Transkript

1 Karadeniz ve Kıyılarının Çevresel Özellikleri ve Sorunları T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI ÇEVRE YÖNETİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ DENİZ VE KIYI YÖNETİMİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI Didem UĞUR ÇEVRE ve ORMAN UZMANI

2 Sunum İçeriği Bükreş Sözleşmesi Bu çerçevede oluşturulan Faaliyet Merkezleri ve Danışma Grupları Karadeniz de Kirlilik İzleme Projesi ESAS AG Faaliyetleri Sonuç

3 Bükreş Sözleşmesi Amaç ve Kapsam 21 Nisan 1992 tarihinde Karadeniz in Kirliliğe Karşı Önlenmesi (Bükreş) Sözleşmesi,, Türkiye nin de aralarında bulunduğu Karadeniz de kıyısı olan altı ülkenin temsilcileri tarafından imzalanmıştır. Yürürlüğe Giriş Tarihi: 15 Ocak 1994 İmzacı Ülkeler: Bulgaristan, Gürcistan, Romanya, Rusya Federasyonu, Türkiye ve Ukrayna Amaç: Karadeniz de karadan, gemilerden ve atmosferden kaynaklanan kirliliğin önlenmesi ve kontrol edilmesi, Karadeniz deniz çevresinin ve canlı kaynaklarının korunması

4 Sözleşmenin Amacı Karadeniz in kaynaklarının yoğun kullanımından dolayı su kalitesinin bozulmasına, biyolojik çeşitliliğin azalmasına engel olmak, Karadeniz su kalitesini, deniz ve kıyı ekosistemini iyileştirmek, Bölgede sürdürülebilir bir kalkınma sağlamak, Karadeniz deniz çevresini ve canlı kaynaklarını Karadeniz ülkeleri tarafından ortak bir çaba ile korumak.

5 Protokoller Bu sözleşmeye bağlı olarak; Karadeniz Deniz Ortamının Kara Kökenli Kirlenmelere Karşı Korunması Protokolü, (1994) Karadeniz Deniz Ortamının Boşaltmalardan Kaynaklanan Kirlenmeye Karşı Korunması Protokolü, (1994) Karadeniz Deniz Ortamının Olağanüstü Durumlarda Petrol ve Diğer Zararlı Maddelerin Kirlenmesiyle Mücadele İşbirliğine Ait Protokol, (1994) olmak üzere 3 adet protokol yürürlüğe girmiş ve son olarak Karadeniz Bölgesi nde Biyoçeşitlilik ve Peyzajın Korunması Protokolü tarihinde sayılı Resmi Gazete de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir.

6 Bükreş Sözleşmesi Çerçevesinde Oluşturulan İdari Yapı Sözleşmenin teknik yükümlülüklerinin yerine getirilebilmesi için kurulan, Faaliyet Merkezleri ve bunlara bağlı Danışma Grupları çalışmalarını sürdürmektedir. Karadeniz Komisyonu na bağlı olarak mevcut 6 Faaliyet Merkezi bulunmaktadır. Her bir Faaliyet Merkezi bir Taraf Ülke tarafından yürütülmektedir.

7 Faaliyet Merkezleri 1. Kara Kökenli Kirleticilerin Kontrolü Faaliyet Merkezi nin çalışmaları Türkiye, 2. Denizciliğin Çevresel Güvenlik Yönleri Faaliyet Merkezi nin çalışmaları Bulgaristan, 3. Kirliliğin İzlenmesi ve Değerlendirilmesi Faaliyet Merkezi nin çalışmaları Ukrayna, 4. Entegre Kıyı Alanları Yönetimi Faaliyet Merkezi nin çalışmaları Rusya Federasyonu, 5. Biyolojik Çeşitliliğin Korunması Faaliyet Merkezi nin çalışmaları Gürcistan, 6. Balıkçılık ve Diğer Deniz Canlıları Faaliyet Merkezi nin çalışmaları Romanya tarafından koordine edilmektedir.

