OTEL İŞLETMELERİNDE KULLANILABİLECEK ÇOK BOYUTLU PERFORMANS ÖLÇÜM SİSTEMLERİ VE LİSANSÜSTÜ TURİZM EĞİTİMİNE BİR DERS ÖNERİSİ

Transkript

1 OTEL İŞLETMELERİNDE KULLANILABİLECEK ÇOK BOYUTLU PERFORMANS ÖLÇÜM SİSTEMLERİ VE LİSANSÜSTÜ TURİZM EĞİTİMİNE BİR DERS ÖNERİSİ ÖZET Turizm sektörünün belkemiğini oluşturan otel işletmelerinin günün değ Ersan ÖZGÜR Ahmet AKTÜRK şen rekabet koşullarına uyum sağlayabilmesi için başarıyı gelenekselin dışına çıkararak, çok boyutlu olarak değerlendirmesi gerekmektedir. Söz konusu işletmelerde çok boyutlu performans ölçüm sistemi olarak günümüzde kullanılabilecek birçok yöntem bulunmaktadır. Bu yönteml ö rin otel işletmelerinde uygulanması durumunda sektörün ve işletmelerin eğ kendine has özellikleri de dikkate alınarak en uygunu seçilmelidir. Bu noktada etkin ve kaliteli bir eğitim almış işgücünün önemi ön plana çı maktadır. Bu noktadan hareketle çalışmada çok boyutlu performans çüm sistemlerinin turizm işletmeciliği eğitimi veren üniversitelerin ders müfredatlarındaki yeri lisansüstü seviyesinde araştırılmış ve çalışmada önerilen şekliyle herhangi bir dersin olmadığı görülmüştür. Daha sonra çok boyutlu performans ölçüm sistemlerine ilişkin olarak, muhasebe timi tarafından akademik turizm eğitimine önerilebilecek örnek bir ders tanıtım formu hazırlanmış ve önerilere yer verilmiştir.!"#$%#&'()*+()(&,otel İşletmeleri, Çok Boyutlu Performans Ölçüm - yet Denetimi, Turizm Eğitimi Bu -. / nda çalışma 29.09/ tarihlerinde Konya da düzenlenen Uluslararası Turizm ve Otelcilik (UTOS 2011) bildiri olarak sunulmuştur. 0Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sandıklı MYO, İşletme (Yrd.Doç.Dr.) 1Akdeniz Üniversitesi, Alanya İşletme Fakültesi, Uluslararası Ticaret (Yrd.Doç.Dr.)

2 MULTI DIMENSIONAL PERFORMANCE!3456!75 MEASURING SYSTEMS THAT CAN USE IN HOTEL COMPANIES AND A LESSON PROPOSAL :. : : < : =.< >? : : 8. 9:: : ; : TO POST-GRADUATE TOURISM A: : :. :.... > : = <. > : : :... = : >?:. < = > 9:: : : >? 9.. =< = =. '(CDE&FG,8. H I J H - K.? GİRİŞ Günümüzde gerek işletme yöneticileri gerekse akademisyenler yaşlm nan yoğun rekabet koşullarında yönetimin beklenti ve gereksinimlerini tam olarak karşılayabilen bir performans ölçüm sisteminin olmadığını fark etmişlerdir. Gerçekten de pek çok işletmenin sadece finansal tabanlı performans 2 NLOPLları ve ölçüm modellerini kullanması, kısa dönemli performans göstergelerine bağlı işletme performansını etkileyen faktörler arasındaki dengeleri NQRLmamaları bu alandaki temel eleştiri konuları arasında yer almaktadır. Geleneksel performans ölçüm sistemlerinin kullanıldığı işletmelerde karşıllşılan bu tür sorunların üstesinden gelinmesine yardımcı olmak için

3 literatürde çok boyutlu performans ölçüm sistemlerinin geliştirildiği görülmenm TUVWR(Ağca ve Tunçer 2006,182)X dlm Sadece finansal rakamlara önem veren, tek taraflı bakış açısına yanan geleneksel yöntemlere göre çok boyutlu performans ölçüm sistemleri, dengeli bir bakış açısıyla bir çok boyutu göz önüne almaktadır. Söz konusu boyutları değerlerken ise dış kaynaklı ölçütleri dikkate aldığı kadar iç kaynanm lı ölçütleri de dikkate almaktadır. Kullanılan bu ölçütler işletmenin gelecekteki performansına yönelik erken uyarı sinyali olarak kullanıldığı gibi geçmişe yönelik olarak da sürekli bir kıyaslama aracı olarak da kayıt altına alınmaktlm dır (Bourne ve diğerleri 2000,756)X Günümüzde bu güncel yöntemlerin geleneksele göre gün geçtikçe önemini artırdığı Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Avrupa da birçok işletmenin çok boyutlu performans ölçüm sistemlerini tercih ettiği görülmektum dir (Speckbacher ve diğerleri 2003,361)X müym Fakat bu yöntemlerin geleneksele kıyasla uygulanması daha zordur. Sistemin kurulması, işletilmesi ve sürekli güncel tutulması gerekmektedir. Bunu yapabilmek için de eğitimli personele ihtiyaç duyulacağı açıktır. Bu açıdan bakıldığında Türkiye de akademik turizm eğitimi yapan okulların form redatlarında Otel İşletmelerinde Çok Boyutlu Performans Ölçüm Sistemleri dersinin bulunması gerekmektedir. Bu çerçevede çalışmada öncelikle çok Z[\QTOQperformans [^ZWR ölçüm sistemlerine yer verilmiş, lisansüstü seviyesinde turizm eğitim veren enstitülerinin ders müfredatları araştırılmış ve durum tespiti yapılmıştır. Son olarak ise bazı öneriler ve örnek bir ders tanıtım muna yer verilmiştir. ]. ÇOK BOYUTLU PERFORMANS ÖLÇÜM SİSTEMLERİ Çalışmada faaliyet denetiminde bir araç olarak kullanılabilecek yönteme alfabetik sırayla yer verilmiştir. ].1. S Değer Zinciri Analizi Değer zinciri analizi, bir işletmenin sunduğu hizmet veya ürünlere yö- ^UOWN[OLRLNZUlirli bir sırayla uyguladığı operasyonları bir değer zinciri olarak gören ve işletmenin bu operasyonlara değer zinciri sayesinde anlam kattığını kabul eden işletme felsefesi çerçevesinde, zincirdeki güçlü ve zayıf yönleri

