Ön Söz. Zerka T. Moreno

Transkript

1 Ön Söz Zerka T. Moreno Çeviri: Attila Oğuzhanoğlu Eğer psikodrama hanedanı diye bir şey varsa bu kitap bunlardan birini hakkıyla sergilemektedir. Katkıda bulunanların tümü Holwell International Centre of Psychodrama and Sociodrama mezunudur ve böylece eşi olmayan bir meslek erbabı kümesini oluşturmaktadırlar. J. L. Moreno çalışmalarının tüm dünyaya yayılmasını düşlemiş olsa da bir gün Marcia Karp ın İngiltere deki bir eğitim merkezinin kılavuzluk ruhu olacağını öngöremezdi. Onun öğrencileri dünyanın birçok köşesinden gelir ve bu merkezin kılavuz ruhu olarak o, bizim aramızda önemli bir uluslararası konuma sahiptir. Kendisi de bu kitaba katkı sağlamış olan, yaşam arkadaşı Ken Sprague ile birlikte, psikodramada bir dünya gezgini olmuştur. Bu Rehber, hem yeni başlayanlara hem de yeni başlamayanlara hitap etmektedir. Konuyu bilmeyene bir başlangıç sağladığı gibi konuya yakın olanlar için de bir esin kaynağı olmaktadır. Kitap, psikodramanın dört evresine: Isınma, Eylem, Paylaşma ve İşlemlemeye olduğu gibi psikodramanın beş aracına da odaklanmaktadır; şöyle ki, Sahne ya da Ortam, Protagonist ya da Merkezi Figür, Şimdiki Grup, Yardımcı Ben(ler) ya da Terapötik Aktör(ler) ve son ama aynı derecede önemli Yönetici ya da Rehber ve Lider. Yeni başlayanlara yürekten bir Hoş geldiniz dememe izin verin. Psikodramatik Bakir(e)ler dediğim kişileri bağrıma basmak benim özellikle zevkim olagelmiştir. Bu kişiler, uzun zamandır üstünde düşünmediğimiz konularda önemli türde sorular sorarlar. Daha anlamlı olarak bu kişiler, bizim kendi bekâretimizi ya da masumiyetimizi sürdürmemize yardım ederler. Marcia bakire özgünlüğü terimini önererek bizim esin kaynağımıza, kendiliğindenliğimize ve yaratıcılığımıza yakın kalmanın önemini gösterdi. Bizim kendi sorularımızı sormayı devam ettirme gereksinimimiz var, örneğin: Bu nasıl çalışıyor? Neler olduğunu anlamak ve açıklamak zorunda olduğumuz felsefi ve kuramsal temel nedir? İyileşmeyi sağlamada gereksindiğimiz diğer kaynaklar nedir? Ben, yani yönetici, yardımcı benlerin yeteneklerini nasıl en üst düzeye taşırım? Bu özel grup için ne tür bir ısınma en uygundur? Bu grup içerisinden protagonisti nasıl seçelim? Nasıl daha yakınlaşabiliriz ve sonraki araştırmalar için neleri açık bırakalım? Protagonist, yardımcı benler ve grup üyeleri, grup deneyimlerinin etkisini kendi grup dışı yaşamlarına nasıl taşıyabilirler? Bu sürekliliğe nasıl kılavuzluk edebiliriz?