8 Ulusal Sıcak Noktalar Kara Kökenli Kirliliğin Kontrolü Danışma Grubu çalışmaları çerçevesinde, 1996 yılında yapılan Karadeniz de Sınır Ötesi Teşhis Analizi (TDA) çalışmaları kapsamında belirlenmiş Ulusal Sıcak Noktalar mevcuttur.; 1. Samsun ETİ Bakır Endüstrisi, 2. Samsun TOROS Tarım Endüstrisi, 3. Trabzon (Evsel), 4. Murgul ETİ Bakır Endüstrisi, 5. Samsun (Evsel), 6. Zonguldak (Evsel), 7. Giresun (Evsel), 8. Ordu (Evsel), 9. Bafra (Evsel), 10. Ereğli (Evsel) Belirlenmiş bu noktalar için yıllık kirlilik verileri, rapor halinde Sekreterya ya sunulmaktadır.

9 Raporlama Ayrıca, Sakarya, Kızılırmak Yeşilırmak Filyos Çoruh nehirlerine ait kirlilik yükleri, yıllık raporlar halinde Sekreterya ya sunulmaktadır.

10 KARADENİZ DE KİRLİLİK İZLEME PROJESİ

11 KARADENİZ DE KİRLİLİK İZLEME PROJESİ Karadeniz, Orta Avrupa ülkelerinden Tuna Nehri yoluyla taşınan kirlilik, ve ayrıca ülkemiz dahil, Karadeniz e kıyısı olan ülkelerden gelen kirletici yükler nedeniyle,ciddi çevre sorunları ile karşı karşıyadır. Karadeniz de yaklaşık 1700 km kıyı uzunluğuna sahip olan ülkemizde, 2004 yılına kadar denizde sürekli izleme hususunda herhangi bir program gerçekleştirilmemiştir.

12 KARADENİZ DE KİRLİLİK İZLEME PROJESİ Türkiye nin de taraf olduğu Karadeniz in Kirliliğe Karşı Korunması Sözleşmesi (Bükreş Sözleşmesi) ve Ek Protokolleri nin uygulanabilmesi amacıyla Karadeniz Stratejik Eylem Planı kapsamında yürütülen çalışmalarla uyumlu olarak Karadeniz Kirlilik İzleme Projesi 2004 yılında başlamış olup her yıl tekrarlanarak devam etmektedir. Ülkemiz, bu proje ile, Karadeniz de Kirlilik İzleme Programı kapsamında uluslararası platformda yükümlülüklerini yerine getiren ülke konumuna gelmiştir.

13 KARADENİZ DE KİRLİLİK İZLEME PROJESİ PROJENİN HEDEFLERİ Stratejik Eylem Planı kapsamında etkin bir çevre yönetiminin sağlanması, Ülkemizin Karadeniz kıyısı boyunca mevcut kirlilik durumunun mevsimsel değişimler ve kirlilik kaynakları gözönüne alınarak ortaya konulması, Gelecekte yapılacak çalışmalar için önceliklerin belirlenmesi. Kirleticilerin alıcı ortamdaki konsantrasyonlarının herhangi bir zamandaki değişikliğinin nedeninin bilinmesi açısından büyük önem taşımaktadır.

14 KARADENİZ DE KİRLİLİK İZLEME PROJESİ PROJENİN HEDEFLERİ Deniz ortamına kirletici deşarjının kontrol altına alınması Deniz kirliliğini azaltmak amacıyla gerçekleştirilen ölçümlerin verimliliğinin değerlendirilmesi Kirleticilerin organizmalarda tespi piti ve etkilerinin belirlenmesi Kirletici miktarlarının ilgili mevzuat gereği izin verilen konsantrasyon miktarlarının üzerinde olup olmadığının belirlenmesi

15 KARADENİZ DE KİRLİLİK İZLEME PROJESİ Proje 2004 yılından itibaren İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü tarafından yürütülmektedir.

16 KARADENİZ DE KİRLİLİK İZLEME PROJESİ Karadeniz boyunca en batıda İğneada dan Hopa ya kadar tüm kıyı şeridini içermektedir. Bu kapsamda 2004 yılında, toplam 21 nokta belirlenmiş ve bu 21 noktanın 20 m, 50 m ve 100 m kontorlarına dikey hat halinde istasyonlar yerleştirilmiştir yılı için, İstasyon sayısı Ereğli nin eklenmesiyle 22 ye çıkarılmıştır.

