Bağımsızlık-Bağımlılık Mücadelesi

Transkript

1 Bağımsızlık-Bağımlılık Mücadelesi Aileye olan bağımlılığın bağımsızlık davranışı şeklinde değiştirilmesi Duygusal dalgalanmalar Kendini ifade etme yeteneğinde artış Aileyle az ilgilenme, eleştiri ya da tavsiyelerine uymada isteksizlik gösterme Aileden ayrılma ortamı oluşturma Aile dışında yeni insanlar arama 1

2 Kişilik Gelişimi Fiziksel büyüme-bilişsel gelişme Geleceğe hazırlanma Soyut kavramları anlama Sıklıkla hayal kurma Zihinsel ve fiziksel kapasitesinin dışındaki bir aktiviteyi gerçekleştirme isteği Otoriteyi sorgulama, aile ya da öğretmenin dayanma derecesini test etme Daha fazla özel yaşama sahip olma isteği Cinsel isteklerin ortaya çıkması, açık saçık konuşma ve şakalar yapmaya eğilimin artması, Kendi değer yargılarını geliştirme, Kendi isteklerini kontrol edememe (risk alma davranışları; sigara, alkol, madde kullanımı, kontrolsüz cinsel deneyim vb.) İlkay Soykal, Psikolog, Yedikule Surp Pırgiç Ermeni 2

3 BAĞIMLILIĞIN ÖZELLİKLERİ Tıbbi bir beyin hastalığıdır. Yaşam boyu sürer. Sosyal hayatı bozar. Çevre ve arkadaşlar kaybedilir. Ailevi sorunlar yaşanır. Ekonomik kayıplar olur. Sağlık bozulur. Hayat artık bu maddenin etrafında döner. 3

4 Bağımlılık Yapıcı Maddeler Tütün/Sigara Alkol Esrar Uçucu maddeler Ekstazi Eroin Kokain Halusinojenler Sedatif ilaçlar Kafein(çay, kahve, kolalı ve enerji içecekleri) Kumar (loto, iddia, at yarışları, internet oyunları vb.) Diğer maddeler 4

5 BAĞIMLILIK NASIL GELİŞİR? Belki kullanabilirim. Korkuyorum ama merak da ediyorum. Bir kereden bir şey olmaz. Bir daha asla... Ben bağımlı olmam. İstersem bırakırım. Bu meret bırakılmaz ki. Bırakmak zorundayım. Artık bırakacağım. Bıraktım; bir daha başlamam... 5

6 BAĞIMLILIKTA RUHSAL SORUNLAR VE BELİRTİLER Sıkıntı, Gerginlik, Şüpheler, Depresyon, Sürekli görülen hayaller, Uyku bozukluğudur. 6

7 SONUÇLAR Okul başarısızlığı Zayıf idrak Kaza riski Şiddet Plansız, tehlikeli seks İntihar 7

8 ALKOL Heyecan arayışı Dürtüsellik Sosyal uyumsuzluk Heyecan Dürtüsellik ALKOL 8

9 Ergenlikte alkol bozukluğu davranım bozukluğuna ve sonrasında anti sosyal kişilik bozukluğuna yol açar (Brown et al. 1996; Myers et al. 1995). Aile müdahale ve olumsallık yönetim programları ve sosyal beceri eğitimi işe yarar. (Bukstein 1995). Duygudurum bozuklukları, majör depresyon, bipolar 1 ve anksiyete bozuklukları da oluşur. 9

10 Sosyal uyumsuzluk ve alkol ilişkisinde erkekler öndedir. Nedeni sosyal sapkınlığın (social deviancy) erkeklerde daha sık görülmesi olabilir. Sosyal sapkınlık: Davranış bozuklukları, korkusuzluk, diğer insanları umursamama eğilimi. 10