2 xii Ön Söz Yöneticinin bu ödevlerinin betimlenmesi afallatıcı bir zorluk taşımasına karşın bunlarla baş etmeyi öğrenmekteyiz. Fakat ancak uzun yıllar boyu süren eğitim ve uygulamadan sonra biz tüm bu hususları kaynaşmış bir bütün içerisine sokmayı becerir ve hemen hemen bilinçsizce bunları doğal bir biçimde kullanırız. İnşa edilen bu sürecin organik olduğunu seziyorum. Isınma süreci hakkında öğrendiğim önemli bir şey, tam olarak ısındığında protagonistin özünün hiçbir parçasının kenarda durmadığı, hiçbir parçanın yalnızca gözlemlemediği ya da yalnızca eylemi kaydetmediğidir. Moreno, her birimizin içerisinde üç bileşen olduğuna inanmaktaydı: yönetici, eylemci ve gözlemci/eleştirmen. Yönetici bize ne yapacağımızı söyler: Yapmamış olduğun telefon aramasını yap ; eylemci telefon aramasını yapar ve eylem açlığı na bağlanır. Eğer eylemci bütünü ile bağlantı içine girmişse, gözlemci/ eleştirmen işlev göremez ve kayıtlama yapamaz. Bu, eylemcinin, ne söylendiği ya da yapıldığını anımsayamaması anlamına gelir. Gözlemci/eleştirmen, yalnızca eylemci kendisinin içeri girmesine izin verdiğinde etkileşimi kayıtlayabilir. Tam olarak ısınmış eylemci parça, gözlemci/eleştirmen için hiçbir alan bırakmaz. Bu yüzden, anımsamama baskılama değildir çünkü kişi yalnızca kayıtlanmış olanı baskılar ve gerçekte ise hiçbir kayıt yapılmamıştır. Eylemci öne çıktığında hem yönetici hem de gözlemci/eleştirmen sahneyi terk eder. Çoğu kez ne söylendiğini ya da ne yapıldığını anımsamamamızın temel bir nedeni, benim eylem akkoru dediğim şeyin içinde saklıdır. Örneğin daha sonra kendimizi banttan izlerken hayretle Ben gerçekten bunu yaptım mı? Ben böyle mi görünüyor ve davranıyordum? deriz. Eylemin akkoru, gözlemciyi/eleştirmeni yakıp yok etmiştir. Gözlemci/eylemcinin varlığında ise siz onu küçük iç sesin söylediklerinden bilirsiniz; Bildiğin gibi, bunu pek iyi yapmamaktasın. ya da belki Bu senin beklediğin denli zorlu değilmiş ve korktuğun kadar yokmuş, oldukça iyi üstesinden geldin. Bu ikinci durum, gerçek anlamı ve mecazi olarak senin soğukkanlılığını yitirmemiş olduğunu da göstermiştir. Fakat anımsamamanın işin içine girmesi, bizim unutkan ya da dalgın göründüğümüz zamanların eylemci ısınmanın tam olması ve öne çıkması sonucu olduğu, anlamına gelmektedir. İşte bu soğukkanlılığını yitirme dir ki bazı psikiyatri uzmanlarının geçmişte ve hâlen psikodramadan korkmalarının temel nedenlerinden biri olmuştur. Çocukluğumuzdan beri taşıdığımız eylem açlığı sendromunun gücünü kişi anlayıncaya değin, tehlikeli görünmektedir. Moreno, birçok kez hastalarını daha hasta ettiği yani daha az denetimli bıraktığı suçlaması ile karşılaştığını bize sıkça söylemiştir. O bu savı, her şeyden önce kabullenerek ve şöyle diyerek karşılamıştır: Ben, onlara denetimli koşullar altında küçük bir doz cinnet veriyorum. Korkarım bu bir cinnet değil, denetim eksikliğidir. Onlar burada, dışarıdayken bu biçimde davranmanın kendileri ve başkaları için tehlikeli