17 KARADENİZ DE KİRLİLİK İZLEME PROJESİ Bunlara ilave olarak Tuna Nehri nin Karadeniz e ve İstanbul Boğazı na na, dolayısı ile Marmara Denizi ne olan etkilerinin tespiti için; Aylık olarak K0 (boğaz çıkışı), Mevsimsel olarak K1(karadeniz kontrol) ve K3(Riva kontrol) istasyonlarında da çalışmalar yürütülmektedir. Bu istasyonların da eklenmesiyle 2007 yılında istasyon sayısı 3 kontorde toplam 69 a çıkmıştır.

18 KARADENİZ DE KİRLİLİK İZLEME PROJESİ Igneada 4 Terkos istasyon Sile E3 E2 E1 Karasu K. Eregli Sakarya N Cide Zonguldak Yenice N. Bartin Inebolu Sinop Samsun Bafra Kizilirmak Yesilirmak Fatsa Ordu Giresun Akcaabat Trabzon Rize Pazar Hopa Harsit Deresi Iyi Dere

19 KARADENİZ DE KİRLİLİK İZLEME PROJESİ Bu 69 istasyondan Trabzon, Samsun, Zonguldak, Giresun, Ordu, Bafra, Ereğli, Artvin şehirleri Karadeniz Eylem Planı kapsamında sıcak noktalar olarak seçildiğinden özellikle dikkate alınmıştır Sıcak Noktalar E

20 KARADENİZ DE KİRLİLİK İZLEME PROJESİ Ölçüm ve Analizi Yapılan Parametreler (farklı derinliklerde ~ 40 adet parametre) Ortam: Su Sıcaklık ( ) Tuzluluk İletkenlik Ph (sadece nehir ağızlarında) O2 Askıda Katı Madde Seki Diski BOD5 (Sadece nehir ağızlarında) H2S (Çözünmüş oksijenin sıfıra yaklaştığı derinlikten itibaren) P (PO4), Toplam P N (NH4), N (NO3), N (NO2), Toplam N SiO4 TOC, POC Metaller (Cd,Cr,Mn,Cu,FeHg,Pb,Zn ) Deterjanlar PAH lar Ortam: Dip Sedimanı Partikül Büyüklüğü Toplam Organik Karbon Toplam P Cd,Co,Cr,Cu,Fe,Hg,Zn,Al PAH Ortam: Yüzme Suyu Fekal Koliform Fekal Streptokok E. Coli

21 KARADENİZ DE KİRLİLİK İZLEME PROJESİ Proje Grubu (İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği Enstitüsü) Her yıl proje sonuçlarını Bakanlığımıza ara ve final raporu halinde sunmakta, İzleme konusunda teknik anlamda yorumlar yapmakta, Ayrıca Karadeniz Kirlilik İzleme Projesi nden elde edilen veriler, Karadeniz Komisyonu nun belirlediği format ile her yıl düzenlenerek Karadeniz Komisyonu Sekreteryası na rapor edilmektedir.

22 Ölçüm Sonuçları: Su Kolonu (Toplam Azot) TN 30,00 25,00 mikrogram/l 20,00 15,00 10,00 5, ,00 Zonguldak Sinop Samsun Ordu Giresun Trabzon Rize Artvin Toplam azot tüm Karadeniz de Nehir çıkışlarının olduğu bölgelerde dikkat çekici olarak yükselmekte, en yüksek değere Kızılırmak ta ulaşılmaktadır. Özellikle dere ağızlarında yoğun olarak tespit edilmesi, bu noktalara karadan taşınımı göstermesi bakımından önemlidir.

23 Ölçüm Sonuçları: Su Kolonu(Toplam Fosfor) TP 1,60 1,40 mikrogram/l 1,20 1,00 0,80 0,60 0,40 0, ,00 Zonguldak Sinop Samsun Ordu Giresun Trabzon Rize Artvin TP Değerleri Doğu Karadenize doğru artmaktadır. Nehir girdilerinin etkili olduğu bölgelerde ise değerlerde belirgin artış görülmüştür.

