DOGU ANADOLU BÖLGESİ HALK MÜZİGİNDEKİ ÇOKSESLİ UNSURLAR. Anahtar sözcükler: Çokseslilik, dem tutma, paralellik, heterofoni, obligato

Transkript

1 DOGU ANADOLU BÖLGESİ HALK MÜZİGİNDEKİ ÇOKSESLİ UNSURLAR Can KARAHAN' OZET Bu çalı.şmada, Doğu Anadolu Bölgesi Halk Müziğindeki çoksesli unsurların neler olduğu sorusuna yanıt aranmı.ştır. Bölgeye ilişkin örneklerin çoksesli unsurlar bakımından değerlendirilmesi sonucunda dem tutma, paralellik ve dem tutma ile paralelliğin birlikte kullanıldığı üç tip belirlenmiştir. Anahtar sözcükler: Çokseslilik, dem tutma, paralellik, heterofoni, obligato GİRİş Bu çalışmada geleneksel dünya halk müziklerinin genel bir özelligi olan çokseslilik uygulamalarında yaygın bir şekilde karşılaşılan farklıses (heterofoni), örtüşme (o'kerlapping), deın tutma (drone-based musie), paralellik, sesdeşlik (homofôni) ve oblik ezgi gibi unsurların, Dogu Anadolu Bölgesi halk muziginde!ajhanıml konu edilmiştir, Yedi coğrafi bölgeyi kapsayan ar~tırmanın bir dilimini oluşturan bu çalışmada Do~ Anadolu Bölgesi halk müzi~ine ilişkin sekiz örnek yukarıda belirtilen çoksesli unsurlar bakımından de~erıendiriııniştir, Çoksesliliğe ili.şkin unsurlann ttimü hem Anadolu, hem de Dogu Anadolu Böigesi halk müziginde görülmese de kısaca tanıtılması, ilgili örneklerin degerlendirilmesi bakımından önem taşımaktadır. Heterofoni, tek sesli ezgilerde, ana ezginin her notasmı ona uyumlu bir notayla destekleme yöntemi olarak tanımlanmaktadır (Sözer, 1996:337). Yani aynı melodinin iki veya daha fazla şekilde degiştirilmiş eş zamanlı kullanımıdır. Disfoni Atş. Gör. Dr. AtatOrk Üniversitesi K.K.E.F. Güzel Sanatlar EMirni BölOmu..., Yıl: 2003 KKEFD Soyı: 8..

2 165 Can Karahan teriminin anlamı üzerine yazdığı makalesinde Malm şöyle belirtmektedir; heterofoni, her bir partinin ritmik olarak farklı oldugu ama farkın diğer partilerin her biri tarafından aynı melodi üzerinde eş zamanlı çeşitlerneler ile meydana getirildigi çok partili bir muziktir (Arom, 1991:35). Örtüşme, ikinci bir solist veya grubun birincisi kendi cümlesini tam olarak bitirmeden önce, ikincisinin araya girmesi ile oluşan çokseslilik tipidir. Drone mtlziginin çok eskiye dayandığını ve Avrupa ve Avrupa dışı ülkelerin halk müziklerinde hala oldukça yaygın bir şekilde kullanıldıgını hatırlatan The Riemann Musiklexikon, drone'un genellikle bir alet veya insan sesinin daha düştlk ses perdesine uygulandıgın! ve çoğunlukla da sabit notalar şeklinde oldu~u belirtmektedir (Arom, 1991:36). "EtnomUZikoloji'de Teori ve Metod" adlı çalışmasında Bnıno Nettl paralelliği farklı perdelerde aynı m1lzik malzemesinin aynı zamanda farklı partiler tarafından çogaltılması olarak tanımlamaktadır (Arom, 1991 :36-37). Genelolarak paralellik, oktav dışmda, sabit aralıklardaki iki veya daha çok farklı partinin eşzamanh performansı Paraleııik olarak kabul edilir. gibi, homofoni de tüm partilerde benzer bir ritmik vurgularna (artikulasyon) oluştunnaktadır, fakat onların hareketi mutlaka paralelolmak zorunda de~ildir. Homofoni ile polifoni birbirlerine zıt uygulamalar olarak gösterilebilirler, çünkü homofonide ezgi partisine akoriarla veya daha silik ya da hafif bir tarzda eşlik uygulanırken; polifoni de ise tum partiler etkin ve homofoni ile karşılaştırıldıgmda oldukça serbest bir şekilde müzige katılrnalcta veya katkıda bulunmaktadır (Arom, 1991 :37). Bir müzik yapıtında, ana melodiden sonra, bagunsız ve ikinci derecede önemli konsertant (concertanle) parti (Sözer, 1996:510) olarak tanımlanan obbligato, konçerto nitelikli eserlerde solo çalgı partisine göre ikinci solo partisi olarak değerlendirilmektedir..'.' YıI: 2003 K.KEFD Sayl: 8.

