RESİPROKASYON VE DÖNME HAREKETİ YAPAN EĞE SİSTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRMASI

Transkript

1 T.C. Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Endodonti Anabilim Dalı RESİPROKASYON VE DÖNME HAREKETİ YAPAN EĞE SİSTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRMASI BİTİRME TEZİ Stj. Diş Hekimi Nesligül VERİM Danışman Öğretim Üyesi: Doç. Dr. Ilgın AKÇAY İZMİR-2015

2 ÖNSÖZ Resiprokasyon ve Dönme Hareketi Yapan Eğe Sistemlerinin Karşılaştırması adlı çalışmamda bana her zaman rehberlik ederek yardımcı olan danışman hocam Doç. Dr. Ilgın AKÇAY'a ve eğitim hayatım boyunca bilgilerini aktaran sevgili asistanlarıma teşekkür ederim. Her zaman sevgi, sabrını esirgemeyerek bütün zorluklara karşı yanımda olan aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım. İzmir-2015 Stj. Diş Hekimi Nesligül VERİM

3 İÇİNDEKİLER 1. GİRİŞ VE AMAÇ GENEL BİLGİLER KÖK KANAL PREPARASYONUNDA KULLANILAN ALETLER Nikel Titanyum Eğeler Fiziksel Kimyasal ve Biyolojik Özellikleri Nikel Titanyum Esaslı Döner Aletler Döner Sistemlerin Kullanımında Yapılması Gerekenler Günümüzde Kullanılmakta Olan Döner Nİ-Tİ Sistemler Protaper ProFile Hero Lightspeed Hero Shaper FlexMaster Quantec Race K System Gt Mtwo

4 3.3. Resiprokal Sistemler WaveOne Sistemi Reciproc Sistemi Adaptif (Uyarlanabilir) Hareketli Eğe Sistemleri KLİNİK PERFORMANSLARI Şekillendirme Burulma, Bükülme ve Dönme Yorgunluğu Özellikleri Kök Kanallarının Temizliği ve Bakterilerin Eliminasyonu Apikalden Debris Çıkışı Dentin Hasarı Dolum Materyallerinin Kaldırılması ÖZET KAYNAKLAR ÖZGEÇMİŞ...62

5 1. GİRİŞ VE AMAÇ Kök kanal tedavisinin amacı, kök kanal sistemindeki enfekte doku artıklarının uzaklaştırılması, kök kanalının şekillendirilmesi ve üç boyutlu olarak sızdırmaz bir şekilde doldurulmasıdır (1). Enfekte artıkların uzaklaştırılması kök kanalının mekanik olarak şekillendirilmesi ve kimyasal solüsyonlarla irrige edilmesi ile sağlanabilir (2). Kemomekanik şekillendirme kök kanalındaki tüm organik dokuları uzaklaştırırken, kök kanalının orijinal anatomisini de korumalıdır. Günümüze değin, kök kanalları içerisindeki organik ve inorganik doku artıklarının ve mikroorganizmaların biyo-mekanik yolla çıkarılması, kök kanallarının sızdırmaz bir şekilde doldurulması için gerekli olan alanın oluşturulması çeşitli yöntemler kullanılarak sağlanmaya çalışılmıştır. Uygun olmayan bir şekillendirme kök kanal dolgusunun başarısını da olumsuz yönde etkilemektedir. Son yıllarda, elle kullanım için yeni nikel-titanyum kanal aletlerinin yanı sıra, kök kanal sisteminin temizleme ve şekillendirme işlemini kolaylaştırmak, kök kanal tedavisinin kalitesini arttırmak amacıyla, redüksiyonlu endodontik angldruvalarla birlikte kullanılan yeni nikel-titanyum döner aletler kullanıma sunulmuştur (3). Son dönemlerde tek eğeden oluşan kök kanal şekillendirme sistemleri üretilmiştir. Resiprokasyon hareketiyle çalışan M telinden üretilmiş Reciproc ile Dentsply Maillefer tarafından üretilmiş olan WaveOne kök kanal şekillendirmesinin tek eğe kullanılarak bitirilmesini sağlarlar. Bu tezimin amacı; endodontik tedavi sırasında kullanılan döner aletlerle yeni geliştirilen resiprokasyon sistemlerini karşılaştırmaktır.

6 2. GENEL BİLGİLER Kök kanal preparasyonu özellikle eğri kanallarda oldukça zordur. Kök kanal preparasyonunun etkinliğini artırmak amacıyla çok sayıda kök kanal enstrümanı geliştirilmiştir. Bunlar çeşitli alaşımlardan yapılmış, değişik boyutlara, şekillere ve farklı fiziksel özelliklere sahiptir. Endodontik tedavinin çeşitli aşamalarında önemli gelişmeler sağlanmıştır. Özellikle kök kanal preparasyonunda farklı nikel-titanyum döner alet sistemlerinin kullanılmasıyla tedavinin başarısı, kalitesi, süresi ve güvenliği yönünden oldukça etkili sonuçlar alınmıştır (4). Nikel-titanyum döner enstrümantasyon sistemlerinin kullanımı sırasında son derece dikkatli olmak gerekir. Aletlerin kullanım ilkelerine uyulmaması, paslanmaz çelik enstrümanlara ait apikal transportasyon, perforasyon, ledge ve uzun işlem zamanı gibi sorunların ortaya çıkmasına neden olur. En sık karşılaşılan durum aletin kırılmasıdır. Kullanım sırasında devirdeki artma ve azalmalar kırılma riskini arttırır. Bu nedenle düşük devirli, yüksek torklu angldruvalar tasarlanmıştır. Devir sayısı 150 ile 2000 r.p.m arasında değişen yeşil kuşaklı redüksiyonlu angldruvalar kullanılmaktadır (5). Resiprokal hareket şekillendirme işlemi sırasında kesme yönünde daha geniş bir dönme açısı (yüksek etkinlik için) ve aksi yönde daha dar bir açı (kök kanalı anatomisine uyum sağlarken kanal boyunca ilerlemek için) ile birlikte eğenin dönüş yönünün sürekli değişmesi anlamına gelir. Bu optimize edilmiş açılar aynı zamanda 'vidalama' etkisi ve eğe kırılma riskinin azaltılmasına yardımcı olur. Tek eğe ile genişletme yapılan bu sistemlerde Ni-Ti eğelere göre zaman kaybedilmemiş olunur (6). 2

7 3. KÖK KANAL PREPARASYONUNDA KULLANILAN ALETLER 3.1. Nikel Titanyum Eğeler Nikel- titanyum alaşımlar 'NITINOL' olarak tanınırlar. W.F Buehler tarafından 1960'da Naval Ordinance Laboratory'de geliştirilmiştir. Alaşımı oluşturan kısımlar ve laboratuvarın baş harflerinden dolayı bu ismi alırlar. Laboratuvar üyelerinden Dr. Muzzey Ni-Ti alaşımın şekil hafızasına sahip olduğuna tanık olmuştur (7). Bugüne kadar yapılan çalışmalarda noncutting paslanmaz çelikle bile tatminkar sonuçlar elde edilememiştir. Paslanmaz çelik enstrümanların kırılgan ve yeteri kadar flexible olmamasının getirdiği problemler yeni materyallerin araştırılmasını zorunlu kılmıştır. Bu alanda en umut verici sonuçlar Ni-Ti alaşımların kullanıma girmesiyle olmuştur (8). Alaşımın %55'i nikel ve %45'i titandır. Elastiklik modülü yaklaşık 35 K.N/mm olduğundan aşırı esneklik gösterirler. Ni-Ti alaşımlar elastik sınırları içerisinde büyük bir deformasyon gösterir, fakat küçük bir gerilim kuvveti oluşur. Ancak yaklaşık %5'lik bir uzatmada kırılma ortaya çıkar; kromnikel-çelikte bu değer %0,2'dir. Maksimal çekme kuvveti 500N/mm, kromnikel çelikte ise 2800N/mm 'dir (9). Ni-Ti alaşımların üretimi için genelde vakumla eritme yöntemleri diğer bir adıyla sıcak işleme kullanılır. Bunun için 700 C ile 900 C arasında ısıya ihtiyaç duyulur. Soğuk işleme yöntemi de kullanılabilir ancak bu yöntemle elde edilen alaşımın mekanik ve fiziksel özelliklerinde istenmeyen bazı değişimler meydana gelmektedir (7). 3