3 Ön Söz xiii olduğunu öğrenebilirler. Ama, tümüyle yaşantılayıncaya değin kendi duygularını denetlemeyi öğrenemezler. Psikodramada kendi duygularının bütünü ile yaşayabilir ve onları denetlemeyi öğrenebilirler. (kişisel görüşme) Yöneticiye düşen, protagonisti güvenli bir biçimde gruba döndürmek ve grupça paylaşımın sevecenlikle yürümesini sağlamaktır. Bu paylaşım, protagonistin destek gördüğünü hissetmesini ve bazı deneyimleri insanca, eleştirel olmayan bir biçimde kavramasını sağlar: Senin deneyimin bana kendimle ilgili. vs. anımsattı. Kişilerin düşünceleri bize her ne kadar tuhaf gelse de, Moreno bize başka insanları onaylamayı öğretti. Bu onaylama ile tele ye erişim olanaklıdır. Tele en iyi, bir başkasının duyguları içerisine ulaşma olarak, gerçeğin karşılıklı olarak kavranmasında bu duyguların gerçekliğini kabul etme ve paylaşma olarak anlaşılabilir. Tele, yönetici ile protagonist, yardımcı benler ile protagonist, grup üyeleri ile protagonist arasında işlediği gibi grup üyeleri arasında da işler. Bu alanda elli yılı aşkın bir süredir çalışıyor olmama karşın tele nin hâlen nasıl da görünmez biçimde işlediği beni şaşırtmaya devam etmektedir. Örneğin, protagonist, bilmeden kendisi ile özdeş bir yaşamı yansıtan bir yardımcı beni seçer. Bu yeniden ve yeniden gerçekleşmektedir. Yakın zamanda bir genç kadın protagonist, birkaç ay önce ölmüş olan babası yerine aynı ruh sağlığı kliniğinde çalışan genç bir adamı seçmişti. Kadın, ölümün bazı olağan olmayan yönleri olmasına karşın, babasının ölümünden ona söz etmedi. Sahneyi canlandırma sırasında kadın, babasının, annesinin yanında yatmakta iken kalp krizinden öldüğünü gösterdi. Annesi, rahat uyuyabilmek için babası ile arasına yastık koyarak uyuduğundan, ne olup bittiğinden haberdar olmamıştı. Protagonist, yaşamının kendisini yoksun kıldığı babası ile vedalaşmayı tamamlama olanağı bulabildi. Yardımcı benin paylaşımını söze döktüğündeki şaşkınlığımızı gözünüzün önüne getirin: Bu konuyu hiç konuşmadık ama benim babam tam bu şekilde öldü. Kırk beş kişi içerisinden kadın, tümüyle kendisi ile aynı deneyimi yaşamış olan kişiyi seçmişti. Erkek de kendi arınımını yaşayarak ekledi: Sen benim psikodramamı benim için gerçekleştirdin. Grup üyelerinin birçoğu da paylaştı, içlerinden bazıları ölen ebeveynleri ile çeşitli nedenlerle sevgi dolu bir vedalaşmayı yapma şansı bulamamıştı. Yine de yaşam oldukça karmaşıktır. Ama durumun özellikleri, görünmez biçimde birbirine bağlı olan sadece bu iki grup üyesine ait idi. Bu eşzamanlılık değildir, bizim çözümü zor, görünmez etkileşimlerimizden sorumlu olan tele dir ve daha fazla farkında olmaya ve etkilerine daha duyarlı olmaya gereksinimimiz vardır. Bu kitabın bütününde tele ye değinilecektir. Tele nin varlığının deneysel olarak J. L. Moreno tarafından gösterildiğini ve onun büyük eseri Who Shall

4 xiv Ön Söz Survive? (Kim Sağ Kalacak?) (1953) da bildirildiğini eklememe izin veriniz. Mevcut öğrenci baskısında özetlendiği (1993:187) ve açıkça gösterildiği gibi Akşam yemeğinde masada kim ile birlikte oturmak istersin? ölçütü çerçevesinde 26 kızdan yemek arkadaşını seçmesi istenmiş, sonuçta, yalnızca şansla öngörülenden daha fazla karşılıklı (seçimin karşılıklılığı, eylem içindeki tele nin en yalın, en gözlenebilir etkisidir) seçim söz konusu olmuştur: Karşılıklı yapılar olasılığının araştırıldığı örneklem grubunda; gerçek sosyometrik yapılandırma, şansa bağlı yapılandırmaya göre % 213 daha büyüktür ve karşılıklı olmayan yapıların sayısı gerçek olandan % 35,8 daha büyüktür. Bu şu anlama