11 ALKOL!!! NE ZAMAN? NEREDE? Mezuniyetler Sınavların bitişi Kutlama partileri Futbol maçları İçki yarışmaları 11

12 Sigara: Alkole, esrara, diğer maddelere geçiştir. Not: Yeme bozukluğuna yol açar. 12

13 SOSYAL SEÇİM TEORİSİ Ergenler kendilerine benzer özellikleri ve sorunları olan akranlarla grup olma eğilimdedir. Alkol veya madde kullanımı gibi zararlı eğilimler de grup içinde genelleşmektedir. 13

14 Esrar kullanımı: Panik atak. Sonrasında esrar kullanılmasa bile panik atak sürebilir. Esrar kullanımı: Agorafobi, depersonalizasyon, psikoz, deliryum, yasa dışı maddelerin kullanımı, suc davranışı, depresyon veya intihar davranışı Kokain kullanımı: Panik atak sıklığı artar. Kokain kullananlarda panik atak oluşma riskinin genel populasyona göre 13 kat artar (Yanık, 2002). 14

15 CİNSELLİK Gençlerin üreme sağlığı bilgilerine ulaşma kaynakları farklıdır; arkadaş, gazete-dergi, kitap, televizyon, internet ve daha az oranda ailelerden bilgi alırlar. 15

16 CİNSEL TACİZ Madde kullanan ergenlerde cinsel tacize uğrama riski daha fazladır. 16

17 TRAVMA Madde kullanan ergenlerde travmatik olay deneyimleri madde kullanmayan ergenlere göre daha yaygındır. 17

18 Anoreksiya Nervoza (Yemek Yememe Hastalığı) Mükemmellik Düşük öz saygı Bedene zarar verme Ölümle sonuçlanma (azdır) 18

19 Zayıf olmalarına rağmen, kendilerini aşırı şişman algılamaları nedeniyle kilo alma veya şişmanlıktan korkma, kendi bedenini beğenmeme, kilo alımında (normal büyüme gelişme sürecinde almaları gereken kiloda) yetersizlik veya kilo kaybı vardır. Çoğunlukla kız ergenlerde görülür ve beraberinde adet görmeme olur. Tedavisi zordur ve hastanede takibi gerekir. 19

20 BULIMIA NEVROZA (Yediğini İsteyerek Kusma Hastalığı) Yüksek kalorili yiyecek tüketme Ağır diyetler 20

21 Tekrarlayan tıkanırcasına yeme atakları ve ardından kendi kendisini kusturma şeklinde görülür. Kilo almayı önlemek için kendisini kusturmaya zorlarlar. İdrar söktürücü, ishal yapıcı veya kusturucu ilaç kullanırlar. Aşırı egzersiz ve dönem dönem yememe olur. 21

22 OBEZİTE (AŞIRI ŞİŞMANLIK) Fazla yemek yeme sonucu gelişir. Obezite gelişmesinde ve sıklığında; ailesel ve hormonal özellikler, beslenme alışkanlıkları, psikolojik sorunlar ve sosyo-ekonomik durum etkilidir. Kızlarda daha sıktır. 22

23 OBEZİTEYİ YÖNETMEK Ağırlık kontrolü Yeme alışkanlıkları Yemek seçimi Az kalori Fiziksel aktivite Bilgisayar-TV karşısında yememek Yemeğin ödül olmaması Atıştırmayı sınırlama 23

24 DEPRESYONDAYIM.. Her zaman üzgünüm Göz yaşım dinmiyot Ağlıyorum Aktivitelere ilgim azaldı, hoşlanmıyorum. Umutsuzum Sıkılıyorum Enerjim düşük Konuşamıyorum insanlarla. Öz güvenim yok Suçluyum 24

25 Başarısızlığa dayanamıyorum Sakın kimse beni reddetmesin. İlişki kurmakta zorlanıyorum. Midem ve başım ağrıyor Okuldan kaçıyorum Performansım düşük Odaklanamıyorum Uyku ve yeme düzenim değişti Kendime nasıl zarar veririm, ölsem nasıl olur? 25

26 DAVRANIM BOZUKLUĞU Agresyon: İnsana ve hayvana Başkalarına iddet ve tehdit Fiziksel kavga Başkalarına fiziksel aletle zarar verme Fiziksel olarak insana-hayvana acımama Çalmak Cinsel ilişkide şiddet uygulama Düzeni bozma Yangın çıkarma Başkasının düzenini yıkma 26