4 W^VWRWRNU^a yö^m bccdaecdmefcgx teslimi^unlvlr WOU`W`TUPLTWN[OLRLNZUOWROU\U^atanımlayan ve değerlendiren bir analiz TUPUOYLLOW\UTOURhU temidir. Değer zinciri analizinin amacı maliyetleri en az düzeye değer sunumunu en yüksek düzeye yükseltebilmektir. Değer zinciri bir ürünün veya hizmetin kavramsal tasarımından nihai tüketiciye gerekli olan tüm operasyonları tanımlamaktadır (Eraslan ve diğerleri Değer zinciri analizi, işletmenin tüm faaliyetlerini VU`TUNYLLOW\UTOURolmak üzere iki genel başlık altında toplar. Bu faaliyetlere ayırma işlemi, değer zinciri analizinde, maliyet avantajını ve farklılığı ortaya koymak ve her bir faaliyetin rakiplerin değer zincirindeki benzer faaliyetleri karşılaştırılarak rekabet avantajına sahip olup olmadığını anlamak açısından önemlidirikuyucak ve Şengür 2009,133)X Değer zinciri analizi, işletmenin nerede müşteri değerini arttırabilecum ğini ve maliyetleri düşürebileceğini açıklayan bir yöntemdir. Bunun yanı sıra işletmenin tedarikçileriyle, müşterileriyle, diğer işletmelerle ilişkilerini ve piylm dahildirijl^huk\lrbcfcadlgxyö^m `LVLNWrekabet avantajını daha iyi anlamasında kullanılabilecek bir temdir. Yine bu analiz sürecine müşteri için rekabetçi ürün ve hizmetler sağlamak için gerekli olan tüm adımlar da ].2. Ekonomik Katma Değer Analizi mn[^[pwnkatma değer (EKD), kavramsal olarak maliyet ve kâr analwm zine dayanır. Buna göre bir faaliyetten elde edilen kâr, bu kârı elde etmek için kullanılan sermaye maliyetini aştığı sürece, bu faaliyetin değer yaratmlm sından söz edilebilir. EKD, sermaye maliyetini aşan kazancı hesaplayarak, işletmelerin katma değer, bir başka ifadeyle ekonomik kâr yaratma yeteneğwm ni ölçeriyılgör 2005,227)X bccdabqfgx etmekw`tu\ununourwpw^wm EKD, gerçek ekonomik kârın veya gelirlerin, yatırımcıların karşılaştırılabilir risk düzeyindeki başka yatırımlardan elde _ mum getiri oranından ne kadar az veya çok olduğuyla ilgilenmektedirio[plo Finansal açıdan bakıldığında ise, belirli bir döneme ait EKD nin işletm menin hissedarlarının ve yöneticilerinin gelecek yıllarda pozitif ekonomik NLTPLdeğer yaratılmasına yönelik beklentilerini yansıtmaktan uzak kaldığı

5 görülmektedir. Bu noktada gelecekte yaratılması beklenen EKD lerin net bugünkü değeri dikkate alınarak hesaplanan piyasa katma değeri devreye girmektedir. Piyasa katma değeri, özsermayenin piyasa değerinin yatırılan sermayeden fazla olması durumunda pozitif; az olması durumunda ise neglm tif olmaktadırialp ve diğerleri 2009,60MsfgX bcfcasdgx EKD yöneticileri daha uzun vadeli planlama dönemlerini ele almaya zorlayan ve hissedarların sermayelerinin nasıl arttırılacağı konusunda açık ipuçları sunan bir yöntemdir. Bu nedenle diğer performans ölçüm sistemlum rinden daha üstün olduğunu savunanlar da bulunmaktadırijl^huk\lr bunların`uzupourw^whuutnwourw^w[rtl\ln[\lrlnrw`ntlupw^w\lpl^huzq ].3. Hata Türü ve Etkileri Analizi Hata türü ve etkileri analizi (HTEA), bir ürünün planlama aşamasında veya tasarım aşamasının sonuna doğru kağıt üzerinde ya da bilgisayar protm ramıyla, ilk gerçek ürün kullanıcının eline geçmeden önce uygulanan bir yöntemdir. HTEA uygulaması bir ürün ya da süreçte oluşabilecek hataları, riskleri önem derecesine göre sıralayan bir tekniktirisöylemez 2006,3MsgX tqol^lzwowriv[rqbccsalcgx u\m sum HTEA genellikle parçaların ve ekipmanların analizine odaklanır. Bu metot, başarısızlığın olabildiği yer ve alanların her birini çözümler ve kişisel fikirleri de dikkate alarak değer biçer ve sistemin parçalarının her birine HTEA ile ilgili olarak örnek bir form yardımıyla tüm hata türleri ve bepleri, en yüksek risk öncelik göstergesi puanı olandan en küçüğe doğru bir sıralama yapılır. Sonraki aşamada hangi hata türleri üzerinde yoğunlaşılacağını belirlum yebilmek için bir eşik değer saptanması yapılır ve bu doğrultuda çözüm üretmek üzere harekete geçilirieryürek ve Tanyaş 2003,35)X womxsistem r ve ürün tasarımı, proses ve bakım faaliyetleri tasarımı^m da kullanılabilecek önleyici bir yöntem olup doğru uygulanması halinde işletmelere oldukça yarar getirecek bir kalite tekniği olarak ön plana çıkmaktlm dırieryürek ve Tanyaş 2003,32MeqgX

6 Kız{ }{~{ ].4. Kıyaslama, rekabet edebilme gücünü artırmak, müşteri tatmini sağllm imrvupbccsalmqgx mak, yeni fikirler edinmek, hedef belirlemek, işletme performansını artırmak ve stratejik planlama yapmak gibi amaçlara hizmet eden bir araçtır. Bu yönetsel aracı kullanmanın öncelikli amacı, rekabet üstünlüğü elde etmektir Kıyaslama çalışmalarının özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilmektedir; (Doğan ve Demiral 2008,5MsgX Kıyaslama ile sadece aynı alanlarda değil, farklı alanlarda da büyük, küçük, kamu veya özel sektörden her türlü işletmenin uygulamaları^m plm dan yararlanılabilmektedir, Ülke sınırları dışındaki en iyi uygulamalara ulaşılabilmektedir, Diğer işletmelerin ürünleri, süreçleri, çıktıları, nasıl ürün ürettiği, zarladığı öğrenilebilmekte ve işletmeye aktarılabilmektedir, İşletme bütün olarak kıyaslanabileceği gibi herhangi bir bölüm, birim ya da faaliyet de kıyaslanabilmektedir, Bilgi arama gizli değil, kurallara uygun olarak açık bir şekilde gerçenm VUUTPUNTWRX eom bwm leştirilmektedir, Amaç rakiplerin pozisyonunu yakalamak ya da uygulamaları taklit etmek değil, en iyi uygulamaları keşfetmek ve liderlik pozisyonunu bccdabsgx ] ƒ ƒ~ {} { 1980 li yılların baslarında Xerox un en çok önem verdiği konulardan ri olan kıyaslama sonraları kapsamlı bir metodoloji olarak kabul görmüş ve başta bir çok Amerikan ve Japon şirketi olmak üzere Avrupa ve dünyanın bir çok yerinde yaygın olarak kullanılır hale gelmiştiritopaloğlu ve Kaya y Kurumsal karne, organizasyonun vizyon ve stratejisini netleştirmek ve bunları somut hedefler ve kriterlere dönüştürmeyi amaçlayan bir sistemdir. Kurumsal karneden önce işletme performansı, finansal bakış açısıyla incum lemekteydi. Kurumsal karneyle birlikte işletme, hem finansal hem de işletme

