İLKÖĞRETİM DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETMEN KILAVUZ KİTABI 7. SINIF YAZARLAR KOMİSYON

Transkript

1 İLKÖĞRETİM DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETMEN KILAVUZ KİTABI 7. SINIF YAZARLAR KOMİSYON DEVLET KİTAPLARI ÜÇÜNCÜ BASKI..., 205

2 MÝLLÎ EÐÝTÝM BAKANLIÐI YAYINLARI...: 5855 DERS KÝTAPLARI DÝZÝSÝ...: 63 5.?.Y Her hakký saklýdýr ve Millî Eðitim Bakanlýðýna aittir. Kitabýn metin, soru ve þekilleri kýsmen de olsa hiçbir surette alýnýp yayýmlanamaz. Editör Dil Uzmanı : Ekrem ÖZBAY : Erdal ALTUN Görsel Tasarım Uzmanı Program Geliştirme Uzmanı Rehberlik Uzmanı Ölçme Değerlendirme Uzmanı : Ertuğrul ÇAKIR Dilek ANDER : Hasan TOPAL : Davut YURTTAŞ : Çetin TORAMAN ISBN Millî Eðitim Bakanlýðý, Talim ve Terbiye Kurulunun gün ve 76 sayýlý kararý ile ders kitabý olarak kabul edilmiþ, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün gün ve sayýlý yazısı ile üçüncü defa adet basılmıştır.

3 Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak. Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl. Hakkıdır Hakk a tapan milletimin istiklâl. Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Medeniyyet dediğin tek dişi kalmış canavar? Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın; Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Doğacaktır sana va dettiği günler Hakk ın; Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı. Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda! Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda. Ruhumun senden İlâhî, şudur ancak emeli: Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli. Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli- Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli. O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım, Her cerîhamdan İlâhî, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na şım; O zaman yükselerek arşa değer belki başım. Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl; Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet; Hakkıdır Hakk a tapan milletimin istiklâl! Mehmet Âkif Ersoy

4 GENÇLİĞE HİTABE Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini, ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir. Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek isteyecek dâhilî ve hâricî bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere, memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini, müstevlîlerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde harap ve bîtap düşmüş olabilir. Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen, Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır. Muhtaç olduğun kudret, damarlarındaki asil kanda mevcuttur. Mustafa Kemal Atatürk

5

6

7 İÇİNDEKİLER ORGANİZASYON ŞEMASI... 0 ÜNİTELENDİRİLMİŞ YILLIK PLAN... Öğretmen Kılavuz Kitabında Kullanılan Semboller... 7 ÖĞRETMEN KILAVUZ KİTABINI KULLANMA YÖNERGESİ... 8 ÖĞRENME ALANI: İNANÇ. ÜNİTE: MELEK VE AHİRET İNANCI. Varlıklar Âlemi Meleklere İman Meleklerin Özellikleri ve Görevleri Meleklere İmanın, Davranışların Güzelleşmesine Katkısı Kur an a Göre Cin ve Şeytan Şeytanın Kötülüğünden Korunma Konusunda Kur an ın Öğütleri Toplumda Yaygın Olan Bazı Batıl İnançlar 5 6. Ahirete İman Kıyamet ve Yeniden Dirilme Dünya Hayatında Yapılanların Karşılığı: Ahiret Nâs Suresi ve Anlamı ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM ÖĞRENME ALANI: İBADET 2. ÜNİTE: ORUÇ İBADETİ. Ramazan Ayı ve Önemi Ramazan Orucu Ramazan Ayı ve Oruçla İlgili Kavramlar Muharrem Orucu Oruç Tutarken Nelere Dikkat Etmeliyiz? Orucu Bozan Durumlar Oruç İbadetinin Kişiye ve Topluma Kazandırdıkları Ramazan Bayramı Sevinci Mâûn Suresi ve Anlamı ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM ÖĞRENME ALANI: HZ. MUHAMMED (S.A.V.) 3. ÜNİTE: BİR İNSAN VE PEYGAMBER OLARAK HZ. MUHAMMED. Hz. Muhammed in İnsani Yönü Hz. Muhammed in Peygamberlik Yönü Hz. Muhammed Son Peygamberdir Hz. Muhammed Kur an ı Açıklayıcıdır Hz. Muhammed İnsanlık İçin Bir Uyarıcıdır Hz. Muhammed İnsanlığa Bir Rahmettir Hz. Muhammed Güzel Ahlakın Tamamlayıcısıdır ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM ÖĞRENME ALANI: KUR AN VE YORUMU 4. ÜNİTE: İSLAM DÜŞÜNCESİNDE YORUMLAR. Din ve Din Anlayışı Din Anlayışındaki Yorum Farklılıklarının Sebepleri İslam Düşüncesinde Yorum Biçimleri

8 3.. İnançla İlgili Yorumlar Fıkhi Yorumlar Tasavvufi Yorumlar Yesevilik Kadirilik Nakşibendilik Mevlevilik Alevilik-Bektaşilik Cem ve Cemevi Razılık ve Kul Hakkının Sorulması On İki Hizmet Semah Musahiplik (Yol Kardeşliği) Dua ve Gülbenkler Hızır Orucu Din Anlayışındaki Farklılıklar Niçin Zenginliktir? Dinde Zorlama Yoktur Okuma Metni: Hz. Ali nin Cesaret ve Kahramanlığı ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM... 0 ÖĞRENME ALANI: AHLAK 5. ÜNİTE: DİN VE GÜZEL AHLAK. Din Güzel Ahlaklı Olmaya Nasıl Katkı Sağlar? İslam da Övülen Bazı Ahlaki Tutum ve Davranışlar Doğruluk ve Dürüstlük Başkalarına Maddi Yardımda Bulunmak (İnfak) Emaneti Korumak Adaletli Olmak Hoşgörü ve Bağışlama Alçak Gönüllülük (Tevazu) Görgülü Olmak Savurganlıktan Kaçınmak... 2 Okuma Metni: Mevlânâ, Abdal Musa ve Kaygusuz Abdal dan Sözler... 2 ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM ÖĞRENME ALANI: DİN VE KÜLTÜR 6. ÜNİTE: KÜLTÜRÜMÜZ VE DİN. Kültür ve Kültürün Ögeleri Dinin Kültürümüz Üzerindeki Etkileri Dilimizdeki Dinî Motifler Örf ve Âdetlerimizdeki Dinî Motifler Musikimizdeki Dinî Motifler Mimarimizdeki Dinî Motifler Laiklik, Din ve Vicdan Özgürlüğünün Garantisidir ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM

9 SEVGİLİ ÖĞRETMENLER! İlköğretim programlarının yenilenmesi çalışmalarıyla beraber Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı da yeniden geliştirildi. Bu program, din öğretimi uygulamaları için yeni bir anlayış ve yaklaşım öngörmektedir. Programın uygulamadaki başarısı şüphesiz ki öğretmenlerimizin öğrenme ortamlarını düzenleme ve rehber olma rolleri ile yakından ilgilidir. Öğretmenin bu rollerini işlevsel kılmak amacıyla elinizdeki kılavuzlar hazırlanmıştır. Öğretmen kılavuz kitapları başta program olmak üzere, öğretmen, öğrenci, ders araç-gereçleri ve öğretimin diğer bütün ögelerini kapsar. Bu anlamda kılavuz kitapların asıl amacı, geleneksel öğretimde yer alan takrir yöntemi yerine öğrenciyi derste aktif bir özne hâline getirmektir. Öğretmen, öğrenciye hazır bilgi kalıpları sunmayacak, öğrenmenin ve bilgiye ulaşmanın yollarını öğretecektir. Bu yaklaşımla öğrenci, bilimsel düşünme, problem çözme, kendisi ve çevresiyle iletişim kurma ve bireysel çalışma yeteneklerini geliştirme imkânı bulacaktır. Öğretmen ise yeni bir eğitim anlayışı ve uygulamaları doğrultusunda bir arayışa yönelecek ve yaratıcılığını geliştirecektir. Öğretmen, bu kılavuzu öğrenme ortamında kullanırken söz konusu materyaller yanında kendisi de yenilerini oluşturmalı ve geliştirmelidir. Sınıf, yeni bilgilerin üretildiği bir ortama dönüştürülmelidir. Öğretmen kılavuz kitaplarında ders konularının içerikleri bütün ayrıntılarıyla belirlenmiş, böylece öğretmen ve öğrenci, konunun kapsamı ve mantıksal örgüsü konusunda aydınlatılmıştır. Konunun ana noktalarına kısaca işaret etmekle yetinilmiş; ayrıntılı bilgi verme yoluna gidilmemiştir. Böylelikle öğretmen ve öğrenciler araştırmak, gerekli bilgileri elde etmek için karşılıklı bir çaba içine gireceklerdir. Böylece öğretim sürecinin içine aile ve çevrenin de katılımı sağlanmış olacaktır. Verilen örnekler, etkinlikler, cevaplanması istenen örnek sorularla ve hazırlık çalışmalarıyla öğretmenlerin, öğrencilerin kendilerini ve çevrelerini daha iyi tanıyıp değerlendirmeleri için fırsatlar oluşturulmuştur. Özetle, öğretmen kılavuz kitapları ile din öğretiminde evrensel yöntem bilim çalışmalarının somut adımları atılmıştır. Bu programın geliştirilmesinde, ders kitapları ile öğretmen kılavuz kitaplarının hazırlanmasında emeği geçen ve katkıda bulunan herkese teşekkür eder, siz değerli öğretmen ve öğrencilerimize yararlı olmasını dileriz. Komisyon 9