8 Nikel-titanyum dört özelliği ile diğer alaşımlardan ayrılır: 1. Küçük elastiklik modülü (35KN/mm) 2. Çok yüksek defleksiyon kabiliyeti (%4-8) 3. Şekil kalıcılığı etkisi (Memory-Effect) 4. Pseudoelastiklik (Superelastiklik) Fiziksel Kimyasal ve Biyolojik Özellikleri Ni-Ti alaşımların, büyük oranda önceden varolan titanyum oksit bazlı yüzey tabakasına ve bir süre sonra da, yüzeyde oluşan kalsiyum fosfat tabakasına bağlı olarak ortaya koyduğu korozyon özelliklerinin implantasyon amaçlı kullanım için umut verici olduğu bildirilmiştir (7). Kök kanallarının yıkanmasında kullanılan solüsyonlar, korozyona, yüzeyde porozite ve çukurcuklara neden olarak aletlerin kesme etkinliğini azaltabilirler. Yapılan bir çalışmada, Ni-Ti kanal aletinin gövdesi etrafında dakikadan daha az duran NaOCl nin korozyona veya kesme etkinliğinde herhangi bir değişikliğe neden olmadığı bulunmuştur (10). Ni-Ti aletler yüksek dayanıklılık ve esneklik özelliklerine sahip olmalarına rağmen, klinik kullanım esnasında aniden kırılmaktadırlar (11,12). Genel olarak döner aletlerle kullanılan aletler iki farklı tipte kırılırlar; torsiyonel (döngüsel) ve flexural (eğilme) (11,13,14). Döngüsel kırılma aletin ucu kanal içerisinde sıkıştığı zaman sap kısmının dönmeye devam etmesi sonucu oluşur. Flexural kırılma ise periyodik yüklenmenin metal yorgunluğuna yol açtığı zamanlarda görülür. Ni-Ti aletler kırlmadan önce yüzlerce bükülme döngüsüne dayanabilirler fakat endodontik uygulamalarda çok az döngüden sonra bile kırılma ihtimalleri vardır (14,15). 4

9 Eğelerin ani olarak kırılmasında ki en önemli faktör kanal eğimlerinin sebep olduğu sürekli döngüsel metal yorgunluğu olabilir. Kanal eğesinin belirli bir bölgesinin tekrarlayan sıkışma ve gerilme kuvvetlerine maruz kalmasıyla döngüsel yorgunluk oluşur. Kök kanalının eğimli bölgesinde meydana gelen bu gerilmesıkışma döngüsü, zamanla alette oluşan döngüsel yorgunluğu arttırır ve sonuç olarak aletin kırılmasına neden olan belki de en önemli faktördür (16). Ni-Ti kanal eğelerinin avantaj ve dezavantajlarını sıralayacak olursak (8,17,18,): Şekil hafızası özelliklerinin bulunması Kök kanal şekillendirme işlemi yaparken daha merkezde konumlanmaları Apikalde transportasyon, zip, perforasyon ve basamak oluşumu gibi hatalara daha az neden olmaları Şekillendirmeyi apikalden koronale doğru genişleyecek bir şekilde yapmaları Çalışma boyunun kaybına daha az neden olmaları Kanalın tıkanmasına daha az neden olmaları Döner sistemlerle birlikte kullanıldıklarında çalışma süresini kısaltmaları Apikale taşırdıkları debris miktarının daha az olması Pahalı olmaları ve üretimlerinin zor olması Döner sistemlerle kullanıldıklarında dokunma hissinin kaybı ve belirti vermeden kırılabilmeleri. 5

10 3.2. Nikel Titanyum Esaslı Döner Aletler Çalışma süresini kısaltmak için geliştirilen Ni-Ti esaslı döner aletler özel angldruvasına takılarak kullanılır. El aletleriyle kullanılan yöntemlere kıyasla kök kanallarında çok daha kısa sürede ve kök morfolojisine en uygun şekillendirmenin yapılabileceği ileri sürülmüştür. Genel özelliklerini ele alırsak Ni-Ti döner eğe sistemleri sabit ve düşük hızda 360 derece rotasyonla çalışırlar. Farklı ve artmış koniklik dereceleri vardır. Crowndown tekniği kullanılır. Tork kontrolü gerektirdiklerinden elektrikli tork kontrol motorlarıyla kullanımları önerilir. Ni-Ti döner eğelerin kırılmalarına öncülük eden faktörler bulunmaktadır. Bunlar klinisyenin kullanımı, kök kanal anatomisi, üretilme süreci, kalitesi, torsiyonel yük, kanala bağlanma ve yorgunluktur. Bunu önlemek için Ni-Ti döner aletlerden önce eğeler kullanılmalıdır (8). Ni-Ti döner eğelerde kesici kenara dik olacak şekilde yatay kesit alındığında, kesici kenarın yarıçap ile yaptığı açı kesme açısıdır. Kesme açısı negatif olduğunda eğe kazıma yapar, pozitif olduğunda kesme yapar. Radyal alan kesici kenarları arasında yer alan platformdur. Bu alan eğenin çevresi boyunca duvarlarla temas eder. Bu radyal alan kanal eğesinin vidalanma eğilimini,mikro çatlakların ilerleyişini azaltır. Aynı zamanda kesici kenarları destekler ve kesme derinliğini sınırlar. 6

11 Döner Sistemlerin Kullanımında Yapılması Gerekenler 1. Daima hafif basınç uygulanmalıdır. 2. İstenilen derinliğe ulaşınca hemen çıkartılmalıdır. 3. Kanal ağzına daima düz bir çizgi halinde giriş sağlanmalıdır. 4. Enstrüman devamlı olarak apikal koronel yönde hareket ettirilmelidir. 5. Enstrümanın yavaşça ilerlemesine izin verilmelidir. 6. İşlem boyunca sık sık ve bol olarak NaOCl ile irrigasyon yapılmalıdır. 7. Enstrümantasyondan sonra apikal kısmın radyografik ilişkisi korunmalıdır. 8. Üreticiden gelen bilgilere tam olarak güvenilmelidir. Bilimsel çalışmalarla desteklenmelidir. 9. Her zaman sabit hız sağlanmalıdır. 10. Eğe olukları debris ile dolmadan enstrümantasyonun tamamlanması için eğe sık sık temizlenmelidir. 11. Konikliği (açılanması) sıfıra yakın ya da neredeyse paralel ve aktif kısmına oluklar açılmış bir eğe seçilerek eğri kanallar genişletilmelidir. Böylece kanalın apikal üçlüsünde alet üzerinde istenmeyen kuvvetler oluşmadan ve debris sıkışmasına yol açmadan genişletme yapılabilir. 12. Eğenin ucu ve maksimum çapı arasındaki uzaklık kısa olmalıdır, böylece gerekli tork eğenin herhangi bir noktasında kırığa yol açmaz (20). 13. Eğeler sık sık stres ve deformasyon açısından kontrol edilmeli ve hatalı bulunan atılmalıdır (8). 7

12 Günümüzde Kullanılmakta Olan Döner Ni-Ti Sistemler Protaper Protaper döner alet sistemi Dr. Cliff Ruddle, Dr. John West ve Dr. Pierre Machtou tarafından dizayn edilmiştir (21). Bu sistemin çapraz kesiti modifiye K tipi eğe görünümündedir ve radial alanı bulunmamaktadır. ProTaper kanal aletlerinin uç dizaynı keskin olmayan modifiye aktif uçtur. Kesitleri üçgen konveks şeklinde olduğu için kanal aleti ile dentin arasındaki kontak açısı azalmaktadır. ProTaper kanal aletleri, kesici kenarlarının üzerinde, uzun akslarında değişen koniklikler gösterirler. Enine kesitleri, keskin kesici kenarlar ve radyal alansız modifiye bir K- tipi eğe şekli göstermesi, küçük eğeler için yeterli bir esneklik ve sabit bir gövde oluşturmaktadır. Ayrıca ProTaper aletlerinin kesici kenarlarının yivleri ve kesici olmayan değişik helikal açıları mevcuttur (22). Şekil 1: ProTaper sistemi fotoğrafları A: Güvenli sonlanan uç tasarımı (SEM 50), B: Çapraz kesiti (SEM 200), C: ProTaper sisteminin bir eğesi 8

