FEN BİLGİSİ DERSİNDE DRAMA TEKNİĞİNİN ÖĞRENCİ TUTUMUNA ETKİSİ

Transkript

1 FEN BİLGİSİ DERSİNDE DRAMA TEKNİĞİNİN ÖĞRENCİ TUTUMUNA ETKİSİ Hatice Elif SAĞIRLI 1, Ayla GÜRDAL 2 1 M.E.B., Piri Reis İlköğretim Okulu, İSTANBUL 2 Marmara Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, İSTANBUL ÖZET: Öğrenciler, Fen Bilgisi ile ilk kez ilköğretim yıllarında karşılaşırlar. Bu yıllarda Fen Bilgisi Dersini anlamayan ve sevmeyen bir öğrenci, ileride bu dersten zorluk çekebilir ve o derse yakın branşlara olan ilgisi de azalabilir. Etkili bir öğretim için öğrenci seviyesine inen, zevkli bir ders oluşturan ve öğrenciyi aktif hale getiren yöntem ve teknikler kullanılmalıdır. Bu yöntem ve tekniklerden biri de drama tekniğidir. Bu araştırmanın amacı; ilköğretim Fen Bilgisi Dersinde drama tekniğinin kullanımının, öğrenci tutumuna etkisinin olup olmadığını araştırmaktır. Bu amaçla, 6. sınıf Fen Bilgisi Dersindeki Elektrik konusunun öğretilmesinde drama tekniği kullanılmıştır. Araştırmada eğitim-öğretim yılı İstanbul ili Ümraniye ilçesindeki bir ilköğretim okulundaki bir sınıfa geleneksel olarak, diğer bir sınıfa buna ek olarak drama tekniğiyle ders anlatılmıştır. Drama tekniği uygulanırken her bir hedef davranışa yönelik oyunlardan faydalanılmıştır. Elde edilen bulgulara dayanılarak Fen Bilgisi Dersinde drama tekniğiyle ders işleyen öğrencilerin diğer sınıfa göre, bu derse karşı olumlu tutum kazandıkları görülmüştür. Öğrenciler, kendilerinin daha çok söz aldıkları ve yaşayarak öğrendikleri ortamlarda anlayarak ve zevk alarak öğrenirler. 1. GİRİŞ İlköğretimde Fen derslerinde öğrencilerin aktif olarak derse katılımını sağlamak gerekir. Bu da çok sayıda öğretim yöntem ve teknikleri kullanmakla mümkündür. Aktiviteler, öğrencilerin derse ilgisini arttırır ve Fen Bilgisine karşı olumlu tutum geliştirir. Gönen ve Dalkılıç (1998); çocuklarda saklı duran enerjinin harcanması için uygun tekniklerden birinin drama tekniği olduğunu ve bu teknikle insanın kendisini tanıdığını ve haz duyarak öğrendiğini belirtmişlerdir (Gönen ve Dalkılıç, 1998, s:24). İlköğretim öğrencilerinin Fen Bilgisi Dersini anlamaları ve sevmeleri de drama tekniğiyle sağlanabilir. Bu teknik, öğrencilerin çeşitli roller alarak yaşayarak ve zevk alarak öğrenmesine yönelik bir aktivitedir. Önder(1999) e göre duygular ve öğrenme arasındaki en belirgin ilişki, duygusal öneme sahip olayların kolay hatırlandığıdır. Eğitici drama yaşantıları, etkinliğe katılan çocuklarda çeşitli duyguların uyanmasına yol açar ve duygular eşliğinde öğrenmeye olanak sağlar (Önder, 1999, s:69). Eğitici drama sayesinde görsel, işitsel ve duygusal olarak ders ortamı oluşturularak öğrenme sağlanmaktadır. Dramaya katılan öğrenciler, sebep ve sonuçları anlama yeteneğini geliştirirler. Ayrıca dramanın, düşünceleri ve olayları, mantıklı bir sıraya koyma kapasitesini geliştirmeye yardım ettiği de görülmektedir (McClintock, 1984, s:147). Drama sayesinde çocuk, çevresinde olup bitenleri daha iyi anlar, günlük yaşamdaki olayları anlamlandırır. Anlam kazanan bir sosyal çevre, kaygıyı azaltır ve öğrenme güdüsünü yükseltir (Önder, 1999, s:77). Böylelikle öğrenci seviyesine inen zevkli bir ders anlatımına doğru gidilir. Drama tekniğinde yararlanılan çeşitli özel tekniklerden biri de ilköğretim çağı çocukları için önemli olan oyundur. Morgül (1999), drama etkinliklerinde çocukluk çağı oyunlarının, öğretmen tarafından bilerek sınıf ortamına çekildiğini