7 değerlendirilmektediriˆlv^[rhu [huoobcceaššgxperm stratejisine uygun bir biçimde belirlenen finansal olmayan ölçütlerin dikkate bccsafbdgx alındığı bir sistemde W^L^`LOZ[\QTa çınm Kurumsal karne, birden fazla performans boyutunun ölçülmesi ve MüşTURWZ[\QTQa formans ölçümlerinin sonuçlarına belirli ağırlıklar verilmesi suretiyle özet bir RLp[RuLzırlanmasına dayalı bir performans ölçüm sistemi olarak ortaya mıştır. Söz konusu boyutlar; (Norton ve Kaplan 2009,33M36; Coşkun İç süreçler boyutu, ÖğRU^PUhUtUOWşme boyutu olarak sıralanabilir. vqrqp`lonlr^e, işletme faaliyetlerinin amaçlar çerçevesince yönetiom mesini sağlayacaktır. Bu uygulamayla işletme faaliyetlerinin patron veya yönetici gibi kişilerin bireysel becerilerine değil, performans ölçüm sistemlum riyle ilişkilendirilmesi kurumsallaşma sürecine yardımcı olacaktır. Bu çerçum vede atılan adımlar işletmenin hem kısa vadede hem de uzun vadede başlm Müke~~ }}Œ Ž }Œ rısına önemli katkı sağlayacaktır. Uygulama sürecinde paket programlardan istifade edilmesi de işleyişi kolaylaştıracaktıriaktürk ve Özgür 2011,31)X ollm ].6. Mükemmellik, işletme paydaşlarının tatminini sağlayarak, uzun vadeli başarı elde etmek için gösterilen çabaların toplamı veya paydaşlar için ğanüstü sonuçlar yaratma ve bunları sürdürebilme becerisine sahip olmak şeklinde tanımlanabiliriinan ve diğerleri 2010,336)X Avrupa Kalite Yönetim Vakfı (EFQM) mükemmellik modelinin temelini, toplam kalite yönetiminin prensipleri oluşturmaktadır. EFQM mükemmellik modeli beşi girdi, dördü sonuç olmak üzere toplam dokuz ana kriter ve otuz WNWLOTNRWTUr üzerine kurulmuştur. Girdi kriterleri bir organizasyonun yaptığı faaliyetleri içerirken, sonuç kriterleri o organizasyonun neleri gerçekleştirdiğwm ka\m s[m ni göstermektedir. Liderlik, çalışanlar, politika ve strateji, işbirlikleri ve naklar ile süreçler modelin girdi kriterlerini oluştururken çalışanlarla ilgili nuçlar, müşterilerle ilgili sonuçlar, toplumla ilgili sonuçlar ve performans

8 bccabcegx nuçları çıktı kriterlerini oluşturmaktadır. Bu süreç içerisinde sonuçlar girdilerm den kaynaklanır ve tekrar girdilere kaynln[oqrolribasım ve Şeşen Ürettiği mal ya da hizmet ne olursa olsun, her organizasyon, müşterwm z[m lerinin ve diğer paydaşlarının beklentilerini karşılamak ve hatta geçmek rundadır. Yapılan tüm araştırmalar, bunu başaran organizasyonların istedinm Oeri sonuçlara ulaşabildiklerini ve yoğun rekabet ortamında varlıklarını sürdürebildiklerini göstermektedir. Mükemmellik modeli de bu amaca hizmet eden bir yöntemdiribasım ve Şeşen 2007,202)X ].7. Müşteri Değer Analizi Müşteri değer analizi yönteminde müşteriler değer olarak görülmekte, elde edilmelerine ve elde tutulmalarına odaklanılmaktadır. Elde tutulan bu müşteriler, sürdürülebilir rekabet üstünlüğünün temelini oluşturmaktadır. Müşteri odaklılık; müşteri hizmetlerinin etkin, müşteri ilişkilerinin doğruhu sürekli olduğu bir organizasyon yapısını ifade etmektedir. Müşteri odaklı bir işletmede; (Keser 2008,3MlgX Müşteri en önemli öz varlıktır, Müşteri kurumun öncelikleri arasında en önde gelir, Kurumun yapılanması, işleyişi, hedefleri, temel stratejilerihurunlzut modelleri müşteri üzerine kurulmuştur. PUNTUVWRivU`URbccdaqgX Bu yöntemde, işletme müşterilerinin hepsi aynı değere sahip olmadığından ve işletme kaynaklarının kısıtlılığı nedeniyle hepsiyle aynı yoğunlukta ilgilenilemeyeceğinden müşterilerin işletme için değerleri ölçülerek en değerli ve en az kârlı hatta işletme için zarar dahi olabilecek müşterilerin tanımla^m ması bu doğrultuda pazarlama strateji ve programlarının yapılması gerenm Müşteri değer analizi yöntemi son yıllarda işletme yöneticilerihupl LR bccafgx değildiri LL`hU RLY araştırmacıları tarafından, rekabet edebilmek, karı arttırmak ve uzun vadeli başarıyı sağlamak açısından önemli bir yöntem olarak kullanılsa da akadum mik anlamda üzerinde henüz yeterince çalışılmış da

9 ].8. Paydaş Temelli Performans Değerleme Bu yöntem bir organizasyonun, paydaşlarının gereksinim ve beklentwm lerini iyi bir biçimde nasıl bütünleştirdiğini ve karşıladığını ölçmeye odakla^m gö`m maktadır. Bu yöntem sadece finansal ve finansal olmayan performans TURtUOURWLRL`ında denge kurmaya odaklanmakta, bunun yanında işletmeyle onun kilit paydaş grupları arasındaki ilişkiyi de ortaya koymaktadır. Kâr amaçlı olsun ya da olmasın bu yönteme göre pek çok organizasyon çeşitli paydaş grupları arasındaki bir ilişkiler ağı olarak ele alınmaktadır. Bu yöntum me göre herhangi bir organizasyonun uzun dönemdeki başarısı, birini diğerwm dqm ne tercih etmeden dengeli ve entegre bir biçimde çeşitli paydaşlarının ihtiyaç ve beklentilerinin karşılanma derecesine bağlı olarak gelişmektedir. Bu RQPçok taraflı bir düzenleme olarak tanımlanmakta ve karşılıklı etkileşim ve sorumluluk yoluyla ele alınmaktadırxielitaş ve Ağca 2006,358)X Çeşitli paydaşların işletmeden beklentilerine yönelik aşağıdaki örnenm ler verilebilir; (Töre 2009,97)X Yatırımcılar; özsermaye artışı, düşük risk oranı, istikrarlı kazanç Müşteriler; kârlılık, kârı muhafaza etme, vefa, ilgi, geri bildirim Aracılar; tahminleri planlama, talepleri görebilme Çalışanlar; esneklik, çok yönlülük, önerilerin dikkate alınması ] z š œ ~{ œœ {~Œ Œ \^numjr[``performans piramidi, Tedarikçiler; daha fazla sonuç, daha az satıcı, genel çözümler Toplum; istihdam, bağış, destekleme Ortaklar; ortak satış, ortak gelişim, bütçe paylaşımı. Bu yöntem işletmedeki tüm tarafların bilgi düzeyini arttıran, sistematik çalışmayı ve etkili karar almayı sağlayan kolaylaştıran bir yöntemdir iatkinson ve diğerleri 1997,26)X bwm işletme, operasyon sistemi ve rimi düzeylerindeki genel göstergeleri tanımlamaktadır. Yönteme göre, işletm medeki performansın sonuç ve süreçlerini ortaya koyan iki boyutu bulunmanm tadır. Buna göre işletmenin ne elde edeceği ve nasıl elde edeceği sorularına cevap alınabilmektedir. Performans piramidinde sol taraf dış müşteri odaklı