10 ORGANİZASYON ŞEMASI MELEK VE AHİRET İNANCI ÖĞRENME ALANI: İNANÇ MELEK VE AHİRET İNANCI SÜRE: 4 DERS SAATİ ÖĞRENME ALANI: İNANÇ. ÜNİTE MELEK VE AHİRET İNANCI Ders kitabındaki sayfaların küçültülmüş hâli. ÜNİTEMİZE HAZIRLANALIM. Melek, şeytan, ahiret, kıyamet, mizan, cennet ve cehennem kavramlarının anlamlarını araştırınız. 2. Kimler için melek gibi insan ifadesi kullanılır? Bir örnek veriniz. 3. Ölüm yok olmak değildir. sözünü açıklayan kısa bir yazı yazınız. 4. Allah ın, Adil, Rahman ve Rahîm isimlerinin anlamlarını öğrenerek defterinize yazınız. Açıklamalar [!] Ünite bütününde dinin insan hayatına anlam kazandırması, inanç-davranış ilişkisi üzerinde durulacaktır. Ayrıca İslam ın hurafeden uzak, akla uygun ve evrensel bir din olduğu öğrencilere kavratılacaktır. [!] Öğrencilerin ünite ile ilgili okul dışından getirdiği yanlış ve eksik dinî bilgi ve anlayışlar bilimsel bir yaklaşımla ele alınacaktır. [!] Öncelikle verilecek değerler; bilimsellik ve sorumluluktur. [!] Öncelikle verilecek beceriler; eleştirel düşünme Kur an-ı Kerim mealini kullanma, araştırma, mekân, zaman ve kronolojiyi algılamadır. Bu ünitede açık uçlu, çoktan seçmeli, boşluk doldurmalı sorular sorularak, kavram haritaları, sözlü ve yazılı anlatım, tartışma yapılarak, çalışma kâğıtları, anekdot, performans değerlendirme, öz değerlendirme formu kullanılarak değerlendirme yapılabilir. Ünite ile ilgili öğrenmeöğretme sürecinde dikkat edilmesi gereken açıklamaların yer aldığı bölüm. 43. ÜNİTE Ünitede yer alan konu ve alt konu başlıkları. KONU. ÜNİTE 4. Şeytanın Kötülüğünden Korunma Konusunda Kur an ın Öğütleri I. GENEL BİLGİLER İşlenecek konunun süresi, kazanımı, yöntem ve teknikleri, temel becerileri, kullanılacak ders araç ve gereçleriyle konuda kazandırılması hedeflenen değerlerin yer aldığı bölüm. 4. Şeytanın Kötülüğünden Korunma Konusunda Kur an ın Öğütleri Kovulmuş şeytanın kötülüklerinden Allah a sığınırım. cümlesini hatırlıyor musunuz? Süre: İki ders saati. Kazanım: 6. Şeytanın kötülüğünden korunma hususunda Kur an ın öğütlerinden örnekler verir. Yöntem ve Teknikler: Beyin fırtınası, sonuç çıkarma, karşılaştırma, günlük yaşamla ilişkilendirme. Temel Beceriler: Kur an-ı Kerim mealini kullanma. Kazandırılacak Değerler: Bilimsellik ve sorumluluk. Ders Araç ve Gereçleri: Ders kitabı, Kur an-ı Kerim meali, görsel materyal. Kovulmuş şeytanın kötülüklerinden Allah a sığınırım. cümlesini hatırlıyor musunuz? sorusu öğrencilere yöneltilerek derse hazırlanmaları sağlanır. III. KONUNUN İŞLENİŞİ Öğrencilerden Şeytanın Kötülüğünden Korunma Konusunda Kur an ın Öğütleri konusunu okumaları ve önemli gördükleri cümlelerin altlarını çizmeleri istenir. Daha sonra altını çizdikleri yerleri niçin önemli gördüklerini söylemelerine fırsat tanınır. Aşağıdaki sorular da yöneltilerek konunun daha iyi anlaşılması sağlanır. Konunun işlenmesine yönelik etkinlik, öneri, bilgi kutusu ve konuyla ilgili soruların yer aldığı bölüm.. Şeytandan korunmak için neler yaparsınız? 2. Şeytanın kimlere etkisi olmaz? Şeytanın kötülüklerinden korunma konusuyla ilgili ayet ve hadisler tahtaya yansıtılır veya yazılır ve öğrencilerin konuyla ilgili görüşleri alınır. NOT EDELİM deki bilgiler yüksek sesle okutulur. Ardından öğrencilerden şeytanın kötülüklerinden korunma hususunda çıkarılan ilkelerin benzerlerini bulmaları ve yazmaları istenir. Konunun değerlendirilmesine yönelik bölüm. IV. DEĞERLENDİRME Ders kitabının 20. sayfasındaki LİSTELEYELİM etkinliği yaptırılır. Bu etkinlikle öğrencilerin melek ve şeytan arasındaki farklılıkları fark etmeleri sağlanır. Böylece dersin değerlendirilmesi gerçekleştirilir. Sonraki konuya hazırlık bölümü. V. SONRAKİ KONUYA HAZIRLIK Öğrencilerden çevrelerinde ne gibi batıl inançların olduğunu gözlemlemeleri ve gözlemlerini not ederek gelmeleri istenir Şeytandan korunmak için Allah a güvenmeliyiz. Şeytan, Allah a inanan ve güvenenlere kötülük yapamaz. Çünkü şeytanın gücü sınırlı, hile ve tuzakları zayıftır: Şüphesiz ki iman edip de yalnız Rabb ine güvenenler üzerinde şeytanın hiçbir etkisi yoktur. Onun gücü sadece kendisini dost edinenler ve Allah a ortak koşanlar üzerinde etkilidir. Rabb imiz, Ey iman edenler! Şeytanın adımlarını takip etmeyin 2 ayetiyle şeytanın yolunun kötü ve yanlış olduğunu belirtmiş ve bizleri uyarmıştır. Şeytanın kötülüklerinden Allah a sığınarak şöyle dua etmemiz öğütlenmiştir: Ve de ki: Rabb im! Şeytanların kışkırtmalarından sana sığınırım! 3 Ayrıca Ayete l-kürsi, İhlâs, Felâk ve Nâs surelerini okuyarak da şeytanın kötülüklerinden Allah a sığınabiliriz. Şeytandan korunma konusunda Kur an ın öğütlerini dikkate almalıyız. Allah a güvenip ona kulluğumuzu tam olarak yerine getirmeliyiz. Kötü söz söylemekten ve haramlardan sakınmalıyız. Kendimize ve topluma faydalı olacak iyi, güzel ve yararlı davranışlarda bulunmalıyız. Eğer bilmeden veya yanlışlıkla şeytanın yönlendirmelerine uyarak kötülük yaparsak derhâl bu hatamızdan dönüp tövbe etmeliyiz. NOT EDELİM Şeytanın kötülüklerinden korunmak için şunları yapmalıyız: Allah a inanmalı ve ona güvenmeliyiz. II. KONUYA HAZIRLIK Öğrencinin derse motivasyonunu sağlayacak ifadeleri içeren bölüm. Kur an-ı Kerim de şeytan, kötülüğün simgesi olarak tanıtılmış ve onun kötülüklerinden korunmamız öğütlenmiştir. Her işimize eûzü besmeleyle başlamalıyız. Şeytanın kötülüklerinden Allah a sığınmalıyız. Dürüst bir şekilde çalışarak Allah a dua etmeliyiz. Kötü söz söylemekten ve haramlardan sakınmalıyız. Nahl suresi, 99, 00. ayetler. Ayrıca bk. Nisâ suresi, 76. ayet. 2 Nûr suresi, 2. ayet. 3 Mü minûn suresi, 97. ayet. Ayrıca bk. Fussilet suresi, 36. ayet. 9 ÖĞRETMEN NOTU...

