A V R U P A K O N S E Y Đ

Transkript

1 CONSEIL DE L EUROPE A V R U P A K O N S E Y Đ AVRUPA ĐNSAN HAKLARI MAHKEMESĐ ĐKĐNCĐ DAĐRE ÖZER ÖNER vd. -TÜRKĐYE DAVASI (Başvuru numaraları: 9508/06, 26255/06 ve 35853/06) KARARIN ÖZET ÇEVĐRĐSĐ STRAZBURG 11Ocak 2011 Đşbu karar nihaidir. Şekli düzeltmelere tabi olabilir. T.C. Dışişleri Bakanlığı, Bu gayrıresmi özet çeviri Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı tarafından yapılmış olup, Mahkeme yi bağlamamaktadır. Bu çeviri, davanın adının tam olarak belirtilmiş olması ve yukarıdaki telif hakkı bilgisiyle beraber olması koşulu ile Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı na atıfta bulunmak suretiyle ticari olmayan amaçlarla alıntılanabilir.

2 USUL Türkiye Cumhuriyeti Devleti aleyhine açılan (9508/06, 26255/06 ve 35853/06) no lu davanın nedeni, T.C. vatandaşları Özer Öner, Ahmet Ünlü ve Ayşe Mine Uzun un (başvuranlar) Avrupa Đnsan Hakları Mahkemesi ne 27 Şubat, 23 Haziran ve 21 Ağustos 2006 tarihlerinde Đnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına ilişkin Sözleşme nin (Avrupa Đnsan Hakları Sözleşmesi - AĐHS) 34. maddesi uyarınca yapmış oldukları başvurudur. OLAYLAR DAVANIN KOŞULLARI A. Özer Öner- Türkiye (9508/06) Başvuran 1935 doğumludur ve Đstanbul da ikamet etmektedir. 15 Mayıs 2000 tarihinde, emekli Mülkiye Başmüfettişi olan başvuran, Devlet Memurlarına Temsil Tazminatı ödenmesini öngören 457 sayılı Bakanlar Kurulu kararına itiraz ederek Danıştay da sözkonusu karar için iptal davası açmıştır. 11 Şubat 2002 tarihli bir kararla, sosyal güvence ve temsil tazminatları sistemine düzenlemeler getirilmesine ilişkin 4505 sayılı Kanunu göz önüne alan Danıştay, bazı devlet memurlarına temsil tazminatı ödenme şekillerini belirlemenin Bakanlar Kurulu nun görevi olduğu gerekçesi ile başvuranın talebini reddetmiştir. 2 Temmuz 2002 tarihinde başvuran, Danıştay Dava Daireleri Genel Kurulu nda temyiz başvurusu yapmıştır. 17 Şubat 2005 tarihinde, benzer bir dava çerçevesinde, Danıştay Dava Daireleri Genel Kurulu, 4505 sayılı yasanın Anayasa ya uygunluğunun denetimi amacıyla Anayasa Mahkemesi ne başvuruda bulunmuştur. Bu cihetle Danıştay Dava Daireleri Genel Kurulu, Anayasa Mahkemesi nde süren yargılamanın sonucunu beklerken başvuranın başvurusunu incelemeyi askıya almıştır. Bununla birlikte, Anayasa Mahkemesi, Danıştay Dava Daireleri Genel Kurulu tarafından yapılan Anayasaya uygunluğun denetimi talebine ilişkin olarak Anayasa nın 152. maddesi ile öngörülen beş aylık süre içerisinde bir karar bildirmemiştir. Bu cihetle beş aylık sürenin sonunda Danıştay Dava Daireleri Genel Kurulu başvuranın temyiz başvurusunu yeniden incelemeye almıştır. 13 Aralık 2007 tarihli bir kararla, Danıştay Dava Daireleri Genel Kurulu, başvuranın temyiz başvurusunu reddetmiş ve 11 Şubat 2002 tarihli kararı onamıştır. 19 Kasım 2009 tarihli bir kararla Danıştay Dava Daireleri Genel Kurulu karar düzeltme talebini reddetmiştir. 2