10 gö`m ölçüleri gösterirken, piramidin sağ tarafı ise işletme odaklı içsel ölçüleri TURPUNTUVWRiElitaş ve Ağca 2006,350)X Şekildeki görüleceği üzere piramitte aşağıya doğru inildikçe, organwm içinw`uzwrlot zasyon içinde yapılan işler, birbirini izleyen adımlar halinde gelmektedir. Bunlar bir bölümden diğerine aktarılarak yerine getirilen işleri göstermektedir. İşletmeler finans ve pazarlama amaçlarına ulaşmak için müşteri tatmini, esneklik, verimlilik gibi alanlardaki performans iyileştirmelerine odaklanmanm 351MeqbgX tadır. Müşteri tatmini, esneklik ve verimlilik amaçlarına ulaşmak basamak üzerinde durulması gerekmektedirxielitaş ve Ağca 2006, ª etkinliğwtwzwyw^l^`lo[opl\l^pury[rm rının memnuniyeti ve operasyonların ž 1Ÿ Şekil «ŸBarutçugil 2002,15 Performans piramidi, finansal performansın yanı sıra örgüt paydaşllm mans boyutlarını da dikkate almaktadır. Performans piramidi hiyerarşik bir yapıyı yatay ve süreç odaklı bir yapıyla birleştirmektedir. İçsel tarafların ilgwm lendiği verimlilik üretim hızı gibi ölçütler ile dışsal tarafların ilgilendiği müşteri memnuniyeti, kalite gibi ölçütler arasında ayrım yapması da önemli bir farklılık olarak görülmektediriişıl 2008,67MsdgX

11 ].10. Performans Prizması Performans prizması, örgüt paydaşlarına ilişkin en bütüncül yaklaşıma sahip model olarak göze çarpmaktadır. Müşteriler ve sermayedarlar gibi diğer yöntemler tarafından önem verilen paydaşların yanı sıra çalışanlar, tedarikçiler, kamu gibi diğer paydaşlara da önem vermektedir. Bu model diğer modellerden farklı olarak en üst seviye önceliği, örgüt stratejisine değil örgüt paydaşlarına vermektedirxiişıl 2008,74)X hi M Bu yönteme göre ilk olarak paydaşların ihtiyaç ve istekleri göz önüne alınır ve ardından stratejiler düzenlenir. Stratejiler çerçevesince ürün ve met geliştirme, talep oluşturma, talebi karşılama, kurumu planlama ve yönetme gibi süreçlere geçiliriyüreğir ve Nakipoğlu 2007,559)X pa\m Bu yöntemin diğerlerine kıyasla avantajı, organizasyondaki tüm daşlara uygulanabiliyor olmasıdır. Yöntem bunu, hem paydaşların ihtiyaçllm bcfcasqgx rını hem de işletmenin bunu gerçekleştirmek için gerekli olan ihtiyaçlarını göz önüne alarak yapar. Yöntemin en önemli getirisi, ölçüt seçim süreci başllm ] ]] Œ±{ }{~{² {}Œ³Œ sağlarxijl^huk\lr madan önce işletmenin mevcut stratejisini sorgulamasıdır. Bu sayede yapı, performans ölçümünün sağlam temelleri olmasını Veri zarflama analizi (VZA), birden fazla çıktı ve girdinin ağırlıklandırılması ve doğrusal programlama tekniği ile bir tek sanal çıktı ve girdiye indirgenmesine dayanmaktadıriözgür 2007,145)X VZA göreli etkinlikleri belirlemek üzere geliştirilmiş bir yöntemdir. VZA'da tüm organizasyonel karar birimleri serbestçe ağırlıklarını verebilirler. malarının önüne geçmek için, sürece iki kısıt eklenmiştir. Bu kısıtlardan ilkine göre karar birimleri ağırlıklarını öyle seçmelidirler ki, seçtikleri ağırlıklar kulllm oom Ancak, tüm birimlerin kendilerini etkin yapacak ağırlıkları seçerek taraflı seçmektedirlerikoqnl^bccbafdgx nılarak diğer organizasyonel karar birimlerinin etkinliği ölçüldüğünde hiçbir karar biriminin etkinliği % 100' ü geçmemelidir. İkincisine göre de, hiç bir ağırlık negatif değer taşımamalıdır. Bu kısıtlar sonucu, ağırlıklarını serbestçe seçebilen organizasyonel karar birimleri, aslında aynı optimal ağırlık setini

12 Her bir sistemin girdi ve çıktı ağırlıklarını, kendi etkinlik derecesini en çoklayacak şekilde seçeceğini varsayan VZA da kullanılan birçok model vardır. Genel olarak hangi tür modelin kullanılması gerektiği, araştırmanın kapsamına ve kullanılacak varsayımlara göre değişiriözden 2008,169)X Klasik verimlilik analizindeki tekli girdi ve çıktıdan farklı olarak çoklu girdi ve çıktıyı işleyen VZA, hızlı bir kurumsal gelişmeyle birlikte yaygın bir edilmiştirijl^huk\lrbcfcasdgx senm kullanım alanı bulmuştur. Başlangıçta kâr amacı gütmeyen kamu kuruluşlarında karşılaştırmalı hurwpliliği ölçen VZA, daha»¼ ¼Ž¼ sonraki yıllarda kâr amaçlı üretim ve hizmet töründe işletmeler arası teknik verimliliğin ölçülmesinde de bu yöntemden önemli ölçüde istifade LİSANSÜSTÜ TURİZM EĞİTİMİNDE ÇOK BOYUTLU œµ Ž²¹ºÖLÇÜM SİSTEMLERİ DERSİNİN GEREKLİLİĞİ VE MÜFREDATLARDAKİ Son yıllarda gelir düzeyine paralel olarak artan boş zaman, ulaşım ve teknolojik gelişmeler turizmi hızla küresel bir endüstri haline getirmiştir. Bu gelişme turizmin ülke ekonomileri ve sosyal yapıları üzerine olan etkilerini artırmış ve sektörün diğer sektörlere göre daha fazla ivme kazanmasına neden olmuştur. Her ne kadar teknolojik gelişmeler ilerlemiş olsa da turizm sektöründe hizmet hala ağırlıklı olarak emek yoğun bir şekilde üretilmektuhu LNbccŠafgX K[M sunulmaktadır. Dolayısıyla, turizm alanındaki bu gelişmeler, her kademede yetişmiş insan gücüne olan ihtiyacı da ön plana çıkarmaktadıriakoğlan Gerek yerel gerekse uluslararası rekabetin yoğun olarak yaşandığı bu sektörde ayakta kalabilmek için değişimi yakından takip etmek gerekmektum bccdafbmflgx dir. Bu ancak etkin ve kaliteli bir eğitim almış insan gücüyle sağlanabilir. Bu noktada görev öncelikle akademik turizm eğitimine düşmektedir. Akademik 2 turizm eğitimi; turizm sektörünün ihtiyaç duyacağı, bilgili, becerili, üretken, dinamik insanları yetiştirmek amacıyla uygulama ve verimlilik esaslarına göre bilimsel metotlarla yapılan bir eğitim şeklidirihacıoğlu ve diğerleri

