfus Araştırması- TGYONA. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara, apor.pdf. (Erişim Tarihi: ). 9. Aras Ş, Günay T, Özan S ve ark. İzmir ilinde lise öğrencilerinin riskli davranışları. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2007; 8: Çimen S, Savaşer S yaş grubu gençlerde Riskli Sağlık Davranışları Ölçeği nin geliştirilmesi. 47. Milli Pediatri Kongresi, 3. Milli Çocuk Hemşireliği Kongresi, 2. Pediatri Asistanları Toplantısı, Bilimsel Program ve Özet Kitabı, İstanbul, Kara B, Hatun Ş, Aydoğan M ve ark. Kocaeli ilindeki lise öğrencilerinde sağlık açısından riskli davranışların değerlendirilmesi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi 2003; 46: Aksakoğlu G. Sağlıkta Araştırma ve Çözümleme. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Rektörlük Basımevi, İkinci Yazım, Gün Z, Bayraktar F. Türkiye de iç göçün ergenlerin uyumundaki rolü. Türk Psikiyatri Dergisi 2008; 19(2): Brindis C, Wolfe AL, McCarter V et al. The association between immigrant status and riskbehavior patterns in Latino adolescents. J of Adolescent Health 1996; 17(2): Çobanoğlu N. Tıp etiği açısından göç ve sağlık. II. Ulusal Sosyoloji Kongresi Kitabı, Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü, 1996: Hyman I, Gruge S. A review of theory and health promotion strategies for new immigrant women. Canadian Journal of Public Health 2002; 93(3): İpekyüz N. Güneydoğu da iç göç tartışmaları ve sağlık boyutu. Toplum ve Hekim 1996; 11(74): Kızılçelik S. Mersin e göç etmiş insanların sağlık koşulları üzerine bir çalışma. II. Ulusal Sosyoloji Kongresi Kitabı, Ankara: DİE, 1996: Özen S. Göç ve sağlık, kentleşme sürecinde sağlık problemleri ve politikaları. II. Ulusal Sosyoloji Kongresi Kitabı, Ankara: DİE, 1996: Aker T, Ayata B, Özeren M ve ark. Zorunlu iç göç: Ruhsal ve toplumsal sonuçları. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2002; 3: Sır A, Bayram Y, Özkan M. Zorunlu iç göç yaşamış bir grupta travma sonrası stres bozukluğu üzerine bir ön çalışma. Türk Psikiyatri Dergisi 1998; 9(3): Yu SM, Huang ZJ, Schwalberg RH et al. acculturation and the health and well-being of U.S. immigrant adolescents. J of Adolescent Health 2003; 33: Potochnick SR, Perreira KM. Depression and anxiety among first-generation immigrant Latino youth: Key correlates and implications for future research. J Nerv Ment Dis 2010; 198(7): Center for Disease Control. Youth risk behavior surveillance the United States. Atlanta, GA, Haynie DL, South SJ, Bose S. Residential mobility and attempted suicide among adolescents: an ındividual- level analysis. The Sociological Quarterly 2006; 47: Aksel S, Gün Z, Irmak TY. Migration and psychological status of adolescents in Turkey. Adolescence 2007; 42(167): Ekici G, Savaş HA, Çıtak S. İntihar riskini artıran psikososyal etmenler (sosyal güvence yokluğu, göç ve diğer stresörler). Anadolu Psikiyatri Dergisi 2001; 2(4): Blake SM, Ledsky R, Goodenow C et al. Recency of immigration, substance use and sexual behavior among Massachusetts adolescents. Am J Public Health 2001; 91: Bodenmann P, Cornuz J, Vaucher P et al. A health behaviour cross-sectional study of immigrants and non-immigrants in a Swiss urban general-practice setting. J. Immigrant Minority Health Herken H, Özkan İ, Kaya N ve ark. Gençlerdeki sigara kullanma davranışında anne baba tutumunun ve sosyo-kültürel düzeyin etkisi. (Erişim Tarihi: ). 31. Hjern A, Allebeck P. Alcohol-related disorders in first and second generation immigrants in sweden: a national cohort study. Addiction 2003; 99: Hussey JM, Hallfors DD, Waller MW et al. Sexual behavior and drug use among Asian and Latino adolescents: association with immigrant status. J. Immigrant Health 2007; 9: