T. C. ADALET BAKANLIĞI Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Denetimli Serbestlik ve Yardım Hizmetlerinden Sorumlu Daire Başkanlığı

Transkript

1 T. C. ADALET BAKANLIĞI Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü Denetimli Serbestlik ve Yardım Hizmetlerinden Sorumlu Daire Başkanlığı EKİM 2006 TARİHLERİ ARASINDA İSPANYA (KATALONYA) ÇOCUK SUÇLU ADALETİ SİSTEMİ ÇALIŞMA ZİYARETİ RAPORU EKİM

2 İSPANYA (KATALONYA) ÇOCUK SUÇLU ADALETİ SİSTEMİ ÇALIŞMA ZİYARETİ RAPORU GİRİŞ Bakanlığımızın Avrupa Birliği Fonu ile yürüttüğü TR/2004/IB/JH/03 numaralı Türkiye de Denetimli Serbestlik Hizmetlerinin Geliştirilmesi Projesi kapsamında 1-8 Ekim 2006 tarihleri arasında İspanya ya bir çalışma ziyareti gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubunda Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdür Yardımcısı Abdullah ÇELİK, Denetimli Serbestlik ve Yardım Hizmetlerinden Sorumlu Ankara Savcısı İsmail KANTAŞ, Genel Müdürlüğümüz Denetimli Serbestlik ve Yardım Hizmetlerinden Sorumlu Daire Başkanlığı Koruma Kurulları ve Yardım Şubesi Müdürü Leyla EMANET, Çocuk ve Genç Denetimli Serbestlik Şubesi Uzmanı Psikolog Ece VARLIK, Ceza ve İnfaz Kurumları Ankara Eğitim Merkezi Şube Müdürü Mehmet ŞAMLIOĞLU, Öğretim Görevlisi Sosyal Çalışmacı Derya KOLBAŞI ve Eyüp Denetimli Serbestlik ve Yardım Merkezi Şube Müdürü Fuat KARAOSMANOĞLU yer almıştır. 1 Ekim 2006 Pazar günü havayoluyla Barcelona ya intikal edilip, önceden rezervasyon yapılan otele yerleşilmiş, hafta içi beş gün boyunca hazırlanan program doğrultusunda ziyaretler yapılmıştır. Çalışma Ziyareti programının birinci günü saat 09:00 da; çalışma ziyaretinin koordinatörü Jaume MARTIN eşliğinde Barcelona da bulunan Adalet ve Çocuk Suçlu Adaleti Müdürlüğü binasına gidilmesi ve Rehabilitasyon ve Çocuk Suçlu Adaleti ile Ceza Hizmetleri Sekreteri Albert BATLLE ve Çocuk Suçlu Adaleti Genel Müdürü Josep FONT un karşılamaları ve açılış konuşmaları ile başlamıştır. Albert BATLLE tarafından kısa bir açılış konuşması yapıldıktan sonra, İspanya ve Katalonya daki Adalet Hizmetleri ve Çocuk Suçluluğu ile ilgili kanunların tarihsel gelişimi konusunda kısa bir bilgi verilmiştir. Daha sonra Çocuk Suçlu Adaleti Genel Müdürü Josep FONT tarafından, 2000 yılından önceki Adalet Sistemi ve 2000 yılında kabul edilen Genç Kanunu ile getirilen yenilikler, Katalonya da bulunan suçlu çocukların özellikleri ve bu suçlu çocuklar için yapılan hizmetler hakkında daha geniş bilgi verilmiştir. Sonra, Uzlaşma ve Teknik Tavsiye Hizmet Birimi Müdürü Montserrat CIMA tarafından bu birimin yönetimi ve denetimi ile uzlaşma hizmetlerinin amaçları, uygulandığı durumlar ve uygulama biçimleri konularında bilgi verilmiştir. Daha sonra ise, Ceza İnfaz Hizmeti Birimi Müdürü Javier GONZALEZ tarafından bu birimin yönetim ve denetimi ile ceza infaz sisteminde verilen cezalar ile bunların uygulama biçimleri, bu konuda hizmet veren kurumlar ve personelleri hakkında bilgiler verilmiştir. Birinci günün sonunda ise, CEJFE- Genç Suçlu Adaleti Personel Eğitim Merkezi ziyaret edilmiştir. Bu merkezde görevli Marta FERRER tarafından Çocuk Suçlu Adaleti Hizmeti nde yer alan profesyonellerin bu eğitim merkezinde eğitimi; Ed HİLTERMAN tarafından Risk Değerlendirme Programı, Manel CAPDEVILA tarafından ise, çocuk hükümlülerin suç tekrarı alanında yapılan araştırmalar hakkında bilgi verilmiştir. İkinci gün; uzlaşma ve yargıya teknik tavsiye bölümünde görevli Alicia REYES tarafından mahkemelere verilen mahkeme öncesi raporlar ile yargı yolundan ayrılma programları konusunda, Lidia AYORA tarafından ise mağdur-hükümlü uzlaşması konularında daha geniş bilgi verilmiştir. Çocuk Suçlu Mahkemelerinde görevli bir hakim ve savcı tarafından çocuk mahkemelerinin işleyiş biçimi, çocuklar için verilen cezalar ile uygulama biçimleri konularında bilgi verildikten sonra, duruşma yapılan bir mahkeme ziyaret edilerek duruşmada kimlerin bulunması gerektiği konularında ayrıca bilgi verilmiştir. Günün sonunda ise, kamu yararına çalışma kararlarının uygulandığı bölümde görevli David PEREZ eşliğinde bu cezaların uygulandığı iki yer olan Denizcilik Müzesi ile Yelken Yapım Okulu ziyaret edilerek, bu cezaların nasıl yerine getirildiği konularında bilgi verilmiştir. Üçüncü gün; Barcelona nın 100 km. güneyinde bulunan Tarragona da Çocuk Suçlu Adaleti Müdürlüğünün Bölge Hizmetlerini yürüten yerel bir şube müdürü Judith ASENSIO 2

3 eşliğinde o bölgede bulunan bir sosyal servis ziyaret edilmiştir. Yolculuğun uzun sürmesi dolayısıyla zaman kalmadığından yerel şube ziyaret edilememiştir. Sosyal serviste Judith ASENSIO, şubesinin görevleri konusunda bilgi verdikten sonra, sosyal serviste görevli Jordi BURCET tarafından bu servisin görevleri, hangi çocukların bu servisten yararlandıkları ve bu servisten alınabilen hizmetler konularında bilgi verilmiştir. Günün sonunda, CE ORIOL BADİA-yarı açık rejimli kurum ziyaret edilmiş ve kurumda görevli müdür yardımcısı ve psikolog tarafından kurumun özellikleri, kurumda bulunan çocukların durumları, kurumda uygulanan iyileştirme ve tedavi programları hakkında bilgi verilmiştir. Dördüncü gün; Barcelona da bulunan yaş arası genç yetişkinlerin barındığı CP de JOVES de BARCELONA Ceza İnfaz Kurumu ziyaret edilmiştir. Ceza infaz kurumu müdürü ve kurumda görevli bir psikolog ve sosyal çalışmacı ile kurum gezilmiş, ve kurumun özellikleri, hangi hükümlülerin kabul edildiği, uygulanan iyileştirme ve eğitim programları konularında bilgi verilmiştir. Günün sonunda, mahkeme öncesi gözlem merkezi ve akıl sağlığı birimi olarak hizmet veren yaş genç hükümlü kurumu CE Els Til.lers ziyaret edilmiş ve o kurumda kalan çocuklar tarafından bizim için hazırlanan öğle yemeğinden sonra, kurum müdürü ve kurumda görevli uzmanlar tarafından kurum gezdirilmiş ve kurumun özellikleri, hangi çocukların kalabileceği ile uygulanan iyileştirme ve eğitim programları konularında bilgi verilmiştir. Beşinci gün, 18 yaş altı çocuk hükümlüler için özel ünite olan psikiyatri hastanesi ziyaret edilmiş ve Doktor Jordi Tio tarafından hastanenin özellikleri, bu hastanede bulunan çocukların tedavi biçimleri, terapi nitelikli tedbirler ve akıl sağlığı konusunda hükümlülerin nelere ihtiyaçları olduğu konularında bilgi verilmiştir. Daha sonra, eğitsel tedbirlerin uygulandığı gündüz merkezi olan ve davranış sorunları nedeniyle normal bir okula devam edemeyen özel ihtiyaçları bulunun çocuklara yönelik, okur-yazarlık, eğitim ve hayatta kalma becerileri alanlarında yapılan çalışmaların bulunduğu bu merkez, görevli uzmanlar tarafından hem gezdirilmiş hem de merkez hakkında bilgiler verilmiştir. Günün sonunda, aile terapisi yapılan ve cinsel suçtan hüküm giyen çocukların gönderildiği bir merkez olan VENTIJOL ziyaret edilmiş ve merkezde görevli psikolog Carme BOSCH tarafından merkezin görevleri ve çocuklar için yaptıkları programlar hakkında bilgi verilmiştir. 7 Ekim Cumartesi günü grup halinde Barcelona şehrinin tarihi-turistik yerleri gezilmiş, 8 Ekim Pazar günü Türkiye ye dönülmüştür. 3