ve çocuğun okulu, oyun ortamı olarak görmesini sağladığını belirtmekte ve çocukların dersi iple çektiğini, öğrenmekten, öğretmeniyle ve arkadaşlarıyla birlikte olmaktan mutlu olduklarını ve öğrenmeye hazır hale geldiğini vurgulamaktadır (Morgül, 1999, s:13). Yetişkinler, çok erken yaşlarda bireysel olan drama aktiviteleriyle çocukları tanıştırabilirler. Fakat çocukların 6 yaş ile 11 yaş arasında grup dramasına hazır olduğu görülür. Bu nedenle pek çok öğretmenin drama çalışmasının büyük bir bölümünü, grup içersinde öğrencinin çalışmasına verilen fırsatlar oluşturmaktadır (McClintock, 1984, s:66). Grup içersinde bir şeyler başaran çocuğun kendisine olan güveninin ve derse olan ilgisinin de arttığı görülmektedir. Drama tekniğinde kullanılan diğer bir özel teknik de rol oynamadır. Clark (1968), sınıf öğretmenleri için rol oynama aktivitelerinin pek çok avantaj içerdiğini vurgulamaktadır. Bunlardan birincisi; öğrenme sürecine tüm öğrencilerin aktif olarak katılması, ikincisi; katılımın çoğaltılması ve sözlü tartışmalarda daha çok katılım sağlanarak sonuca ulaşılması, üçüncüsü; çekingen, tembel ve hazırlıksız öğrenciyi açığa çıkarması ve doğal sosyal baskı uygulanılarak başka şekilde motive edilmeyen öğrencilerin, motive edilmesidir. Dördüncüsü; öğretmen iki kişilik bir gruptaki bireylerin işlerini, büyük bir gruba göre daha iyi takip edebilir. Sonuncusu; aktif küçük bir grup katılanlarının,

2 sosyal psikolojide faydalanılabilecek objektif deneyleri üstlenmeleri ile araştırmacı öğretmene büyük yardım etmeleridir (Clark, 1968, s:213). Drama tekniğinde rol içersinde, kimin derste daha aktif kimin daha isteksiz olduğu görülür. İsteksiz olan öğrencilerin tespit edilerek drama uygulamalarında daha çok rol alması sağlanır. Böylelikle derse isteksiz öğrencilerin dersi sevmeleri ve aktif olarak derse katılmaları sağlanır. Gürdal, Şahin ve Çağlar a (2001) göre dramanın fen öğretimi açısından amaçları şunlardır: 1. Drama için kurulan gruplar sosyal gelişimi, iletişimi sağlar. Fen Bilgisi öğretiminde grup işbirliği ile öğrenme için ilk adımı oluşturur. 2. Kavram öğrenimini kolaylaştırır. Fen Bilgisinde yer alan kavramlar drama ile oyunlaştırılıp, öğrenme kolay ve zevkli hale gelir (Gürdal ve diğerleri, 2001, s:108). Fen Bilgisi dersinde oyunlar içersinde rol alan öğrenciler, işlenilen konuları daha zevkli ve yaşayarak öğrenmektedirler. Bu araştırmada, ilköğretim Fen Bilgisi Dersinde, öğrencilerin bu derse karşı olumlu tutum göstermeleri için kullanılan tekniklerden biri olan drama tekniği ele alınmıştır Problem Özellikle Fen Bilgisi Dersinde öğrenciler daha iyi anlamak için geliştirilmiş çeşitli aktivitelere ihtiyaç duyarlar. Bu aktiviteleri içeren drama tekniği, öğrencilerin yaşayarak öğrenmesini sağlayan ve eğlenceli bir ders ortamı oluşturan bir tekniktir. Drama uygulamaları, öğrencilere günlük yaşantıda her zaman kullanamayacakları dili kullanma şansı verir. Verilen rollerde öğrenciler, karakterlerine uygun olarak konuşur, rol yapar ve düşünürler. Öğrenciler, rollerinden dolayı kendi düşüncelerini başkalarına aktarırken ve başkalarının düşüncelerini öğrenirken dili kullanırlar (Farris, 2001, s:280). Sevdiği ve rahatlıkla düşüncelerini dile getirebildiği ders ortamında öğrencilerin dersi anlaması kolaylaşır. Bu nedenle drama tekniği, öğrencilerin derste söz almasını ve derse katılımlarını arttırır. Bentley ve Watts (1989), Fen Bilgisi Dersinde drama tekniğinin; öğretmen