27 Dolandırma, yalan söyleme Birisinin arabasına evine zarar verme, lying, or stealing 27

28 Saplantı-Zorlantı Bozukluğu Saplantı: Tekrarlayıcı düşünce, dürtüsellik, istenmeyen görüntüler. Sonuç: Kaygı Gerçekdışıdır. Zorlantı: Tekrarlayıcı davranış, ritüel 28

29 Dikkatsizlik belirtileri Hiperaktivite Belirtileri Yönergeleri başından sonuna kadar takip edemezler Dikkatlerini yaptığı işe veya oyuna vermekte zorlanırlar Evde veya okulda yapacağı işler ve aktiviteler için gereken malzemeleri kaybederler Siz konuşurken dinlemez gibi görünürler Detayları gözden kaçırırlar Düzensiz görünürler Uzun süre zihinsel çaba gerektiren işleri yapmakta zorlanırlar ve bunlardan kaçınırlar Yerinde duramazlar Oturması gerektiği halde oturamazlar Sessiz sakin oyun oynamakta güçlük çekerler Yerli yersiz koşup tırmanırlar Çok konuşurlar Çoğu zaman sorulan soru tamamlanmadan cevabını yapıştırırlar Her zaman bir şeylerle uğraşırlar Sırasını beklemekte zorlanırlar Olaylara veya konuşmalara müdahale edip yarıda keserler Unutkandırlar İlgileri kolayca başka yönlere kayar 29

30 Yaygın Anksiyete Bozukluğu Panik Bozukluk Aşırı endişelilik ve beklenti anksiyetesi, çeşitli somatik yakınmalar vardır, fobik kaçınma davranışı, depresif duygudurum, anhedoni ve sık panik hecmeler yoktur/ Beklenmedik ve tekrarlayan anksiyete hecmeleri vardır. Sosyal Anksiyete Bozukluğu Agorafobi Çekingen Kişilik Bozukluğu Panik hecmelerin de eşlik edebildiği sosyal ya da performans gereken durumlardan korkma ve kaçınma vardır. Kalabalık ortamlarda yalnız kalma korkusu ve panik hecme sırasında çıkmanın kolay olmayacağı yerlerden kaçınma vardır. Reddedilme ve olumsuz değerlendirilmeye karşı aşırı duyarlılık, yetersizlik hisleri vardır. 30

31 İNTİHAR Ergenlerin intiharla ilgili her söyledikleri ciddiye alınmalıdır. 31

32 NİKOTİN YOKSUNLUĞUNU NASIL ANLARIZ? Üzüntü ya da çökkünlük Uykusuzluk Çabuk sinirlenme ve öfkelenme Kaygı (sıkıntı hissi) Düşüncelerini yoğunlaştıramama Huzursuzluk Kalp atım hızında azalma İştah artması ya da kilo alma 32

33 33

34 34

35 35

36 36

37 37

38 Kaynaklar 1-MADDE KULLANIM BOZUKLUKLARININ YAYGINLIĞI (EPİDEMİYOLOJİ), ögel k 2-MADDE KULLANIMI VE BAĞIMLILIĞIN NEDENLERİ, ogel k 3-MADDE KULLANIMI VE E L K EDEN PS K YATR K DURUMLAR, ogel k 4-TEENAGERS WITH EATING DISORDERS, No. 2 (10/92) (Updated May 2008), 5-TEENS: ALCOHOL AND OTHER DRUGS, No. 3 (Updated May 2008), 38

39 6-THE DEPRESSED CHILD, No. 4 (10/92) (Updated May 2008), 7- CONDUCT DISORDER, No. 33 (Updated July 2004), 8-THE ANXIOUS CHILD, No. 47 (Updated November 2004), 9- PANIC DISORDER IN CHILDREN AND ADOLESCENTS, No. 50 (Updated November 2004), 10-OBSESSIVE-COMPULSIVE DISORDER IN CHILDREN AND ADOLESCENTS, No. 60 (Updated June 2001), 39