3 166 Do~ Anadolu Bölgesi Halk M(Jziğindeki Çoksesli Unsurlar Belirtilen terimler, yerli ve yabancı araştırmacılar tarafından yapılan halk müziğimizdeki çokseslilige ilişkin araştırmalarda da elde edilen bulguları tanımlamak amacıyla kuııanılmıştır. Muzaffer Sansözen, "Çoksesli Müzik ve Ba~lamalar"1 adlı makalesinde, baglamada görülen paralel beşlileri organum veya diyafoni olarak tanımlar. Christian Ahrens "Instrumentalmusik und Polyphonie am Schwarzen Meer"ı (Karadeniz'de enstrumental ve çokseslilik) ve Mahmut Ragıp Gazimihal ise "Anadolu'da Çoksesli Musiki") adlı makalelerinde, dem veya pedal sesini bordun ya da burdon olarak tanımlar. Sadık Uzunoğlu "Türk Halk Müziginde Polifoni Var Mıdır?,,4 adlı makalesinde vokal iki sesliiigi heterofoni olarak; Laurence Picken "Instrumental Polyphonic FaIk Music in Asia Mina!"'" adlı makalesinde dem ve paralel dörtlü ve beşli yoriiyüş]eri drone ve diaphony olarak ifade eder. Mahmut Ragıp Gazimihal yine aynı makalesinde homofoni ve manadi terimlerini örnek göstererek "hangisini, ne zaman, hangi üslup hakkında. kullanmanın dogru olacağı meselesi batı da bile tartışmalıdır" uyarısını da, bu gibi terimlerin halk müziğimizdeki çokseslilige ilişkin tipleri ne kadar ifade edebilecegi konusunda yapmakiadır. Değerlendinneye alınan yazılı ve ses kaydı halindeki örneklerin tümü geleneksel. yazıma uygunluk ve karşılaştınna kolayııgı açısmdan La perdesine aktarılarak tekrar yazılmıştır. Verilerin yorumuna dayalı olarak, bir durum saptaması niteliği gösteren araştınnada, bilimsel araştırma yöntem ve tekniklerinden betimsel yönt~m kullanılmıştır. i M.Sansözen, Çoksesli MllZik ve Ba~ama!ar, Gllul San'atlıır Dergisi, 1940, Sayl:2, saytiı;117, Ankara. 2 C. Ahrens, Instrumentalmusik und Polyphonie am Sctıwanen Meer, L Uluslar arası Türk Folklor Kongresi Bildirileıi, 1977, MiUi Folkıor AraştiTIna Dairesi Yayınları: 20, sayfa: 8, Ankara. ı M. R. Gazimiha!, Anadolu'da Çolcsesli Mu._iki, Varlık Derglsi, 1940, Cilt:ll, Sayı:175, sayfa: 178, İstanbuL. 4 S. Uzuno~tu, Türk. Halk Mozi~inde Polifoni Var mıdıdr?, Türk Folklor Araştırmalan, 1951, Cilt:!, Sayı:19, sayfa;29 ı, İstanbuL. s L. Piclren, Instrumenta! Polyphonic FoJk Music in Asia Minor,In Proeeedings of Royal MU8teal Associlltion, 1954, Vol:80, sayfa:75, London Yıl: KKEFD... Sayı: 8...