4 1. İSPANYA-KATALONYA ÇOCUK SUÇLU ADALETİ SİSTEMİ İspanya-Katalonya Çocuk Adalet Sistemi Avrupa daki en yeni ve en modern sistem olarak tanımlanmaktadır. Bunun sebebi, çocuk adaleti konusunda uluslar arası yenilikleri de içeren yeni kanunların yürürlüğe girmiş olmasıdır. Amacı çocuk ya da gencin yüksek yararı olan, onlar için en iyisini düşünen ve risk değerlendirmesi ile yapılandırılmış bir sistemdir. Bu sistemde suçlulara karşı yaptırımları uygulayan çok özel servisler bulunmaktadır. Ayrıca bu yaptırımlara karar veren polis ve mahkeme servisleri de bulunmaktadır. Sisteme göre; suçun cezasının yapılan suç kadar büyük olmasına gerek yoktur, cezalandırma da daha esnek ve rahat olunabilmektedir. Çocuğun gelişimiyle ilgili olarak ceza da değişebilmektedir. Bu düşünce 5-6 yıl önce 2000 yılında kabul edilen Kanun ile ortaya çıkmıştır. Önceki Kanun yaş aralığındaki çocuk ve gençleri kapsarken, bu Kanun, yaş aralığındaki çocuk ve gençler için hazırlanmıştır. Bu yaştaki çocuk ve gençler kendi yaptıklarından sorumlu olarak kabul edilmektedir (ceza ehliyeti). Dolayısıyla yetişkinler gibi mahkemelere çıkabilmektedirler. Bu kanuna göre mahkeme ise; kişinin gelişimi, perspektifi, psikolojisi ve olgunluk düzeyi ile ilgili olarak eğitsel yaptırım uygulamakta ve bu gelişime göre cezayı da değiştirebilmektedir. Amaç çocuk veya genci cezalandırmak değil, eğitim yoluyla gelişimini ve değişimini sağlamak ve onları suça iten sebepleri aramaktır. Bu nedenle kurulan eğitim merkezleri güvenliklerini de göz önüne alarak bu hizmetleri vermektedir. Ayrıca, daha önceki Kanunda suçtan zarar gören mahkemeye gidememekteydi. Mahkemeye gidip suçlunun daha ağır ceza almasını isteyemiyordu. Yeni Kanunla artık suçtan zarar gören de mahkemeye giderek, suçlunun aldığı cezayı yeterli bulmadığını, daha fazla ceza verilmesini isteme hakkına sahiptir. İspanya da 17 özerk bölge vardır. Bu bölgelerin hepsi devletle aynı kanunlara sahip olmasına rağmen, her bölge kendine özgü uygulamalar yapabilmektedir. Bu bölgelerde Devlet veya özel şirketler tarafından organize edilmiş merkezler bulunmaktadır. Bu merkezler verilen yaptırımları ve tedbirleri takip etmektedir. Merkez çalışanlarını ise, devlet profesyonelleri veya özel şirket çalışanları oluşturmaktadır. Katalonya da ise Katalan modeli uygulanmaktadır. Devlet, yaptırımların veya tedbirlerin yönetimini, organizasyonunu ve takibini yapmaktadır. Katalonya da her yıl 7 bin değişik gençle çalışılmaktadır. Burada çok fazla suç işlenmemekte bu sayı fazla değişim göstermemektedir. Gençler üzerinde büyük bir kontrolleri bulunmaktadır yaş arasındaki gençlerin %2,5 u polis tarafından tutuklanmış olmasına rağmen, bu oranın sadece %45 i bu sistem içinde yer almaktadır. Bu sistemde aileler harekete geçirilmektedir. Böylelikle ailelerin çocukları ve çocuklarına uygulanacak yaptırımlar ve tedbirler hakkında bilgi almaları sağlanmaktadır. Örneğin, uyuşturucu bağımlılığı durumlarında çocuklarını kontrol etmekte, eve saat kaçta geldiklerini, kimlerle görüştüklerini, takip etmektedirler. Çünkü, suç işleyen bu çocuklar işledikleri suçlara göre; bazıları bu programlara dahil edilmekte, bazıları evde kontrol altına alınmakta, bazıları ise kapalı ceza infaz kurumuna konulmaktadır. Bu kurumlara konulanlardan bazıları dışarıya çıkma özgürlüğüne sahip olmaktadır. Bu yüzden ailenin duyarlı olmasının, suç işlemeyi önlemede bir basamak olduğu düşünülmektedir. Temel amaç; örneğin her 10 çocuktan 3 ünün bu programları alması, 6 sının halk içinde kontrol altında tutularak evinde takip edilmesi ve 1 inin kapalı ceza infaz kurumunda tutulmasıdır. Bununla beraber, ceza infaz kurumlarında bulunanların yarısının da dışarı çıkma özgürlüğüne sahip olabilmesidir. 4

5 Katalonya 7 milyon nüfusa sahip olmakla beraber burada 2000 gençle çalışılmaktadır. Bu şekilde ayrıldığında; -300 ü analiz edilmekte, -300 üne eğitim yaptırımları uygulanmakta, -230 u kapalı cezaevlerinde tutulmakta, arası yarı açık ceza infaz kurumlarında bulunan ve kontrol edilebilir özgürlükleri olan, halk içinde çalışabilen, özel eğitim aktivitelerine katılabilen ve ayakta tedavi edilebilen gençlerden oluşmaktadır. Bu 2000 genç için; Çocuk Suçlu Adaleti Genel Müdürlüğünde yaklaşık 500 kişi çalışmaktadır. 300 ü merkezde, 70 i yarı açık cezaevlerinde, geri kalan 130 u ise diğer adli kurumlarda çalışmaktadır. Katalonya da yetişkinler ile genç ve çocuklara işledikleri suç karşılığında ceza verilirken farklı usuller uygulanmaktadır. Böylece, 14 yaş altındaki çocuklar ceza infaz kurumuna gönderilmek yerine aileleri ile eğitim programlarına katılmaktadırlar. Önceki Kanun yaşı içine almaktaydı yaş aralığı da Kanun kapsamında olmasına rağmen, gençlerin 23 yaşına kadar kontrol edilmesi gerekmektedir. Çünkü, bu kişilerin de topluma adapte edilebilmesi istenildiğinden, bazı merkezler kurulmuş ve bu konuda profesyoneller eğitilmiştir. 2. GENÇ SUÇLU ADALETİ MÜDÜRLÜĞÜ BÖLÜMÜ yaş arasındaki genç suçluları kapsamaktadır. Genel yönetim 2 büyük servisten oluşmaktadır. a-uzlaşma ve teknik tavsiye servisi : Mahkemeye gitmeden önceki süreci temsil etmektedir. Bu süreçte ise; - Uzlaşma yapmakta ve - Eğitim servisleri hizmetleri vermektedir. b-cezanın yaptırımı servisi : Mahkeme kararlarının uygulanması ile ilgilenmektedir. - Denetimli serbestlik, - Açık cezaevleri, - Yarı açık cezaevleri, - Kapalı cezaevleri Uzlaşma ve Teknik Tavsiye Mahkeme öncesinde izlenen prosedür şu şekildedir: Polis genci tutuklayınca çocuk ve genç savcılığına getirir ve polisin görevi burada biter. İspanya da genç savcılığı, mahkemenin nasıl gideceğini organize eden birimdir. Eğer savcı, dava açmaya karar verirse uzlaşma ve teknik tavsiye servisinden görüş almak zorundadır. Kanuna göre, gencin işlediği suç çok büyük değilse dava açılmadan önce bir fırsat verilmeli ve 5

