Danışmanlık Raporu. Türkiye. Lindell Whitelock Teknik Danışman World Wide Sires 1. ÇİFTLİK. Buzağı Yetiştirme Programı:

Transkript

1 1. ÇİFTLİK Buzağı Yetiştirme Programı: Buzağı yetiştirme kritik bir uygulamadır çünkü çiftliğin geleceğini doğrudan etkiler. Buzağı yetiştirme masraflı bir uygulamadır ancak bu dönemde masrafları kısmaya niyetlenilirse, düvelerin ilerdeki performansları olumsuz etkilenir. Bu sebeplerden ötürü aşağıdaki hususları önermek istiyorum: 1. Buzağıları bireysel bokslarda 56 gün tutmalı (en az 8 hafta) ve bu tarihten sonra küçük gruplar halinde tutulmalıdır. Genç buzağı gruplarındaki buzağı sayısı, yaşları ilerledikçe azaltılmalıdır. 2. Buzağılar ilk 12 saatte yeterli miktarda ağız sütü (kolostrum) ile beslenmelidir. Verilecek ağız sütünün miktarı, buzağının ağırlığına göre ayarlanmalıdır. Örneğin 45 kg.lık bir buzağıya ilk 12 saatte 6 litre ağız sütü içirilmelidir. 3. İlk hafta buzağıya çiftlik tank sütü verilmelidir. Süt pastörize edilerek verilmelidir. Bu uygulama ile hastalık yapan patojenlerin yavrulara bulaşması önlenmiş olur. 4. İlk haftadan sonra, 42 günlük olana kadar süt veya buzağı maması verilmelidir. Buzağı başlangıç yemi ve temiz su, buzağıların önünde her zaman bulundurulmalıdır. 42 günlük olduklarında verilen süt miktarını düşürmeye başlanmalıdır. 5. Buzağı 49 günlük olduğunda süt ve buzağı maması kesilir. Buzağılar bireysel bokslarda tutulmaya devam edilir. Yeterli miktarda buzağı başlangıç yemi almaları temin edilir. Bu dönemde buzağılar günde 1 kg civarında buzağı başlangıç yemi tüketmelidir. 6. Buzağılar gruplandığında, padoklarda yeterli alan olmasına dikkat edilmelidir. Buzağı barınakları her zaman temiz ve kuru olmalıdır. 7. Buzağıların büyümesi dikkatlice takip edilerek suni tohumlama için uygun vücut ağırlığına 13 üncü ayda ulaşmaları temin edilmelidir. 8. Usulüne uygun şekilde bakılıp idare edilen buzağı yetiştirme programı, yüksek verimli inekler ve yüksek karlılık şeklinde sonuçlanır. Kuru Dönemdeki İneklerin İdaresi: Bir çiftlikte iyi döl verimi elde etmek için kuru dönemdeki ineklerin doğru bakılıp yemlenmesi gerekmektedir ve bu dönemdeki ineklerin şişmanlamasına izin verilmemelidir. Aşırı şişmanlamış inekler, kuru dönemin sonunda iyi yem tüketemezler ve bunun sonucunda ketozise yakalanmaları kuvvetle muhtemeldir. Şişman ineklerin döl tutması güçtür ve çiftlik için önerilen sürede tekrar gebe kalamazlar.