gelmektedir, yukarıda da açıklandığı gibi, seçim karşılıklılığı işlemekte olan tele nin ana ifadesidir ve gerçek yaşamda tahmin etmeye başladığımızdan daha fazla iş görmektedir. Bunun sonucunda, bizim bu farkındalığı kullanarak kendi bireyler arası ilişkilerimiz üzerinde daha ayrıntılı biçimde çalışmamız gerektiği anlamına da gelir çünkü yaşamın içinde güvenliğimizi oluşturan ve bizim toplumsal-duygusal çevremizi dengede tutan, diğer insanlara üretken biçimde ulaşan bizim yeteneğimizdir. Rol kavramının önemi ve nasıl rol üstlendiğimiz ya da role gereksinim duyduğumuz veya duymadığımız, bizim karşılıklı iyilik hâlimize etkisi hakkında okuyacaksınız. Kendimizi yaşam sahnesinde doğaçlama yapan oyuncular olarak düşünmek bize yardım eder çünkü doğaçlarken üretken ya da üretken olmayan bir biçimde karşılıklı etkileşime girip girmediğimizi gözlemleriz. Biz kendimizi bu öğrenmeye adarken arka planda kendiliğindenlik ve yaratıcılık gizlenmektedir. Psikodrama, yapma, yapmama ve farklı biçimde yeniden yapma üzerinedir. Kendiliğindenlik ve yaratıcılığa (yani ikiz temele) hâkim olunabilecek alandır. İçinde yaşadığımızı gerçekliğin bir başka kişinin gerçeği olmayabileceğini ve bunun bireyler arası büyük savaşım ve çatışmaların kaynağı olduğunu öğreneceksiniz. Bu gerçeklerdeki farklılıkların yol açtığı incinmeden kaçınmanın temel yolu, her birimizin uğraştığı ve çoğu zaman tutarsız olan bu gerçeklerin bizim öznel algımız olduğunun farkında olmaktır. Sanatta olduğu gibi psikodramada da yalnızca kafanız değil, kalbinizin de konuşmasına izin vermek adına sizden bir an için hassas yargılamayı askıya almanız istenecektir. Akıllılık ve zihinsel yetenek psikodramada iki tuzaktır. Bu öznel algılama düşüncesi bize umut verir çünkü algı her zaman değişmeye ve yeni bulgular ışığında yeniden değerlendirmeye açıktır. Yaz kampına, okula ya da üniversiteye ilk gidişinizi anımsar mısınız? Bir süre sonra evinize döndüğünüzde ev size daralmış gibi gelmiştir. Bir ev gerçekten daralır mı yoksa değişmiş olan sizin öznel algınız mıdır? Yakın zamanlarda iyi tanıdığınızı düşündüğünüz bir kimse ya da arkadaşınızda sürpriz bir biçimde bazı şeylerin değiştiğini fark ettiniz mi? Bu, sizin ilişkinizde bir değişiklik yarattı mı? Kendinde ya da diğerlerinde yeni bakış açısı ya da yeni rollerin farkındalığı, bu değişikliği yaratan ya da

5 Ön Söz xv farklı yönlerin öznel algısına yönelten şeydir. Bir genç hakkında uydurulmuş bir öyküde 18 yaşında babaevinden ayrılıp 25 yaşında döndüğünde bu yedi yıl içinde babasının ne çok şey öğrenmiş olduğunu keşfetmesi anlatılır. Öğrencilerime defalarca söyledim: anımsayın, hiçbirimiz bir başka insanın tümden farkında olamayız, bu biz insanlara verilmiş bir şey değildir. Aslında biz kendimizin de tümden farkında değiliz. Psikodramada derinlikli öğrenme, bildiklerimiz hakkında tevazu göstermek ve onun sağladıklarına açık olmak ve öğrenmeye istekli olmak anlamına gelir. Eşleme, rol değiştirme, ayna, iç konuşma ve diğer bazı teknikler bu öğrenmede bize yardımcı olan yöntemlerdir. Bu kitap psikodrama dünyası için bir rehberdir. Kitabın içinde kısa sürede kendinizi evinizde bulabilirsiniz. KAYNAKÇA Moreno, J. L. (1953/1993) Who Shall Survive?, Student edition, Roanoke, VA: Royal Publishing Co.