13 ihtwm Akademik turizm eğitiminin temel amacı ise turizm işletmelerinin yacı olan ve birçok alanda istihdam edilebilecek alt ve orta kademe insan gücünü ve turizmle ilgili kamu ve özel sektör kurumlarında yönetici, araştırm macı, planlayıcı olarak görev alacak üst kademe insan gücünü yetiştirmektir iavcıkurt ve Karaman 2002,53gX özeoownou falm çınm Çok boyutlu performans ölçüm sistemleri ise turizm işletmelerinde liyet denetimi açısından bakıldığında güncel bir konu olarak ön plana yönetpun slm maktadır. Bu güncel konunun akademik turizm eğitimi veren kurumların lisans üstü ders müfredatlarından bulunması, öğrencilerin daha donlnımlı bir şekilde mezun olabilmesine önemli katkı sağlayacağı açıktır. Çünkü günümüzde işletmelerin performans ölçümlerinde geleneksele dayalı olarak dece finansal ölçütlerin kullanılması işletmeyi dar bir bakış açısıyla anlamına gelmektedir. Bu dar çerçeveden çıkıp işletmeyi çok boyutlu bir sistem olarak görmek ve yönetmek gerekmektedir. Otel işletmelerinde çok boyutlu performans ölçüm sistemlerini özellikle gerektiren nedenleri şöyle sıralamak mümkündür; bcffaefgx bo\qtoqpury[rm ˆUNLbetin yoğun yaşandığı, her şey dahil sisteminin hakim olduğu turizm sektöründe fiyat ön plana çıkmaktadır. Çok boyutlu performans ölçüm sistemleri işletmeyi bir bütün olarak değerlendirip maliyetlerin daha iyi yönetilmesine zemin hazırlamaktadır. Bu çok b[m mans ölçüm sistemlerinin dar manada bir getirisidiriaktürk ve Özgür Daha geniş bir bakış açısıyla rekabete sadece fiyat boyutlu değil, sunulan hizmetin kalitesi, hizmetin çeşitliliği, müşteri ile ilişkiler, işgücünün kalitesi, toplum ile ilişkiler ve bilgi sistemlerinin başarısı gibi yutlardan da bakılması işletmenin orta ve uzun vadede rekabet gücü arttıracaktır. S Bu konuda Huckestein ve Duboff tarafından 1999 yılında ve Denton ve White tarafından 2000 yılında Marriott ve Hiltonda yapılan akadum mik çalışmalarda da çok boyutlu performans ölçüm sistemlerinin otel

14 imhl^`bccqaedcgx işletmelerinde uygulandığında iyi sonuçlarla karşılaşıldığı görülmüştür ] Lisansüstü Turizm Eğitimlerinde Çok Boyutlu Performans Ölçüm Sistemleri Dersinin»ƒ ƒ~ƒ bcfcm2011 eğitimmöğretim döneminde Türkiye de toplam 154 üniverswm te, 939 fakülte, 293 yüksekokul, 523 meslek yüksekokulu ve 405 enstitü yüksek öğretim hizmeti sunmuştur. Bunlar içinden 99 üniversite, 52 fakülte, 92 yüksekokul ve 417 meslek yüksekokulunda lisans ve ön lisans seviyesi^m i½½½xtqrlvx[rt¾qpo[lv`¾tqrw P UtWTWP RLp[RQ fcfcbcfcxpptgx OW`L^` hu de turizm eğitimi verilmiştir. Lisansüstü seviyesinde ise aynı yıl toplam 24 üniversitede 25 yüksek 10 doktora programı yer almıştırx \WOWM\QN`UN[tRUTWPMW`TLTW`TWNOURWMNWTMXuTPOgX almıştırxiuttp྾½½½x[`\pxt[hxtr¾zuotu¾fmfbced¾bccšmbcfcm[trutwpm bccšm2010 eğitimmöğretim dönemi verilerine göre lisansüstü turizm eğwtiminde 465 yüksek lisans ve 175 doktora olmak üzere toplam 640 öğre^m verm ci eğitim Yapılan çalışmada 2010M2011 eğitimmöğretim döneminde eğitim miş 24 üniversitede, 25 yüksek lisans ve 10 doktora programı taranmış ve sadece Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsünde Turizm İşletmelUM olu^plvl^n[m rinde Performans Ölçme ve Değerlendirme adıyla yakın bir ders olduğu görülmüştür. (EK 1) Fakat ders içerik olarak söz konusu çalışmanın önerisi ile tam olarak örtüşmemektedir. Yine araştırma sürecinde sosyal bilimler enstitü sayfalarının 12 tanum sinde ders tanıtım formlarının olmadığı veya kayıtlı kullanıcı laylıkla ulaşılamadığı tespit edilmiştir.. Lisansüstü Turizm Eğitimine Bir Ders Önerisi: Otel İşletmel š b[m rinde Çok Boyutlu Performans Ölçüm Sistemleri _ Lisansüstü turizm eğitimi alan öğrencilerin, otel işletmelerinde çok yutlu performans ölçüm sistemleri dersini almaları yönetim ve denetim becum rilerinin gelişmesine katkı sağlayacağı açıktır. Çünkü ders faaliyet denetimwm ne ilişkin güncel yaklaşımları ve uygulanabilirliğini içermektedir. Derse ilişkin

15 amaç, içerik, öğrenme çıktıları ve haftalık konulara aşağıda yer verilmiştir. (Ders Tanıtım Formu EK 2 dedir.) ] Dersin Amacı Bu dersin amacı, işletmelerde faaliyet denetimi kavramının, çok boyutm [TUOWş- lu performans ölçüm sistemlerinin, sektördeki öneminin ve özellikle OUTPUOURW^VUNWQ\tQOLPLsürecinin öğrenciye kavratılmasıdırx b[m» Œ Özet İçeriği ÁQVUR`Walan öğrenci denetim, faaliyet denetimi, performans, çok yutlu performans ölçüm sistemleri, performans ölçüm kriterleri hakkında bilgi sahibi olacaktır..3. `W`TUPOURWa LLOW\UTVU^UTWPWa Dersin Öğrenme Çıktıları Bu dersi alan bir lisansüstü öğrencisi aşağıda konularda karar alma yetisine sahip olacaktır. ÂURY[RPL^`NRWTUROURW^W^TU`pWTWa Otel işletmelerinde kullanılabilecek çok boyutlu performans ölçüm Otel işletmesinde hangi performans ölçüm sisteminin daha başarılı sonuç verebileceği, Âerformans ölçüm sistemini uygulama aşamaları, Sistemin ürettiği sonuçların yorumlanmasıx alınmasıarlp[rulow^udönüştürülmesihu panutpr[trlpvltlnwpuvwouzwopu`wx Gerekiyorsa işletme organizasyonunu^yeniden düzenlenmesi, Yöntemin à Dersin Haftalara Göre Konuları ÄUR`Uilişkin hafta hafta hangi konuların işleneceği bir öneri olarak r aşağıda gösterilmiştir. Dersin daha iyi öğrenilmesini sağlamak üzere öğrencwm lere yöntemlerin paylaştırılması ve uygulama yaptırılması yerinde olacaktır. Muhasebe denetimi, faaliyet denetimi ve hukuki altyapısıa