için dersin kontrolünü korumaya yardım ettiğini, sözlü iletişimi arttırdığını ve çocukların deneyimlerini dış dünyaya anlatmalarını sağladığını belirtmişlerdir (Bentley ve Watts, 1989, s:144). Araştırmanın problemini, İlköğretim 6.sınıf Fen Bilgisi Dersinde drama tekniği kullanımının, öğrenci tutumuna etkisi var mıdır? sorusu oluşturmaktadır Araştırmanın Amacı Bu araştırmanın amacı, Fen Bilgisi Dersinde drama tekniği ile ders işlemenin öğrencilerin Fen Bilgisi Dersine karşı olan tutumlarına etkisinin olup olmadığını araştırmaktır. Araştırma sayesinde tüm eğitimcilerin, öğrencileri aktif kılan ve eğlenceli bir ortamda ders işlemelerini sağlayan drama tekniğinin Fen Bilgisi Dersine olumlu tutum oluşturduğunun farkına varılacağı umulmaktadır Sayıltılar 1) Belirlenen örneklemin, evreni temsil ettiği, 2) Öğrencilerin tutum ölçeğine verdikleri cevaplarda samimi oldukları varsayılmıştır Sınırlılıklar Araştırma, öğretim yılı, bir ilköğretim okulunun 6. sınıfında okuyan 40 kontrol, 40 deney grubu öğrencisi ile, araştırmanın süresi 8 hafta ile, araştırma drama tekniğiyle sınırlıdır. Araştırmada ele alınan tekniğin uygulanması 6. Sınıf Fen Bilgisi Dersindeki elektrik konusuyla, bulgular yapılan istatistiksel tekniklerle ve araştırmadaki hesaplamalar tutum ölçeğinin maddeleriyle sınırlıdır. 2. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ Deneysel çalışmanın Deney Kontrol Grupları Ön Test - Son Test - Kontrol Test Modeli uygulanan bir araştırmanın bu makalede ele alınan kısmında, İlköğretim okullarında öğrencilerin Fen Bilgisi Dersindeki tutumları ile konuyu drama tekniğiyle işleme arasındaki ilişki aranmıştır Evren ve Örneklem Survey tipi çalışmanın evreni, eğitim-öğretim yılı İstanbul ili Ümraniye ilçesindeki bir ilköğretim okuludur. Araştırmanın tesadüfi örneklemini, bu okulun 6C sınıfında okuyan 40 öğrenci ile 6F sınıfında okuyan 40 öğrenci oluşturmaktadır.

3 2.2. Verilerin Toplanması ve Çözümlenmesi Araştırmada, öğrencilerin 6. Sınıf Fen Bilgisi Dersindeki tutumlarını ölçmek için Gürdal, A. Şahin, F. ve Macaroğlu, E. tarafından 1996 yılında ilköğretim ikinci kademe Fen Bilgisi Dersindeki öğrencilere uygulanmak üzere geliştirilmiş tutum ölçeği; uygulamadan önce ve uygulamadan sonra kullanılmıştır (Gürdal, 1997, s: 243). Öğrencilerin ders anlatımından önce Fen Bilgisi Dersine karşı tutumlarını ölçmek için tutum ölçeği ön testi uygulanmıştır. Ön testler sonucunda öğrencilerin Fen Bilgisi Dersine karşı tutumlarının eşit olduğu bulunduktan sonra uygulamaya geçilmiştir. Kontrol grubundaki öğrencilere düz anlatım, soru-cevap gibi klasik metotlarla, deney grubundaki öğrencilere ise bu metotların yanı sıra drama tekniğiyle 8 hafta süreyle ders işlenmiştir. Deney grubunda Fen Bilgisi Dersinde, drama tekniğinin kullanımında sırasıyla şu işlemler yapılmıştır: a) Öğretmen, yani drama lideri tarafından elektrik konusunda müfredatta her bir hedef davranışa yönelik öğrencilerin canlandırabileceği, sınıf içinde oynanabilecek 23 tane oyun geliştirilmiştir. Güzel (2001) tarafından hazırlanan ve uzman kontrolünden geçen bu oyunların birinde iletken tel, lamba, anahtar, pil olan öğrenciler, üç lambalı bir seri devreyi canlandırmışlardır. Yine başka bir oyunda paralel bağlı üç lambalı devreyi canlandıran öğrenciler lambaların parlaklığının nasıl olacağını rollerinde belirtmişlerdir. Rol oynanırken her bir öğrencinin boynuna, hangi rolü üstlendiğinin yazıldığı