11 ÜNİTELENDİRİLMİŞ YILLIK PLAN DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERSİ 7. SINIF ÜNİTELENDİRİLMİŞ YILLIK DERS PLANI ÖĞRENME ALANI: İNANÇ. ÜNİTE MELEK VE AHİRET İNANCI Konular Kazanımlar Yöntem ve Teknikler Araç ve Gereçler Proje/ Performans EYLÜL Ay Hafta Ders IV I II III. Varlıklar Âlemi 2. Meleklere İman 2.. Meleklerin Özellikleri ve Görevleri 2.2. Meleklere İmanın, Davranışların Güzelleşmesine Katkısı 3. Kur an a Göre Cin ve Şeytan 4. Şeytanın Kötülüğünden Korunma Konusunda Kur an ın Öğütleri Varlıklar âlemini sınıflandırarak özelliklerini örneklerle açıklar. Meleklerin özellikleri ve görevlerinin neler olduğunu belirtir. Meleklerin iyiliğin ve güzelliğin sembolü olduğunun farkında olur. Melek inancının, davranışları güzelleştirmedeki rolünü fark eder. Cinlerin varlığı ile ilgili Kur an dan örnekler verir. Şeytanın kötülüğünden korunma hususunda Kur an ın öğütlerinden örnekler verir. Ruh çağırma, falcılık, sihir ve büyü gibi batıl inançların toplum üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. Ahiret, kıyamet, yeniden dirilme gibi kavramların anlamlarını açıklar. Hesap, mizan, cennet ve cehennem gibi kavramların anlamlarını açıklar. Ahiretin varlığını Kur an dan örneklerle açıklar. Allah ın adil, merhametli ve affedici olması ile ahiret inancı arasındaki ilişkiyi fark eder. Ahiret inancının bireyin hayatı anlamlandırmasına nasıl katkı sağladığının farkında olur. İnsanın dünya hayatında yaptıklarının karşılığı olduğunu günlük hayattan örneklerle açıklayarak iyi davranışlarda bulunmaya, kötü davranışlardan sakınmaya istekli olur. 4. Nâs suresini ezbere okur ve anlamını söyler. Sınıflandırma, örnek verme, yordama yapma, akrostiş, beyin fırtınası, sonuç çıkarma, karşılaştırma, önem sırasına koyma, örnek olay analizi, ezberleme, problem çözme, bulmaca. Ders kitabı, Kur an-ı Kerim meali, görsel materyaller. Performans: Yeniden dirilme. Proje: İnsanların hurafe ve batıl inançlar ile bunların zararlarından korunması. EKİM IV I II 5. Toplumda Yaygın Olan Bazı Batıl İnançlar 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı 6. Ahirete İman 7. Kıyamet ve Yeniden Dirilme 8. Dünya Hayatında Yapılanların Karşılığı: Ahiret KASIM III 9. Nâs Suresi ve Anlamı ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM

12 ÜNİTELENDİRİLMİŞ YILLIK PLAN ÖĞRENME ALANI: İBADET 2. ÜNİTE ORUÇ İBADETİ Konular Kazanımlar Yöntem ve Teknikler Araç ve Gereçler Proje/Performans KASIM Ay Hafta Ders IV I II III. Ramazan Ayı ve Önemi Kurban Bayramı 2. Ramazan Orucu 3. Ramazan Ayı ve Oruçla İlgili Kavramlar 4. Muharrem Orucu 5. Oruç Tutarken Nelere Dikkat Etmeliyiz? Ramazan ayının önemini ve bu ayı önemli yapan hususları açıklar. Orucu tanımlayarak niçin oruç tutulduğunu açıklar. Ramazan ayı ve oruçla ilgili kavramları açıklar. Muharrem orucunu açıklar. Oruç tutan kimsenin dikkat etmesi gereken hususları örnekleri ile açıklar. Orucu bozan durumların neler olduğunu belirtir. Orucun birey ve toplum üzerindeki yararlarını çevresinden örnekler vererek açıklar. Oruç ibadetinin kişi iradesi ve davranışları üzerindeki etkisini açıklar. Ramazan ayına ve bayramına yönelik duygu ve düşüncelerini paylaşır. Mâûn suresini ezbere okur ve anlamını söyler. Paylaşarak okuma, soru - cevap, karşılaştırma, örnek verme, öğrendiklerini listeleme, günlük yaşamla ilişkilendirme, sesli okuma, soru - cevaplar, örnek verme, şiir yazma, kavram haritası oluşturma, haber toplama, not alarak okuma, not alma, önceki düşünceleriyle karşılaştırma, öğrendiklerini listeleme, görüş tarama, bulmaca, sorgulayarak okuma, sonuç çıkarma, beyin fırtınası, drama, yankılayıcı okuma, ezberleme. Ders kitabı, dinî kavramlar sözlüğü, Kur an-ı Kerim meali, ilmihâl, tepegöz, asetatlar, projeksiyon.. YAZILI Performans: Ramazan Bayramı nda gözlemlenen ve yaşanılan güzel duyguların bir günlük şeklinde yazılması. Proje : Ramazan ayı ve oruçla ilgili hatıralar, mâniler ve şiirler antolojisi hazırlama. ARALIK IV V I 6. Orucu Bozan Durumlar 7. Oruç İbadetinin Kişiye ve Topluma Kazandırdıkları 7. Ramazan Bayramı Sevinci 8. Mâûn Suresi ve Anlamı ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM OCAK 2