3 B. Ayşe Mine Uzun- Türkiye (26255/06) Başvuran 1951 doğumludur ve Đstanbul da ikamet etmektedir. 5 Temmuz 2000 tarihinde, ev sahibi olan başvuran, bazı kat malikleri tarafından Büyükçekmece Asliye Hukuk Mahkemesi nde kat malikleri genel kurulu kararlarının iptali için açılan bir davaya müdahil olmuştur. 11 Şubat 2004 tarihinde, ihtilaf konusu kararların kurallara uygun koşullarda alındığı tespitinde bulunulmasının ardından mahkeme, başvuranın davasını reddetmiştir. 13 Haziran 2005 tarihinde, Yargıtay, itiraz edilen kararı onamıştır. 28 Aralık 2005 tarihinde başvurana tebliğ edilen 28 Kasım 2005 tarihli bir kararla, Yargıtay karar düzeltme başvurusunu reddetmiştir. C. Ahmet Ünlü-Türkiye (35853/06) Başvuran, 1950 doğumludur ve Ankara da ikamet etmektedir. 25 Ocak 2000 tarihinde, ilköğretim müfettişi olan başvuran, sözkonusu görevden alınmış ve Milli Eğitim Bakanlığı nın bir kararı ile Ankara Đl Milli Eğitim Müdürlüğü ne öğretmen olarak atanmıştır. 18 Mayıs 2000 tarihinde, başvuran, sözkonusu karara iptal davası açmıştır. 30 Mart 2001 tarihli bir kararla, Ankara Đdare Mahkemesi, önceki görevini gerektiği şekilde yerine getirmediği gerekçesi ile başvuranın davasını reddetmiştir. 17 Haziran 2005 tarihli bir kararla, Danıştay itiraz edilen kararı onamıştır. 21 Ocak 2006 tarihli bir kararla, Danıştay karar düzeltme talebini reddetmiştir. HUKUK I. DAVALARIN BĐRLEŞTĐRĐLMESĐ Esasa ilişkin ortaya koydukları sorun bakımından davaların benzerliğini dikkate alan AĐHM, davaların birleştirilmesi gerektiğine kanaat getirmekte ve ortaklaşa olarak tek bir kararda incelenmesine karar vermektedir. II. AĐHS NĐN 6/1 MADDESĐNĐN ĐHLAL EDĐLDĐĞĐ ĐDDĐASI HAKKINDA A. Yargılama süresi bakımından Başvuranlar, yargılama sürelerinin, AĐHS nin 6/1 maddesi ile öngörülen şekli ile makul süre ilkesini ihlal ettiğini iddia etmektedirler. 3

4 Hükümet sözkonusu iddiaya karşı çıkmaktadır. 9508/06 numaralı başvuru ile ilgili olarak, dikkate alınacak dönem 15 Mayıs 2000 tarihinde başlamış ve 19 Kasım 2009 tarihinde sona ermiştir. Dolayısıyla sözkonusu dönem iki dereceli yargıda dokuz yıl altı ay dört gün sürmüştür /06 numaralı başvuru ile ilgili olarak, sözkonusu dönem 5 Temmuz 2000 tarihinde başlamış ve 28 Kasım 2005 tarihinde sona ermiştir. Dolayısıyla sözkonusu dönem iki dereceli yargıda, beş yıl dört ay yirmi üç gün sürmüştür. Ayrıca AĐHM, Büyükçekmece Asliye Hukuk Mahkemesi nin davanın esasına ilişkin olarak ilk değerlendirmesini yapmasının yaklaşık üç yıl yedi ay sürdüğünü gözlemlemektedir /06 numaralı başvuru ile ilgili olarak, dikkate alınacak dönem 18 Mayıs 2000 tarihinde başlamış ve 21 Ocak 2006 tarihinde sona ermiştir. Dolayısıyla sözkonusu dönem, iki dereceli yargıda beş yıl altı ay üç gün sürmüştür. Ayrıca AĐHM, Danıştay ın başvuranın başvurusu hakkında karar vermesinin yaklaşık dört yıl üç ay sürdüğünü belirtmektedir. AĐHM, sözkonusu şikayetlerin AĐHS nin 35/3 maddesi bakımından açıkça dayanaktan yoksun olmadığını tespit etmektedir. Ayrıca AĐHM, kabuledilemezliğe ilişkin hiçbir unsur görememektedir. AĐHM, dava süresinin makul olup olmadığının, davanın koşullarına göre ve başta davanın karmaşıklığı olmak üzere AĐHM içtihadı tarafından benimsenen kriterler ile başvuran ve yetkili mercilerin tutumları ile ilgililer açısından davanın öneminin dikkate alınarak değerlendirildiğini hatırlatmaktadır (bkz, Daneshpayeh-Türkiye, başvuru no: 21086/04, 16 Temmuz 2009). AĐHM, müteaddit defalar mevcut davadakine benzer sorunları ortaya koyan davaları incelemiş ve AĐHS nin 6/1 maddesinin ihlal edildiğini tespit etmiştir (bkz, sözü edilen Daneshpayeh). Takdirine sunulan unsurları incelemesinin ardından, AĐHM, işbu davada farklı bir sonuca ulaşmak için Hükümet in ikna edici hiçbir tespit ve argüman sunmadığına kanaat getirmektedir. Konuya ilişkin içtihadını göz önüne alan AĐHM, mevcut davada, ihtilaflı yargılama sürelerinin çok uzun olduğu ve makul süre gerekliliğini karşılamadığı kanaatindedir. Bu itibarla AĐHS nin 6/1 maddesi ihlal edilmiştir. B. Yargılamanın hakkaniyetten yoksun olması bakımından AĐHS nin 6. maddesine atıfta bulunarak, başvuranlar, davalarının, ulusal mahkemeler önünde hakkaniyete uygun olarak görülmemesinden şikayetçi olmaktadırlar. AĐHM, başvuranların iddialarının hiçbir mesnedi bulunmadığını gözlemlemektedirler. Sözkonusu şikayetlerin açıkça mesnetten yoksun olduğu ve AĐHS nin 35. maddesinin 3. ve 4. paragrafları uyarınca reddedilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır. 4