kartlar asılmıştır. Böylelikle sınıftaki diğer öğrenciler oyunu daha rahat bir şekilde takip edebilmişlerdir. b) Sınıfta oyunlar canlandırılmadan önce öğretmen, rol alacak öğrencileri hazırlık aşamasından geçirmiş ve her bir öğrencinin en az bir oyunda oynaması sağlanmıştır. Hangi rolleri üstlenecekleri, oynayacakları oyun ile ilgili ayrıntılar bu ön hazırlıkta belirtilmiş, roller ezberlenmiş ya da küçük bir kağıda yazılarak denenmiştir (Ders dışı hazırlık evresi). c) Roller oynanırken drama lideri gerekli yerlerde oyunu bölerek veya tekrarlatarak konunun iyice anlaşılması için gerekli açıklamalarda bulunmuş, bu gerekli açıklamalar yapılırken izleyici konumdaki öğrencilere sorular sorarak tartışma ortamı oluşturmuştur. Oynanan oyun ile ilgili gerekli yerlerde geri bildirimler yapılmıştır. Elektrik konusu her iki gruba ilgili değişkenlerle sekiz hafta işlendikten sonra tutum ölçeği son testi uygulanarak sonuçlar karşılaştırılmıştır Verilerin Analizi ve Yorumu Tutum ölçeğinden elde edilen verilerle, bilgisayar ortamında SPSS Paket Programında karşılaştırmalar yapılmıştır. Deney ve kontrol grupları arasındaki tutum ölçeği ön test karşılaştırmasında ilişkisiz grup t testi, kontrol grubunun tutum ölçeği ön test-son test ve deney grubunun tutum ölçeği ön test-son test karşılaştırmalarında ilişkili grup t testi kullanılmıştır. Anlamlılık düzeyi en az 0.05 olarak kabul edilmiştir. Daha sonra tablolar yapılarak her biri ayrı ayrı yorumlanmıştır. 3. BULGULAR ve YORUMLAR Elde edilen verilerden istastistiksel olarak şu sonuçlar bulunmuştur: Tablo 3.1: Kontrol ve Deney Gruplarının Tutum Ölçeği Ön Testi İçin Yapılan İlişkisiz Grup t Testi Sonuçları GRUP n X S.S. STANDART HATA KONTROL DENEY Sd t p Tablo 3.1 e göre kontrol ve deney gruplarının tutum ölçeği ön testi için yapılan ilişkisiz grup t testi sonuçlarına göre istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. Bu açıkça göstermektedir ki örneklemin eğitim öncesi fen dersine karşı tutumları birbirine eşittir.

4 Bu eşitlemeden sonra kontrol grubuna düz anlatım, soru-cevap gibi klasik olarak, deney grubuna ise bunlara ek olarak drama tekniğiyle Fen Bilgisi Dersi işlenmiştir. Uygulama süresi 8 haftadır. Bu süre sonunda deney ve kontrol gruplarına tutum ölçeği son test olarak tekrar uygulanmıştır. Tablo 3.2: Kontrol Grubunun Tutum Ölçeği Ön Testi ve Son Testi İçin Yapılan İlişkili Grup t Testi Sonuçları TUTUM ÖLÇEĞİ TESTİ n r T X S.S STANDART HATA Sd r p Sd t P ÖNTEST SONTEST p< Tablo 3.2 ye göre kontrol grubunun tutum ölçeği ön testi ve son testi arasında yapılan Pearson Çarpım Momentler Korelasyon Katsayısı olarak bulunmuştur. Bu sonuç 39 serbestlik derecesi ile istatistiksel açıdan anlamlıdır. Bu işlemin ardından kontrol grubunun tutum ölçeği ön test ve son test arasında yapılan ilişkili grup t testine göre istatistiksel açıdan anlamlı bir fark bulunamamıştır. Bu sonuç göstermektedir ki klasik yöntemle eğitim gören kontrol grubundaki öğrencilerin fen dersine karşı tutumları, değişmemiştir. Tablo 3.3: Deney Grubunun Tutum Ölçeği Ön Testi ve Son Testi İçin Yapılan İlişkili Grup t Testi Sonuçları TUTUM ÖLÇEĞİ TESTİ n r t X S.S Standart Hata Sd r p Sd t p ÖNTEST SONTEST p< p<0.01 Tablo 3.3 e göre deney grubunun tutum ölçeği ön test ve son testleri arasında yapılan Pearson Çarpım Momentler Korelasyon Katsayısı olarak bulunmuştur. Bu sonuç 39 serbestlik derecesi ile istatistiksel açıdan anlamlıdır. Bu işlemin ardından deney grubunun tutum ölçeği ön test ve son test arasında yapılan ilişkili grup t testine göre istatistiksel açıdan 0.01 düzeyinde son test lehine anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Bu sonuç göstermektedir ki drama tekniğiyle eğitim gören deney grubundaki öğrencilerin fen dersine karşı tutumları, olumlu yönde farklılaşmıştır. 