13 Dar, kalsifiye ve çok eğri kanalların şekillendirilmesinde kullanılır. Saat yönünde rotasyon yapan özel mikromotor angldruvaları ile kullanılan nikel-titanyum döner alet sistemidir. En önemli özelliği eğelerinin uç kısmından sapına doğru gittikçe artan bir taper açısının olmasıdır. Apikal ve orta üçlüde dış kurvatürden daha fazla madde kaybı yapar. Hafif bir basınç ile uygulanır. Şekillendirme r.p.m rotasyonla yapılır. ProTaper aletleri şekillendirme (Sx, S1, S2) ve bitirme eğelerinden (F1, F2, F3, F4, F5) oluşmaktadır. Şekillendirici eğeler, prepare edilen kök kanalının özel bölümlerinde kontrollü bir kesme performansına müsaade eden, kesici kısımlarının tüm uzunluğu boyunca artan taper yapısına sahiptirler. Bitirici eğeler ise #20, #25, #30, #40 ve #50 gibi değişik numaralarda aletlere sahiptir ve apikal preparasyonun tamamlanabilmesi için apikal 3 mm de sabit bir tapera sahiptir. Yardımcı şekillendirici eğe Sx in 14 mm si kesici kısım olmak üzere tüm boyu toplam 19 mm dir. Protaper eğeleri içerisinde en fazla artan taper açısına Sx sahiptir (23). Eğenin uç çapı 0.19 mm iken, kesici kısmın başladığı noktada 1,20 mm dir. Çok kısa kanallarda şekillendirme yapmak için, uzun kök kanallarında ise koronal genişletme yapmak için kullanılır. Şekillendirici eğelerden S1 mor halkaya, S2 beyaz halkaya sahiptir ve S1 in uç kısmının çapı mm, S2 nin uç kısmının çapı 0.2 mm dir. Koronal kısımlarında bu çap yaklaşık olarak 1.20 mm dir. Kanalın koronal kısmının genişletilmesinde S1, kanalın orta kısmının genişletilmesinde ise S2 kullanılır. Bitirici egeler F1, F2, F3, F4 ve F5 sırasıyla sarı, kırmızı, mavi, yeşil ve siyah halkalara sahiptirler ve eğe uç çapları 0.20 mm, 0.25 mm, 0.30 mm, 0.40 mm ve 0.50 mm dir. F1 %7, F2 %8, F3 %9, F4 %6 ve F5 %5 tapera sahiptir. Bitirici kanal aletleri ile çalışma uzunluğunda şekillendirme yapılır. 9

14 Kısa Kök Kanallarında Sistemin Uygulanışı: -Sx kanal aleti ile başlanır. Kanal aleti ile tahmini çalışma uzunluğunda fizyoloji foramen apikaleye 2-3 mm kadar yaklaşılır. -Gerçek çalışma uzunluğu saptanır. -Sx kanal aleti ile çalışma boyunda şekillendirme yapılır. -F1 kanal aleti ile çalışma boyunda şekillendirme yapılır -20 numara kanal aleti ile fizyolojik foramen apikaleye ulaşıyorsa şekillendirme bitirilir. Orta Uzunlukta ve Uzun Kök Kanallarında Sistemin Uygulanışı: -Sx kanal aleti ile başlanır. -S1 kanal aleti ile koronerde genişletme yapılır. -S2 kanal aleti ile orta üçlü genişletilir. -F1 kanal aleti ile çalışma boyunda şekillendirme yapılır. -20 numara kanal aleti yeterliyse şekillendirme bitirilir. Yeterli değilse F2 ve F3 kullanılır (7). ProTaper sistemiyle çalışırken uyulması gereken kurallar diğer döner sistemlere benzerdir: 1. Kök kanalı içerisinde apikal kısma doğru ilerletilen kanal aletlerine basınç uygulanmamalıdır. 2. Şekillendirme esnasında kök kanallarında yıkama solüsyonu bulundurulmalı ve aletler kök kanalı içine kayganlaştırıcı uygulandıktan sonra sokulmalıdır. 3. Bitirici kanal aleti çalışma boyuna ulaşınca alet hemen geri çekilerek kök kanalından çıkarılmalıdır. 10

15 4. Şekillendirme esnasında dönme hızı sabit ve devir/dakika arasında olmalıdır. 5. Şekillendirme esnasında kanal aletleri sık sık temizlenmeli, aşınma ve bükülme yönünden incelenmelidir ProFile ProFile sistemi (Dentsply-Tulsa Dental, Tulsa, OK) 1994 yılında Dr. Ben Johnson tarafından tanıtılmıstır. Konvansiyonel el enstrümanlarına göre artan bir tapera, ince ve esnek bir gövde yapısına sahiptir. ProFile sistemi ilk olarak #.02 taperlı 29 el aletinden oluşuyordu fakat daha sonra #.04 ve #.06 taperlı modelleri üretildi. ProFile sisteminin çapraz kesitinde radial alanlarla birlikte U sekilli bir tasarım ve paralel merkezi bir kor izlenir. Yan kesitten izlendiginde 20 heliks açısına, sabit bir sarmal yapısına ve kesici olmayan bir uç tasarımına sahip olduğu gözlenir (24,25). Sekil 2a: ProFile sistemi fotoğrafları A: Güvenli sonlanan uç tasarımı (SEM 50), B: Çapraz kesiti (SEM 200), C: ProFile sisteminin bir eğe 11

16 Her ProFile eğesinin sahip olduğu bu keskin olmayan uç tasarımı alete kanalda rehberlik etmektedir. Kesici olmayan uç ve simetrik radial alan tasarımı eğenin 360 dönerken merkezde kalmasını saglar ve olası kanal transportasyonu ve diger hataların önüne geçer (25). ProFile eğe sistemleri ile yapılan bazı çalışmalarda kanalların orijinalliğinin korunduğu hatta arası eğimli mandibular molar kanallarda bile 1 dereceden daha az düzleşme meydana getirdiği belirtilmektedir (26,19). Bu döner eğe sistemlerinin avantajlarının olduğu gibi dikkatli kullanılmadığı zaman kanalları aşırı genişletme, apikal foramenden çıkma, perforasyon oluşturma ve transportasyon gibi dezavantajlarıda vardır (27). ProFile serisinde %4, %6 ve %8 açılı döner aletler bulunur. ProFile enstrümanlara enine kesitten bakıldığında üç radyal alan ve her radyal alanın iki yönlü hafif negatif kesme açısına sahip kenarları olduğu görülür. Bu radyal alanlar enstrümanın kanalın merkezinde kalmasını sağlar. Kesici kenarlar dentinde aktif kesme ve vidalanma olmaksızın kazıma yaparlar. Radyal uçlar birbirlerinden üç U şekilli oluk ile ayrılmıştır. Çalışma sırasında bu oluklarda debris birikmekte ve koronale ilerleyerek dışarı atılmaktadır (28). ProFile sisteminin 16 mm çalışan kısmı bulunur. Alet boyutu 19, 21, 25, 31 mm olan ProFile aletleri mevcuttur. Tavsiye edilen kullanım hızı r.p.m olarak önerilir. ProFile sisteminin, kanalları büyük preparasyon hataları olmadan şekillendirdiği görülmüştür (24,25). ProFile sistemi, her biri farklı boylarda 4 tür kanal aleti içermekte ve bu türler aletin sapındaki renkli halkalardan kolayca tanınabilmektedir. 12