2 Loğusa İnek Takibi: Doğumdan sonraki ilk 21 günde loğusa ineği takip ederek bu kritik dönemde ineğin olası sağlık sorunları zamanında tespit edilebilir. İneğin döl verimini ve performansını etkileyecek pek çok sağlık sorunu bu dönemde başlamaktadır. Loğusa İnekler bir grup olarak tutulmalı ve 21 gün boyunca her gün izlenip takip edilerek olası problemler hemen tespit edilmelidir. Ege Vet loğusa takip bilgisi protokolü mevcuttur. Arzu edilir ise sizin çiftliğiniz için bir loğusa takip programı geliştirmekte size yardımcı olabilirler. Ayrıca loğusa takip protokolünü uygulayacak kişinin eğitilmesinde de size yardımcı olabilirler. Döl Verimi Performansının Takibi: Masrafların azaltılması, başlıca idare faktörlerinden biridir ve çiftliğin karlılığı açısından dikkatlice takip edilmelidir. Döl veriminin geliştirilmesi çiftliğin mümkün olan en etkin şekilde çalışmasını temin eder. Bir kilo süt veriminin en düşük maliyette olduğu seviyede, maksimum seviyede üretilecek şekilde döl verimi performansı takip edilmelidir. İyi kayıt tutulup takip edilir ise üretici hızlı bir şekilde verilere bakıp işletmedeki durumu tespit edebilir. Anahtar takip parametreleri aşağıdakileri kapsamaktadır: 1) Sütteki/Sağılan Gün Sayısı: Bu rakam bize sürüdeki ineklerin sağımdaki günlerinin ortalamasını verir. Bu sayı çok büyük olur ise, sürüdeki döl tutma sorunlarını, ineklerin karlı olmayan dönemde sağılmakta olduklarını ve sürüye az sayıda düve katılmakta olduğunu gösterir. Ortalama Sağılan Gün Sayısı, gün olacak şekilde hedeflenmelidir. 2) Suni Tohumlama Periyodu: Bu süre, bir ineğin buzağıladıktan sonra tekrar Suni Tohumlamaya hazır olduğu zamana kadarki periyottur. Bu sürenin uzaması, buzağılama aralığının da uzamasına yol açar. Bu da, döl verimi ile ilgili sevk ve idarede sorunlar olduğunun göstergesidir. Bu sürenin 120 gün veya daha kısa olması hedeflenmelidir. 3) Gebelik Oranı: Bu oran bize gerçek döl veriminin etkinliğini gösterir; çünkü hem kızgınlık tespitinin doğruluğunu hem de döl tutma oranını ölçer. Gebelik oranı; 21 günlük bir periyotta gebe kalması gereken ineklerin içinden gerçekte ne kadarının gebe kaldığını gösteren orandır. Arzu edilen hedef % arasında olmalıdır fakat gerçekçi sayı % 25 e yakındır. Diğer Değerlendirmeler: Sürünün performansını ölçen pek çok başka değerler de mevcuttur ancak yukarda listelenen bu üç kriter iyi bir başlangıç noktasıdır. Bu takip sistemleri ile ilgili sorularınız var ise lütfen yardım için Ege Vet ile temasa geçiniz.

3 2. ÇİFTLİK Barınaklar: Süt sığırcılığı işletmelerinde arzu edilen seviyelerde süt verimi ve döl verimi etkinliği elde edebilmek için en önemli faktör sevk ve idaredir. Bu sebepten, barınaklar planlanıp düzenlendiğinde, ineklerin verimini teşvik edecek şekilde olmalıdır. İnekler temiz ve kuru ortamları severler. İneklerin hiçbir şey yapmadan ayakta durmaları normal bir davranış şekli değildir. İnekler için normal davranışlar; yem yemeleri, su içmeleri ve geviş getirmeleridir. Bu işletmenin hem eski hem de yeni bölümünde inekler ayakta durmakta idiler. Bu çiftlikteki başlıca sıkıntı buradadır. Bu barınaklarda çok miktarda gübre ve pislik, ineklerin diz altına kadar gelecek şekilde idi. İneklerin yan taraflarında ve memelerinde aşırı pislik görülmekte idi. Bu pislik sağımın daha yavaş gerçekleşmesine neden olur. Ayrıca pis inekler tank sütündeki toplam bakteri sayısının artmasına ve daha çok mastitisin meydana gelmesine yol açar. Tüm bunlar, ineklerin performansını olumsuz etkiler. Gübrenin altlık olarak kullanılması sadece, çok az yağmur alan, kurak bölgelerde önerilir. Kıbrıs koşullarında bu sistemin başarılı olabilmesi için gübre üzerine