6 çocuğun verdiği zararı karşılaması sağlanmalıdır. (kamu davasının ertelenmesi). Ayrıca bu durumda mağdura da yardım için bir fırsat verilmiş olmaktadır. Teknik tavsiye servisinde 2 alternatif bulunmaktadır. 1- Eğitim Programları: Bu programlar takip edilirse eğitim konuları ile ilgili plan hazırlanıp savcılığa gönderiliyor. Buna mahkeme öncesi çözüm denilmektedir. 2- Teknik Tavsiye Servisi: Gencin ailesinden başlayarak sosyal bir araştırma yapılır. Savcılığa gönderilir, savcılık da bu raporu mahkemeye gönderir. Mahkeme de dava açma işini gerçekleştirir. Mahkemede savcı, yargıç, genç ve avukatı ile teknik servisten bir görevli bulunur. Yargıç herkesi dinler. Bu sırada teknik servis görevlisi hazırladığı raporu sunar. Hakim bu rapor doğrultusunda karar verir. Uzlaştırma ve teknik değerlendirme servisine çocuklar 2 şekilde gelmektedir. 1- Savcılıkla gelenler, 2- Mahkeme kararı ile gelenler, Çok ciddi suç işleyenler mahkemeye psikolog veya sosyal çalışmacı ile birlikte gelir ve ifadeleri alınır. Alınan ifadeye göre işlem süreci orada belirlenir; hakim çocuğun ya açık ceza infaz kurumuna, ya yarı açık ceza infaz kurumuna ya da kapalı ceza infaz kurumuna gönderilmesine karar verir. Ayrıca gencin vasisi/velisi de yanında bulunur. Teknik ekip bilgi alırken bu kişilerden de yararlanır. Daha sonra evine gidip elde edilen bilgileri karşılaştırır. Ayrıca okullarına, eğer kimsesizse ve bir kurumda kalıyorsa kurumuna giderek görüşme yapıp raporu tamamlarlar. Çocukta bir psikolojik rahatsızlık görünürse, psikologla görüşmesi için bir randevu verilir. Bu psikolog tarafından da rahatsızlığın yazılı olarak belirtilmesi gerekmektedir. Bu rapor da sosyal araştırma raporuna eklenir. Psikolog burada tanı koyar. İlk teşhisi psikolog yapar, daha sonra psikiyatriste gönderir. İspanya da Genç Adaleti ile ilgili 5/2000 Kanunu temel kanundur. Bu Kanunda; her suçlu genç için rapor hazırlanması ve bu raporda gencin neleri yapmasının zorunlu olduğu, kişisel durumu, aile çevresi ve durumunun detaylı bir şekilde açıklanmasının zorunlu olduğu yer almaktadır. Sosyal araştırma raporunu psikolog veya sosyal çalışmacı bir ay içinde teslim etmek zorundadır. Yılda 1 uzmana 145 tane dosya düşmektedir. Ayrıca bu uzmanlar yılda 16 gün boyunca savcılıkta çalışmak zorundadırlar. Çünkü, çocukların getirilme ihtimali her an için geçerlidir. 16 uzmanın 10 u Pazartesi den Cuma ya kadar, 3 ü Cumartesi, 3 ü de Pazar günü çalışmaktadır. Ayrıca 24 saat savcılıkta bir uzman bulunmak zorundadır. Mahkemeler; 1- Kanuna uygun olarak çalışmakta, 2- Teknik ekibin hazırladığı mahkeme öncesi raporlardan da yararlanmaktadır. Daha sonra mahkeme kanundaki suçu incelemekte ve suçun özelliğine göre mahkeme mi olacak yoksa teknik ekibin hazırladığı bu rapora göre mi devam edilecek, mahkeme bunun kararını verir. Ayrıca, bu rapor mahkeme boyunca değişik zamanlarda da hazırlanabilmektedir. 1-5/2000 Kanununun 4 üncü maddesi, savcılık teknik araştırması istemektedir. Daha ağır suç işleyen gençler için ne gibi bir uzlaşma ve prosedür izleneceği ve bunun en kısa sürede yapılması gerektiği, 2- Mahkemeye çıkana kadar neler yapılacağına karar verilmektedir. Gençlerin işlediği suçların %95 ini hafif, %5 ini ise ağır suçlar oluşturmaktadır. 6

7 Mahkemelere hazırlanan teknik raporlar; Savcının bunu talep etmesi ile teknik ekipte bulunan psikologlar veya sosyal çalışmacılar tarafından hazırlanmaktadır. Savcılık suçun daha hafif bir nedenden kaynaklandığına kanaat getirirse, teknik ekipten uzlaşmanın gerekli olup olmadığına karar verilmesini ister. Uzlaşma sadece hafif suçlarda istenmektedir. Teknik ekip de bir taraftan bu raporun nasıl hazırlanacağını araştırarak uzlaşmayı sağlamak zorundadır. Teknik raporu hazırlamak için teknik ofiste genç suçlu, ailesi veya vekili ile görüşme yapılmaktadır. Suçlu genç için daha önce hazırlanan sosyal ve kişisel rapor da göz önünde bulundurulmaktadır. Bu rapor; okul, yaşadığı yer, sosyal çevresi ile yapılan görüşmelerden elde edilen bilgilerden oluşmaktadır. Bazen raporu daha iyi hazırlayabilmek için yaşadığı yer de ziyaret edilmektedir. Bunların sonucunda teknik bir rapor hazırlanır. Bir eğitim metodu belirlenir. Genel olarak; gencin özgürlüğü yolu tercih edilmektedir. Kapalı bir kuruma gönderilmesi en son düşünülen seçenek olmaktadır. Bu amaçla; 1- Öncelikle mağdurla-suçlu arasındaki uzlaşma sağlanmaya çalışılır, daha sonra; 2- Denetimli serbestliğe, 3- Açık kurumlara, 4- Yarı açık kurumlara, 5- Kapalı kurumlara gönderilmesine karar verilmektedir. Katalonya da mahkemeden geçen bütün gençlerden kapalı cezaevlerine gönderilenlerin oranı %10-11 dir. Mahkeme öncesi, savcı, avukat ve teknik ekibin çalıştığı bir hazırlık dönemi bulunmaktadır. Mahkeme sırasında da raporu hazırlayan teknik ekip mahkeme de bulunur. Hakimin teknik ekibi çağırma ve teknik ekibin de katılma zorunluluğu vardır. Teknik ekip, mahkemede yaptığı araştırmaları anlatır veya eğer hazırlanan rapor ile duruşma günü arasında uzun bir zaman geçmişse bu zaman aralığında elde edilen bilgileri de mahkemeye sunar. Teknik ekip bir de eğitim programları için teklif vermektedir. Genç için hangi yolun daha uygun olduğuna karar verilmesini sağlamaktadır. Bazen teknik ekiple savcının hazırlamış olduğu teklifler farklı olabilir. Ayrıca, bu genç birden fazla suç işlemiş olabilir veya daha önceden bazı yaptırımlar verilmiş olabilir. Hakim teknik ekibe burada hangisinin hangi sırada yapılmasının daha uygun olacağını sorabilmektedir. Teknik ekip çalışmalarını; 1- Savcılığın istediği bilgileri sağlamak amaçlı yaptığı gibi, 2- Kendi bağımsızlıkları da bulunmaktadır. Raporu hazırlarken teknik ekibe hiçbir şekilde müdahale edilmemektedir. Sadece Kanunda; hazırlanacak raporda bulunması gereken kriterler öngörülmüştür. Raporların %98 inde bu içerik genel olarak bulunmaktadır. Ancak, suçun daha ağır olduğu durumlarda daha özel araştırmalar yapılır, araştırmalar daha derinleştirilir ya da gencin avukatı raporu eksik bularak bir üst mahkemeye giderek raporun daha kapsamlı bir araştırma yapılarak yazılması ve tamamlanması yönünde talepte bulunabilir. Teknik ekipte 3 uzman bulunmaktadır. 1 psikolog, 1 sosyal çalışmacı-bunlar rapor hazırlayanlar- 1 de uzlaşmayı sağlayan uzlaştırmacı görev yapmaktadır. Genel olarak teknik ekipten savcılık tarafından ; 1- Rapor hazırlamaları, 7