5 III. AĐHS NĐN 41. MADDESĐNĐN ĐHLAL EDĐLDĐĞĐ ĐDDĐASI HAKKINDA Başvuranlar maddi ve manevi tazminat olarak aşağıdaki miktarları talep etmektedirler Başvuru numaraları Maddi tazminat iddiaları Manevi tazminat iddiaları 9508/ Euro Euro 26255/ Euro Euro 35853/ Euro Euro Hükümet sözkonusu iddialara itiraz etmektedir. AĐHM tespit edilen ihlallerle iddia edilen maddi tazminat arasında bir illiyet bağı görememekte ve sözkonusu talepleri reddetmektedir. Buna karşın AĐHM, başvuranlara aşağıdaki miktarların manevi tazminat olarak ödenmesine hükmetmektedir. i. 9508/06 numaralı başvuru, Euro; ii /06 numaralı başvuru, Euro; iii /06 numaralı başvuru, Euro; B. Yargılama masraf ve giderleri 35853/06 numaralı başvuru ile ilgili olarak başvuran, meblağ belirtmeden ve hiçbir belge ile desteklemeden ulusal mahkemeler önünde yapmış olduğu yargılama masraf ve gideri için 100 Euro talep etmektedir. Hükümet, sözkonusu iddialara itiraz etmektedir. Mevcut davada, belgelendirilmemesini göz önüne alan AĐHM, başvuranın ulusal mahkemeler önünde yapmış olduğu yargılama masraf ve giderine ilişkin talebini reddetmektedir. AĐHM, gecikme faizinin Avrupa Merkez Bankası nın marjinal kredi faiz oranına üç puanlık bir artış eklenerek belirlenmesini uygun görmektedir. BU GEREKÇELERE DAYALI OLARAK, AĐHM, OYBĐRLĐĞĐYLE, 1. Başvuruların birleştirilmesine; 2. Başvuruların yargılama süresinin uzunluğu kapsamında yapılan şikayete ilişkin kısmının kabuledilebilir geri kalan kısmının kabuledilemez olduğuna; 3. AĐHS nin 6/1 maddesinin ihlal edildiğine; 4. a) Kararın kesinleştiği tarihten itibaren üç ay içinde, ödeme tarihindeki döviz kuru üzerinden Türk Lirası na çevrilmek üzere, Savunmacı Devlet tarafından başvuranlara aşağıdaki miktarların ödenmesine; i. 9508/06 numaralı başvuru ile ilgili olarak, her türlü vergiden muaf tutularak Euro (altı bin Euro) manevi tazminat; 5

6 ii /06 numaralı başvuru ile ilgili olarak, her türlü vergiden muaf tutularak Euro (iki bin dört yüz Euro) manevi tazminat; iii /06 numaralı başvuru ile ilgili olarak, her türlü vergiden muaf tutularak Euro (üç bin Euro) manevi tazimnat; b) Yukarıda belirtilen sürenin sona erdiği tarihten ödemenin yapılmasına kadar geçen süre için, sözkonusu meblağlara, Avrupa Merkez Bankası nın anılan dönem için geçerli olan marjinal kredi faiz oranına üç puanlık bir artış eklenmek suretiyle belirlenecek basit faiz uygulanmasına; 5. Adil tatmine ilişkin diğer tüm taleplerin reddine; KARAR VERMĐŞTĐR. Đşbu karar Fransızca olarak hazırlanmış ve AĐHM nin iç tüzüğünün 77. maddesinin 2. ve 3. paragraflarına uygun olarak 11 Ocak 2011 tarihinde yazılı olarak bildirilmiştir. 6