günlük olarak büyük miktarlarda saman/sap konulması gerekir. İdeal olan, her gün 15 cm yüksekliğinde samanın/sapın altlık olarak ilave edilmesi ve ıslanıp kirlendikçe periyodik olarak değiştirilmesidir. Toplam Miks Rasyon: Sütçü sürünün performansındaki anahtar nokta, yemlemenin sevk ve idaresidir. Yemi incelendiğinde bu işletmede yemleme idaresinde pek çok eksikliğin mevcut olduğunu gösteren indikatörler/göstergeler tespit ettim. Gözlemlerim şu şekildedir: Geviş Getirme Eksikliği: İneklerin çok azı geviş getirmekte idi. Sütçü sığır işletmesinde, herhangi bir zamanda ineklere baktığımızda ineklerin en az % 30 u geviş getirmelidir. Çiftlikteki ineklerde bu durumu gözlemedik. Yeterli sayıda ineğin geviş getirmemesi, sürüde asidozis olduğunu göstermetedir. Asidoz olan sürüde süt yağı ve süt miktarı düşmektedir. Bunlara ilaveten, sürüde yüksek oranda topallık ortaya çıkar. Topallık olan sürüde kızgınlığın gösterilmesinde de sorun çıkar ve bu da sürünün döl verimini etkinliğini düşürür. Geviş getirmenin az olmasının en büyük nedeni, kaba yem kalitesinin veya toplam karma rasyonun kalitesinin kötü olmasıdır. Çiftlikteki rasyon gereğinden fazla karışmış olup içindeki etkin selüloz tahrip edilmiş durumda idi.

4 Yemlikte Yem Seçilmesi: Sürüye baktığımızda inekler iştahlı bir şekilde yem tüketmemekte ve aksine yemlikteki yemleri seçmekte idiler. Bu durum da, asidozun bir belirtisi ve rasyon içindeki yem hammaddelerinin kalitesiz oluşunun göstergesi idi. Toplam karma rasyonun karıştırma işlemi tekrar gözden geçirilmelidir. Eğer uzun saplı kuru ot kullanılmakta ise mikser vagona konmadan önce küçük parçalara kesilmelidir. Kaba Yemin Kalitesi Bir diğer önemli sorun ise Toplam Karma Rasyon içerisindeki mevcut hammaddelerin nem miktarının yeterli seviyede olmamasıdır. Toplam karma yemin nemi, % oranında olmalıdır. Silaj katılmadan bu nem değerini tutturmak çok zordur. Rasyonda nem eksikliği var ise, sıvı melas veya sıvı peynir altı suyu ile, kullanılan konsantre partiküllerinin selülozlu materyale tutunmaları temin edilebilir. Yemlik Önü Konforu İneklerin ensesinde gördüğüm sıyrılmış/tahriş olmuş kısımlar, yemlik önündeki ense borusunun doğru pozisyonda olmadığını göstermektedir. Bu ensede görülen tahrişler, ineklerin yeme ulaşmada sıkıntı yaşadıklarını göstermektedir. Bu durum da, ineklerin yemi daha çok seçmelerine ve rumende sağlık sorunlarına yol açmaktadır. Döl Veriminin Önemi Bir çiftlikte yem maliyetlerini düşürmenin ve süt verimini arttırmanın anahtarı, döl verimi etkinliğini arttırmaktır. Bu çiftlikteki mevcut barınaklarla döl verimi performansını arttırmak için gerekli pek çok sevk ve idare pratiklerini uygulamak kolay olmayacaktır. Ziyaret esnasında çiftlik müdürü ile pek çok uygulanacak yöntemi görüştüm. Döl verimi etkinliğindeki metotların/işlemlerin başarılı veya başarısız olduğunu anlamak için iyi kayıt tutulması elzemdir. Yemlik Önü Makasları Yemlik önünde makaslar olmadığı için döl verimi sevk ve idaresinde kullanılabilecek pek çok metot/pratik bu çiftlikte kolayca uygulanamaz. Yemlik önünde makasların, hem loğusa barınağında, hem de kızgınlık kontrolü yapılacak boş ineklerin bulunduğu bölüme konması iyi bir yatırım olacaktır. Kuru Dönemdeki İneklerin Takibi Kuru dönemdeki ineklerin vücut kondisyonu ve barınak koşulları ineklerin daha sonraki laktasyonda nasıl performans göstereceğini doğrudan etkiler. Kirli ortam ineklerin memelerine daha çok bakterinin saldırmasına ve sürüde daha çok mastitis vakasına yol açar. Pek çok mastitis vakası, kuru dönemde başlar. Mastitis, ineklerin tekrar gebe kalma yeteneğini de yavaşlatır. Şişman ve pis ineklerin döl tutma oranları düşüktür.