4 167 Can KaraJıan ÇOKSESLiLiK Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde görillen iki zumanın birbirine dem sesi ile eşligi, Doğu Anadolu Bölgesi halk mtiziginde önemli bir yer tutan ve geneııikle zuma ve mey ile seslendirilen bar ve halay havalarında görülmemektedir. söyleyiş ve çalınış bakımından son derece çeşitlilik gösteren uzun havalarda dem sesi uygulaması vokale çalgı ile yapılan eşliklerde görülmektedir. Bölgede düzenlenen "Cem"lerde oynanan semalılarda müzik yalnız bağlama ile yapılmaktadır. Bağlama müziğinde kullanılan akortlar ve çalım tarzları ile ilişkili oluşan olarak yapılan paralellik., ritmik pedal ve her iki tipin birlikte kullanuru ile üç sesli akarlar gibi çokseslilik tipleri, baglama ve bölge müzik kultürünlln karakteristik özellikleri olarak gösterilebilir. Aşıklık, Dogu Anadolu Bölgesi müzik kultürunun ve bu kulturtın bir boyutu olarak baglama müziği kültürünün yaşadığı, yaşatıldığı ve aktarıldt~ geleneksel bir kurumdur. Yıldızeli, Şarkışla, Dimği, Kangal yörelerinden yetişen aşıkların, "sarma" ya da "boğma" adıyla "koşut dörtlü ve beşli aralıklar" kullanarak bağlama ile çoksesli kralar yaptıkları bilinmektedir. Baglama çalınacla kullarolan akort (düzen) ve çalım teknikleri, bölgeden bölgeye, yöreden yöreye farklılık gösterse de, çokseslijik tipleri genel hatlan ile aynı özellikleri göstennektedir. Konu hakkında Muzaffer Sarısözen'in bir saptaması vardtr; " Stvas 'ra çıkan "Duygu ve DiLşünce " mecmuasmda ilk defa neşretmeğe başladığım halk şarkı/arını toplarken ( ) halk sanatkarlarmm, bağlamaları melodik bir mflzik aleti olarak ku/lanmadıklarını gordüm. Utla yahut tanburla ilgilenmiş olan bazı sazcı/ar istisna edilirse hiçbir bağlamacının çalışında tek seslilik kulağa gelmiyordu. Bundan... Yıl: 2003 KKEFD Sayı: 8.

5 168 Do~u Anadolu Bölgesi Halk MQzi~deki Çoksesli Unsurlar sonra yaptığım araştlj"malarla, bağlamalardaki polifaninin başlıca iki tip gösterdiği sabit oldu; 1- Şehir bağlamalarmdaki, basit bir "Homofon" şekli gösteren çokseslilik. 2- Şehirden uzakta kalan halk sanatkarlarının bağlamalarında yaşayan ve diyafonik bir karakter gösteren çokseslilik" (Sansözen,1940: 117). baglı Şehir "Homofoni" olarak: nitelendirilen çokseslilik, düzene olarak boşta ve tezene stilinin ritmik yapısına göre sürekli tınlayan seslerin, tek telde çalınan ezgiye eşligi ile oluşmaktadır. Ezgi dizisinin, karar, dörtlü veya beşli sesleri boşta sürekli tınlayan sesler olarak kullanılmaktadır. SUrekli tınlayan seslerin sayı ve ses perdeleri kullanılan tel sayısı ve bu tellerin yapıldıgı dtızene göre değişiklik göstennektedir. Baglamanın bu tarz kullanımının şehir merkezlerindeki yaygmhgına işaret eden Muzaffer Sarısözen'in konu ile ilgili açıklamaları şu şekildedir;,. Boyları' vasati olarak bir metreye yaklaşan bu bağlamaların ~, p'erdeleri On üçle on sekiz arasında değişiklik gosferir. Perdeleri kromatik gam esasına göre bağlanmıştır. Şehir bağlamalarımn "Darama-tezene" yahut "Süpürge tezene" gibi adlar alan bir nevi çalmış tarzı vardır ki, bu şekilde çalınışla bütün tellere beraberce dokunulur ve bundan çıkan çokseslilik basit bir Iwmofonu cmd/rll'. Ziftel üzerinde yapılan me/odiye orta ve üst teller sahit bir şekilde refakat eder" (Sansözen, 1940:117). "Köylerdeki sanatkarlann, baglamaları annonik bir müzik aleti olarak kullandıklarını ilk defa Kangal'ın Mamaş köyünden Aşık Süleyman'ın yıl: 2003 KKEFD Sayı: 8.