8 2- Uzlaştırmanın yapılıp yapılamayacağının araştırılması istenmektedir. Eğer suç ağırsa savcı sadece rapor hazırlanmasını talep etmektedir. Sosyal araştırma raporu düzenlemek için mağdurla görüşülmez. Mağdura yardım için başka servisler bulunmaktadır. Suçlular çok gençse, mağdur davet edildiğinde bu insanı görmek istemiyorum, kendimi kötü hissediyorum dediğinde bu servislere gönderilir. Bu servisler bütün mağdurlara bakan genel bir servistir. Sonuç olarak, burada ne yapılacağı değil, suçun nedenleri araştırılmaktadır. Eğer suçlu, mağdura tazminat ödemeyi kabul ederse mağdurla görüşme ayarlanmakta; eğer ödemeyi kabul etmezse görüşme yaptırılmamaktadır. Ayrıca mağdur, suçlu istedi diye görüşmeye gelmek zorunda değildir, kendisinin de istemesi gerekmektedir. Katalonya Bölgesindeki uzlaşma servislerindeki ekip sayısı: - Barcelona da 4 grup - Tarragona da 1 grup - Girona da 1 grup ve - Lleida da 1 grup olmak üzere 7 grup bulunmaktadır. Genç suçlu mahkemeleri 4 bölgenin merkezinde bulunmaktadır. Her mahkeme kendi bölgesinde bulunan yaş arasında gençler için çalışmaktadır. Barcelona 4 milyon nüfusa sahip olduğundan burada çalışanların sayısı diğerlerinden daha fazladır. Barcelona da bulunan 4 teknik ekipte 54 teknik uzman vardır. Psikologlar veya sosyal çalışmacılar yılda 140 rapor hazırlamakta, uzlaştırmacılar ise 120 uzlaşma yapmaktadırlar. Her grupta; 3 uzlaştırmacı ve 5 psikolog görev yapmaktadır. Uzlaştırmacı olarak görev yapabilmek için avukat, psikolog ve sosyal çalışmacıların, eğitimlerinin üzerine ayrıca uzlaştırma eğitimi almış olmaları gerekmektedir. 40 saatlik bu eğitim zorunludur ve bu eğitimde görüşme teknikleri, uzlaştırma teknikleri gibi dersleri verilmektedir. Eğitim merkezinde göçmen sorunları ile alakalı, kültür ve ailevi konuları içeren eğitim programlarına da katılabilmektedirler. Teknik ekipte bulunan psikolog ve sosyal çalışmacı rapor hazırlamakta; uzlaştırmacı ise sadece uzlaştırma görevini yerine getirmektedir. Teknik ekibin diğer özelliği, mağdur ve suçlu arasındaki uzlaşmayı sağlamaktır. 5/2000 Kanununun 19 uncu maddesinde çocuğun ceza ehliyetinin olmadığı ve işlediği suç orta derecede bir suçsa şöyle bir seçenek bulunmaktadır: Mahkemeye gitmeden önce çocuğa mağdurun zararının tazmini için bir fırsat verilmesi. Burada mağdurun zararını tazmin için bazı kriterler dikkate alınmaktadır. 1- Çocuğun sorumluluk alıp alamayacağı, 2- Çocuğun gerçekten bunu isteyip istemediği, suçunu kabul edip etmediği veya pişmanlık duyup duymadığı, 3- Çocuk gerçekten bu durumu anlayabiliyor mu ve bunu gerçekleştirebilecek kapasitesinin olup olmadığı. Bunların yanında gencin ailesi de çok önemlidir. Bu durumu ailesinin de kabul etmesi gerekmektedir. Çünkü, 18 yaş altındaki çocuklarla çalışılmaktadır. Genel olarak gençlerin %60 ı sorumluluğu kabul etmektedir. Daha da zor olan ise gencin; mağdura önem vermesi, mağdur da ne gibi sonuçlara yol açtığının farkına varması ve bunları düşünmesidir. Ayrıca mağdurun psikolojik olarak etkilenip etkilenmediği de çok önemlidir. Amaç, gencin kendisini mağdurun yerine koyup durumu anlaması ve empati yapmasıdır. 8

9 Eğer çocuk ve ailesi bu koşullara uyarsa ve bu kriterlere sahip ise, mağdurla iletişime geçilmektedir. Mağdurun uzlaşma toplantısına katılmama seçeneği bulunmaktadır. Teknik ekip, mağdurla da olayı incelemeli, olayın mağdurun hayatında nelere neden olduğunu, bu programa katılma isteğinin olup olmadığını, kapasitesinin bulunup bulunmadığını, hınç alma duygusunun olup olmadığını araştırmalıdır. Eğer mağdurun tek düşündüğü gencin cezalandırılması ise, buna sadece mahkeme de karar verilmelidir. Daha sonra uzlaştırmacı mağduru davet eder ve suçlu-mağdur arasında bir görüşme hazırlayarak iki tarafı bir araya getirir. Uzlaşmacı burada koşulları hazırlamış olur dan 2006 ya kadar kişi ile uzlaşma sağlanmıştır ve hiçbir sorun yaşanmamıştır. Uzlaştırma görüşmesinin genel amacı; suçun nedenini öğrenmek ve suçun kaynağına inmektir. İki taraf için de uzlaştırmanın yararlı olacağı bilinmeli, sadece mahkemeye gitmemek için alternatif olarak görülmemelidir. Kişinin kötü hislerinden kurtulması ve eğer varsa ekonomik zararında karşılanması gerekir. Örneğin; üç genç dükkan soyuyorlar ve dükkan sahibini tehdit ederek 60 çalarlar. Mağdurla görüşüldüğünde kendisini çok kötü hissettiğini söyler. Artık hava karardığında dükkanda olmaktan korktuğundan,, eşi onunla gitmek zorunda kalıyor, sürekli arkasına bakarak yürümeye başlıyor. Kendi çocukları da dükkanı soyan çocuklarla aynı okula gidiyor, tehdit edilmelerinden korkuyor. Böyle bir durumda ise, kişi için 60 nın bir anlamı yoktur, çünkü, korkuları çok daha fazladır. Bu durumda yapılması gereken, kişinin korkularından kurtulmasıdır. Bu tip sorunlarla karşılaşılabilmektedir. Mağdurların en fazla sorduğu soru; Neden ben? olmaktadır. Bu hissin iyileştirilmesi gerekmektedir. Aynı zamanda mağdurlar suçlu çocuklara da soru sorabilirler: Mağdur: Neden beni seçtin? Çocuk: Sizin dükkan boştu. (Böyle bir cümle mağduru rahatlatabilmektedir) M: Bu sizin annenizin başına gelse nasıl olurdu? Ç: O işi yapanları öldürürdüm. (Böyle bir cevap suçlunun mağdurun duygusunun farkına varmasına yardımcı oluyor) M: Çocuklarıma ne olacak? Ç: Söz veriyorum bir şey olmayacak M: Dükkanımda kalmaya korkuyorum Ç Biz okuldan çıkınca sizin yanınıza geliriz bir şey olmasın diye. Tüm bunlar paradan çok daha önemlidir. Barcelona da merkezde 2 milyon olmak üzere toplam 4 milyon kişi yaşamaktadır. Buradaki Adalet Sistemi oturmuş ve koordinasyonu çok iyi olan bir sistem olduğundan çok fazla zorluk çekilmemiştir. Ancak; 1- Politik yapılardan kaynaklanan sorunlar bulunmaktadır. 2- Mahkemeye getirilen çocukların doğasından kaynaklanan sorunlar vardır. 25 yıl önce getirilenlerin %75 ini İspanyol, %25 ini çingeneler oluştururken, günümüzde %70 ini İspanyol ve çingeneler, %30 unu ise farklı ülke (Fas, Kuzey Afrika, Latin Amerika) vatandaşı çocuklar oluşturmaktadır. 9