17 1.ProFile Orifice Shapers: %5-8 açılı, 1-6 numara, 19 mm uzunluktadır. Aletlerin sapında renkli 3 tane halka bulunur. Bunlar kanalın koronal bölümün hazırlanmasında, post yerleştirilmesinden önce veya retreatment olgularında güta perka ve seaları uzaklaştırmakta kullanılırlar. 2.ProFile 06: %6 açılı, numara, mm uzunluklardır. Sapında renkli iki tane halka bulunur. Bunlar kanalın orta bölümünün hazırlanmasında kullanılırlar. 3.ProFile 04: %4 açılı, numara, ve 31 mm uzunluklardadır. Aletlerin sapında renkli tek bir halka bulunur. Bunlar sıklıkla kanalın apikal 1/3 lük kısmının hazırlanmasında kullanılırlar. 4.ProFile GT: %6-12 açılıdırlar. Şekil 2b: Profile Eğeleri Bu 4 adet ProFile döner aletlerin ve %2 açılı ProFile el aletlerinin kendi aralarında kombine kullanılmaları sonucunda 4 tane ProFile şekillendirme yöntemi açığa çıkmıştır. Bu yöntemler arasında, kullanımı en çok önerilen ve sıklıkla kullanılan ProFile 04/06 ve Orifice Shapers şekillendirme yöntemidir. Bu yöntemde işlem sırası dört aşamadan oluşur. 13

18 1) Crown-down aşaması: Pre-operatif radyografiye göre kök kanalında tahmini çalışma uzunluğu saptanır. ProFile Orifice shapers #3 (06-40) ProFile #3 Orifice Shapers kullanım sırasındaki ilk aletlerdir. Orifice Shapers ler diğer aletlere oranla daha kısa olduklarından karşıt dişlerin engellenmesi olmaksızın kök kanalında sırayla ve kolayca kullanılabilirler. Dönen bir #3 Orifice Shapers kök kanalına aşırı baskı olmaksızın yerleştirilir ve 5-10 sn süreyle ileri ve geri yavaşça hareket ettirilir bu safhada çalışma uzunluğu düşünülmez, aletin kanal boyunca kendi ilerlemesi sağlanır. İlerleme zorlaştığında baskı artırılmaz, sadece alet geri çekilir ve diğer alete geçilir. ProFile Orifice Shapers #2 06/30: Önceki kanal aletinden daha küçük çaplı olduğu için apikale daha çok yaklaşabilir. ProFile 06/25: Bu kanal aleti öncekilerden daha küçük çaplıdır ve işlev gören kısmının daha uzun olması nedeniyle daha esnektir. Öncekilerle aynı şekilde kullanılır. ProFile 06/20: Öncekilerle aynı şekilde kullanılır. ProFile 04/25: Öncekilerle aynı şekilde kullanılır. ProFİle 04/20: Bu kanal aleti ile gerçek çalışma uzunluğuna kadar işleme devam edilir. 2) Gerçek çalışma uzunluğunun saptanması: Crown-Down safhası sırasında geleneksel #10 veya #15 K-file (%2) yerleştirilerek saptanır. Apex locator lardan da yararlanabilir. 3) Gerçek çalışma uzunluğuna kadar apikal preparasyon ProFile 04/20 ProFile04/25 kullanılır. Gerçek çalışma uzunluğuna kadar crown-down böylelikle tamamlanır. 14

19 4) Final şekillendirmesi: ProFile 06/20 (Kök kanalının anatomisi gerektiriyorsa daha büyüğü) kullanılır. Son şekillendirme işlemi kök kanalının doldurulmasını kolaylaştırmak için %6 açılı ProFile kanal aletleriyle yapılır. Bu safhada apekse ulaşma amacı güdülmez, aletin basınçsız ulaşabileceği yere kadar şekillendirme yapılır (29) Hero 642 Endodontik tedavide kök kanallarının şekillendirilmesinde kullanılan nikeltitanyum alaşımından yapılmış eğelerden oluşan yeni bir sistemdir. Bu yöntem adını High Elasticity in Rotation tanımının kısaltılmış şeklinden almaktadır. 642 ise kullanılan %6, %4, %2 açılı kanal aletlerinden gelmektedir. Bir hedström eğeyi hatırlatan üç sarmallı ve biraz keskin bıçak dizaynına sahiptir. Oluklar arasında dereceli olarak artan uzaklık kök kanalı içine sıkışma riskini azaltır. Enine kesiti incelendiğinde hafif pozitif kesme açısına sahip üç adet kesici bıçak görülür, bıçakları destekleyen radyal alanlar yoktur ancak alet periferine ulaşmayan ve gelen kuvvetleri azaltan alanlar bulunur. Bu eğeler devir/dakika hızda çalışan saat yönünde tam rotasyon yapan özel mikromotor angldruvaları ile kullanılmaktadır. Şekil 3a: HERO 642 redüksiyonlu anguldruva çeşitleri 15

20 Bu kanal eğeleri süper elastiktir ve bükülebilirler. En eğri kanalların dahi şeklini rahatça alır. Form hafızalıdır yani bükülen eğe tekrar eski haline gelmez. Kırılmaya karşı dirençlidir. Kanala üç noktadan hassas bir şekide temas ederek temizleme yapar. Sağlamlığı sağlayan kalın gövde yapılıdır. Uçları yuvarlatılmış olup daima kanalın merkezinde bulunur. Eğelerin şekli sayesinde nekroze atıkları yukarı verir. Dar kanallarda kanala girilen ilk eğe pulpayı sarıp çıkaracağından tirnerf kullanılmaz. Ekonomik, kullanımı kolay, hızlı ve güvenilirdir. Hero 642 Yönteminde Kullanılan Aletler: 1- Redüksiyonlu angldruva, düşük devir, yüksek güç sağlar. 2- Eğe plaketi -Asorti eğeler (9 adet) -Sorti plaketler (6 adet) 3- Hero 642 Kutusu Şekil 3b: Hero 642 eğeler 16

21 Hero 642 sisteminin uygulanmasi: İlk amaç kök kanalının tıkalı olup olmadığının anlaşılması ve endodontik çalışma boyunun saptanmasıdır. Çalışma boyunun radyografik apeksten 0,5 veya 1 mm daha kısa olarak saptanması önerilir. Kanal genişletme crown-down tekniği ile tamamlanır. Schneider in eğrilik kriterine göre kanallar; Kolay Kanallar; Düz yada 10 den az açı yaparak eğilmiş olan kanallar, Orta Zorlukta Kanallar; 10 ve 25 arası geniş açı yapan kanallar, Zor Kanallar; 25 den daha geniş açı yaparak eğrilmiş olan kanallardır. Kolay kanalların genişletilmesinde No: 30 mavi seri kullanılır. %6 taper açılı Hero eğesi ile çalışma boyunun ½ veya ⅔ üne gelecek şekilde ayarlanır. Aletin ucu kök kanalına sokulduktan sonra çalıştırılır ve aşağı-yukarı kesik, hızlı hareketler yapılır (1-2 mm). Aşırı kuvvet uygulanmamalıdır. Daha sonra %4 taper açılı Hero eğesi angldruvaya takılır. Çalışma boyundan kısa olacak şekilde genişletme yapılır. %2 taper açılı Hero eğesi ile apekse doğru ilerlenir. Çalışma boyuna ulaşılır. Çalışma boyuna ulaşınca alet kanal duvarlarına yaslanarak hafif aşağı-yukarı hareketler ile genişletme yapılır. Orta ve zor kanallarda da teknik aynı iken tek fark 20 lik (sarı) veya 25 lik (kırmızı) seri ile genişletmeyi başlatmak gereklidir. Her eğeden sonra bol irrigasyon yapılmalıdır. Hero eğeleri kalsifiye olmuş kanallarda kullanılamaz Lightspeed Kök kanallarının şekillendirilmesinde kullanılan ilk Ni-Ti döner alet sistemi LightSpeed tir. LightSpeed in ilk tasarımı 1993 yılında Senia ve Wildey tarafından Canal Master U nun orijinal formu esas alınarak geliştirilmiştir (7). Küçük kesici bir 17

22 bıçak ucu sayesinde diğer Ni-Ti dönen enstrümanlardan farklılık gösteren bir yapısı vardır. Taper açısı olmayan sap yapısı esnekliğini artırmaktadır. Farklı dizaynı apikal bölümün güvenli bir şekilde genişletilmesini sağlarken nekrotik veya canlı doku artıklarının da etkin bir şekilde uzaklaştırılmasını sağlamaktadır (30). Lightspeed seti, büyüklükleri #20 - #100 arasında değişen 22 kanal aleti içermektedir. Aletin uç kısmı iki kısımdan oluşmaktadır; kesmeyen pilot uç ve çalışan kısım. Kesici kısmın büyüklüğü, geleneksel kanal aletlerine oranla 0.25 mm ile 1.75 mm daha büyüktür. Lightspeed aletlerin 21, 25 ve 31 mm uzunluğunda olanları mevcuttur. Bu aletlerle devir arasında çalışma önerilmektedir. Şekil 4a: LightSpeed Şekil 4b: LightSpeed Endobox Lightspeed ile şekillendirme işlemi iki ana kısımdan oluşmaktadır: 1. Apikal stop un oluşturulması 2. Step-back preparasyonu aşamalarından oluşur. 18