13 ÜNİTELENDİRİLMİŞ YILLIK PLAN ÖĞRENME ALANI: HZ. MUHAMMED 3 ÜNİTE BİR İNSAN VE PEYGAMBER OLARAK HZ. MUHAMMED Konular Kazanımlar Yöntem ve Teknikler Araç ve Gereçler Proje/Performans OCAK Ay Hafta Ders II III IV I II III. Hz. Muhammed in İnsani Yönü 2. Hz. Muhammed in Peygamberlik Yönü YARIYIL TATİLİ 2.. Hz. Muhammed Son Peygamberdir 2.2. Hz. Muhammed Kur an ı Açıklayıcıdır 2.3. Hz. Muhammed İnsanlık İçin Bir Uyarıcıdır Hz. Muhammed in bizler gibi bir insan olduğuna ayetlerden örnekler vererek açıklar. Hz. Muhammed i diğer insanlardan ayıran en önemli özelliğini açıklar. Hz. Muhammed in peygamberlik yönüyle ilgili özelliklerine ayetlerden örnekler verir. Hz. Muhammed in görevlerinden birisinin Kur an ı açıklamak olduğunu söyler. Hz. Muhammed in insanları baskı ve zor kullanmadan uyarma ve aydınlatma görevinin olduğunu fark eder. Hz. Muhammed in insanlık için niçin bir rahmet olarak gönderildiğini fark eder. Hz. Muhammed in tutumlarından hareketle kendi davranışlarını değerlendirir. Açıklama, sorgulama, karşılaştırma, sınıflandırma, sorgulayarak dinleme, karşılaştırma, sınıflandırma, sonuç çıkarma, tartışma, örnekleme, örnek verme, paylaşarak okuma, beyin fırtınası, sorgulayarak okuma, katılımlı dinleme, seçici dinleme, şiir bulma, problem çözme, bulmaca, yordama yapma. Ders kitabı, Kur an-ı Kerim meali, sözlük, görsel ve yazılı materyaller. 2. YAZILI Performans: Hz. Muhammed in insani yönünü ve peygamberlik yönünü hangi ölçütlerle ayırabiliriz? Proje: Hz. Muhammed insanları en fazla hangi konularda uyarmıştır. ŞUBAT IV I 2.4. Hz. Muhammed İnsanlığa Bir Rahmettir 2.5. Hz. Muhammed Güzel Ahlakın Tamamlayıcısıdır ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM MART 3

14 ÜNİTELENDİRİLMİŞ YILLIK PLAN ÖĞRENME ALANI: KUR AN VE YORUMU 4. ÜNİTE İSLAM DÜŞÜNCESİNDE YORUMLAR Konular Kazanımlar Yöntem ve Teknikler Araç ve Gereçler Proje/Performans MART Ay Hafta Ders II III IV V I. Din ve Din Anlayışı 2. Din Anlayışındaki Yorum Farklılıklarının Sebepleri 3. İslam Düşüncesinde Yorum Biçimleri 3.. İnançla İlgili Yorumlar 3.2. Fıkhi Yorumlar 3.3. Tasavvufi Yorumlar Yesevilik Kadirilik Nakşibendilik Mevlevilik Alevilik-Bektaşilik Cem ve Cemevi Razılık ve Kul Hakkının Sorulması On İki Hizmet Semah Musahiplik ( Yol Kardeşliği) Dua ve Gülbenkler Hızır Orucu 4. Din Anlayışındaki Farklılıklar Niçin Zenginliktir? 5. Dinde Zorlama Yoktur Okuma Metni: Hz. Ali nin Cesaret ve Kahramanlığı ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM Din ve din anlayışı arasındaki farklılığı ayırt eder. Din anlayışındaki yorum farklılıklarını fark eder. İslam düşüncesindeki yorum biçimlerini sınıflandırır. İslam düşüncesindeki tasavvufi yorum biçimlerini tanır. Alevi-Bektaşi geleneğindeki temel kavramları açıklar. Din anlayışındaki farklılıkların niçin birer zenginlik olduğunu açıklar. Din anlayışındaki yorumların vukufla olabileceğinin farkında olur. Dinde zorlama olmadığını ayet ve hadislerden örneklerle açıklar. Sonuç çıkarma, yordama yapma, karşılaştırma ve problem çözme. Ders kitabı, Kur an-ı Kerim meali, sözlükler, ansiklopediler, görsel materyaller. Performans: Din anlayışındaki farklılıklar niçin zenginliktir? Proje: Büyük Bilginlerin Biyografisi. NİSAN 4

15 ÜNİTELENDİRİLMİŞ YILLIK PLAN ÖĞRENME ALANI: AHLAK 5. ÜNİTE DİN VE GÜZEL AHLAK Konular Kazanımlar Yöntem ve Teknikler Araç ve Gereçler Proje/Performans NİSAN Ay Hafta Ders II III IV I. Din Güzel Ahlaklı Olmaya Nasıl Katkı Sağlar? 2. İslam da Övülen Bazı Ahlaki Tutum ve Davranışlar 2.. Doğruluk ve Dürüstlük 2.2. Başkalarına Maddi Yardımda Bulunmak (İnfak) 2.3. Emaneti Korumak 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı 2.4. Adaletli Olmak 2.5. Hoşgörü ve Bağışlama 2.6. Alçakgönüllülük (Tevazu) 2.7. Görgülü Olmak 2.8. Savurganlıktan Kaçınmak Bireyin güzel ahlaklı olmasında dinin rolünü açıklar. İslam da övülen ahlaki tutum ve davranışlara Kur an dan ve Hz. Muhammed in hayatından örnekler verir. Ahlaklı olmanın birey ve toplum hayatındaki önemini yorumlar. Ahlaki tutum ve davranışları yerine getirmeye istekli olur. Ahlaki olmayan tutum ve davranışlara yönelik çözüm önerilerinde bulunur. Anlatım, soru-cevap, görsel imge oluşturma, slogan bulma, günlük yaşamla ilişkilendirme, örnek verme, sonuç çıkarma, problem çözme, karşılaştırma, test çözme, sözlü anlatım. Ders kitabı, Kur an-ı Kerim meali,sözlük, görsel ve yazılı materyaller, çalışma kağıtları, gazete kupürleri. Performans: Hz. Muhammed in hayatından güzel ahlak örnekleri. Proje: Toplumsal yaşamda uyulması gereken kurallar nelerdir? İslam ın toplumsal hayatın barış ve huzur içinde devam etmesi konusundaki katkıları.. YAZILI MAYIS II Okuma Metni: Mevlânâ, Abdal Musa ve Kaygusuz Abdal dan Sözler ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM 5

