MOLDOVA SUNUMU Dr. Vasile CRETU Yüksek Yargı Kurulu Üyesi

Transkript

1 VII. ULUSLARARASI BALKAN BÖLGESİ DÜZENLEYİCİ YARGI OTORİTELERİ KONFERANSI MAYIS 2012, İSTANBUL Yeni Teknolojiler ve Bunların Yargıda Uygulanmaları Türkiye Cumhuriyeti Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Tarafından Düzenlenen Konferans Istanbul, 28 ve 29 Mayıs, 2012 MOLDOVA SUNUMU Dr. Vasile CRETU Yüksek Yargı Kurulu Üyesi

2 YENİ TEKNOLOJİLER VE YARGI ALANINDAKİ UYGULAMALARI Son yıllarda, Moldova Cumhuriyeti yargı sisteminde insan kaynakları ve hukukun kalitesi, özelikle yargının Moldova da yargı sisteminin güçlendirilmesi için birkaç projeye dâhil olması ile iyileşmiş durumda. Yargının dijitalleşmesi, yıllar önce alınan bazı siyasi kararlar ile başlatılmıştır. Şu anda Moldova Yargı Bilgi Sistemi üç öğeden oluşmakta: - Bütünleşmiş dava yönetim sistemi (PIGS); - Mahkeme süreçlerinin ses kaydına alınması Femida ; - Mahkeme internet siteleri. Böylelikle, yargı için en değerli ve kârlı projelerden biri iyi yönetim için Eşik Ülke Programı Milenyum Zorluğu idi ve bu Uluslararası gelişim Ajansı tarafından yönetildi (USAID). Bu programla, yargı materyal ve teknik anlamda yardım aldı, birçok mahkeme başkanlıklarına ait sistemler yenilendi, önümüzdeki 2-3 yıl içinde mahkemelerin hem iç ve dış hem de işlevsellik bakımından yenilenmesi planlanmaktadır. Bu program sayesinde bütünleşik dava yönetim sistemi mahkemelerin sunucularına kuruldu. Eş zamanlı kayıt sistemi ve özel ses yazılımı 153 duruşma salonuna kuruldu. Mahkemeler Toplamda 2000 parça bilgisayar, yazıcı ve diğer araç-gereçle donatıldı. Proje ilk olarak 4 pilot mahkemede (Chisinau, Rezina, Comrat ve Ungheni de) başladı. Dava ve yargı yönetimine destek amacıyla, program geliştirildi ve Moldova daki bütün mahkemelerin dava yönetim otomasyon sistemine dahil edildi ve entegrasyonları için özel bir veritabanı oluşturuldu. Nisan-Temmuz 2009 aylarında, bütün mahkeme çalışanları donanımın ve yazılımın kullanımı üzerine eğitim aldı. Bu eğitime önce bilgisayar kullanmayı hiç bilmeyenler ve sonrasında ise orta derecede bilenler alındı. Böylece, 2009 un ikinci yarısında, Moldova yargı sisteminde çalışanların %80 i otomatik sistemlerle çalışmaya başladı.

3 Aynı anda, hareket planına göre, bütün mahkemeler mahkeme işlemlerinin es kayıtları için gerekli donanım ve yazılımla donatıldı. Dosyaların Bütünleşik yönetimi Şunu da söyleyelim, PIGS mahkeme kayıtlarının elektronik olarak yönetilmesini sağlayan özel bir yazılımdır. Moldova yargı yasaları ile uyumlu olarak elle yapılan işlemleri otomatik hale getirmek için açık kaynaklı kodla tasarlandı. 17 Eylül 2009 da, Yüksek Kurul, Duruşmaların dijital ses kayıtlarının yapılması ve dava yönetimi yazılımının uygulanması kararını aldı. PIGS in kullanımına yavaş başlandı yılı PIGS in ilk sürümünün mahkemelerde kullanılmaya başlandığı yıldı. Şimdi İyi Yönetim Programının yardımı ile, kullanıcıların talepleri ve hata raporları göz önünde bulundurularak PIGS in ikinci sürümü kullanılmaya başlandı. Şu anda PIGS in üçüncü sürümü ortaklık yolu ile gözden geçirilmektedir. Bu sürüm ile daha önceden elle yapılan raporlamalar ve istatistiki bilgilerin yerini alacak yeni uygulamalar tasarlanmıştır. Yine yeni sürümde yer alacak uygulamalar ile dosya dağıtımı sistem üzerinden yapılabilecektir. PIGS ilk derece mahkemelerde görülen her türlü hukuk, idari, ve ceza davayı kayıt edip yönetebilir. Sistem üzerinden davaların açılmasından kararların verilmesine kadar bütün süreci temyiz mahkemesine gitmeden önce gözden geçirmek olanaklıdır. Dolayısıyla PIGS mahkeme dosyalarının elektronik sürümlerini kapsar ve yazılımı bütün dosyaların yeniden basımına izin verir; dosyaların kaydı, belgelerin saklanması, yargı yasaların modellerini, kayıtların sürdürülmesi/bakımı, diğer mahkemelere gönderilmesi, vb. PIGS te davaların dağıtımı iki biçimde olur: - Mahkeme başkanları tarafından davaların yargıçlar arasında elle dağıtımı; - PIGS tarafından gerçekleştirilen otomatik dava dağıtımı. Otomatik dava dağıtım ölçütleri arasında şunlar var: var olan iş yükü çeşidi, yargıç başına düşen dava sayısı (ki bu gerçek iş yükünü vermiyor çalışma bakımından), davaların karmaşıklığının göz önünde bulundurulması. Dolayısıyla davaların karmaşıklık düzeyleri belirlenecek ve ulusal çapta ceza ve hukuk davalarının karmaşıklık düzeylerini belirlemek için