23 Uygulama Yöntemi: 1. Aşama: -Kök kanalının koronal 1/3 lük kısmı, tercih edilen kanal aletleri ile şekillendirilir. -Çalışma boyu belirlenir. -15 numara kanal aletinin çalışma uzunluğunda ilerlediği doğrulanır. Bu çalışma uzunluğu LightSpeed aletleri üzerinde işaretlenir. 2. Aşama: -Kanal duvarlarına temas ederek, hafif bir basınçla çalışma uzunluğunda ilerleyen ilk LightSpeed Initial Apical Rotary (IAR) olarak adlandırılır. IAR den sonraki beş büyük boy LightSpeed kanal aletleri ile çalışma uzunluğunda şekillendirme yapılarak, apikal kısmın şekillendirmesi tamamlanmış olur. -Apikal kısımda kullanılan son LightSpeed kanal aleti Master Apical Rotary (MAR) olarak adlandırılır. -MAR dan sonra, kullanılacak her kanal aleti 1 mm kısa olacak şekilde çalışmaya devam edilir. MAR dan sonra dört kanal aleti kullanılır. 3. Aşama: -MAR dan sonraki beşinci LightSpeed kanal aleti ile orta 1/3lük kısmın şekillendirilmesine başlanır. Şekillendirme aynı çalışma boyunda yapılır. LightSpeed kanal aletleri ile direncin hissedildiği yere kadar ilerlenip geri çıkılır. - En son MAR ile rekapitülasyon yapılır (7). 19

24 Hero Shaper Hero Shaper (Micro-Mega, Besançon, Fransa) değişken sarmal yapısı ve değişken helikal açısına ek olarak kesici olmayan uç ve pozitif kesme açısıyla eğimli ve kalsifiye kanallarda bile sadece 4 eğe ile şekillendirmeyi öngören 3.nesil bir döner alet sistemidir (31). Yenilikçi eğimi ile ön plana çıkan HeroShaper (Micro-Mega, Besançon, Fransa) ege sistemi 2001 yılında geliştirilmistir. Üretici firma kor yapısının kalınlaştırılarak kırılmaya karşı daha güvenli bir hale getirildiğini belirtmiştir. Metal yorgunluğu oluştuğunda enstrümanın helezonik yapısı gevşeyerek düzleşmektedir. Üç kesici kenara sahip eğeler pozitif kesme açısına sahiptirler. Üretici firma her enstrümanın on saniye kullanım ile etkin şekillendirme yaptığını ve uç kısmından sapına doğru farklılık gösteren kesme yüzeylerindeki helezonik açı enstrümanı vidalama etkisinden korurken debrislerin uzaklaştırılmasında etkin rol aldığını belirtmektedir. Eğim de taper açısına göre her enstrümanda farklılık göstermektedir. Hero 642 ye göre kanal aletlerinin bıçak tasarımı ve çapraz kesitinde farklılık vardır. İki ayrı taper açısına sahip üç farklı numaradan oluşan toplam altı adet kanal aleti içermektedir. No:20(%6,%4); No:25(%6,%4); No:30(%6,%4)..04 açılı kanal aletleri 21,25,29 mm,.06 açılılar ise 21 mm, uzunluluğunda üretilmiştir..04 açılı kanal aletlerde gri renkli stopper,.06 açılı kanal aletlerde siyah renkli stopper kullanılmıştır. Sap kısımlarında kaç numara olduklarını gösteren standart renkler mevcuttur (20# sarı, 25# kırmızı, 30# mavi ). 20

25 Şekil 5: Hero Shaper eğeler Kolay kanallarda iki, orta zorluktakilerde üç ve zor kanallarda dört eğe kullanılarak genişletmenin tamamlandığı öne sürülmektedir. Kısa metalik sapları posterior dişlerde daha kolay çalışmayı sağlar (32). Hero Shaper sisteminde eğimi 10 dereceden küçük olan kanallar kolay kök kanalları, 10 derece ile 25 derece arasında olan kanallar orta zorluktaki kök kanalları, 25 dereceden büyük olan kanallar zor kök kanalları olarak değerlendirilmiştir (7) r.p.m hızla, Crown Down şekillendirme sistemi kullanılmaktadır. Kolay Kök Kanallarının Şekillendirmesi: Çalışma boyu saptanır. % 6 açılı, 30 numara kanal aleti ile başlanır. (koronal ve orta 1/3) % 4 açılı, 30 numara kanal aleti ile çalışma boyunda şekillendirme yapılır. İki kanal aleti ile şekillendirme tamamlanır. 21

26 Orta Zorluktaki Kök Kanallarının Şekillendirmesi: Çalışma boyu saptanır. % 6 açılı 25 numara kanal aleti ile başlanır. (koronal ve orta 1/3) % 4 açılı 25 numara kanal aleti ile çalışma boyunda şekillendirme yapılır. % 4 açılı 30 numara kanal aleti ile şekillendirme tamamlanır. Üç kanal aleti ile şekillendirme tamamlanır. Zor Kök Kanallarının Şekillendirmesi: Çalışma boyu saptanır. % 6 açılı 20 numara kanal aleti ile başlanır. (koronal ve orta 1/3) % 4 açılı 20 numara kanal aleti ile çalışma boyunda şekillendirme yapılır. % 4 açılı 25 numara kanal aleti ile çalışma boyunda şekillendirme yapılır. % 4 açılı 30 numara kanal aleti ile şekillendirme tamamlanır. Dört kanal aleti ile şekillendirme tamamlanır (7) FlexMaster %2, %4, %6 ve %11 açılı 20,25 ve 30 numaralı eğelerden oluşan bu sistemde genişletilen kanala bağlı olarak 3-5 enstrüman ile şekillendirme tamamlanabilir. %2 açılı eğeleri çok eğri kanallarda azami dayanıklılık ve esneklik gösterir. Keskin bıçakları vardır ve radial alanı yoktur. Bu özelliği alete mükemmel şekillendirme kabiliyeti ve dayanıklılık sağlar (28). 22

27 Şekil 6: FlexMaster enstrümanın ucu ve kesiti El aletleriyle genişletmeye göre %50 daha az zamanda genişletme işlemini tamamlanır. Konveks kesite, kesici olmayan uç yapısına sahiptir. ISO numaraları arasındaki boyutlara sahiptir. Daha kısa şaft sahip olduğu için molarlarda kolay kullanım sağlar. Enstrümanın kesici olmayan ucu ve dışbükey üçgen kesiti merkezi konumda kalmasını sağlar. Dikkatle işlenmiş K-tipi kesici bıçakları kesme etkisini oldukça artırır. FlexMaster eğeler üzerinde daha az stres oluştuğundan 8 kez kullanılabilir. Bıçaklar arasındaki yeterli mesafe sayesinde dentin talaşları ve debrisin atılması kolaylaşır (35). Son çalışmalar FlexMaster'ın hem dar, hem de geniş kanallarda kanal merkezini koruyarak şekillendirme yaptığını göstermiştir (34). Diğer sistemlerle eşit düzeyde performans sağladığı bulunmuştur (35) Quantec McSpadden tarafından 1996 yılında Quantec serisi adı altında yeni bir seri Ni- Ti dönen enstrümanlar üretilmiştir. Yaklaşık 340 r.p.m hızda kullanımı tavsiye edilmektedir (30) tarihinden itibaren Ouantec SC ve Ouantec LX adı altına pazarlanmaya başlanmıştır (36). Firma standart Quantec uçlarının yanı sıra, koronal 23