6 169 Can Karahan (Sansözen, 1940:117) gördllgtj.nü ifade eden Muzaffer Sarısözen'in köylerdeki çalınışları hakkındaki açıklamaları şöyledir; "Artık anlaşılmış oluyor ki, şehir tesirinden uzakta kalan halk arasında muvazi beşlilerin lcurduğu bir nevi çokseslilik yaşamaktadır. Hadisenin en ehemmiyetli cephesini. bağlamalardalei bu çoksesliliğin yalnız şehir uzaklarmda yaşaması ve şehir halkımn bundan haberdar olmaması teşkil ediyordu. Bunun çok uzak bir maziden, an 'ane halinde, zamanımlza kadar geldiğine artık tereddilt edilemezdi" (Smsözen, ] 940: i ı 8). Aşajpdaki pasaj, Muzaffer Sarısözen'in Adıyamanlı Hüseyin Orhan'ın kopuz (baglama) düzenindeki baglamasından derledigi, Malatya-Minayık yöresinden "Oyun Havasına" aittir. ilgili pasaj da, birinci ve ikinci tellerin hem boşta, hem de ikisine birlikte basılması ile elde edilen paralel beşliler ile yapılan yüruyüşler yoğunluk göstermektedir. Üçtlncü te1in akortlandıgı ve ezgi dizisinin karar sesi olan La'nın diger seslerle birlikte nadir olarak tın1aması ile oluşan üç sesli akorlar çoksesliliğe ilişkin unsurlar olarak görülmektedir. OyunHavası Baglama ailesi çalgı1mndan biri olan "hırnza (ikitelli)" Dogu Anadolu Bölgesi'nin Akdeniz ve orta Anadolu Bölgelerine komşu olan yörelerinde ve özellikle Maraş yöresinde yaygın olarak kullanılmaktadır. İki tek veya ikişer iki. sıra olarak kullanılan teller dörtlü aralıga akort edilmektedir.... Yıl: 2003 KKEFD Suyl: 8.

7 170 Doğu Anadolu Bölgesi Halk Müzi~indeki Çolcsesli Unsurlar İki tel gruplu üst (ikinci) tel (Mi) İki tel gruplu alt (birinci) tel (La) TabloLİki telli (Ekici, 1993:13) Aşağıdaki pasaj, Erol Parlak'ın Sanzh Nesimi Çimen'in iki telli (hınua) sinden derledigi, Sarız yöresi havalarmdarı "İnsanlar İnsan Olmalı" adlı türküye aittir. Her tel grubunda iki tei bulunan iki telli, dörtlü aratıga akortlarumştır, Altta tmlayan mi sesi üst tele ait olmakla birlikte ezgi dizisinin beşinci derecesinde ezgiye ritmik bir şekilde dem tutmaktadır. Pasajda, dördüncü vuruşıııı ikinci aksanında dem sesinin.,...,... Yıl: KKEFD...SGYI: 8...