5 Loğusa Programı / Loğusa İnek Takibi: Doğumdan sonraki ilk 21 günde loğusa ineği takip ederek bu kritik dönemde ineğin olası sağlık sorunları zamanında tespit edilebilir. İneğin döl verimini ve performansını etkileyecek pek çok sağlık sorunu bu dönemde başlamaktadır. Loğusa İnekler bir grup olarak tutulmalı ve 21 gün boyunca her gün izlenip takip edilerek problemler tespit edilmelidir. Ege Vet te loğusa takip protokolü mevcuttur. Arzu edilir ise sizin çiftliğiniz için bir loğusa takip programı geliştirmekte size yardımcı olabilirler. Bu işi yapacak kişinin eğitilmesinde de size yardımcı olabilirler. Kızgınlık Takibi İneklerin zamanında tohumlanmasını temin etmek için kızgınlık tespiti anahtar noktadır. Bu görevi düzgün bir şekilde yerine getirmek için bir rutin uygulamanın hayata geçirilmesi çok önemlidir. Süt verimi arttıkça, ineklerin kızgınlık belirtilerini gösterdikleri süre kısaltmaktadır. Belli bir sistemin kurulması ve doğru kişinin bu konuda eğitilmesi, döl veriminin geliştirilmesinde anahtar noktadır.

6 3. ÇİFTLİK İyi kayıt tutmakta olan bu çiftlikte takip edilmesi gereken parametreler hakkında çiftlik sahibi ile görüşüldü. Karlılık açısından en önemli unsurlar olan süt verimi ve döl verimi konularındaki parametreleri görüştük. Fikir alışverişi yapılan konular aşağıda belirtilmiştir: Sütteki Ortalama Gün Sayısı (Ortalama Sağılan Gün Sayısı) Bu parametre; sürüdeki ineklerin sağımda kaldıkları ortalama gün sayısını gösterir. Çiftliğin karlı olarak çalışması için bu sürenin gün arasında olması gerekir. Bu süre 180 günü geçerse, çiftlik karlı durumdan başa-baş duruma geçer ve çiftliğin karlılığı kaybolur. Bu süre uzun ise, döl verimi programı incelenerek ineklerin doğumdan sonra arzu edilen zamanda neden gebe kalamadıkları tespit edilmelidir. Suni Tohumlama Periyodu Bu süre, ineğin buzağıladıktan sonra tekrar gebe kalana kadar geçen zamandır. Bu sürenin arzu edilen ortalama değeri (boşta gün sayısı) 120 gün veya altında olmasıdır. Bu süre, daha uzun ise, çiftlikteki döl verimi programının gözden geçirilmesinin gerekli olduğunu gösterir. Burada incelenmesi gereken husus, ineklere suni tohumlama uygulandıktan sonra döl tutmadıkları mı, döl