28 bölgenin genişletilmesi amacıyla Flare serisini üretmiştir. Ara bölgelerde çalışılması amacıyla özel seri üretilmiştir. Standart uçlar 25, 40 ve 45 numara büyüklüğündedir. Sistemde iki farklı uç geometrisi kullanılmıştır. SC Safe-Cutting Tip: Eğe ucu apikale doğru hafifçe baskı uygulandığında aktif hale gelir, kanal yolunu takip eder, oluşturduğu stres oldukça azdır. İnce, dar, kalsifiye ve tıkanmış kanallarda kullanılır. LX Non-Cutting Tip: Aşırı eğri kanallarda kanalın uzun aksını takip eder. Uç kısmının kesme özelliği yoktur. Rutin vakalarda, eğimi şiddetli kurvatürlerde, apeksifikasyon tedavisi görmüş veya rezorbe olmuş dişlerde kullanılır. Quantec eğeler pozitif kesme açısına sahiptirler ve bu nedenle genişletme sırasında hareket yönünde kesim yaparlar; bu sayede dentin üzerinde çizik oluşturmadan, kontrollü bir şekilde madde kaldırırlar (37). Quantec eğelerde kesici ucun arkasında bulunan radyal alanlar düzensiz olarak yerleştirilmişlerdir ve sayıları sürtünme kuvvetlerini azaltmak amacıyla azaltılmıştır. Yivlerin derinliği uçtan boyun kısmına doğru giderek artar ve bu da etkin madde uzaklaştırılmasında önem kazanır, eğenin aşınma süresi uzar (38). Sistem içinde fazla sayıda eğenin bulunması işlem süresini diğer sistemlere kıyasla uzatmaktadır (39). Şekil 7a: Quantec kanal aletleri 24 Şekil 7b: Quantec kesit dizaynı

29 Tanaka De Castro ve arkadaşları (40) yaptıkları çalışmada firma tarafından önerilen çalışma sırasını modifiye ederek kullanılan eğe sayısını azaltarak yöntemin kanal genişletmesi üzerine olan etkinliğini araştırmışlardır. Çalışma sonunda eğe sayısının azaltılmasının genişletmenin kalitesi açısından herhangi bir dezavantaj oluşturmadığı ve orijinal kanal eğimlerinin korunmuş olduğu bildirilmiştir. Quantec eğe serisi %12, %10, %8, %6, %5, %4, %3, %2 mm/mm açılı Ni-Ti döner eğe serisinden oluşur. Hepsinin D noktasındaki çapı 0,25 mm dir. Ancak arasında %2 açılı enstrümanları da mevcuttur. Quantec eğelerde iki oluk bulunur. Olukların az sayıda olması daha derin hazırlanmalarına izin vermiştir. Aynı çap ve uzunlukta, aynı uç yapısına sahip bir, üç oluklu eğeye kıyasla koronale daha çok debris taşır. Ayrıca kırılma potansiyeli iki oluklu bir eğede daha azdır. Değişken sarmal açısına sahip olması da Quantec eğenin dentine saplanma ihtimalini azaltır (41) Race RaCe, 1999 yılında FKG Dentaire firması tarafından üretilmiştir ve adını Reamer with Alternating Cutting Edge (alternatif kesici kenarları olan reamer) kelimelerinin baş harflerinden almıştır. Geliştirilmiş kesici ağızlı reamerlar mevcuttur ve bu reamerların üzerinde, bükülmüş bölgelerin yanında düz alanlar vardır. Bu tasarım kanal içerisinde perforasyon oluşturma riskini azaltır (28). Ayrıca RaCe eğelerinde diğer Ni-Ti eğelere benzer şekilde kesici olmayan uç mevcuttur. Bu uç eğenin kanal içerisinde merkezi konumda kalmasını sağlar. 25

30 RaCe vidalı şekilde hazırlanmamış olup, sıralı değişen keskin kenarları olan ve böylelikle eğenin vidalanma sorununu engelleyen bir yapıda tasarlanmıştır ve vidalı şekilde hazırlanmadığı için kanalda sıkışmanın olmayacağı iddia edilmiştir. Şekil 8: Race enstrümanı ucu ve kesiti Yüzeylerin elektro parlatma işleminden geçmesi, devirde kullanımı sağlar ve negatif kesme açısı çalışma süresini kısaltır ayrıca daha iyi temizleme sağlar (22). Üretici firma kanal şekillendirilmesi için ihtiyaç duyulan enstrüman sayısını azaltarak zaman tasarrufu ve konfor sağlamayı amaçladığını belirtmiştir. Sistemde.02 (sarı stoper),.04 (siyah stoper),.06 (mavi stoper),.08 (siyah stoper) ve.10 (sarı stoper) taper açılı enstrümanlar mevcuttur. Kit içinde mevcut olan açı kartına göre kolay, orta ve zor kanal tespiti yapılır. RaCe sistemi, eğeleme sırasında oluşan pürüzlü yüzeylerin neden olduğu, alette zayıflama ve kırılmaların önüne geçmek için eğelerde elektro-kimyasal cilalama işlemi yaparak pürüzsüz yüzeyler elde etmektedir. Kolay ve orta zorluktaki kanallarda (42); %10 açılı #40 numaralı eğe kanalın koronal ve orta 1/3 ün şekillendirilmesinde kullanılır. %8 açılı #35 numaralı eğe kanalın koronal ve orta 1/3 ün 26

31 şekillendirilmesinde kullanılır. %6 açılı #25numaralı eğe kanalın apikal 1/3 ünün şekillendirilmesinde kullanılır. %4 açılı #20 numaralı eğe kanalın apikal 1/3 ünün şekillendirilmesinde kullanılır. %2 açılı #20 numaralı eğe kanalın apikal 1/3 ünün şekillendirilmesinde kullanılır. Zor kanallarda (42); %10 açılı #40 numaralı eğe kanalın koronal ve orta 1/3 lük kısmının şekillendirilmesinde kullanılır. %8 açılı #35 numaralı eğe kanalın koronal ve orta 1/3 lük kısmının şekillendirilmesinde kullanılır. %2 açılı #15 numaralı eğe kanalın apikal 1/3 lük kısmının şekillendirilmesinde kullanılır. %2 açılı #20 numaralı eğe kanalın apikal 1/3 lük kısmının şekillendirilmesinde kullanılır. %2 açılı #25 numaralı eğe kanalın apikal 1/3 lük kısmının şekillendirilmesinde kullanılır. Race sisteminde eğelerin kullanım sıklığını tespit etmek amacıyla sekiz yaprakçıktan oluşan, güvenlik hafıza diskleri bulunur. Her kullanımdan sonra disk üzerindeki çıkıntılardan birisi koparılarak aletin kullanım sayısı tespit edilir. Kolay bir kanaldan sonra 1 yaprak, orta zorluktaki bir kanaldan sonra 2 yaprak, zor bir kanaldan sonra 3 yaprak koparılır (43) K yılında, Kuzey Amerika'da Dr. John Mcspadden tarafından dizayn edilmiştir. Ouantec'ten sonra imal edilmiştir. Yeni jenerasyon bir döner Ni-Ti sistemi olan K3, üretici firmaya göre keskinlik ve dayanıklılığın artırılmasıyla tam bir genişletme ve şekillendirme için geliştirilmiştir. Şimdiye kadar piyasaya çıkmış pozitif kesme açısı en fazla eğedir (28). 27

32 K3 Döner Ni-Ti Eğe Sisteminin Özellikleri: 1.K3 kanal şekillendirme eğeleri 0,02-0,04 yada 0,06 taper a sahiptir. 2.Yumuşak pozitif kesme açısına sahiptir. 3.Değişen kor çapına sahiptir. Bu yapı, tüm kesici bölüm boyunca eğenin esnekliğini arttırır. 4.Kanal duvarlarında sürtünmeyi azaltan bir yapıya sahiptir. 5.Değişken oluk yüksekliği vardır. Bu özellik eğenin vidalanmasını önler ve debrisin dışarı atılmasını sağlar. 6.Farklı eğe boyutları ve taperları arasında karıştırmayı önlemek için renk kodu vardır. 7.Güvenli eğe ucuna sahiptir. 8.K3 ana şekillendirici eğelerin taperleri kanal şekillendirici kanal ağzı şekillendirici (orifice shapers) ve deep body şekillendirici olarak da kullanılabilecek 0,08, 0,10 ve 0,12 ye arttırılmıştır (Bunların uçları 25 ve uzunlukları ve 25 mm dir) (44). Şekil 9: K3 enstrümanın ucu ve kesiti 28