10 3- Yaşın daha da arttırılmasıyla da sorunlar yaşanmaya başlamıştır. Yaş aralığının 15 den 18 e çıkması suç dağılımını da değiştirmiştir. Daha önce hırsızlık suçları daha çok iken, bu suçların yanında cinayet suçları artmaya başlamıştır. 4- İşin doğası gereği yaşanılan zorluklar vardır. Çocukların sürekli gelişmekte ve değişmekte olması, çocukla çalışırken dikkate alınması gereken bir çok konunun olması gibi değişkenler zorluklar yaşanmasına neden olmaktadır Ceza İnfaz Sistemi Uzlaşmanın yapılmadığı ve suçun ağır olduğu durumlarda mahkemeler iki şekilde karar vermektedirler. Bunlar; hapis cezaları ve denetimli serbestlik hizmetleridir. a) Kapalı hapis : Çocuk hakkında düzenlenen raporlardan elde edilen bilgilerden hareketle, çocuğu sosyalleştirmeyi amaçlar, bu yönü ile toplumda sorumlu bulunduğu sosyal davranışına müsaade eder. Kapalı bakım uygulayan kurumlarda, kurum idaresi sınırlı ve daha sonraları ise bağımsız kontroller gerçekleştirir. b) Yarı açık ceza infaz kurumu: Kurumda kalmak suretiyle, kurumun planlı eğitim programları faaliyetlerine katılmak yönünde bir tedbirdir. Çocuğun kurum-dışı faaliyetlere katılabilme ve hafta sonu izinlerinden faydalanabilme ihtimali bulunmaktadır. c) Tam açık ceza infaz kurumu : Kurumda uygulanır ve kurum-dışı tüm eğitim ve çalışma ile ilgili faaliyetlere katılma izni verilir. Denetimli Serbestlik tedbiri ise; çocuğun sorumluluk bilinci ile bir hayat sürmesini sağlayacak beceri ve bilgi edinebilmesi amacıyla hakim tarafından hükmolunan süre boyunca, uzman bir kişi tarafından gerçekleştirilebilecek kontrol ve takip altında tutulması anlamına gelmektedir. Bu tedbirin infazı esnasında, çocuk, hakim tarafından kanun uyarınca belirlenen yükümlülüklerini ve kendisinden beklenilenleri yerine getirmelidir. Bu kapsamda; a) Eğitim merkezine düzenli aralıklarla ziyaret, b) Eğitim, kültürel, davranışsal, mesleki veya çalışma programları, cinsel eğitim programları, yol kuralları eğitimi ve diğer benzer programlara devam etme, c) Belirli yerleri ziyaret etme yasağı, d) Evinde infaz, e) Belirli bir yerde yaşama yükümlülüğü, f) Terapötik yardım, g) Kamu hizmeti, h) Bazı hakların geri alınması (motor ehliyetleri gibi), ı) Yetkili hakim veya savcının uygun göreceği diğer yükümlülükler verilmektedir. Bu yaptırımların 5 özelliği bulunmaktadır. 1- İspanyol Kanunlarına dayanmaktadır. Kanun yoluyla gerçekleştirilmektedir. 2- Bu yaptırımların kontrolü ve takibi hakim tarafından yapılmaktadır. 3- Yaptırımları her bölge kendisi uygulamaktadır. Kendileri kontrol etmektedir. 4- Gerektiğinde Hakim tedbirleri değiştirebilmektedir. 5- Hapis cezaları, çocuklar için tahsis edilen kurumlarda gerçekleştirilmektedir. Katalonya da 6 tane ceza infaz hizmeti yeri bulunmaktadır. 1-2 tane 60 kişilik 2-2 tane 30 kişilik, 3-1 tane 14 kişilik, 4-1 tane 12 kişilik (terapötik birim) bulunmaktadır. 1

11 Bunlara ek olarak, Barcelona ve Tarragona da 60 şar kişilik 2 kurum daha açılması planlanmaktadır. 60 kişilik bir kurumda; -1 müdür, - 1 müdür yardımcısı, - 4 koordinatör, eğitim görevlisi (sabah, öğle, akşam, gece ve hafta sonu olmak üzere vardiya usulü çalışmaktadırlar) - 2 psikolog, - 2 sosyal çalışmacı - 7 okul öğretmeni görev yapmaktadır. Eğer okulda eğitimine devam eden bir çocuk suç işlediyse, barınılan kapalı kurumda bir okul bulunmakta ve bu okulda eğitimine devam etmektedir. Bu okulda 7 öğretmen görev yapmaktadır. Çünkü, eğitim kanunen zorunludur ve çocuklar orada bulunan okula devam etmek zorundadırlar. Çocuk 16 yaşından büyük ise, kapalı ceza infaz kurumlarında bulunanlar bazı etüt çalışmalarına katılmaktadır. Ayrıca çocuklar ürettikleri ile 60 ve 30 kişilik cezaevlerinden dışarıya satış yapmaktadırlar. Çalışan gençlere bir miktar ücret ödenmekte ve sigortaları yapılmaktadır. Ancak, çalışacak bu gençlerin 16 yaşından büyük, iyi halli ve istekli olmalı gerekmektedir. Cezaevlerinden tahliye olan çocuklara hakim tarafından yapması gereken bazı sorumluluklar ve yükümlülükler verilmektedir. Bunu takip etmekten sorumlu olan görevlinin bu kişiye iş bulma görevi de bulunmaktadır. Kurumlar ceza infaz kurumlarından tahliye edilen kişileri çalıştırdıklarında devlet tarafından bu kurumlardan vergi düşürülmektedir. Bir zorunluluk değil, kurumun isteğine bağlı ancak vergi düşürülmesi kurumları olumlu yönde etkilemektedir. Bu, sadece hükümlüler için değil, özürlüler içinde uygulanmaktadır. 3. EĞİTİM MERKEZLERİ 3.1.CEJFE- Hukuki Çalışmalar Merkezi Katalonya da Adalet Bakanlığında, yöneticiler ve Genç Suçlu Adaleti sisteminde çalışan hakimlerle birlikte kişi görev yapmaktadır. Barcelona da bulunan bu eğitim merkezi Adalet Bakanlığında çalışan bu kişilere verilecek eğitim programlarını hazırlamakta ve uygulamaktadır. Bu eğitim merkezinde personel çalışmakta olup, eğitim merkezinde 2 bölüm bulunmaktadır: 1- Eğitim bölümü, 2- AR-GE- Proje araştırma ve geliştirme bölümü. Eğitim merkezlerinde, Adalet Bakanlığının daha iyi ve daha etkin çalışabilmesini sağlayıcı eğitim verilebilmesi için araştırmalar yapılmakta ve bu araştırmalar sonucunda yeni projeler ve yeni servisler üretilmektedir. 1

12 Eğitim Programları : Merkezde Adalet Bakanlığında genç suçlularla ilgili olarak 500 kişi çalışmaktadır. Her yıl 450 si eğitim almaktadır. Bu eğitim programları 2 şekilde uygulanmaktadır: A) Başlangıç eğitimi : (60 saat) 1- Genel Organizasyon a) Adalet Bakanlığı ve b) Çocuk Adaleti Genel Müdürlüğü hakkında bilgi. (En genelden en özele eğitim verilir) 2- Genç Adalet sistemi ile ilgili mevzuat eğitimi verilmektedir. Bununla birlikte, genç mahkemelerinde görev yapan hakimler ve kararları konuları ile hakkında bilgilendirilmekte ve mahkemelerin nasıl çalıştıklarının anlaşılabilmesi için mahkemelere ziyaretler düzenlemektedir. Duruşmalara bilgi almak amaçlı girebilmektedirler. 3- Genç suçlular hakkında bilgi verilmektedir. Suç türleri, yaş aralıkları, cinsiyetleri, uyrukları gibi konularda bilgilendirme yapılmaktadır. 4- Adalet Bakanlığındaki ekiplerin nasıl çalıştıklarını görebilmek için merkeze gitmektedirler. Bu ekiplerin hangi konularda, nasıl çalıştıkları anlatılmakta, eğer çalışmaları gerekiyorsa orada pratik eğitim almaktadırlar. Ayrıca ekiplerin mahkemelerle ve cezaevleri ile nasıl çalıştıkları konularında bilgilendirilmektedirler. B) Devam Eden Eğitimler: Hizmet içi eğitimlerdir. Bu eğitimde genel grup kursları verilmektedir. Bu kurslar; a) Ceza infaz kurumu personeli ve b) Genç Adalet Genel Müdürlüğünde çalışan personel için eğitim programlarını içermektedir. Çünkü, bu grupların konuları ve karşılaştıkları problemler aynıdır. Birlikte çalıştıkları gençlerin ortak konuları olabilmektedir ve bunları çözebilmeleri için de bu temel bilgileri almaları gerekmektedir. Bu programlarda herkesin toplam 40 saat eğitim alma hakkı vardır. Aşağıda belirtilen eğitimler 20 saatlik aktiviteler halindedir. Dolayısıyla herkes 2 tane program seçebilmektedir. 1- Psikolojik sorunlu suçluları tanıma. 2- Uyuşturucu bağımlıları, 3- Gençlerle görüşme teknikleri, 4- Temel bilgiler, 5- Bilişsel davranışçı tedavilerin uygulanması, (Genç Kanununun yürürlüğe girmesi ile birlikte programa eklenmiştir.) 6- Aile içi şiddet, 7- Çocuk Kanunları. 1