8 171 Can Karahan ezgi dizisinin karar sesi olan La sesine geçtigi; ölçü sonunda ise La-Do-Re akarunun kullanıldlgı görulmektedir. Akor seslerinden Do, birinci tel grubundaki her iki tele Do perdesinde; Re ise, birinci tel grubundaki tellerden yalnız alt tele Re perdesinde bas.b yapılarak elde edilmektedir. Pasajda, ezgi dizisinin karar ve beşinci derecelerinde ritmik bir şekilde tutulan dem, iki ve uç sesli akorlar çokseslilik tipleri olarak: gösterilebilir. İnsanlar İnsan Olmalı (Ek-2) Aşa~daki pasaj, Erol Parlak'ın Malatya-Arguvan yöresinden derledigi yalnız kaynak kişisi belirtilmeyen, baglama dlizeni verilmiş baglama ile çalınmış olan "Kırat Semah.ı"na aittir. A pasajında, iki sesle birlikte ritmik bir şekilde tutulan dem ve ezginin de katılımı ile tınlayan Uçsesti akorlar; B pasajında ise beşli aralıkta tınlayan paralel sesler, ilgili türküdeki çokseslilik tipleri olarak gösterilebilir. Kırat Semahı YIl: 2003.KKEFD Sayı. B.

9 172 Do~ Anadolu Bölgesi Halk Mllziğindeki Çoksesli Unsurlar Kırat Semahı (Ek-3) Aşağıdaki pasaj, Ferruh Arsunar'ın Körogıu düzeni verilmiş baglama ile çalınmış olan Maraş-Elbistan yöresi havalanndan derıedi~i "Köro~lu" türküsuoe aittir. Türkilde baglama vokale eşlik etmektedir. İkinci tel grubunda bulunan tellerin beşli aralıkla akort edilmesi türkünün başından sonuna kadar ikinci telde ritmik bir şekilde iki sesli dem tutulmasını sağlamakta, birinci telde çalınan ezgi ve üçüncü telde tınlayan Sol sesinin de ikisesli deme CB pasajında görüldüğü üzere) katılımı ile beş sesli akarlar oluşmaktadır. Diger bir çoksesli unsur olarak da A pasajındaki beşli paralel yürüyuşler görülmektedir. Köroğlu Düzeni 'ı d d g a t.- I /' / Birinci (alt) tel İkinci (orta) tel Üçüncü (üst) tel Tablo2. Köroğlu düzeni...yil.2003 KKEFD Sayl.-8.

10 173 Can Kanıhan Köroğlu A " --,... ~ --. be i. dev ge ro " ~ j "i.j.j,,].j.j 'i r:j i.oj P i i "i i i i r D ç r Köroğlu B m.. y.. dev ge <ek hey (Ek-4) Aşagıdak:i pasaj, Malatya-Minayık yöresinden Aşık Seyit Meftuni'nin baglama dtlzeni ile çalıp söyledigi "Küçük Yaşta" türküsüne aittir. La ve Do seslerinde ritınik bir şekilde tutulan dem ile beşli yapıdaki paralel sesler ile bağlama partisyonlarında süreklilik ve yaygınlık gösteren çokseslilik tipleri bu pasajda da görülmektedir. Bağlama paıtisyonunda dem sesleri olarak kuııanılan La ve Do sesleri bir o~v pestten yazılmışlardır. Alt partisyandaki La pedal sesi üçüncü telin boşta tınlaması ile, Do sesi ise UçilncU tele baş parmak baskısı ile elde edilmektedir. Paralel sesler ise birinci ve ikinci tellere birlikte basılarak elde edilmektedir yıl: 2003 KKEFD Sayl: 8..