33 K3 ün Klinikte Kullanım Tekniği; -Koronal üçlü ve orta üçlünün şekillendirilmesi -Apikal üçlünün şekillendirilmesi, apeksin şekillendirilmesi -Hibrit konsept (Vakanın durumuna göre kanal preparasyonunda birden fazla aletin kullanıldığı konsepte hibrit konsept denir.) K3 Eğelerini Klinikte Kullanırken Dikkat Edilecek Hususlar; 1.K3 eğeyle fazla kuvvet uygulanmamalıdır. 2.% 5-25 sodyum hipoklorit ile sık irrigasyon uygulanmalıdır. 3.Enstrümantasyon sonrası oluşan smear tabakası uzaklaştırılmalıdır. 4.Apikal tıkanma önlenmelidir. 5.Crown Down tekniği uygundur. 6.K3 eğeleri her kullanım sonrasında temizlenmelidir. 7.Apikal üçlüde, kuvvet uygulanmamalıdır. 8.Eğelerin yivlerini kontrol etmek gerekir. 9.K3 birden fazla kullanılabilirse de çok kıvrık ve ters kruvatürlü olan kanallarda kullanıldıktan sonra başka kanallarda kullanılmamalıdır (44). Üretici, tüm bu komponentlerin birleşimi sayesinde optimum kesici etki, etkin debris uzaklaştırılması, kanal transportasyonunun önüne geçilmesi ve kırılmaya karşı üstün bir direnç ortaya çıktığı iddiasındadır. Aletin kesitsel geometrisi kırılmaya karşı direnç sağlamaktadır. Enstrümanlar %2, %4 ve %6 açılıdır, ancak %8, %10 ve %12 açılı 'body shaper'lar da mevcuttur. K3 enstrümanlar, 'G-pack' ve 'Procedure pack' olarak piyasada bulunmaktadır (45). Üretici firma elektrikli tork kontrollü motor kullanımını tavsiye etmektedir. İdeal hız 300 r.p.m. olmalıdır (30). 29

34 System Gt 1994 yılında Dr. Buchanan tarafından bulunmuştur. Önceleri dört adet el aleti şeklinde hazırlanmıştır. Ardından döner alet formları tasarlanmıştır (28). GT döner eğeler standart eğelerden (0,02 koniklikte) 3 ve 6 kat daha çok açılanırlar. Apikal çapları 20, 30 ve 40 olan 3 ayrı seriden ibarettir. Her serinin %4, %6, %8 ve %10 konikliğinde eğeleri mevcuttur. %10 açılı 35, 50 ve 70 numaralı eğeleri de bulunur. Şekil 10: System GT; apikal uçları 20, 30 ve 40 olan 3 ayrı seriden ibarettir. Uç kısımları kesici özellikte değildir. 20, 30 ve 40 serileri en iyi tork kontrollü el aletleri ile 300 r.p.m. de kullanılır. Bazı zor vakalarda aletleri 150 r.p.m. de çalıştırmak tercih edilmelidir. Aksesuar eğeler (35/.12, 50/.12, 70/.12) 500 r.p.m.de kullanılabilir (30). Aksesuar GT lerin posterior kanallarda kullanımları sınırlıdır. Bunun nedeni aletin koronal kısmındaki kesici bölümün çapının 6 numaralı Gates Glidden frezine eş değer olmasıdır (7). Tüm GT enstrümanlarıyla çalışırken döndürmeden önce eğelerin dentin ile temas ettiklerinden emin olunmalıdır (30). 30

35 Uygulama yöntemi: Kök kanalının genişliği kök tipine veya radyografiye göre saptanır. Uygun kök aletleri serisi seçilir. 10 ya da 15 numara K-file ile çalışma boyu saptanır. Dar kök kanallarında sırasıyla.10,.08,.06,.04 açılara sahip 20 numara kanal aletleri; orta genişlikteki kök kanallarında aynı açı sırasıyla 30 numara kanal aletleri; geniş kök kanallarında aynı açı sırasıyla 40 numara kanal aletleri kullanılır. Her üç kanal tipinde eğer gerekliyse, o serinin.06 açılı kanal aletine geri dönülerek rekapitülasyon yapılır ve tekrar aynı serinin.04 açılı kanal aleti ile tamamlanır. Dar kök kanallarında şekillendirme sonrası elde edilen kanal genişliği yeterli bulunmuyorsa, orta ve geniş kök kanallarında kullanılan aletleri şekillendirmeye dahil edilir (7) Mtwo 2003 yılında Prof. Dr. Vito Malagnino tarafından geliştirilmiştir. Bu sistemin diğer döner sistemlerden en büyük farkı modifiye step-back tekniği ile kullanılmasıdır. Üretici firma bunu single length technique (tek uzunluk tekniği) olarak tanımlar. En fazla dört adet alet kullanılır. Bunlar 10/.04, 15/.05, 20/.06, 25/.06 numaralı aletlerdir (46). Mtwo nun aletin ilerlemesini daha iyi kontrol ederek sağlayan, neredeyse dikey spiralleri olan iki kesici köşesi vardır. Kesici köşelerin arkaları kesme etkisini optimize edecek şekilde keskindir ve aletin kanalda 31

36 çalışmasını kolaylaştırır. Tüm aletler çalışma boyunda kullanılır. İki adet derin kesici bıçakları ve S şeklinde kesitleri vardır. Dentin debrisinin rahat biçimde uzaklaştırabilmesi için maksimum alana sahiptirler. Şekil 11: Mtwo alet seti Uygulama Yöntemi: - 10 numara K-file ile çalışma boyu saptanır. - Öncelikle numaralı alet ile çalışma boyunda ilerlenir. - Sırasıyla 15/.05, 20/.06, 25/.06 ile çalışma boyunda şekillendirme bitirilir. - Apikal foramende tıkaç oluşumu tam olarak sağlanamadıysa 30/.05, 35/.04, 40/.04 numara aletler kullanılabilir Resiprokal Sistemler Resiprokasyon hareketi eğenin dönüş yönünü belirten bir terimdir. Örneğin bu hareketi kullanan Reciproc eğesinde, kullandığımız eğe, önce saat yönünün tersinde geniş bir açıyla döner ve ardından tersine saat yönünde daha küçük bir açıyla döner. Yani eğe, kök ucuna ulaşıncaya değin sağa ve sola dönerek ilerler. Resiprokasyon hareketi sayesinde eğenin kanal içerisinde sıkışmasının önüne 32

37 geçilmesi amaçlanmaktadır. Böylece eğe kırılmasının azalacağı savunulmaktadır. Otomatik resiprokasyon sistemi endodontiye ilk olarak 1964 te Giromatic kanal şekillendirme sistemi ile girmiştir. Saat yönü ve ters saat yönünde 90 derece açıyla hareket eden, paslanmaz çelik eğeler kullanıma sunulmuştur. Bu sistemin, el aletlerine göre daha çok şekillendirme hatalarına neden olduğu rapor edilmiştir (47). Resiprokal hareketle kombine modern eğe tasarımları, çoklu Ni-Ti eğe sistemlerinden daha ucuz olan, tek eğeyle kök kanalı şekillendirmeyi temin eder. Resiprokasyon hareketiyle kullanılan ProTaper eğeleri ile rotasyon hareketiyle kullanılan ProTaper eğelerinin neden olduğu apikal debris çıkışı miktarı benzer bulunmuştur (48,49). Devamlı döner aletlerle karşılaştırıldığında resiprokasyon hareketinin, devir sayısının daha fazla olduğu gösterilmiş ve döngüsel yorgunluğa karşı önemli derecede dirençli olduğu ispatlanmıştır (50,51). Ayrıca alet tasarımının da, döngüsel yorgunlukta etkili olabileceği bildirilmiştir (52). Reciproc aletlerin çapraz kesitleri, Mtwo döner aletlerine benzer olarak S şeklindedir. WaveOne aletlerinin ise apikal 5 mm de üç radyal alanı vardır ve geride kalan 9 mm de bıçak tasarımı ProTaper sisteminkine benzer şekle dönüşür (53) WaveOne Sistemi Dentsply Maillefer tarafından üretilmiş olan bu sistem, kök kanal şekillendirmesinin tek eğe kullanılarak bitirilmesini sağlar. WaveOne eğeleri programlanmış bir motor vasıtasıyla, balanced-force tekniğine benzer resiprokal hareket yaparak çalışırlar. Eğeler, diğer döner Ni-Ti eğelere kıyasla, döngüsel yorgunluğa karşı yaklaşık olarak dört kat daha fazla dirençli olmalarını sağlayan M- wire teknolojisi ile üretilmişlerdir (54). Günümüzde 21, 25 ve 31 mm uzunluk seçenekleri olan 3 farklı boyutta WaveOne tek eğe resiprokasyon sistem eğesi vardır. 33