24 Ölçüm Sonuçları Cu, Hg Cu, Pb, Zn Suda çözünmüş metal içeriklerinde (Fe, Mn, Pb, Cu, Cr, Cd ve Hg) genel olarak suda kabul edilebilir değerlerin üzerindedir. Metal dağılımlarında şelfin gerisindeki cevherleme zonları ve nehirlerle olan karasal kaynaklı girdiler etkili olmaktadır Orta Karadeniz ve Doğu Karadeniz deki maden yatakları buralardaki metal taşınımlarını arttırmaktadır

25 Ölçüm Sonuçları: 2009 Su Kolonu(Koliform)

26 Su Kolonu (Koliform) 2009 yılında Zonguldak ve Trabzon en yüksek değerlere sahip istasyonlardır. Bu bölgeyi Yenice nehri izlemektedir eylül ayında yapılan analizlere göre Karadeniz de yüzey suyunda en yüksek toplam koliform Zonguldak ta tespit edilmiştir yılı ölçümlerine göre ise en yüksek koliform Zonguldak ve Trabzon da tespit edilmiştir. Sakarya, Yeşilırmak ve Kızılırmak da bakteriyolojik kirlilik indikatörlerinin, nehir ağzı açıklarında tespit edilmiş olması, bu nehirlerden önemli miktarda kirleticinin Karadeniz e girdiğine işaret etmektedir

27 Ölçüm Sonuçları: Su Kolonu 2009 (Petrol Hidrokarbonları) Özellikle 2005 yılında deniz suyunda toplam petrol hidrokarbon (TPH) içerikleri batı ve orta kesimlerinde daha yüksektir. Yüksek değerlerin karasal girdilerden ve gemi trafiğinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Deniz Tabanı yüzey Sedimentlerindeki yüksek değerlerin nedeninin ise bu istasyonların gerisindeki Zonguldak madeninden Yenice nehri ile taşınan girdiler olduğu düşünülmektedir yılında en yüksek değer 14Y istasyonunda Zonguldakta tespit edilmiştir.

28 KARADENİZ DE KİRLİLİK İZLEME PROJESİ Değerlendirme Tüm Karadeniz genelinde kirliliğin en yüksek olduğu noktalar Sakarya, Zonguldak, Samsun olmuştur. Karadeniz kıyılarımızda özellikle yerleşimin yoğun olduğu noktalarda, liman içleri gibi su yenilenmesinin az olduğu bölgelerde kirlilik nispeten yüksektir.

29 KARADENİZ DE KİRLİLİK İZLEME PROJESİ Değerlendirme Genel itibarı ile Doğu Karadeniz de azot formlarında çok büyük artışlar kaydedilmiştir. Özellikle organik azot ve toplam azottaki bu yüksek değerler yoğun yağışların denizel ortamdaki etkisini yansıtmaktadır. Orta Karadeniz de ötrofikasyon riski düşüktür. Nehir ağızları ile büyükşehir etki alanları, ötrofikasyon riski yüksek yerlerdir. Samsun tüm örneklemelerde ötrofikasyon riski yüksek ya da ötrofik olarak bulunmuştur.

30 KARADENİZ DE KİRLİLİK İZLEME PROJESİ Değerlendirme AKM tüm ölçüm istasyonlarında yüksek olup nehir ağızlarında oldukça yüksektir. Karadeniz deki nehirleri incelediğimizde Pb ve Mn değerleri en yüksek Sakarya Nehri nde bulunmuştur Metal değerleri genelde yüksek olup Doğu Karadeniz de daha da yüksektir ( Maden yatakları) En yüksek bakteriyolojik kirlilik Zonguldak vetrabzon dadır. Filyos en fazla bakteriyolojik kirliliğin tespit edildiği nehirdir. Nehir ağızlarında bakteriyolojik kirlilik indikatörlerinin tespit edilmesi, bu nehirlere önemli ölçüde atıksu girişi olduğunu göstermektedir.