13 Ayrıca bu eğitimlerin yanında, bir de Genç Adalet Sistemi için uygulanan bir yöntem vardır. Her yıl ekiplerin müdürleri ile buluşulup, hangi konularda ihtiyaçlarının olduğu belirlenerek ihtiyaç analizi yapılmaktadır. Katalonya da her yıl kişiye eğitim verilmektedir. Hakim, savcı ve mahkeme çalışanları olmak üzere kişi, Cezaevlerinde de 3500 personel görev yapmaktadır. Eğitim merkezinde eğitim verecek olan üniversite profesörleri, mahkemeleri ve cezaevlerini gezerek ne gibi eğitim vereceklerini planlamaktadırlar. Eğitim merkezinde 2 tür eğitimci bulunmaktadır. 1- İçeriden eğitimci : Adalet Bakanlığında çalışanlar arasından tecrübelerine, kişilik özelliklerine ve mevzuat bilgilerine göre seçilen eğitimcilerdir. Bunlar, hakimler, savcılar, ceza infaz kurumu müdürleri veya psikologlar olabilmektedir. 2- Dışarıdan eğitimci : Daha iyi eğitim seviyesine ulaşabilmek ve bilgilerin paylaşılabilmesi için dışarıdan da destek alarak eğitimci görevlendirilmektedir. Bunlar üniversite profesörleri ile özel eğitim almış eğitimcilerdir. Eğitim içinde yer alan kurslar pratik kurslardır. Nasıl görüşme yapılır, hükümlüler gidecekleri yerlere nasıl götürülür bunların eğitimi verilir. Ayrıca, mevzuat konusunda da teorik eğitim verilmekte ve eğitim sonunda sınavlar yapılmaktadır. Eğitime katılanlar görev yerlerine döndüklerinde sorunla karşılaşırlarsa eğitimlerine katılanlarla iletişime geçerek onlardan bilgi alabilmektedirler. Ayrıca eğitim verenler, ayda bir onları yerlerinde ziyaret ederek sorunları veya sıkıntıları olup olmadıklarını yerinde görerek öğrenmektedirler. Her eğitim sonunda öğrenci ve öğretmenler, program değerlendirmesi yapılması amacıyla form doldurmaktadırlar. Bu formlardan çıkan sonuçlar ile, eğitimlerin yeterli olup olmadığı, eksik yönleri, bu eksiklikleri tamamlamak için neler yapılabileceği konusunda bilgiler elde edilmekte ve daha sonraki eğitim programlarının hazırlanma döneminde bu bilgiler eğitim merkezi tarafından değerlendirilmektedir. Eğitim merkezinde toplam13 sınıf bulunmaktadır. Burada 260 kişi eğitim almaktadır. 240 kişilik de amfi salonu bulunmaktadır. Bu merkezde toplam 500 kişi aynı anda eğitim alabilmektedir Genç Hükümlülerin Suç Tekrarı Alanında Yapılan Araştırmalar Bu kapsamda yapılan araştırmalar pratik ve hemen uygulamaya geçirilebilecek olan araştırmalardır. Çünkü, bu araştırmaların gerekliliği yıllık çalışma raporları ve uygulamalar sonucunda ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, pratik araştırmalar ve istatistikler yapılmaktadır. Örneğin, 2003 yılında yapılan bir araştırma sonucunda, yabancı gençlerden merkezlere gelenlerin çoğunluğunu diğer ülkelerden gelen ailesiz gençlerin oluşturduğu görülmüştür. Ayrıca bu merkezlere gelişlerinin nedenleri de araştırılmış ve şu noktaların genel olduğu görülmüştür. 1)Aile içi şiddet ve 2)Aldıkları eğitim (bu konuda 2004 yılında bir araştırma yapılmış) 1

14 2005 de yapılan araştırma ile, tekrar suç işleme oranı araştırılmış ve bu oran %22,7 olarak bulunmuştur. Sonuç olarak, suç işleyenlerin büyük bir bölümünün artık suç işlemediği, küçük bir bölümün aynı suçu işlediği, bir bölümünün ise daha ciddi suçları işlediği görülmüştür. Yapılan diğer bir araştırma ile de mahkum profili çıkarılmaya çalışılmış ve şu sonuç elde edilmiştir: yılları arasında hükümlü üzerinde yapılan araştırmadan %56 sının bir suç işlediği, %4 ünün ise 7 den fazla suç işlediği görülmüştür. Yapılan araştırmalardan elde edilen sonuçlar ise suç işleyenlerin çoğunun; 1- Erkek olduklarını, 2- Ailesi tarafından kötü davranışlara maruz kalmış olduklarını, 3- Sosyal çevresinin iyi olmaması ve sorunlu olduklarını, 4- Okula gitmediklerini, 5- Uyuşturucu kullandıklarını ortaya koymuştur. 1

15 3.3. Risk Değerlendirme Programları: Bu araştırmaların sonucunda; çalışan profesyonellerin iyi bilgilendirilmemiş olduğu ve uygulamalarda bir takım yanlışlıkların olduğu görülmüştür. Profesyoneller farklı düzeylerde risk değeri vermektedir. Dolayısıyla bunun standart hale getirilmesi gereği ortaya çıkmıştır. Bu sebeple Gençlerde Şiddete Yönelik Yapılandırılmış Risk Değerlendirmesi - The Structured Assesment of Violent Risk in Youht (SAVRY) aracı oluşturulmuştur. Risk faktörlerinin ortaya çıkması sonucu kişi tedaviye ya da ıslaha yönlendirildiğinden risk faktörlerinin çok net bir şekilde anlaşılması ve değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu değerlendirme aracı 30 maddeden oluşmaktadır. Bu aracın içerisinde; 1- Tarihsel Gelişim : Gencin geçmişi hakkında, ilk suçu ne zaman işledi, kaç suç işledi? 2- Sosyal Durumu : Nerede, nasıl, kimlerle yaşıyor, arkadaşların durumu, suç işleyip işlemedikleri veya gencin suç işlemesine neden olup olmadıkları, ailesinin ekonomik, sosyal ve eğitim durumu, 3- Eğitim Durumu : Ailesinin eğitimine verdiği önem, eğitim almayı isteyip istemediği, 4- Kişisel durumu : Alkol veya uyuşturucu kullanıp kullanmadığı, çalışmayı isteyip istemediği, olumlu veya olumsuz kişisel özelliklerinin bilinmesi gerekli. 5- Koruyucu faktörler bulunmaktadır. Bunların sonucunda düşük, orta ve yüksek risk faktörü elde edilir. Yüksek riskli olanların suç tekrarlama olasılığı da daha fazla olabilmektedir. Örneğin, çocuk dürtüsel ve olumsuz davranımda bulunuyorsa ve tedavi edilebilirse suç işleme risk düzeyi düşebilir. Bu risk değerlendirmesine göre, gencin hangi yönlerinin eksik olduğu, bu eksikliklerin hangi eğitimlerle nasıl giderilmesi gerektiğine de uzman karar vermektedir. Uzmanlar bu sistemi suç işleme oranını düşürmek için kullanmaktadırlar. Uzmanların elde ettikleri bu bilgiler bilgisayarlara kaydedilmekte, araştırmalarda da bu bilgilerden de yararlanılmaktadır. Risk değerlendirme Tedavi / ıslah Geri bildirim Araştırma Geri bildirim verildiğinde ve bununla beraber öneriler de anlatılır. Profesyoneller böylelikle nerede eksik olduklarını fark eder ve bunları düzeltirler. Aynı zamanda bu bilgiler eğitim için de kullanılarak araştırmanın bilimsel hale getirilmesi sağlanır. 1