16 ÜNİTELENDİRİLMİŞ YILLIK PLAN ÖĞRENME ALANI: DİN VE KÜLTÜR 6. ÜNİTE KÜLTÜRÜMÜZ VE DİN Konular Kazanımlar Yöntem ve Teknikler Araç ve Gereçler Proje/ Performans MAYIS Ay Hafta Ders III IV I II. Kültür ve Kültürün Ögeleri 9 Mayıs Atatürk ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı 2. Dinin Kültürümüz Üzerindeki Etkileri 2.. Dilimizdeki Dinî Motifler 2.2. Örf ve Âdetlerimizdeki Dinî Motifler 2.3. Musikimizdeki Dinî Motifler 2.4. Mimarimizdeki Dinî Motifler Kültürün anlamını ve kültürü oluşturan ögeleri belirtir. Din ile kültür arasındaki ilişkiyi açıklar. Dil, örf, âdet, musiki ve mimarideki dinî motiflere örnekler verir. Kültürel değerleri korumaya özen gösterir. Laiklik kavramını açıklar. Bireyin özgür biçimde herhangi bir dini, inancı seçmede ve o inançla ilgili düşüncelerini ifade etmede laikliğin güvence olduğunu açıklar. Örnek verme, slogan bulma, sözlü ve yazılı anlatım, şiir yazma, görsel imge oluşturma, yordama yapma, karşılaştırma, günlük yaşamla ilişkilendirme, sonuç çıkarma, önem sırasına koyma, bildikleriyle bağ kurma. Ders kitabı, Kur an-ı Kerim meali, görsel materyaller, sözlük, hadis ansiklopedisi. Performans: Tarihten günümüze örf ve âdetlerimizdeki dinî motifler. Proje: Dilimize ait sözcük ve kavramların korunması. 2. YAZILI HAZİRAN III 3. Laiklik, Din ve Vicdan Özgürlüğünün Garantisidir ÜNİTEMİZİ DEĞERLENDİRELİM 6

17 KULLANILAN SEMBOLLER Sınıf-okul içi etkinlik Öneri Bu sembol, ilgili etkinliklerin (drama, grup çalışması, zaman şeridi oluşturma, çalışma kâğıdı doldurma, görsel materyal okuma, mektup yazma, film izleme, sanal alan gezisi vb.) sınıf içinde yapılacağını gösterir. Bu sembol, ders kitabında yer almadığı hâlde konunun kazanımına uygun olarak hazırlanmış etkinlikleri gösterir. Bu etkinlikler seviye dikkate alınarak hazırlanır ve uygulanır. Okul dışı etkinlik Bu sembol, ilgili etkinliklerin (sözlü tarih, grup çalışması, günlük tutma, proje çalışmaları vb.) tamamının veya bazı aşamalarının ev, kütüphane ve konuyla ilgili kurum ve kuruluşlarda yapılabileceğini gösterir. [!]Uyarı Bu sembol, ilgili ünitede doğrudan verilecek beceri ve değer ifadelerini, kullanılması önerilen araç-gereç ve dikkat edilmesi gereken noktaları gösterir. Ders içi ilişkilendirme Bu sembol, ilgili üniteyle ilişkilendirilebilecek din kültürü ve ahlak bilgisi dersinin diğer ünitelerinin adını, ilgili kazanımlarını ve konularını gösterir. Ölçme ve değerlendirme Bu sembol, eğitim-öğretim sürecinde yapılabilecek değerlendirme etkinliklerini göstermektedir. Burada yazılan değerlendirme etkinliği bir öneridir. Öğretmen kılavuz kitabında yer alan etkinliklerin dışında öğrencilerin performansını ölçebileceği başka yöntemleri de seçebilir. Sınırlamalar Bu sembol, ilgili konunun hangi sınırlar içerisinde işleneceğini gösterir. Diğer derslerle ilişkilendirme Bu sembol, ilgili üniteyle iş birliği yapılabilecek diğer derslerin adını gösterir. Ara disiplinlerle ilişkilendirme Bu sembol, insan hakları ve vatandaşlık, özel eğitim, rehberlik ve psikolojik danışma, sağlık kültürü ara disiplin alanları ile ilişkili kazanımları gösterir. 7