tutmaması mı, yoksa uygulanan suni tohumlama miktarının düşük sayıda olup olmadığının tespit edilmesidir. Kızgınlık Tespit Oranı Döl verimi idaresindeki en zayıf halka genellikle kızgınlık tespitidir. Kızgınlık tespit oranının takip edilmesi çiftlikte kızgınlıktaki ineklerin ne seviyede saptanmakta olduğunu gösterir. Bu değere bakarak söz konusu takip işleminin düzeltilmesi sağlanabilir. Arzu edilen kızgınlık tespit oranı % 75 ten büyük olmalıdır. Bu değeri hesaplamak için 21 günlük bir periyotta, kızgınlık göstermesi beklenen ineklerin sayısı ile, gerçekte kızgınlıkta yakalanan inek sayısının kıyaslanır. Gebelik Oranı Gebelik oranı ise çiftlikteki kızgınlık tespiti ile Suni Tohumlama tekniklerinin ne kadar başarılı olduğunu gösteren bir değerdir. Düşük gebelik oranı, idarecilere suni tohumlama

7 programındaki zayıf noktaları belirleme imkanı verir. Bu değer, % 32 veya üzerinde olmalı ise de iyi bir hedef % arasında olmalıdır. Aylık Suni Tohumlama Miktarı Döl verimi programının doğru yolda gitmekte olduğunu her ay yapılan Suni Tohumlama sayısını takip ederek anlayabiliriz. Örneğin eğer bir çiftlikte 100 inek var ise her ay 7-8 buzağılama/doğum olması gerekir ki istenilen 13 aylık buzağılama aralığı kriterine uyulabilsin. Eğer döl tutma oranı % 40 ise, her ay inek tohumlanmalıdır. İnek Konforu Çiftçinin verdiği verilere bakınca, çiftliğin döl veriminin mevsimsel olduğu görülmektedir. Bunun sebebi, Kıbrıs ın ortam koşulları ve sıcak yaz aylarına bağlıdır. Yaz aylarında inekleri serinletme sistemleri düşünülmelidir. Çünkü bu sadece döl verimi için değil, süt verimi için de gereklidir. Evaporatif soğutma sistemi Kıbrıs için uygun bir sistemdir ve bu yönde bir düzenleme, çiftçiye yaptığı masrafın karşılığını ödeyen bir yatırımdır. Bu serinletme sistemi kurulduğunda sadece süt ve döl verimi gelişmekle kalmayacak, ineklerin sağlık durumu da daha iyi olacaktır. Kaba Yem Kalitesi Yüksek kalitede kaba yem olmaz ise, inek performansı olumsuz etkilenir. Yüksek kalitede kaba yem, ineğin hem sağlığını hem de performansını geliştirir. Yüksek kalitede selülozun rasyonda bulunması için, yüksek kalitede yonca veya kuru çayır otu ithalatını düşünmelerini öneririm.