40 11-TOBACCO AND KIDS, No. 68 (Updated April 1999), 12-CHILDREN WITH OPPOSITIONAL DEFIANT DISORDER, No. 72 (Updated June 2009), 13-Obesity in Children and Teens, Facts for Families, No. 79 (5/08), Bullying, Facts for Families, No. 80 (5/08), BROWN, S.A.; GLEGHORN, A.; SCHUCKIT, M.A.; MYERS, M.G.; AND MOTT, M.A. Conduct disorder among adolescent alcohol and drug abusers. Journal of Studies on Alcohol 57(3): ,

41 16- MYERS, M.G.; BROWN, S.A.; AND MOTT, M.A. Preadolescent conduct disorder behaviors predict relapse and progression of addiction for adolescent alcohol and drug abusers. Alcoholism: Clinical and Experimental Research 19(6): , BUKSTEIN, O.G. Adolescent Substance Abuse: Assessment, Prevention, and Treatment. New York: John Wiley and Sons,

42 18- HENGGELER, S.W.; SCHOENWALD, S.K.; BORDUIN, C.M.; ROWLAND, M.D.; AND CUNNINGHAM, P.E. Multisystemic Treatment of Antisocial Behavior in Children and Adolescents. New York, NY: Guilford, HENGGELER, S.W.; PICKREL, S.G.; BRONDINO, M.J.; AND CROUCH, J.L. Eliminating (almost) treatment dropout of substance abusing or dependent delinquents through home-based multisystemic therapy. American Journal of Psychiatry 153(3): ,

43 20- Duncan B. Clark, M.D., Ph.D.; and Oscar G. Bukstein, M.D., M.P.H, Psychopathology in Adolescent Alcohol Abuse and Dependence, Alcohol Health & Research World, Vol. 22, No. 2, 1998, p HENGGELER, S.W.; SCHOENWALD, S.K.; BORDUIN, C.M.; ROWLAND, M.D.; AND CUNNINGHAM, P.E. Multisystemic Treatment of Antisocial Behavior in Children and Adolescents. New York, NY: Guilford,

44 22-Dr. Pınar Öner,Dr. Ayla Soykan Aysev, Pskl. İlkiz Altınoğlu Dikmeer, DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU ve ÖZGÜL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ, Şatıroğlu, H. Ergenlikte Cinsellik. İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri, Adolesan Sağlığı 2, Sempozyum Dizisi No:63 Mart 2008, s 42-43Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Kadın Hastalıkları ve Doğum ABD, 24-Doç. Dr. M. Reha Bayar, Dr. Mesut Yavuz, ALKOL BAĞIMLILIĞI, İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri 221 TÜRKİYE DE SIK KARŞILAŞILAN PSİKİYATRİK HASTALIKLAR Sempozyum Dizisi No:62 Mart 2008 S:227 44

45 25-Neşe Kocabaşoğlu, ANKSİYETE BOZUKLUKLARINA GENEL BİR BAKIŞ, İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri 175 TÜRKİYE DE SIK KARŞILAŞILAN PSİKİYATRİK HASTALIKLAR Sempozyum Dizisi No:62 Mart 2008 S: Tips for Teens Club Drugs, SAMSHA, p:2 revised in ÇOCUK VE ERGEN SAĞLIĞI MODÜLLERİ, Eğitimciler İçin Eğitim Rehberi, T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI SAĞLIK EĞİTİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, Ankara, RUH SAĞLIĞI MODÜLLERİ, Eğitimciler İçin Eğitim Rehberi, T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI SAĞLIK EĞİTİMİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ, Ankara,

46 29-Tips for Teens Hallocinogens, SAMSHA, p:2 revised in Tips for Teens Heroin, SAMSHA, p:2 revised in İSTATİSTİKLERLE ÇOCUK Statistics on Child 2014, TÜİK, Nisan 2015, Ankara 32-iSTATiSTiKLERLE GENÇLİK,Youth in Statistics 2014, TÜİK, Mayıs 2015, Ankara 46