4 bir yönetmelik kabul edildi. Davaların karmaşıklık düzeyleri PIGS in üçüncü sürümüne eklenecek. PIGS duruşmaları düzenleyerek çalışanların mesailerinden daha iyi yararlanmasını sağlamaktadır. Şu sıralar, hukuk ve ceza davaları hakkında birkaç istatistiksel veri sunabilen PIGS istatistiksel modülü geliştirilmektedir. PIGS in üçüncü sürümüne eklenecek olan yeni istatistik modülü, her sistem ve her düzey için tutarlı raporlar sunabilecek karmaşık bir sistem olacak. PIGS otomatik olarak mahkemelerin internet sitelerinden dava, toplantı ve yayınlanılan kararların listelerini alabilmektedir. Bu şekilde davacıların yargıya erişimini ve duruşmalar hakkında bilgilenmelerini kolaylaştırmakta ve yargı yönetiminin nitelik ve saydamlığını artırmaktadır. Yargı kararlarının internet üzerinden yayınlanması demek ulusal yasaların, yargının kalite standartlarını artıran ve düzenleyici çerçevede uygulama bütünlüğü sağlayan bir rol demektir. Duruşmalarda ses kaydı Femida Ceza Muhakemeleri Yasası Madde 336, Hukuk Mahkemeleri Usul Yasası madde 275 ve 276/1 da yer alan düzenlemeler ile Yüksek Yargı Kurulu nun 17 Eylül 2009 tarih 259/12 sayılı kararı çerçevesinde, 1 Ekim 2009 tarihinden sonra yapılacak duruşmalar bütünleşik dava yönetim sistemi ve ses kayıt sistemi kullanılarak yapılacaktır. Taraflar ve temsilcilerinin bu kayıtları alma hakkı vardır. Bu amaçla, Ceza ve Hukuk Muhakemeleri Usul Yasalarının yeni koşullarının uygulanmasını kolaylaştırmak için, Yüksek Kurul, mahkemelerde yapılacak duruşma ses kayıtları için anahatları (kayıt sırsında yargıç ve mahkeme çalışanlarının zorunlulukları, dijital ses kayıtlarının arşivlenmesi, bunlara temyiz mahkemelerinin erişimi, ses kayıtların yayınlanması, ses kayıt sistemi yönetimi, vb) kapsayan Duruşmalarda Dijital Ses Kayıt Yönetmeliği ni hazırladı ve kabul etti. Femida SRS (Mahkeme Kayıt Sistemi) hem teknik donanım hem de yazılımı kapsamaktadır.