18 ÖĞRETMEN KILAVUZ KİTABI ÖĞRETMEN KILAVUZ KİTABINI KULLANMA YÖNERGESİ Yapılandırıcı yaklaşım, çoklu zekâ, bireysel farklılıklara dayalı ve öğrenci merkezli eğitim anlayışıyla hazırlanmış olan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Programı nda İnanç, İbadet, Hz. Muhammed, Kur an ve Yorumu, Ahlak, Din ve Kültür olmak üzere altı öğrenme alanı belirlenmiştir. Bu programdan öğrencinin ezberleyerek değil, araştırarak, sorgulayarak bilgiye ulaşması, yeni bilgiler üretme ve sorun çözebilme becerisini kazanması amaçlanmaktadır. Sınıfta öğreniciyi aktif hâle getirecek yöntemlerin kullanılması, öğrencilerin farklı zekâlarına hitap edecek çeşitli etkinliklere yer verilmesi, kalıcı öğrenmelere ve başarısının artmasına önemli katkılar sağlayacaktır. Programın amacına hizmet etmesi için hazırlanmış olan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmen Kılavuz Kitabı, dersin işlenişinde öğretmenimize bir rehber niteliğindedir. Ders Kitabı, metin, metne uygun resim, grafik, harita ve etkinliklerden oluşmuştur. Kılavuz kitap ile ders kitapları birbirine paralel hazırlanmıştır. Öğretmen Kılavuz Kitabı nda öğrenme öğretme süreci, beş ana başlıkta gerçekleştirilir: I. GENEL BİLGİLER II. III. IV. KONUYA HAZIRLIK KONUNUN İŞLENİŞİ DEĞERLENDİRME V. SONRAKİ KONUYA HAZIRLIK Öğrenme-öğretme sürecinin bu sıraya göre yapılmasına dikkat edilmelidir. Öğretmen Kılavuz Kitabı nda, bu başlıklar altında izlenecek yöntemler ve yapılacak etkinlikler ayrıntılı olarak açıklanmıştır. I. GENEL BİLGİLER Konu ile ilgili genel bilgileri içermektedir. İşlenecek konunun adı, süresi, yöntem ve teknikler, temel beceriler, kazandırılacak değerler, kazanımlar ve ders araç gereçleri bu bölümde yer almaktadır. Derste kullanılacak Kur an-ı Kerim meali, siyer, hadis ve ilmihâl kitapları gibi araç, gereç ve materyallerin önceden hazırlanması önemlidir. Bu amaçla; öğrencilerin derse başlamadan önce ders araç ve gereçlerini hazır bulundurmalarını alışkanlık hâline getirmeleri sağlanmalıdır. Bu bölümde verilen temel beceriler, kazandırılacak değerler, yöntem ve teknikler aşağıda kısaca açıklanmıştır. Öğrenme Alanları, Üniteler ve Süreler Öğrenme Alanı Üniteler Kazanım Sayıları Oranı (%) Süre/Ders Saati İnanç Melek ve Ahiret İnancı İbadet Oruç İbadeti Hz. Muhammed Bir İnsan ve Peygamber Olarak Hz. Muhammed Kur an ve Yorumu İslam Düşüncesinde Yorumlar Ahlak Din ve Güzel Ahlak Din ve Kültür Kültürümüz ve Din Toplam

19 KULLANMA YÖNERGESİ Temel Beceriler Beceri, öğrenme süreci içerisinde öğrencilere kazandırılması gereken kabiliyetlerdir. İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı nda, öğrencilerin öğrenme alanlarındaki gelişmeleriyle bağlantılı, yatay olarak bir yılın sonunda, dikey olarak da ilköğretimin sonunda kazanacakları ve hayat boyu kullanacakları temel becerilerdir. Ders programında ulaşılması beklenen temel beceriler aşağıda tablo hâlinde verilmiştir: Araştırma becerisi Bilgi teknolojilerini kullanma becerisi Değişim ve sürekliliği algılama becerisi Eleştirel düşünme becerisi İletişim ve empati becerisi Kur an-ı Kerim mealini kullanma becerisi Mekân, zaman ve kronolojiyi algılama becerisi Problem çözme becerisi Sosyal katılım becerisi Türkçeyi doğru, güzel ve etkili kullanma becerisi Kazandırılacak Değerler Öğretmen Kılavuz Kitabı nda kazanımlar dikkate alınarak öğrenme alanlarına ve ünitelere göre değerler yerleştirilmiştir. Öğrencilerce içselleştirilmesi öngörülen değerler aşağıda sıralanmıştır: Yöntem ve Teknikler Seçilen konunun hangi yöntem ve teknikle sunulacağı önemlidir. Yararlanılabilecek yöntem ve teknikler aşağıda verilmiştir: Adalet Aile kurumuna ve birliğine önem verme Alçak gönüllülük Bağımsızlık Bağışlama Barış Bilimsellik Cesaret Cömertlik Çalışkanlık Dayanışma Demokrasi bilinci Doğa sevgisi Doğal çevreye duyarlılık Doğruluk Dostluk Duyarlılık Dürüstlük Emaneti korumak Estetik Fedakârlık Gazilik Görgülü olmak Güvenirlilik Hakikat sevgisi Hayâ Hoşgörü İbadet yerlerine saygı İffet İyi niyet Kadirşinaslık Kanaat Kardeşlik Merhamet Millet sevgisi Millî birlik şuuru Misafirperverlik Mürüvvet Namuslu olmak Nezaket Ölçülülük Paylaşımcı olmak Sabır Sadelik Samimiyet Saygı Saygılı olmaya önem verme Sevgi Sorumluluk Sözünde durmak Şehitlik Şükür Tarihsel mirasa duyarlılık Temizlik Tutumluluk Türk bayrağına ve İstiklal Marşı na saygı Türk büyüklerine saygı Vatanseverlik Vefa Yardımseverlik 9