16 Otel işletmelerinde uygun performans ölçüm sisteminin seçimi ve zaynıa dwm \^numnr[``pury[rpl^`pwrlpwvwa Performans ölçüm kriterlerinin oluşturulmasıa Çok boyutlu performans ölçüm sistemlerine girişa vqrqp`lonlr^uhuzwotw`l\lrvu`tunownqrqp`lonlr^ua Performans prizmasıa ÅURW LRYOLPLL^LOW Wa ÂL\Vaş temelli performans değerleme, Değer zinciri analizi, ekonomik katma değer analizia Mükemmellik modeli, müşteri değer analizia Hata türü ve etkileri analizi, kıyaslamaa Örnek Örnek Örnek uygulamaa Æ. SONUÇ Turizm sektörü ülkelere önemli ölçüde gelir getirici ve döviz kazandırıcı özelliğinden dolayı başka ekonomilerde olduğu gibi Türkiye ekonomi`w açısından da büyük önem arz etmektedir. Günümüzde turizmin ülke ekon[m VWRX mileri üzerindeki olumlu etkileri sektörü daha da ön plana çıkarmaktadır. Sektörün ön plana çıkması bu alanda eldeki imkanların en verimli şekilde değerlendirilmesi konusunu gündeme getirmektedir. Sektörde verimlilik ve performans da bu durumda önem verilmeye başlanan alan haline gelmektum perm Geleneksel performans ölçümleme yöntemlerinde, işletmelerin formanslarını değerlemek için kârlılık ve büyüme gibi göstergeler kullanıom maktadır. y Giderek artan rekabet koşullarında işletmelerin başarılı olabilmelum ri, etkin bir performans değerleme sistemine sahip olmalarıyla yakından iliş- NWlidir. Çok boyutlu performans ölçüm sistemleri işletmelerin durumlarını çok Z[\QTOQ[OLRLNUOULOPLNTLhUYLRNlı açılardan performans değerlemeyi sağlamaktadır.

17 TUPOURW^Q\tQOL^LZWOPU`WWOUWOtWOW[OLRLNLNLVUPWNZWOtWZWRWNWPW[OL^Q PL^ Otel işletmelerinde performans ölçümü önemlidir ve bunun için gelum yö^m PUNTUVWRX neksel yöntemler yerine günümüzde sıklıkla kullanılmakta olan çok boyutlu performans ölçüm yöntemlerinden yararlanmak yerinde olacaktır. Bu personel yetiştirilmesi otel işletmelerinin geleceği açısından önemli görüom ünwm Bu çalışmada Türkiye de turizm alanında lisansüstü eğitim veren versitelerde, çok boyutlu performans ölçüm sistemleriyle ilgili bir ders olup olmadığı araştırılmıştır. Konu^Q^spesifik olması ve uzmanlık gerektirmesi nedeniyle ön lisans ve lisans alanında araştırma yapılmamıştır. İlgili üniverswm telerin sosyal bilimler enstitü sayfaları taranmış ve yeterli olmadığında iletwm slm şim kurulmak suretiyle bilgilere ulaşılmıştır. Elde edilen bilgiler ışığında dece Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik doktora programında yakın bir ders olduğu tespit edilmiştir. Fakat çalışmanın önerisi ders adı ve içerik açısından farklılık göstermektedir. önurwou^vur`u Otel işletmelerinde performans ölçümü ve değerlemesine gereken önemin verilmesi mikro anlamda otel işletmelerine, makro anlamda ülke ekonomisine önemli katkı sağlayacağı açıktır. Bu doğrultuda turizm işletmum ÖOM nwliği ve otelcilik alanında, lisansüstü eğitimde Çok Boyutlu Performans çüm Sistemleri dersinin verilmesi yerinde olacaktır. Bu çalışmada ayrıca konu ile ilgili olan kişi ve kurumlara fikir vermesi düşüncesi ile ilişkin ders tanıtım formu örneğine de yer verilmiştir. Faaliyet denetimi içinde değerlendirilebilecek olan çok boyutlu perform mans ölçüm sistemlerine ilişkin söz konusu dersin akademik turizm eğitimwm en`m gum ne, muhasebe eğitimi tarafından önerilmesi ve okutulması da yerinde bir uygulama olacaktır. Ayrıca çalışma sürecinde incelenen üniversitelerin sosyal bilimler titülerinin bir kısmının sayfalarının mevcut ve potansiyel öğrenciler için RUNli bilgi ve belgeler açısından yetersiz olduğu gerçeği de tespit edilmiştir. Bu çerçevede enstitü sayfalarına daha fazla önem verilmesi gerektiği de söylenebilir.

18 173MfŠeX KAYNAKÇA Ağca, V. ve E. Tunçer. ibccsgxçok Boyutlu Performans Değerleme Modelleri ve Bir Balanced Scorecard Uygulaması, Afyon Kocatepe ÜniversWM 1MbcX L^LtUPU^TˆUhWU½aÁLuLRaedaeabqMeX ÉO[L^ x TU`Waİ.İ.B.F. DergisiaCilt 8, Sayı 1, Akoğlan Kozak, M. ibccšg. Akademik Turizm Eğitimi Üzerine Bir Durum Analizi, Muğla üniversitesi, S.B.E. Dergisi, Sayı 22, xtnw^`[^axxxxaçlturu[q`uèxwxhuˆ[zurtáxçuoo`xifššg. 1MebX ÊTUOİsOUTPUOURW^VUÁWR LLOW\UTÄU^UM FWM ÉTLNUu[OVURxpproach to Strategic Performance Measurement Aktürk, A. ve E. Özgür. ibcffg. 59MdbX juoloál\lr mn[^[pwn tim Aracı Olarak Kurumsal Karnenin Uygulanabilirliği, Muhasebe ve nansman Dergisi, Sayı 50, sımç[rn`u[pax^nlrlx xopaxxademirgüneş,vxaban Ü. ve M. B. ÖztürkXibccŠg. Katma Değer (Eva ) Bakış Açısıyla Finanslama Kararları, Üniversitesi S.B.E. Dergisi, Cilt 7 Sayı 2, Avcıkurt,jXhUÉXvLRLPL^Xibccbg. Lisans Eğitimi Veren Turizm Okullarının Ders Programlarının Karşılaştırılması, Turizm Eğitimi Konfera^M bfexá[qr^ua a WO``aÈaÇWOn[Ëa XaÌUUO\axXhUvXÂOLTT`XibcccgX Barutçugil, İ.ibccbgXPerformans Yönetimi, Kariyer Yayıncılık İletişim, İstanbul Basım, N.H. ve H. Şeşen.ibccg. EFQM Mükemmellik Modeli UygQM lamalarının Çalışanların Tükenmişlikleri Üzerine Etkisi: Sağlık Sektöründe Bir Araştırma, Atatürk Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 1, 201M Å[OÀbcaÌ[ÀaqlMfX Designing, Implementing and Updating PerformannU UL`QRUPU^T N[M Systems, International Journal of Operations & Production Management, jl^axxåunvwhuéxk\lrxibcfcg. İşletmelerde Faaliyet Denetimi, bel Yayın, AnkaraX Coşkun, A. ibccsg. Stratejik Performans Yönetimi ve Performa^`vLRM nesi, Literatür Yayıncılık, İstanbulX