5 Sistem işinin sonucunda elektronik formda ya da kağıt üzerinde raporlar sunulmakta: kronolojik sıra ile olayın tarih ve adı, taraflar ve kısa yorumlar, yargıçlar hakkında bilgi, dosya numarası ve kayıt edileceği disk numarası yer almaktadır. Yargı sürecinin teknik kayıt ve arşivleme sistemi olan Femida SRS, yargı sürecinin saydamlığı çerçevesinde, çok kanallı dijital ses ve görüntü kaydı sağlamaktadır. Sistem aynı zamanda, standartlaştırılabilir ve düzenlenebilir duruşma kayıt biçimlerini otomatik hale getirmektedir. Gerekirse, sekreter bir davanın bir bölümü ya da tamamının harfi harfine metnini elde edebilir. Protokole göre ise yalnızca metinde herhangi bir sözcüğe tıklanarak duruşmada sözcüğün geçtiği yeri oynatmaya başlamaktadır. Yasalarda yapılan yeni değişikliklere göre ses kayıtları toplantı kayıtları ile birlikte dava dosyasını tam kaydını sağlamaktadır. Duruşma kayıtları, aynı ya da üst derece mahkemelerde dinlenebilecek böylelikle bütün taraflar yazılı metinlerin yanında ilgili toplantının farklı parçalarını dinleyerek tartışma olanağına sahip olacak. Önceden mahkeme kayıtlarının tutulmasının tek yolu yazmanların elde yazdığı tutanaklar idi ve bunlar çoğunlukla yanlış ya da yetersiz idi. Yönetmeliğe göre bütün ses kayıtları mahkeme sunucusunda tutulmaktadır. Mahkemelerde ses kayıt donanımının kullanılması, yargı sürecinin saydamlığını ve taraflara verilen yardımın kalitesini iyileştirme ve kayıt edilen dosyaların doğruluğunu artırma konusunda çok önemli fırsatlar sunmaktadır. Mahkeme İnternet Siteleri Aralık 2008 de, Eşik Ülke Programı Milenyum Zorlukları İyi Yönetim, Yargıtay internet sitesini kurdu ve bu sitede Ocak 2009 dan bu yana verilen mahkeme kararları yayınlanmaya başlandı. Bu site aynı zamanda Yargıtay çalışmaları, yapısı, tarihleri belirlenmiş duruşmaları ve kararlar hakkında bilgi de vermektedir. Bütün tarafların adlarını da içeren Yargıtay kararlarının tamamının yayınlanması Yargıtay etkinliklerinin saydamlığını sağlamaktadır. Kayıtları inceleyen yargıçların ve duruşmaların adı hem taraflar ve avukatları hem de kamuoyu için çok yararlı bilgilerdir.

6 Eylül 2008 de Adalet Bakanlığı İstinaf Mahkemesi nin internet sitesini yayına soktu. İlk derece mahkemelerinin sitelerinde şunlar bulunabilir: mahkeme başkanının konuşması, mahkeme yapısının tanımı, belirlenmiş duruşmalar, bekleyen davaların listesi, karar veritabanı ve iletişim ve kariyer olanakları konusunda kamuoyuna bilgi. Tıpkı Yargıtay sitesindeki gibi, bu sitedeki bilgiler sıradan mahkemelerin saydamlığını sağlayacak ve taraflara, avukatlarına, kamuoyuna ve medyaya mahkemelerin işleyişinin daha iyi anlaşılmasında yardım edecek ve aynı zamanda kararların ve duruşma programlarının internetten indirebilmesini sağlayacaktır. Yüksek Yargı Kurulu tarafından Aralık 2008 de mahkeme kararlarının yayınlanması konusunda kabul edilen kurallar, bütün ilk derece mahkemelerinin kararlarını 1 Temmuz 2009 a kadar sitelerinde yayınlamaları gerektirmektedir. Böylece kullanıcılar süreç hakkında bilgi sahibi olmakta dava bilgileri, duruşma, mahkeme karaları ve diğer genel yararlı bilgilere ulaşabilmektedir (uygulamalar, hükümler ve anahatlar hakkında). Diğer bir konu da, mahkeme faaliyet ve istatistik raporlarının internet sitesine konulmasıdır. Bu şekilde mahkeme internet siteleri toplumun yargı ya olan güvenini yükseltmede ve mahkemelerin saydamlık ve ulaşılabilirliklerini sağlamada önemli rolü var. Başlangıçta, dava yönetim ve ses kayıt sistemleri, çalışanların eğitilmesi gereksiniminden dolayı çok yavaş idi. Ancak mahkemelerin otomasyonu Moldova vatandaşları için önemli bazı alanlarda performanslarını iyileştirmekte ve çok önemli olumlu sonuçlar getirmektedir. Örneğin: Kayıt trafik hızının artması ile mahkemelerin yaptığı günlük işlerde etkinliğin artışı; Kayıtların mahkeme personelince birden fazla işlenmesinin ortadan kaldırılması; Dosyaların daha hızlı ve etkin olarak işlenmesi. Moldova yasaları ve uygulamalarına göre, her dava kağıt üzerinde hazırlanmaya, dosya incelenmesi sürecinde kullanılmaya ve kararın verilmesin ardından arşivlenmeye devam edecek. Kayıt otomasyonu tam olarak bütünleştirildiğinde, yargı arşivleme ile ilgili kuralları değiştirecektir. İlginiz için teşekkürler.