16 Risk değerlendirme sisteminde puanlama yöntemi kullanılmamaktadır. Çünkü, Katalonya da yaşayan farklı kültürde insanlar bulunmaktadır. Risk değerlendirmesi düşünce ve eğitim ile yapılabilir. Puanlama yöntemi ile risk değerlendirmesi yapılınca problemler ortaya çıkabilir. Riski çok düşük olan bir kişinin yüksek risk faktörü olabilir. Çünkü, birkaç risk faktörü ilişkilerinden dolayı daha yüksek risk faktörü oluşabilmektedir. Genel toplamlarda çalışılınca, bu durumlar göz ardı edilmiş olmaktadır. Ayrıca uzmanlar düşünmeye yönlendirilerek beklenmeyen olumlu veya olumsuz faktörlerin de göz önünde bulundurulması sağlanmaktadır. Bu formları psikolog, pedagog ve sosyal çalışmacılar doldurabilmektedir. Bu uzmanlar çok uzun süre eğitim almakta ve eğitimlerinin devamlılığı bulunmaktadır. Bu öncelikle bir pilot bölgede uygulanmış ve çalışma kalitesinin çok yükseldiği görüldüğünden genelde de uygulanmaya başlanmıştır. 1

17 4. ÇOCUK- GENÇ SUÇLU MAHKEMELERİ Barcelona da 6 genç mahkemesi bulunmaktadır. Mahkemeler 2 ye ayrılmıştır. 1- Genç mahkemeleri yaş arası 2- Yetişkin mahkemeleri 18 yaş üstü Genel olarak Avrupa Birliği yasalarına uyum sağlanabilmesi için 14 yaşına kadar suç işleyen çocuklar mahkemeye çıkarılmamaktadırlar. Amerika ve İngiltere de ise bu çocuklar da mahkemeye çıkmaktadırlar. Katalonya da 14 yaş altında suç işleyen çocuklarla sosyal hizmet kurumları ilgilenmektedir. Genç mahkemelerinde yetişkin mahkemelerinde kullanılan dil kullanılmamaktadır. Genç mahkemelerinde önemli olan cezalandırma değil, yaptırımların uygulanmasıdır. Çünkü, ilgilenilen ve çalışılan kişiler genç insanlardır. Bu nedenle yaptırımların eğitim amaçlı olmasına dikkat edilmektedir. Yetişkin ve genç mahkemelerinin arasındaki en önemli fark; yetişkinlerde cezanın, gençler de ise yaptırımların uygulanmasına dikkat edilmesidir. Çünkü, 15 yaşındaki bir gencin kolay değişim ve gelişimi sağlanabilirken, 40 yaşındaki bir yetişkinin gelişim ve değişim göstermesi kolay değildir. Eğer devlet olarak başarılı olmak istenirse, devletin zengin ve gelişmiş olması gerekir. Devletlerin gelişimi ise eğitimle başlar ve bu eğitimi sağlayacak çok sayıda öğretmen görevlendirmesi gerekmektedir. Bu sistemin başarılı olması için hem çok sayıda öğretmene hem de çok sayıda uzmanlara-psikolog-sosyal çalışmacı vb.- ihtiyaç vardır. Çünkü, çalışılan kişiler hem genç hem de suçlu örneklemdir. Hem bu gençlerle hem de bu gençlerin aileleri ve sosyal çevreleri ile çalışmak zorunluluğu bulunmaktadır. Çalışılan alan çok geniş ve karmaşık bir alandır. Ağır suçlarda ise, hapis cezaları uygulanmaktadır. Bu kişiler kapalı cezaevlerinde kalmaktadırlar. Kapalı cezaevleri de yetişkinlerin kaldığı kapalı cezaevlerine benzemekle beraber aralarındaki fark, genç kapalı cezaevlerinde eğitim veriliyor olmasıdır. Bu nedenle çok fazla eğitimci gerekmektedir. Bu uygulanan model Alman modelidir. Mahkemelere genç suçlu ile ilgili olarak gelen tek bilgi kaynağı teknik servis tarafından hazırlanan raporlardır. Hakimler bu raporlara göre karar veriyorlar. Hakimler de ayrıca çocuk ve genç mahkemelerinde çalışacaklarsa hukuk eğitiminin yanında bu konuda da ihtisas eğitimi almaları gerekmektedir. Bu eğitimleri veren iki eğitim merkezi bulunmaktadır. Bu konuda da İtalyan modeli kullanılmaktadır. Çocuk ve genç mahkemelerinde çalışan savcıların rolleri daha önemli olduğu için hakimlerden daha farklı haklara sahiptirler. Yetişkinlerin mahkemelerinde yargıcın işlevi daha fazladır. Ancak, gençlerin mahkemesinde savcının istemi üzerine yargıç devreye girebilir. Çocuk mahkemelerinde savcı daha çok görev almaktadır, sorumlulukları ve yapacağı görevler daha fazladır. Mahkemeye kadar geçen sürede yapılanlar, uzlaştırma ve anlaşmadır. Eğer çocuk verilen tazmini ödemedi ya da uymadı ise o zaman savcı teknik ekipten bir rapor hazırlamasını ister. Eğer çocuğun bir mazereti yoksa o zaman çocuk mahkemeye gönderilir ve mahkeme aşaması başlar. Ancak, mağdur yapması gerekenleri yapmazsa farklı yönlendirmeler yapılır. Çünkü, mağdurun bu konuda herhangi bir sorumluluğu yoktur. Yılda 6 mahkemede ortalama olarak 3500 genç davası görülmektedir. 1

18 Ağır suçlarda, yetişkinlerden ayrı gençlere özgü bir Kanun bulunmaktadır. Çocuk Kanununda cezalar açık olarak yazmaktadır. Büyüklerin işleyeceği suçlar ile aynı suçlardır ancak eğitim çözümleri vardır, ceza olarak uygulanmaz. Aynı suçu işleyen gençlere farklı eğitim biçimi uygulanabilmektedir. Aynı suçu işleyebilirler ancak aynı kişilik veya sosyal yapıya sahip olmayabilirler. Bu nedenle hazırlanan raporların önemi çok büyüktür. Bu çalışmalar açık, yarı açık ya da kapalı cezaevlerinde de yapılabilmektedir. Açık cezaevlerine gönderilen çocuk ve gençlerde amaç ise; onların özgürlüklerini kontrol altına almaktır. Bu çocuk ve gençler normal yaşamlarına devam etmekte ancak, teknik ekipteki görevlilerin kontrolü altında bulunmaktadırlar. Kamu yararına çalışmada ise, kişi yardım ve sosyal amaçlı olarak kamuda çalışmaktadır. Yaşlılara, yardıma muhtaçlara ya da bahçe işleri gibi alanlarda çalıştırılmaktadırlar. Genel olarak bu kişilere ücret verilmemektedir. Sağlık problemleri varsa tedavi edilmektedir. Bazı çocuklar terapötik evlerde de kalabilmektedirler (örneğin; çocukların ailesiyle problemleri varsa ailesinin yanından alınmaktadır). Psikolojik tedavi çok önemlidir, çünkü belki de suçun temel nedenini oluşturmaktadır. Savcının sorumlu olduğu süreç; 1-Çocuğu avukatıyla dinlemek, 2-Mağduru dinlemek, 3-Sanıkları dinlemek, 4-Bunlara göre zararı inceleyen, çocuk için eğitim programını öneren teknik raporu talep etmek, 5-Hakime bu raporu götürmek üzere gün talep etmektir. Barcelona da 18 çocuk savcısı, 200 hakim bulunmaktadır. Nüfusu ise 4 milyondur. Bir savcının yaklaşık olarak gördüğü dosya sayısı 230 dur. Savcı, 130 unu mahkemeye gönderir. Diğer kısmını ise, eğer mağdur çok zarar görmemiş ve suç çok ağır değilse, mahkemenin çocuk için de iyi olmayacağına karar verilirse, davanın açılmasının ertelenmesi söz konusu olabilir. Teknik ekip, savcı ile yüz yüze konuşur, çocuk hakkındaki her şeyi rapora yazmayabilir. Aynı zamanda önemli olan savcı- teknik ekip iletişimidir. Ortalama olarak 1-2 yıl deneme süreleri verilir. Sadece bir kere 5 yıllık bir deneme süresi verilmiştir. Denetim süresinde; 1- Başlangıç raporu, 2- Devam raporu (6 ayda bir), 3- Bitiş raporu olmak üzere 3 değişik rapor hazırlanmaktadır. İlk 2 ayda düzenlenen başlangıç raporu çok önemlidir. İlk raporlarda çocuğun kararları ve yapacakları yazılı olduğundan ve kurallara ya da yazılanlara uyup uymadığı çok büyük önem taşımaktadır. En son yapılan rapor ise, değerlendirme amaçlı olarak hazırlanmaktadır. 1