6 xviii Bu günler, ne olursa olsun söylemek zorundaysan, kökleri olduğu şekilde bırak, Sarkmalarına izin ver, ve kire, Yalnızca geldikleri yeri aydınlat. (Charles Olson 1987) KAYNAKÇA Holmes, P. and Karp, M. (eds) (1991) Psychodrama: Inspiration and Technique, London: Routledge. Holmes, P., Karp, M. and Watson, M. (eds) (1994) Innovations in Theory and Practice:Psychodrama since Moreno, London: Routledge. Moreno, J. L. (1953) Who Shall Survive?, Beacon, NY: Beacon House. Moreno, J. L. (1995) The Voice of J. L. Moreno M.D., audio tape recorded in 1965 and published by M. Karp, Barnstaple, England. Olson, Charles (1987) Collected Poetry of Charles Olson, Los Angeles: University of California Press.

7 Sunuş İnsanın insanla iç dünyalarını tanıyarak kabul ve sevgiye dayalı ilişki kurmasını ve gizil güçlerimizin önündeki engelleri kaldırarak sonsuzlukla özdeş algıladığımız evrende kendimize yer edinmemizi temel amaç edinmiş psikodramayı ülkemize taşımış değerli hocamız Dr. Abdülkadir Özbek in sürdürmemiz için bizlere emanet ettiği psikodrama yolculuğunda bugüne kadar, Dr. Abdülkadir Özbek Psikodrama Enstitüsü olarak yüzlerce psikodramatist yetiştirdik. Yetiştirdiğimiz psikodramatistler aracılığıyla psikodramanın binlerce insanın hastalığına çare, umutsuzluğuna umut, yaşamlarını onarma ve yeniden yaratmalarında rehber olduğunu bilmenin onurunu yaşıyoruz. Hocamız, Türkçeye psikodrama yayınları kazandırma çabasını da ekleyerek eğitim çalışmalarını sürdürmüştü. O dönem, önemli bazı kitapların çevrilmesi ve yayınlanmasında öncülük yapmıştı. İçeriklerine uygun olarak yapılanmış kurullar aracılığıyla çalışan Enstitümüzün Yayın Kurulu, psikodrama dergileri, bültenler yayınlamayı sürdürürken diğer yandan önemli psikodrama kitaplarını da Türkçeye kazandırma isteğindeydi. Bu isteğimiz gerçekleşemeden 2011 Kasım ayında Yayın Kurulu Başkanımız Fatma Arda Sayman ı sonsuz yolculuğuna uğurladık. Tüm katkıları için bir kez daha teşekkür etmek isterim. Fatma hocamızdan sonra Yayın Kurulu Başkanı seçtiğimiz Can Ger, aynı istek ve çabayla çalışmalarını sürdürmektedir. Türkçeye yeni kaynaklar kazandırma isteğimizde bizimle olacak, katkı sağlayacak, güven duyduğumuz yayınevi arayışındayken Nobel Akademik Yayıncılıkla iletişime geçtik. Sayın Nevzat Argun aracılığıyla başlayan ve bugüne gelen iletişimimiz, her zaman ülkesi için iyi eserler bırakmaya çalışan iki kurumun içtenlikli iş birliği olarak gerçekleşti. Kendisine ve süreç boyunca değerli katkılarını aldığımız Pınar Gülter e ve emeği geçen tüm Nobel Akademik Yayıncılık çalışanlarına yeni dostlar kazanmış olmanın mutluluğuyla Enstitümüz adına sonsuz teşekkürler. Nobel Akademik Yayıncılıkla psikodrama dizisi oluşturma konusunda görüş birliğine vardık ve öncelikle karşı taraf yayınevleriyle altı kitap için telif anlaşmaları yaptılar, bazılarının da önümüzdeki günlerde sonuçlanmasını bekliyoruz. Kitap seçimleri Enstitümüzün değerli eğitimcilerinin önerisiyle gerçekleşti. Gerek eğitim alan öğrencilerimiz eğitimlerinde yararlandıkları gerekse de psikodramaya ilgi duyanlar için güvenilir, kapsamlı olduğunu düşündükleri başucu kitabı niteliğinde olan kitaplardır.