11 174 Dogu Anadolu Bölgesi Halk Müziğindeki Çoksesli Unsurlar Küçükyaşta r yr ur ur (Ek-S) ]944 yılında TunceIi-Peı1ek'te Muzaffer Sansözen'in kemaneci Süleyman Kaya ve Hozatlı İsmailOkur'dan iki sesli olarak derledi~i ve baglarna-kemane eşli~i ile çalınıp söylenen "Siyah Perçemlerin" adlı türkünun derleme çalışması ile ilgili açıklamaları şu şekildedir: "Heyetçe Pertek'e vardığımız zaman, Halleevinde toplanarak bizi,,--; bekleyen halk sanatçtlal'i arasında iki kemane ve bir bağlamanın ~, -- katılmasıyla sözleri Pertek'e ait bir parça okunuyordu. Türkünün kulağımıza çarpan sesleri bizi hayrete düşürdü. Çünkü çalınan ve.söylenen türkü teksesli değil, clüzgünce söylenen ikisesli bir parça idi. Kemane çalanlarla onlara sazsız olarak katılan bir okuyucu, esas türktiyü, bağlamacı da paralel beşliler halinde yürüyen ikinci sesi söylüyordu. Türküyü kestirmeden hemen biz de dinleyenlerin aralarında yer aldık" (Sarısözen, ı944:6). Aşağıdaki pasaj, Tunceli Pertek'ten iki sesli olarak derlenen ve vakal çokseslilige de örnek teşkil eden "Siyah Perçemlerin" adlı türleüye aittir. Çalgılarda görülen dem tutma ya da paratel sesler yolu ile yapılan iki seslilik bu turküde voka! paralel beşli yürüyüşlerde kendini göstennektedir. Türkü, nadir görülen vokal çokseslilik için az Yıl: 2003 KKEFD Sayl: 8.

12 175 Can Karahan bulunur bir örnek özeiligine sahiptir. Belirtilen turkude, çalgılar da vokaller gibi ayrı ayrı olarak beşli paralel seslere böıünmuşlerdir. Bilindiği kadan ile halk müzisyenleri arasında da bu tur uygulamalar son derece uç örnek oluşturmaktadır. Siyah Perçemlerin i. ca yüz le n Si yah eb n ca yılı le ri (Ek-6) Aşagıdaki pasaj, Tunceli - Pertek yöresinden Muzaffer Sansözen'in iki sesli olarak, Süleyman Kaya ve Hozatlı İsmailOkur'dan derlediği "Gül Türküsü" adlı türküye aittir. Paralel sesler ile oluşturulan iki seslilik bu türkiide de voka! yapıda görülmektedir. Gül TurkUsu "'i hı ~i do, \"iv dım dos nm bab ça 61 na dos bab ça (Ek-7) yıl.' 2003 KKEFD Sayl: 8..

13 176 Doğu Anadolu Bölgesi Halk Muziğindeki Çoksesli UnsurlO! Aşagıdaki pasaj, Hakkari yöresi türh.'üıü halaylarından "Hay Zülfane" adlı atışmalı halay türkllsüne aittir. Belirtilen pasaj, söylenilen karşılıklı atışmalı tı1rkülere ve birkaç ölçüde uygulanmış olsa da ild sesliliğin nadir görüldüğü vokal yapıya bir örnek oluştunnaktadu. Birinci ve ikinci koronun söylediği ezgiler düzenli olarak, yazıldıkları şekilde söylenmektedirler. Türkü, diger örnekler gibi La eksenli olarak yazılmıştu. Çoksesli duyurnun basit ve küçük olmasına ra~en bu derece düzenli olması dikkat çekmektedir (Christensen, 1996:267). İkinci koronun, birinci ezginin varyantını yineleyerek birinci koroya eşlik etmesi, "aynı melodinin iki veya daha fazla şekilde degiştirilmiş eşzamanit kullanımı" (Arom, ı 991 :35) olarak tarif edilen heterofoni terimi ile bütünlük sergilemektedir. İki koroyu da erkekler oluşturmaktadır. HayZülfane, A 4J i ıı r J J wf31 + i + J ıı J J i R J i y. c. xo ır m. nn \:ar ya n. jeil iii' I' n HayZülfane "" (Ek-S) ya ne SONUÇ Dogu Anadolu Bölgesi halk müziğinde çoksesli unsurlar genel ifade ile çalgı müziğinde görülmektedir. Çalgısal müziğe ilişkin örneklerde agırlık baglama ailesi çalgılarında olmaktadır. Bölge halk mtıziginde yer edinen diğer çalgılarm çoksesli nitelikte kullanımına ilişkin yazılı veya sesli belge bu çalışma kapsamında buıunamamıştır. Baglama ailesi çalgılarında görülen çoksesli unsurlar başlıca uç tiptedir; Yıl KKEFD...,ScryI: 8..,...,