19 1MbbX Í[^tQOVLNvLRLUOPL` ETM Doğan, S. ve Ö. Demiral. ibccdg. 344MecX İşletmelerde Stratejik Yönetimin kinliğini Artırmada Önemli Bir Araç: Benchmarking, Üniversitesi S.B.E. Dergisi, Cilt 4, Sayı 7, Elitaş, C. ve V. AğcLXibccsgX İşletmelerde Çok Boyutlu Performans ÄUğUROUPUÎLNOLşımları: Kavramsal BWr Çerçeve, Afyon Kocatepe ÜniversWM 307MeebX tesi, S.B.E. Dergisi, Cilt 6, Sayı 2, mrl`ol^ai.h., Helvacıoğlu Kuyucu A.D., ve İ. Bakan.ibccdg. Değer Zinciri Yöntemi İle Türk Tekstil ve Hazır Giyim Sektörünün Değerlendirilmesi Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 10, Sayı 2, mrvupaáxibccsg. İşletmelerde Yeni Bir Yönetim Yaklaşımı: KıyaslLM efmlcx sqmšlx TeNM ma, Balıkesir Üniversitesi S.B.E. Dergisi, Cilt 9, Sayı 15, w[`pwtlowt\ L^LtUPU^TaÅ[OfaÌ[qaesMeŠcX ScorenLRVL`L Eryürek, Ö.F., ve M. Tanyaş.ibcceg. Hata Türü ve Etkileri Analizi Yönteminde Maliyet Odaklı Yeni Bir Karar Verme Yaklaşımı, İstanbul TQM nik Üniversitesi, Mühendislik Dergisi, Cilt 2, Sayı 6, mhl^`aìxibccqg. Assessing the Balanced Management Tool for Hotels, International Journal of Contemporary Hacıoğlu, N., Kaşlı, M., Şahin, S. ve N. Tetik. ibccdg. Türkiye de rizm Eğitimi, Detay Yayıncılık, AnkaraX 335Melq MühendislikhU U^ÁWOWPOURWÄURtW`Wa xxaololtaîxîxve İnan, A. Yıldız. ibcfcg. EFQM Mükemmellik Modeli İle İşletmelerin Temel Performans Sonuçlarının İncelenmesine İlişkin Bir vlpol^aˆxahuälhwvâxì[rt[^xibccšgxálol^nuvén[runlrvaşwrnut Uygulama, Yıldız Teknik Üniversitesi Cilt 28, Sayı 4, Işıl, H.Ö. ibccdg. Türk Bankacılık Sisteminde Performans Ölçümü ve Yönetimi Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü, İstanbulX MüşTURWÎL`LPÁ[\QÄUğURW^W^x^LOW WÀmR QM İ`TL^ZQOX Stratejisini ÜnWhUR`WTU`WÉXÁXmXamR QRQPX Eyleme Dönüştürmek, Sistem Yayıncılık, vu`uramxibccdg. rum dakwéurzu`t QuL`UZUnWhU LOWMüşLhWRler ÜzerW^de Bir Uygulama Yüksek Lisans Tezi, Atatürk

20 ÉXÁXmXaÁQR`LX v[rqamxibccsg. Otomotiv Yan Sanayinde Süreç Hata Türleri Ve EtkWM leri Analizi ve Bir Uygulama Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, k^whur`wt\êyétx LOOU^X 1safeeMflX Kuyucak, F. ve Y. Şengür. ibccšg. ÄUğURÍW^nWRWx^LOW WÀwLhL\[OQİş- OUTPUOURWİçin Genel Bir Çerçeve, Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi, İİBF Dergisi, Yıl 11 Sayı LL`aÂXhUxX RLYXibccg. Customer Value Analysıs In Financial Servıces, Working Papers on Risk Management and Insurance No. 36, `WaÉXÁXmXaxY\[^NLRLuW`LRX Özden, Ü.H. ibccdg. ÄUğURÍW^nWRWx^LOW WÀwLhL\[OQİşOUTPUOURWİçin Genel Bir Çerçeve İstanbul Üniversitesi, İşletme Fakültesi Dergisi, Cilt 37, Katılım Bankalarının Finansal Etkinliği Mevduat Bankaları İle Rekabet Edebilirliği, Doktora Tezi, Afyon Kocatepe ÜniversitUM È[QR^LO[YwULOTujLRUÑQLOWT\x``QRL^nUaÅ[OfsaÐ``QUbaŠŠMfcdX [YTuUÁLOL^nUVÉn[RUnLRVW^LÌwÉ QOTWLtU^n\ÉUTTW^tÏaÐ^TUR^LTW[^LO ˆLV^[RaÍXhUÁX [huooxibccegxïéqnnu`` LnT[R`Y[RÐPpOUPL^TWTLW[^ GazWÜnWhUR`WTU`W Ámax^NLRLX k\tqm esfmeddx x^lo\`w`[^tuuðppoupu^tltw[^[yálol^nuvén[runlrv`w^ URPL^M Söylemez, C. ibccsg. Hata Türü Ve EtkWOURWx^LOW i İş Güvenliği laması Yüksek Lisans Tezi, mn[^[pwnvltpläuğurimåxghuâl LRvLTPLÄUM ReseLRnuaÅ[OflaÐ``QUla ÉpUnNZLnuURa XaÁW`nu[YaÈXhUoXÂYUWYYURXibcceg. A Descriptive ÁU^nuPLRNW^tÀoQRW PİşOUTPUOURW 249MbsfX Speaking Countries Management Accounting o[ploaîxibccdg. 23MqcX ğer (MVA) Arasındaki İOişNi İ váiploltişoutpuourwnden Örnek Süleyman Demirel Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt 13, Sayı 2, 2ž Topaloğlu, C. ve U. Kaya. ibccdg. Açısından Kuramsal BWRÄUğUROU^VWrme, Abant İzzet Baysal Üniversitesi mn[^[pwnhué[`\loxrlştırmalar Dergisi, Bahar 2008, Cilt 4, Sayı1, 167MfdqX Sayı 2, Özgür, E. ibccg.

21 Töre, H. ibccšg. Örgütsel Performansın Ölçülmesinde Çok Boyutlu Ölçüm Yaklaşımları Ve Performans Prizmasına İlişkin Bir Uygulama Dokt[M ra Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, S.B.E., AfyonkarahisarX 185MbcbX koqnl^axxibccbg. İSO 500 Şirketlerinin Etkinliklerinin Ölçülmesinde Veri Zarflama Analizi Yaklaşımı: Farklı Girdi Çıktı Bileşenleri ve Ölçeğe Göre Getiri Yaklaşımları ile Değerlendirmeler, Ankara Üniversitesi, SBF Dergisi, Cilt 57, Sayı 2, Yılgör, A.G. ibccqg. İşletme Performansının Değerlendirilmesinde Ekonomik Katma Değer (EVA) ve Piyasa Katma Değeri (MVA) YöntemlURW Ve Bu Yöntemlerin Hisse Senedi Getirilerini Açıklama Gücünün İncelenmesi: IMKB 100 Örneği, Ankara Üniversitesi S.B.F. Dergisi, Cilt 60, Sayı 1, 225M bldxyüreğir, \QN`UN[tRUTWPMW`TLTW`TWNOURWMNWTMXuTPOX 545MqsbX ½½½XTQRLVX[Rt¾QpO[LV`¾TQRW P UtWTWP RLp[RQ fcfcbcfcxpptx ½½½X[`\PXt[hXTR¾ZUOtU¾fMfbced¾bccŠMbcfcM[tRUTWPM\WOWM O.H. ve G. Nakipoğlu. ibccg. Performans Ölçümü ve Ölçüm Sistemleri: Genel Bir Bakış, Çukurova Üniversitesi, S.B.E. Dergisi, Cilt 16, Sayı 2, 2