8 xx Sunuş Böyle zor ve zahmetli bir işe kalkışırken Enstitümüzün psikodrama bilgi ve becerisinin yanı sıra emeğini sakınmayan özverili eğitimcilerine ve onlarla iş birliği yapacak psikodrama gönüllülerine güvenim tamdı. Gerçekten de yaklaşık altı ayda altı kitabın çevirisi tamamlandı. Her kitap için bir editör/ koordinatör belirledik. Onlar çeviri ekiplerini oluşturarak kendi iç çalışmalarını planladılar. Psikodrama Rehberi nin editörü/koordinatörü ve Enstitümüzün Sınav Kurulu Başkanı Nalan Kalkan Oğuzhanoğlu, her zamanki titiz, ilkeli ve özverili çalışmasını bu kitabın siz değerli okurlara ulaşmasında da gösterdi. Kendisine ve çeviri ekibine sonsuz teşekkürler. Bircan Kırlangıç Şimşek Dr. Abdülkadir Özbek Psikodrama Enstitüsü Başkanı

9 Çeviri Editöründen Ön Söz Bu kitabın çeviri işi kucağıma düştüğünde beni bu denli zorlayacağını öngöremedim. Benim daha önce okumadığım bu kitabın çevirisi için gönüllü olan Enstitü üyesi meslektaşlarım ve sevgili psikodrama öğrencilerim öylesine istekle atıldılar ki tamam dedim başlıyoruz ve bu gönüllü ekiple işimizi kısa sürede tamamlayacağız diye düşündüm. Bu arada Psikodrama Enstitüsünün bu kitap çevirisinde yer almayan diğer değerli eğiticilerinden bazılarının da katkılarıyla dizindeki sözcüklerden başlayarak bir Türkçe psikodrama terimleri sözlüğü oluşmaya başladı. Dayanışma, paylaşmayla birlikte üretme sürecinin heyecanını size anlatmama gerek yok tabii ki. Rehber in diğer söyleyişiyle El Kitabı nın her bölümü çeviri yazarlarından bana döndükçe kitap karşılığındaki sayfalarla okumaya başlıyordum. Tıpkı Zerka Moreno nun yazdığı gibi bu esin kaynağı na ısınıyor, yeniden hatırlıyor, yeni şeyler öğreniyor ve bir sürü soru sormaya ve yeniden yeniden kendimin farklı yönleriyle ilişkili olan uygulamalarımı sorgulamaya başlıyordum. Yolculuğumun başlangıcında, psikodramanın unsurları ve bir psikodrama oturumunun aşamalarını anlatan giriş bölümünün, iyi bir eğitim gerekliliği ve etik önlem vurgusuyla tamamlandığını gördüm. Tarihsel bakış beni Moreno ile yeniden tanıştırdı ve bu tedavi modelini ortaya koymasına yol açan etmenleri anlayarak bir sonraki bölümde Moreno nun Bir hiç miyim yoksa Tanrı mı? kışkırtıcı sorusunun somut olmayan anlamını kavrayarak yola devam ettim. Geçmişin değerleriyle birlikte (kültür, felsefe, bilim ) tanımak ve anlamak adına yeniden karşılaşmanın yaratıcılık ve spontanlıkla bağlantısını, tele, ortak bilinç ve ortak bilinç dışı ile yaşadığımız dünyayı birlikte yaratma sevdasını anlamaya çalıştım. Psikodrama oturumunun ilk aşaması olarak tanımlanan ısınmanın aslında her aşamada bulunduğunu, sahnenin ve parçalarının birçok duyguyu yansıtan metaforlarla, yüklenilen, atılan ya da tutulan şeyleri aydınlatan, görünmezi görünür kılan bir unsur olduğunu yeniden hatırladım. Sahnenin gerçek sahiplerinden olan protagonistin, kendi dramasını geçmiş, şimdi ya da artı gerçeklik aleminde canlandırırken hem kendini hem de grubunu, uzantısı olan yardımcı egolarla birlikte aydınlattığını ve grubun da tıpkı bir çocuğun büyümesi gibi giderek kendi karakterini oluşturarak olgunlaştığını okudum. Bu sürecin her saniyesinin tanığı olarak gruptaki ipuçlarını, öyküleri alarak spontanlığa, terapötik seçimlere, kendi