14 177 Can Karahan Durak ve güçlü gibi önem arz eden bazı sesler üzerinde ezgiye eşlik eden dem sesleri. Ezgiye bir tam dörtlü veya beşli aralıgında paralel ezgiler ile yapılan eşlikler. Yukanda belirtilen iki unsurun birlikte kullanıldığı durumlarda ol~an akor sesleri. Ayrıca çoksesliliğin niteliğini belirleyen veya etkileyen üç önemji unsur dikkat çekmektedir; Çalgının yapısı ve teknik özellikleri. Çalınan ezginin durak ve güçlü (yarı durak) gibi sesleri. Çalınan ezgiye eşlik için kullanılan geleneksel çalım tarzlan. Baglama ailesi çalgılanndaki tel sayllan ile ezgi dizisi ve çalım tarzı ile ilişkiii olarak kullanılan dilzenler; ezginin seslendirildigi dizi veya dizilerdeki seslerin hiyernrşisi ve ç.alımda kullanılan teknikler çoksesliliğin niteliğini belirleyen unsurlar olarak gösterilebilir. Yedi cografi bölge içersinde vokal halk müzigindeki çokseslilige ilişkin örneği barındıran bölge, çalgı müziginde ve özellikle de baglama ile seslendirilen ezgilerde karakteristik bir yapı ve çoksesliliğe dair bir unsur olarak gôrülen paralellik, vokar müzikte de kendini iki örnekle sınırlı da olsa göstermektedir. ABSTRACT This study is intended to provide an answer to the question of what the polyphonic elements are in the faik music of the Eastem Anatolia Region. The evaluation of the polyphonic elemenıs in the examles of the region has revealed three types in which drone, paraııelism and a combination of drone and parallelism are used. Key words: faik music, polyphome elements Yıf: 2003 KKEFD Sayı: 8.

15 178 Dogu Anadolu Bölgesi Halk Milzigindeki Çoksesli Unsurlar KAYNAKÇA Aroın, S., (1991). African Polyphony and Polyrlrythm, Cambridge Oniversity Press, Sidney. Christiensen,D., (1996). "Hakkari KUrtlerinin Dans Şarkıları", Boğaziçi Ün;versitesi FaIklar Kulübü, Sayı:62, İstanbuL. Ekici, S., (1993). Ramazan Güngör ve Üç Telli Kopuzu, KUltür Bakanlıg-ı Halk KOltürUnü ~ırma ve Geliştirme Dairesi Yayınları: 188" Ankara. Sarısözen,M., (1940). "Çoksesli MUzik ve Bağlamalar", Güzel San'atlar Dergis i, Say]:2, sayfa: 117, Ankara. Ankara. Sansözen, M., (1944). "İki Sesli Halk Türküsü", Ülkü Dergisi, Cilt7, Sözer, V., (1996). Müzik / Ansiklopedik Sözluk, Remzi Kitabevi,!stanbuL. Not: Ekler bölümünde verilen nota örneklerinin yalnızca ilk sayfaları verilmiştir.... yıl: 2003 KKEFD Sayl: 8.