38 1. WaveOne Small: Dar kanalların şekillendirilmesinde kullanılan, %6 taper ve 21 numara uç ebadına sahip eğelerdir. 2. WaveOne Primary: Birçok kök kanalın şekillendirilmesinde kullanılabilen, koronale doğru azalan %8 taper ve 25 numara uç ebadına sahip eğelerdir. 3. WaveOne Large: Geniş kanalların şekillendirilmesinde kullanılan, koronale doğru azalan %8 taper ve 40 numara uç ebadına sahip eğelerdir. Şekil 12a: Sırasıyla WaveOne Small, Primary ve Large eğeleri. Eğeler ters kesme hareketiyle (reverse cutting action) çalışmak üzere tasarlanmışlardır. Tüm eğelerin uç kısımlarının çapraz kesitleri modifiye konveks üçgensel şekildedir. Şekil 12b: WaveOne eğesinin apikal kısmından bir kesit. 34

39 Şekil 12c: WaveOne eğesinin koronal kısmından bir kesit. WaveOne eğeleri tek kullanımlıktır üretici firma eğelerin tek kullanımlık olması sayesinde, alette oluşabilecek yorgunluğa bağlı kırılmaların ve aletlerin tamamen sterilize olmadığı durumda oluşabilecek çapraz kontaminasyon riskinin azaldığını ileri sürmektedir (55). WaveOne aletleri, şarj edilebilir bataryaya sahip, resiprokasyon hareketinin açıları ve hızı önceden programlanmış WaveOne Reciproc (VDW Sılver) motor vasıtasıyla kullanılırlar. Ters saat yönü hareketin açısı, saat yönü hareketin açısından büyüktür. Ters saat yönü hareket, aletin dentini kesmesini sağlarken, saat yönü hareket ise aletin kanal içerisinde sıkışmadan serbestleşmesini sağlar. Tam tur, üç ileri geri hareketle tamamlanır ve aletin apikale doğru ilerlemesi için çok az kuvvet yeterlidir. WaveOne tekniği şöyledir: 1. Düz bir giriş yolu sağlanır. 2. Kanala uygun WaveOne eğesi seçilir. 3. Tek eğe ile şekillendirme tamamlanır. 4. Kanalların şekillendirilmesi öncesi, boyunca ve sonrası yıkama işlemi yapılır. 35

40 Kanala uygun WaveOne eğesini belirlemek için el aletlerinden faydalanılabilir (66): 1. Eğer, 10 numaralı K-tipi eğe kanal içerisinde zorla hareket ettirilebiliyorsa WaveOne Small tercih edilir 2. Eğer, 10 numaralı K-tipi eğe kanal boyunca rahatça ilerleyebiliyorsa WaveOne Primary tercih edilir. 3. Eğer 20 veya daha büyük K-tipi eğeler kanal içerisinde rahatlıkla ilerleyebiliyorsa WaveOne Large tercih edilir. WaveOne sistemi kullanılarak tek eğe tekniği şöyle uygulanır (56); El aleti kanala yerleştirilir ve uygun WaveOne eğesi belirlenir. 1/3 lük kısımları şekillendirilir. Kanal yıkanır. Çalışma uzunluğu tespit edilir. WaveOne eğesi ile çalışma boyunda şekillendirme yapılır Apikal çap el aleti ile kontrol edilir ve eğer kullanılan WaveOne eğesi ile aynı çapta ise şekillendirme bitirilir. esinden daha büyükse, daha büyük olan WaveOne eğesi ile şekillendirme yapılır. Genellikle kanalların çoğunun şekillendirmesi WaveOne Primary eğesi kullanılarak tamamlanır. WaveOne eğeleri ile kök kanal şekillendirmesi yaparken dikkat edilmesi gereken hususlar şöyledir (56); - Eğeler çok az kuvvet uygulanarak en fazla 3 veya 4 ileri geri hareket sonrası düzenli olarak kanaldan çıkarılıp temizlenmeli ve kanallar yıkanmalıdır. - Kullanılan eğe kanalda ilerlemiyorsa daha küçük WaveOne eğesi ile kanal şekillendirmesine devam edilmelidir. 36

41 - Kanal şekillendirmesine başlamadan önce eğenin çalışma boyuna rahatça ulaşabilmesi için glide-path sağlanmalıdır. - Çok eğri kanallarda glide-path sağlanamıyorsa, apikal genişletme işlemine manuel olarak devam edilir. - Kanal girişini ve koronal bölgeyi genişletmek için eğe fırçalama hareketi ile kullanılmalıdır. - Kanallar sürekli yıkanmalıdır ve kuru kanallarda kesinlikle çalışılmamalıdır. WaveOne eğelerinin avantajları şöyledir (56); 1. Çoğu vakada tek eğe kullanılarak şekillendirme bitirilir. 2. Eğeler resiprokal hareketle çalıştığı için daha az alet kırılması görülür ve plastik deformasyona daha geç uğrarlar. 3. Kanal şekillendirmesi daha az sürede tamamlanır. 4. Tek eğe kullanıldığı için prosedürel hata yapma riski daha azdır. 5. Eğeler tek kullanımlık oldukları için prion kontaminasyonu riski daha azdır. 6. Sistemin öğrenilmesi ve kullanılması kolaydır. McRay ve ark. (57) WaveOne ve ProTaper eğelerini kanal merkezinden sapma ve transportasyon oluşturmaları açısından inceledikleri in-vitro çalışma sonucunda, her iki kanal şekillendirme sisteminin de güvenilir olduklarını bildirmiştir. Fatma ve Ozgur (58) ProTaper F2, WaveOne Primary ve Reciproc R25 eğelerini yüzey değişiklikleri açısından anatomik mikroskop kullanarak incelemişlerdir. Eğelerle rezin bloklarda şekillendirme yaparak, eğelerin şekillendirmeden önce ve sonraki yüzey topografilerini karşılaştırmışlardır. WaveOne eğelerinde istatistiksel olarak anlamlı derecede daha fazla yüzey düzensizliği meydana geldiğini tespit etmişlerdir. 37

42 3.3.2.Reciproc Sistemi Bu sistem VDW tarafından üretilmiş resiprokal hareketle çalışan kanal şekillendirme sistemidir. 360 derece lik turu birçok ileri-geri hareketle tamamlarlar ve kesme yönündeki dönüş açısı pasif yöndeki dönüş açısından fazladır. Sistem üç farklı boyutta eğeye sahiptir. Bunlar: R25; Uç çapı 0.25 mm dir ve.08 apikal tapera sahiptir. R40; Uç çapı 0.40 mm dir ve.06 apikal tapera sahiptir. R50; Uç çapı 0.50 mm dir ve.05 apikal tapera sahiptir. Şekil 13a: Sırasıyla Reciproc R25, R40 ve R50 eğeleri. Resiproc kanal aletleri keskin olmayan uca sahip, M-wire teknolojisi ile Ni- Ti dan üretilmiş aletlerdir. M-wire alaşımlar geleneksel Ni-Ti alaşımlara göre daha fazla döngüsel yorgunluk direnci ve esnekliğe sahiptirler. Resiproc aletleri kök kanalı şekillendirmesi için sadece bir eğenin kullanıldığı, tek eğe tekniğine uygun olarak tasarlanmışlardır. Birçok kanal şekillendirme aletinde şaft uzunluğu 13 mm dir. Reciproc aletlerinin şaft kısımlarının uzunlukları ise, arka grup dişlere daha kolay giriş sağlamak amacıyla 11 mm olacak şekilde dizayn edilmiştir. Resiproc aletleri tek 38