8 4. ÇİFTLİK Yeni İşletme: Yeni inşa edilmiş bir çiftlik olup iyi düzenlenmiştir. Ancak doğum padoğu, loğusa inek barınağı, buzağı yetiştirme alanları henüz tamamlanmamıştır. İnekler doğum padoğunda fazla vakit geçirmezler ancak doğum padoğunun önemi, doğum yapıp giden ineğin arkasından kolayca temizlenebilir olmalı ve doğum esnasında gebe hayvana gerekli rahatı sağlayacak şekilde olmalıdır. Buzağı yetiştirilecek bölümde iyi bir drenaj sağlanmalı ve buzağılara temiz ve kuru ortam sağlanmalıdır. Buzağı bokslarının buzağılar arasında yerinden kaldırılarak temizlenmesi ve dezenfekte edilmesi çok önemlidir. Sürüyü Takip Etmek Sürüyü takip edecek bir izleme/takip sistemi geliştirilmelidir. Bunun için bir veri sistemi oluşturulmalı ve sürünün durumunu anlayacak bilgilerin yöneticilere kolayca temin edilmesi gerekir. Sütçü sürü işletmesinde personel idaresi, başarının sırrını teşkil eder. Sürü büyüdükçe sürüdeki her bir inekle ilgili her kararı, genel müdür veremez hale gelir. Bu sebepten, çiftlikte bölüm müdürleri olmalı ve genel müdüre bağlı olarak sorumluluk almalıdırlar. Detaylara dikkat etmek başarının anahtarı olacaktır. Bu sebepten iyi personel idare araçlarını kullanarak çiftliğin idaresini kolaylıkla sürdürmek mümkündür. WWS Global Eğitim Merkezi Çiftliğin personel alımı tamamlandıktan sonra, bu işletmeden önemli noktalardaki kişilerin WWS Global Eğitim Merkezi ne gönderilip eğitime tabi tutulmasını öneriyorum. Bu şekilde bir eğitim alınır ise büyük işletmelerde görevlerin zamanında doğru bir şekilde yapılmasının önemi öğrenilmiş olur.

9 5. ÇİFTLİK Kaba Yem Sorunları Yemliklerdeki ve eldeki kaba yemi inceledikten sonra, kaba yem kalitesinin iyi olmadığını ve silaj çukurunun idaresinin de düzeltilmesi gerektiğini tespit ettim. Silajın yüzeyi her zaman dümdüz bir şekilde kesilmiş olarak bırakılmalıdır. Silajın kuru madde içeriğinin istenilenden daha yüksektir ve partikül büyüklüğünün de düzeltilmesi gerekmektedir. İyi inek sağlığı ve arzu edilen süt verimi ve döl verimi seviyelerine ulaşmak için yüksek kalitede kaba yeme ihtiyaç vardır. Asidozis: Dinlenmekte olan ineklerin pek azı geviş getirme idi. Bunun nedeni büyük olasılıkla, işkembenin ph değerinin düşmüş (asitlik artmış) olması ile ilgilidir. Bu durum, ineklerde pek çok sağlık sorununa yol açmaktadır. Ayrıca süt verimini ve döl verimini de düşürmektedir. Rasyondaki kaba yemin kalitesini arttırarak asidoz azaltılabilir. İyi bir kural olarak, ineklerin dinlenme esnasında % 50 sinin geviş getirmesi gerekmektedir. Ayak Sağlığı: İneklerin hareketlerini de inceledim. Ayak/tırnak sağlığı iyi olan bir inek yürürken başı ileri doğru bakar ve sırtı düzdür. Buna karşın, başı önünde ve sırtını kamburlaştırmış şekilde yürüyen inek ise tırnak sorunlarını işaret eder. Sürüdeki ineklerin hareketlerini skorladığımızda 2 ve 3 değeri çok çıkar ise sürüde dikkate değer miktarda tırnak sorunu var demektir. Asidoz sürüye belirgin şekilde topallık katar. Bu sebepten, rasyondaki kaba yemin kalitesini düzeltmeye odaklanılmalıdır. Yemleme İdaresi İnekler gün içinde pek çok kez yemliğe gider. O sebepten yemlikte her zaman yem bulunmalıdır. Çiftlikte iken yemlikte gördüğüm yem, ineklerin yemeyip bıraktıkları kısım idi. Yemlik önünde daha fazla yem bekleyen inekler görülmekte idi. Bu da verilen yem miktarının az olduğunu göstermektedir. İnekler yemi seçmekte idiler. Bu da yine kaba yem kalitesinde sorun olduğunu göstermektedir. Döl Verimi Analizi İyi süt verimi elde etmenin anahtarı, döl verimidir. Söz konusu çiftlikle mevcut döl verimi performansını incelemek için zamanımız olmadı. Ancak Ege Vet ten bir yetkilinin bu çiftliğe döl verimi için bir takip programı geliştirmede yardımcı olmasını önereceğim.