22 ÔÕ Ø ÖÙ YüÖ Ö Ó YüÖ Ò«ŸOtel Ù Ý Ù Ø ÖÙ ª Ö Ó İşletmelerinde Çok Boyutlu Performans Ölçüm Sistemleri Dersine İlişkin Ó sansüstü Tarama Sonuçları ª Ô Ú Û Ü Ôª à Önerilen Ders ÔÖª å Üniversite Turizm İşletmeciliği ve ß Ö Ô ª Õæ Turizm İşletmeciliği Turizm İşletmeciliği ve Otelc Õ Ö Þ áâãä ß Ö Turizm ve Otel İşletmeciliği Ûonaklama İşletmeciliği Atatürk Turizm İşletmeciliği ve ß Ö ß Ö Atılım Turizm Yönetimi Balıkesir Turizm İşletmeciliği ve Otelc Õ Ö è å ç Ö åà ÙTurizm Çanakkale İşletmeciliği Dokuz Eylül Turizm İşletmeciliği Düzce Turizm İşletmeciliği ve Þ áâãä ß Ö Turizm İşletmeciliği Eğitimi Turizm İşletmeciliği ve Otelc Õ Ö Ö é Ü ÙÙ Ý Ù TeÖ paşa Turizm İşletmeciliği Haliç Turizm İşletmeciliği İstanbul Turizm Tasarımı ve Yönet İstanbul Tic ß Ö Õ à Ot ÕÜ Õ Ö çö Þ ß Ö Turizm İşletmeciliği ê Ö Ú àæ Ù Û İstanbul Turizm İşletmeciliği Turizm İşletmeciliği ve Muğla Turizm İşletmeciliği Turizm ve Otel İşletmeciliği Nevşehir Turizm İşletmeciliği ve Otelc Õ Ö Þ ß Ö Þ ß Ö ß Ö Turizm İşletmeciliği 22 Turizm İşletmeciliği Yaşar Turizm İşletmeciliği * İlgili programlarda turizm işletmelerinde verimlilik, turizm işletmelerinde verimlilik analizleri, konaklama işletmelerinde verimlilik analizi isimleriyle çeşitli dersler bulunmaktadır. Fakat önerëì len ders ile yakın bir ilgisi bulunmaktadır. ** Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsünde Turizm İşletmelerinde Performans Ölçme ve Değerlendirme adıyla yakın bir ders bulunmaktadır. Fakat ders içerik olarak söz konusu çalışmanın önerisi ile tam olarak örtüşmemektedir.

23 ô Fo ò îï æ ñ - Ò«ŸOtel I? ñ í îï >í îðï I ñ I îðï İşletmelerinde Çok Boyutlu Performans Ölçüm Sistemleri Dersi Tanıtım Dersin Adı Otel İşletmelerinde Çok Boyutlu Performans Ölçüm Sistemleri Öğretim Dili Türkçe Dersin Verildiği Düzey Ön Lisans( ) Dersin Türü Seçmeliîðï ó= -. - ô ó ñ?ññ Yarıyılı Güz Dersin amacı; işletmelerde faaliyet denetimi kavramının, ço lu Dersin Amacı performans ölçüm sistemlerinin ve sektördeki öneminin, otel işletmelerindeki yönetim sürecinin öğrenciye kavratılmasıdır. Faaliyet denetimi, Performans kavramı, Çok boyutlu performans Dersin Özet İçeriği ölçüm sistemleri, Performans ölçüm Ön Koşul Dersler Bu dersin ön koşul dersi bulunmamaktadır. Konaklama İşletmeciliği ve Yönetimi, Konaklama İşletmelerinde Önerilen Seçmeli Dersler Verimlilik Analizleri, Konaklama işletmelerinde maliyet yönetimi > et denetimi hakkında teorik çerçeveyi bilir. 2.Otel işletmelerinde kullanılabilecek çok boyutlu performans ölçüm > ve sistemleri hakkında teorik çerçeveyi bilir. 3.Bir otel işletmesinde hangi performans ölçüm sisteminin daha başarılı sonuç verebileceği konusunda gerekli araştırmayı yaparak görüş beyan edebilir. 4.İşletmeye uygun performans ölçüm sistemini uygulama aşamal Dersin Öğrenme Çıktıları rını dizayn edebilir. 5.İşletmeye uygun performans kriterlerini tespit edebilir. 6.Sistemin ürettiği sonuçları alır, rapor haline dönüştürür îïi Çö/ îïi 7.Gerekiyorsa îðïj ; îðïõ = I işletme organizasyonunu yeniden düzenler. 8.Bilgisayar destekli bir sistem ise bu süreci paket programda takip edebilir. (örneğin kurumsal karne uygulaması) Dersin Koordinatörü Öğretim Yöntemleri (X)Sözel Anlatım (X) Örnek Olay (X) Tartışma (X)Problem ( ) Buluş Yoluyla ( ). ( ). 1.Ali Coşkun, (2006), Stratejik Performans Yönetimi ve Performans Karnesi, Literatür Yayıncılık, İstanbul 2S 2.A. Vecdi Can ve Süleyman Uyar, (2010), İşletmelerde Faaliyet Ders Kitabı veya Diğer Denetimi, Nobel Yayınları, Ankara Önerilen Kaynaklar 3.Ahmet Aktürk ve Ersan Özgür, (2011), Otel İşletmelerinde Bir Faaliyet Denetim Aracı Olarak Kurumsal Karnenin ği, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Sayı:50 <

24 ûüý Otel Performans Çok Paydaş é Ù Û æõ Ön ö àæ ø ª Ù ù Õ Ú Ùª Ù ú æöæö þ Haftalara Göre Ders Konuları Hazırlık Önerilen eserlere çalışılır. ÓÚ Ü ÿ Ûæ æ ÕÛ ú Õ Ú Ø Ù ÖÕ Ûæ æ Õ ª altyapısı İşletmelerinde Uygun Performans Ölçüm Önerilen eserlere çalışılır. ê Ù ê çimi ve Dizaynı Ölçüm Kriterlerinin Oluşturulması Önerilen eserlere çalışılır. ö Û Boyutlu Performans Ölçüm Sistemlerine Giriş Önerilen eserlere çalışılır. öö Önerilen eserlere çalışılır. öû Þ Õ Ô Õ å Performans Prizması Önerilen eserlere çalışılır. öü Önerilen eserlere çalışılır. öý öþ Örn Ö Ú æõ Temelli Performans Değerleme Önerilen eserlere çalışılır. Önerilen eserlere çalışılır. Değer Zinciri Analizi, Ekonomik Katma Değer Önerilen eserlere çalışılır. Mükemmellik Modeli, Müşteri Değer Analizi Önerilen eserlere çalışılır. Hata Türü ve Etkileri Analizi, Kıyaslama Önerilen eserlere çalışılır. Önerilen eserlere çalışılır. Örnek Uygulama Önerilen eserlere çalışılır. Örnek Uygulama Önerilen eserlere çalışılır. 2_