31 KARADENİZ DE KİRLİLİK İZLEME PROJESİ Değerlendirme Organik azot formlarının, inorganik azot formlarına göre oldukça yüksek olduğu gözlenmiştir. Özellikle doğu karadenizde belirgin bir yükseklik vardır. Alt suda ise organizmalarca kullanıma bağlı olarak nispeten düşüktür. Genel olarak dikey organik azot dağılımı, yüzeyde yüksektir. Bu durum planktonik organizmaların yüksekliğinden kaynaklanmaktadır.

32 Gemiciliğin Çevresel Güvenlik Yönleri Danışma Grubu (ESAS AG)petrol ve diğer tehlikeli maddelerin taşınması, depolanması v.b. durumlarda oluşabilecek kazalarda uluslararası müdahaleyi koordine etmek ve Bölgesel acil müdahale yaklaşımını geliştirmek amacıyla kurulmuştur. BÜKREŞ SÖZLEŞMESİ Gemiciliğin Çevresel Güvenlik Yönleri Danışma Grubu (ESAS AG)

33 Karadeniz Komisyonu Gemiciliğin Çevresel Güvenlik Yönleri Danışma Grubu Çalışmaları kapsamında şuanda Karadeniz'de Petrol Kirliliğinin Önlenmesi için İzleme ve Bilgi Sistemleri (MONINFO) projesine başlanmıştır ( ) gerçekleştirilmektedir. MONINFO projesi kapsamında BÜKREŞ SÖZLEŞMESİ Gemiciliğin Çevresel Güvenlik Yönleri Danışma Grubu (ESAS AG) I.Bilgi Sistemi (Veri & Bilgi Sitemi, Bilgi Ağının oluşturulması vb) II. İzleme Sisteminin Geliştirilmesi (havadan izleme, İllegal deşarjların izlenmesi, kirliliğin etkilerinin izlenmesi, AIS veri değişimi ) III.Kapasite Oluşturulması (Planlama, hazırlıklı olma, risk yönetimi ve Değerlendirmesi için kapasite oluşturulması, Petrol döküntüsüne müdahale tatbikatları ve eğitimleri, gemicilikfaaliyetlerinin seyir emniyeti ve çevresel açıdan güçlendirilmesi)

34 MONINFO projesi kapsamında Bölgesel AIS veri değişim sisteminin ülkemizin ev sahipliğinde kurulmasına yönelik faaliyetlerin tamamlanması planlanmaktadır. Proje kapsamında petrol kirliliği ölçüm yeterliliğine sahip laboratuarlar tespit edilerek bölge genelinde standardizasyonu sağlanacaktır. BÜKREŞ SÖZLEŞMESİ Gemiciliğin Çevresel Güvenlik Yönleri Danışma Grubu (ESAS AG) MONINFO projesi kapsamında Avrupa Deniz Ajansından (EMSA) uydu görüntüsü temin sağlanacaktır. MONINFO projesinin 2. aşamasına başlanacaktır. Emniyeti edilmesi

35 TATBİKATLAR BÜKREŞ SÖZLEŞMESİ Gemiciliğin Çevresel Güvenlik Yönleri Danışma Grubu (ESAS AG) ESAS Danışma Grubu tarafından Karadeniz de meydana gelebilecek bir deniz kazası sonucu oluşabilecek petrol kirliliği zararlarının en aza indirgenmesi amacıyla haberleşme ve uygulama tatbikatları yapılmakta olup ilk tatbikat olan SULH 2007 tatbikatı Ülkemizin ev sahipliğinde ve tüm Karadeniz kıyıdaş ülkelerinin katılımıyla 5-7 Eylül 2007 tarihlerinde Karadeniz Ereğli de gerçekleştirilmiştir. ikinci tatbikat ise (RODELTA tatbikatı) Ağustos 2009 tarihlerinde Romanyanın ev sahipliğinde Köstence de gerçekleştirilmiştir.

36 Karadeniz Bölgesi DDD Mevcut Durum Tabloları

37 Karadeniz Bölgesi DDD Mevcut Durum Tablosu

38 Karadeniz Bölgesi DDD Mevcut Durum Tablosu

39 Karadeniz Bölgesi DDD Mevcut Durum Tablosu 39

40 Karadeniz Bölgesi DDD Mevcut Durum Tablosu 40

41 TEŞEKKÜRLER