4. SONUÇ ve TARTIŞMA Bu araştırma sonucunda istatistiksel olarak drama tekniğiyle ders işleyen deney grubundaki öğrencilerin, Fen Bilgisi Dersine karşı olan tutumları olumlu olarak değişmiştir. Bunun yanında klasik olarak ders işleyen kontrol grubundaki öğrencilerin bu derse karşı olan tutumlarında bir değişiklik olmamıştır. Bu da İlköğretim Fen Bilgisi Dersinde drama tekniğinin, öğrencilerin zevkli ders işlemelerini ve öğrencilerin bu derse karşı olumlu tutum geliştirmelerini sağladığını göstermektedir. Bu sonuç şu araştırmalarla da desteklenmektedir: Labov ve Sewell (1993), Command Performance adlı makalelerinde fen programını içeren dakikalık oyunların yazıldığını, üretildiğini ve oynandığını belirmektedirler. Bu oyunların sayesinde kolej öğrencileri, bilim adamlarının başarılarından büyük zevk almışlar ve onlar hakkında öğrenebileceği her şeyi öğrenmişlerdir (Labov ve Sewell, 1993). Hurd (1991), 5. ve 6. sınıfta fenden uzaklaşan birkaç grubun drama sayesinde Fen Bilgisini sevdiğini belirtmektedir (Hurd, 1991).

5 5. ÖNERİLER Bu araştırmada elde edilen sonuca göre şu öneriler getirilmiştir: Drama çalışmalarında, öğrencilerin duygularını ve dramaya verdikleri tepkileri anlamak için nitel çalışmalara da yer verilmeli, ders müfredatları drama aktivitelerini içerecek şekilde hazırlanmalı, bu aktiviteler göz önüne alınarak her branşa müfredatta yeterli zaman verilmeli, gerekirse müfredat programı hafifletilmelidir. Özellikle öğretmen yetiştiren fakültelere fen bilgisi dersinde drama uygulamalarının nasıl yapılacağına yönelik drama dersleri konulmalıdır. 6. KAYNAKLAR Bentley, D. ve Watts, M. (1989). Learning and Teaching In School Science (Practical Alternatives). Milton Keynes, Philadelphia, USA: Open University Press. Clark, H. L. (1968). Strategies and In Secondary School Teaching. London, UK: The Macmillan Company. Farris, J. P. (2001). Elemantary&Middle School Social Studies (An Interdisciplinary Instructional Approach. Boston, New York, Sydney, Toronto, Mexico City, London, USA: Mc Graw Hill Gönen, M. ve Dalkılıç, U. N. (1998). Çocuk Eğitiminde Drama. İstanbul: Epsilon Yayıncılık. Gürdal, A. (1997). Sınıf Öğretmenliği Öğrencilerin Fene Karşı Tutumları ve Fen Öğretiminde Entegrasyonun Önemi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 9, Gürdal, A., Şahin, F. ve Çağlar, A. (2001). Fen Eğitimi (İlkeler, Stratejiler ve Yöntemler). İstanbul: Marmara Üniversitesi Güzel, H. E. (2001). İlköğretim 6. Sınıf Fen Bilgisi Dersinde Dramatizasyon Yönteminin Başarıya Etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi:İstanbul. Hurd, B. M. (1991). Teach By The Light Of The Moon. Science and Children, 28(7), Labov, B. J. ve Sewell, R. (1993). Command Performances. Science and Children, 31(2), McClintock, B. A. (1984). Drama For Mentally Handicapped Children. UK: A Condor Book Souvenir Press. Morgül, M. (1999). Eğitimde Yaratıcı Dramaya Merhaba. Ankara: Kök Yayıncılık. Önder, A. (1999). Yaşayarak Öğrenme İçin Eğitici Drama (Kuramsal Temellerle Uygulama Teknikleri ve Örnekleri). İstanbul: Epsilon Yayıncılık.