10 xxii Çeviri Editöründen Ön Söz sezgi ve bilişine güvenerek gerçek bir şeye doğru adım adım yol alması gereken yönetici, lider ve terapistle karşılaştım. Kitabın sonuna doğru psikodramanın başlıca bileşenlerinden paylaşım sayesinde sözel olan ve sözel olmayan yolla henüz tamamlanmış canlandırmayla ilgili çağrışımlar, duygular ve düşüncelerin protagonistin çevresine bağlanmasını nasıl artırdığını örneklerle daha iyi anladım. Sayfalar ilerledikçe eğitimciler için işlemleme sorumluluğunun derin ve temel öğrenmeye katkısını, üç temel psikodramatik teknik olan eşleme, rol değiştirme ve ayna tekniklerinin psikanalitik kuram; tutma, ayrılma ve üçgenleşme ilişkisi bağlamında gözden geçirilmesini okudum. Psikodramanın depresyonda, dramaterapi ve grup-analitik psikoterapi ile ilişkisinde güçlü bir tedavi yöntemi olduğuna yönelik ipuçlarının yanı sıra başladığı noktada kalmadığı ve diğer kuramsal bakış açılarına açık oluşuyla yetkinliğini artırdığına yönelik kanıtlar da buldum. Bütün bu süreçte bir ara kendimi sevgili gönüllü arkadaşlarımın yazıları içeriğine terimler sözlüğümüz eşliğinde fazla müdahale eder buldum. Oysa kitabın bölümlerinin farklı yazarları dili kendilerince kullanmışlar ve kendi imzalarını koymuşlardı. Sonrasında bundan vazgeçmeye ve elimden geldiğince onların kendi içlerinden gelen sözcüklere karışmamaya çalıştım. Öylesine nazik geri dönüşleri oldu ki hem emekleri hem yakınlaşmalarına teşekkür ederim. İzin günlerime sık eşlik eden ve hem haz verici hem de gerginleştirici yönünü hissettiğim bu süreç uzadıkça uzuyor ve sanki ayrıntıcılığım ve çağrışımsal yolculuklarım bu eylemi bitirmeme izin vermiyordu. Kitabın sayfalarıyla beraber 1986 yılında sevgili hocamız Abdülkadir Özbek le başlayan ve hâlâ süren psikodrama yolculuğumun birçok sahnesi, minnettarlıklarım, Enstitümüzün yıllar içindeki gelişimi ve bugünkü oluşumunun bağımsız kurullarında hâlâ özveriyle çalışan yetkin insanları ve öğrencileriyle farklı karşılaşmalar ve.. Bir akşam editörlüğe başlamamı teşvik etmiş olan sevgili Enstitü başkanım ve dostum Bircan la yaptığım telefon konuşmasında hadi ayrıl artık kitaptan sözüyle kendime geldim ve gerçekten sanki bunu bekliyormuş gibi bırakabildim, kendisine desteği ve katkıları için teşekkür ederim. Biliyorum ki ne kadar özen gösterirsek gösterelim hataları da barındıracak olan bu değerli eserin tüm ilgilenenler için yararlı olmasını diliyorum. Ve ileriki yıllarda başka gözlerin değerli katkılarıyla bu basımda olan hataların düzelmesine de olanak sağlayan yeni basımlarının olmasını arzu ediyorum. Bu işin ustaları ve yeni başlayanlarla birlikte ortak iş çıkarmanın keyifli sürecinde yanımda yer alan eşime ve yeniden tüm gönüllü çevirmen arkadaşlarım ve öğrencilerime çok teşekkür ederim. Nalan Kalkan Oğuzhanoğlu Editör/Koordinatör