19 Eğer esneklik içerisinde çocuk, her kurala uyar, her söyleneni yaparsa; teknik ekip verilen süreyi kısaltmayı teklif edebilir. Bunu önce çocuğa planı yaparken de söyleyebilir : Eğer her şey yolunda gider ve sen hepsine uyarsan süreyi azaltabiliriz. Bunun dışında sorumluluklarını yerine getirmediğinde kapalı ceza infaz kurumlarına gönderilme gibi sonuçları da bulunmaktadır. Ağır suçlarda çocuk 18 yaşından küçük bile olsa direkt olarak kapalı ceza infaz kurumuna gönderilir. Katalonya da son 5 yılda bir kere 6 yıl, 2 kere de 5 yıl ceza verilmiştir. Verilen diğer cezalar ise 1-2 yıl arasında değişmektedir. Denetimli serbestlik tedbirleri 2 yıla kadar uygulanmaktadır. Çocukta da yetişkinde de aynıdır. Ayrıca çocuk 23 yaşına kadar tedavi merkezlerinde kalabilmektedir. 5. UYGULANMAKTA OLAN KAMU YARARINA ÇALIŞTIRMA KARARLARI 5.1. Denizcilik Müzesi Denizcilik müzesinde çocuklar belli saatlerde çalıştırılmaktadır. Hiçbir çocuğun çalışma saati bir diğeri ile çakışmamaktadır. Müzede görevli olan diğer görevliler ile aynı kıyafetleri giymektedirler. En çok 30 saate kadar kamu hizmeti cezası verilenler çalışmaktadır. Burada sadece Adalet Bakanlığının gönderdiği çocuklar bulunmamaktadır. Çalışmak isteyen normal çocuklarda burada çalışabilmektedir. Bilet kontrolü ya da danışmada durma gibi ufak işleri yapmaktadırlar. Bu çocukların suçlu olduğu diğer kişilere açıklanmamaktadır. Adalet Bakanlığında bir birim, kamu hizmeti yapılabilecek kurumları araştırmakta ve onlarla anlaşmalar imzalamaktadırlar. Burada çalışan çocukların sigortası ödenmektedir Yelken Yapma Okulu Yelken Yapma Okulunda da 5 yılda gelen 300 çocuktan 12 si Adalet Bakanlığı tarafından gönderilen çocuklardır. Burada yelken yapmayı öğrenmektedirler. Ayrıca, yelken kullanma ehliyeti bile alarak yelkenci olan çocuklar bulunmaktadır. Bu okulda da sadece Adalet Bakanlığın gönderdiği çocuklar bulunmamaktadır. Bu çocuklar da bu okula bütün gün değil, belirli saatlerde gelmektedirler. Bu okuldaki amaç, çocuklara bir meslek edindirmek amacıyla onlara bazı beceriler kazandırmaktır. 6. TARRAGONA GENÇ SUÇLU ADALETİ MÜDÜRLÜĞÜ BÖLGE HİZMETLERİ 6.1. Yerel Bir Şube Müdürlüğü Tarragona da 400 bin kişi yaşamaktadır. Bu şube içerisinde çocuk adalet sistemi ile ilgili her birim yer almaktadır. Denetimli serbestlik de burada yer alan bir birim olarak çalışmaktadır. Bu birimin görevleri şunlardır: 1-Teknik servisin yaptığı raporları incelemek, 2-Çocuk için başka bir sosyal servisin çalışıp çalışmadığını araştırmak, 3-Çocuktan randevu almak, aile ve çocukla görüşmek (eğer aile gelebiliyorsa her zaman çağrılıyor, gelmek istemeyen aile ise zorla getirilmiyor, uzmanlar bazı durumlarda evlere gidebiliyorlar), 1

20 4-Görüşmeyle ilgili plan yapmak, 5-İlk olarak haftalık görüşme yapmak bazı durumlarda daha az problemli olanlarla ayda bir görüşmek, 6-Eğitim planının hazırlanması için 1 aylık bir süreleri vardır. Bu süre sonunda raporu onaylanmak üzere mahkemeye göndermek, 7-Planın uygulanması için kaynak araştırmak, 8-Olası durumlar için plan incelemek (geliştirmek için yer bırakılır), 9-Programın bitmesine yakın çocuğu sosyal servis için hazırlamak, Denetimli serbestlik çocuğun hayatı içinde çok küçük bir zaman diliminde yer almaktadır. Bu kısa zaman içerisinde büyük değişikliklerin olması zaten beklenmemektedir. Süreye mahkeme karar vermektedir. Suçun ne kadar ağır olduğuna bağlı olarak 2-3 aydan 2 yıla kadar çıkabilmektedir. Örneğin, kamu yararına çalışmakta bu süre saat olarak belirlenmektedir. Çocuğun eğitim dışında yerine getirmesi gereken yükümlülükleri şunlardır: 1-Görüşmelere gelmek, 2-Eğitim programları içerisinde yer alan uygulamaları yapmak. Örneğin; alkol almamak, evde yapması gereken yükümlülükler gibi. Gönüllüler: Sistemin içerisine yeni girmeye başlamıştır. Hedefleri eğitim programları içerisinde eğitim zorluğu olanlarla gönüllülerin çalışmalarını sağlamaktır. Gönüllülerle çalışmaya yeni başlandığından henüz gelişmemiştir Sosyal Servisler Sosyal servisler aşağıdaki görevleri yerine getirmektedir. 1- Çocuğun ruhsal durumunu takip etmek, özellikle psikolojik ve uyuşturucu sorunları olan çocukları denetlemek gerekmektedir. 2- Çocuklara ayakta tedaviler de uygulanmaktadır.bu durumda çocuk ayakta tedavi göreceği yere giderek, tedavi sonucunda aldığı raporu sosyal servise vermek zorundadır. 3- Çocukların günlük aktivite merkezlerine gitmeleri gerekmektedir (bu merkezlere gidip gitmedikleri kontrol ediliyor). 4- Aile dışındaki veya gruptaki yaşantılarını kontrol etmek, 5- Halk için yapmaları gereken işleri yapıp yapmadıklarını kontrol etmek, 6- Sosyal eğitim işleri, daha önceden hazırlanmış ve bir hedefe yönelik çalışmalar yapmak, 7- Aile, arkadaş, okul ve işyeri gibi çocuğun yaşamındaki bütün durumlar dikkate alınmaktadır. Suçlu gencin, görüşmelere gelmek dışında, kurs alması ve iş araması gerekmektedir. Ayrıca alkol ve uyuşturucu kontrolü yaptırması gerekir. Uzlaşmadaki başarı; yılları arasında düşmüştür. Bunun nedenleri; 1-Organizasyondan kaynaklanmaktadır. Çünkü, suçlar da daha çok filtreleştirmeye gidilmiştir. Uzlaşma yapacakları suç türleri ile suçu işleyen çocuk ve gençler daha özenle seçilmeye başlanmıştır. 2-Ayrıca, gelen suçlar daha ağır olduğu için uzlaşma uygulanamamaktadır. 3-Suç işleyerek tekrar gelenlerin sayılarının artması. Çünkü, bu suçlularla uzlaşma yönünde çalışmak çok zor olmaktadır. Genelde işlenen suçlar; gasp, hırsızlık, kapkaç ve madde bağımlılığıdır. 2