16 179 Can Karahan Oyun Havası M.Sarısözen, Çoksesli Müzik ve Bağlamalar, G1izel San'atlar Dergisi, 1940, 8ayl:2, sayfa: i ı 9, Ankara... Yıl: 2003 KKEFD Sayl: 8.

17 180 Dogu Anadolu Bölgesi Halk Müzj~deki Çoksesli Unsurlar Hnnıa(iki.elli) Insanlar Insan Olmalı ~ EB EP El {] []fhfl fl P=fJ i Erol Parlak, Türkiye'de EL İle (Şelpe) Çalma Geleneği ve Çalış Teknikleri, Kültür Bakanlıgı Yayınlan:2490, 2000, sayfa; , Ankara '".",...Yıl: KKEFD... Sayl: 8..,...

18 181 Can Karahan Kırat Semahı (giriş sav) j i i? ii Erol Parlak, Türkiye'de El İle (Şelpe) Çalma Gelene~i ve Çalış Teknikleri, Kültür Bakanlıgı Yayınlarl:2490, 2000, sayfa: 249, Ankara.... YıL 2003 KKEFD Sayı: 8.

19 182 Dogu Anadolu Bölgesi Halk Müziğindeki Çoksesli Unsmlar Köro~Ju Vokal Bağlama Ferruh Arsunar, Anadolu Halk Türkülerinden Örnekler ı, Ankara. 1947, sayfa:13,. Yıl: 2003 KKEFD Sayl: 8..

20 183 CanKarahan Küçük Yaşta LL- i ı,~ı~ = B"lll:ıma r V r r r ~ r r bo : ~ v r i r r r Ö r LJ V r r Aşık Seyit Meftuni, Aşık Seyit Meftuni ve Minayık Deyişleri, Faik Music Center, İstanbul_ (Kaset).... yıl: 2DD3 KKEFD Sayl: 8.

21 184 Dogu Anadolu Bölgesi Halk Müziğindeki Çoksesli Unsurlar Siyah Perçemlerin K.emane \Le vokaj ~: : :-:: :::::::: i c::::: :: ::::: ~:::::::: ::,:: M.Sansözen. Türk Halk Müzigi Usülleri, Resimli Posta Matbaası, 1962, sayfa: 40, Ankara.. Yıl: 2003 KKEFD Sayl: 8.

22 :i 185 Can Karahan Vardım Dostu Bahça.sına - ~::: :: : i; :: : i: ::::1: :: : i ~~: :: : i: :: : i: :: j: :: ii ~: t:: ~: : :: :; : : ı: :: j ~:: :: : ~ :: :J: :: :ı::; :i " ~' : M.Sansözen, Türk Halk Müzi~i Usülleri, Resimli Posta Matbaası, 1962, sayfa: 69, Ankara... Yıl: 2003 KKEFD Sayl: 8.

23 186 Doğu Anadolu Bölgesi Halk Müzi!1;indeki Çoksesli Unsurlar HayZülfane 1. koro LiF F ı LLL F F F i r J LIF r i J J 110 r lo Ht)' 4 j J 2. koro t ıır t j j j ii- i ~if ir iir i r i 1;- i r Ho, DO,. no ~in..,~ l" " L,'".. '" 44- j ı. koro LIF j j j F i Hr r F F ir dr F i tu r g J' m ~ O' " "" y' N "'" "" '" s" (i<, '" '" ı ~ ltt DI. xl 2. koro t'0.--r----t. T ii. OJ lllii!;:::::;:i ~ i~ ; ılj.~_..,j ". H,')I,:: i i ~J OJ R r! *,~ ~t - i r mr r, ~ r r----i Dieter Chriestensen, Hakkari Knrtlerinin Dans Şarkılar, Dans Müzik Kültür, Boğaziçi Üniversitesi Folklor Kulübü Dergisi, sayfa: 264,1996, İstanbuL.... Yıl: 2003 KKEFD Sayı: 8.