20 ÖĞRETMEN KILAVUZ KİTABI a) Dinleme Yöntem ve Teknikleri Katılımlı dinleme: Metnin herhangi bir yerinde durularak metnin sonrasının tahmin ettirildiği ve bu tahminlerin not edildiği dinlemedir. Seçici dinleme: Metinde nelerin not alınacağı, not alma biçimi ve not almak için gerekli araç gereç konusunda öğrencilerin daha önceden bilgilendirilmesidir. Sorgulayıcı dinleme: Bir konuşmada ifade edilen görüşlerin nedenleriyle birlikte verilip verilmediğini, öne sürülen gerekçelerin tutarlı olup olmadığını sorgulayarak dinlemedir. b) Okuma Yöntem ve Teknikleri Paylaşarak okuma: Metnin öğrenciler arasında paylaştırılarak sesli okunmasıdır. Sesli okuma: İşitilebilir ses tonuyla vurgu, tonlama ve telaffuza, noktalama işaretlerine dikkat ederek okumadır. Sessiz okuma: Dudak kıpırdatmadan gözle okumadır. Sorgulayıcı okuma: Okuyucunun okuma sırasında metinde yer alan düşüncedeki çelişki ve tutarsızlıkları, metnin yazılma nedenini ve metinde verilen örneklerin uygunluğu ve yeterliliğini sorgulayarak okunmasıdır. Not Alarak okuma: Metnin önemli yerlerinin altının çizilerek ya da kısa notlar alınarak okumasıdır. c) Diğer Yöntem ve Teknikler İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı nın uygulanması sürecinde gerekli kavram, bilgi ve becerilerin kazanımında yararlanılabilecek ve etkinliklere temel oluşturabilecek bazı yöntem ve teknikler şunlardır: Akrostiş tekniği: Dizelerin ilk harflerini bir şifre, kavram, söz öbeği veya cümle verecek biçimde alt alta sıralamaktır. Alan gezileri: Öğrenilenlerle ilgili mekânlara yapılan inceleme gezileridir. Betimleyici yazma: Bir nesnenin, bir kişinin ya da bir yerin dış görünüşünü ayrıntılı bir şekilde yazmaktır. Beyin fırtınası: Açık fikirli olarak bir konu, olay veya problem hakkında düşünmek ve mantıklı olup olmadığı endişesine kapılmadan olabildiğince çok sayıda fikir üretmektir. Bulmaca: Konu ile ilgili bulmaca hazırlamak ya da öğretmen tarafından hazırlanmış bir bulmacayı çözmedir. Dramatizasyon: Öğrenilenleri canlandırılarak göstermektir. Empati kurma: Kişinin kendisini başka birinin yerine koyarak onun hissettiklerini hissetmeye çalışmadır. Geri plandaki düşünceleri bulma: İşlenen konu ya da konuyla ilgili olayları analiz ederek açıkça ifade edilmemiş düşünceleri keşfetmeye çalışmaktır. Görsel imge oluşturma: Konuyu; grafik, resim, karikatür, tablo, şema ve şekil gibi herhangi bir görsel imge ile göstermektir. Görüşme yapma: Öğrenilenlerle ilgili gerçek yaşamdaki insanlara bilgi alma amaçlı soruların sorulması ve bu soruların cevaplanmasıdır. Gösteri: Bir şeyin nasıl yapılacağının açıklanması ve uygulamalı olarak gösterilmesidir. Gözlem ve inceleme: Bir nesneyi ya da bir gerçeği anlamak için olay, nesne ya da gerçeğin türlü belirti ve şartlarını izleme ile inceleme işidir. İkna Edici konuşma/yazma: Muhatabın düşünce süreçlerinin bilincine varmasını sağlayan ve farklı düşünce süreçlerini de göz önünde bulunduran konuşma ve yazmadır. Karşılaştırma: Öğrenilenler arasındaki benzerlik ve farklılıkları belirlemektir. Karşılaştırmalı yazma: İki ya da daha fazla nesnenin, kişinin, yerin birbiriyle benzer özelliklerini ve farklı yönlerini birer paragrafta ele alarak yazmadır. 20

21 KULLANMA YÖNERGESİ Kavram haritası oluşturma: Konu ile ilgili başlıca kavramların, merkezî bir kavram etrafında, birbirleriyle ilişkilerini gösterecek bir haritanın oluşturulmasıdır. Önem sırasına koyma: Konudaki ana düşünceleri, ilkeleri ya da anahtar sözcükleri önem sırasına koymaktır. Örnek olay analizi (Çözümlemesi): İşlenen konuyla ilgili örnek olayların, işlenen konu ilkeleri açısından çözümlenmesidir. Örnek verme: Konuları açıklığa kavuşturan örnekler vermektir. Pandomim: Düşünce ve duyguları, müzik veya türlü eşyalar eşliğinde gövde ve yüz hareketleriyle yansıtmayı amaçlayan sözsüz oyundur. Problem çözme: Bir problemle ilgili verilerin toplanıp amaca uygun seçimlerin yapılmasından sonra çözüme yönelik ortaya konulan aktivitelerdir. Reklam hazırlama/poster afiş hazırlama: Konuya ilişkin tanıtıcı reklam, poster ya da afişler tasarlamaktır. Sınıflandırma: Belli bir konuda bilgi toplamak ve onları sınıflandırarak sunmaktır. Slogan bulma: İşlenen konunun ana düşüncesini yansıtan slogan üretmektir. Sonuç çıkarma: İşlenen konuda ulaşılan sonuçları belirlenmedir. Sorgulayıcı yazma: Yazarın bir konu hakkında katılmadığı noktaları, çelişkileri, tutarsızlıkları ya da katıldığı durumları mantıksal bir temele oturtarak karşı olma ya da destekleme nedenleriyle birlikte aşamalı bir şekilde yazmasıdır. Şiir-hikâye yazma: İşlenen konunun önemli noktalarını yansıtan şiir ya da hikâye yazmadır. Tartışma: Belli bir konuyu kavranmak amacıyla karşılıklı görüş, fikir ve eleştiriler üreterek o konunun kapsamlı ve detaylı olarak incelenmesidir. Tavsiyede bulunma: Konuda öğrenilenleri ilgili kişilere tavsiye etmektir. Yordama yapma: Konunun işlenmemiş bölümüyle ilgili tahminlerde bulunma ve bu tahminlerin gerekçelerini açıklamadır. Yukarıda sıralanan yöntem ve tekniklerin yanı sıra öğretmen tarafından, değerlendirme, benzetim, günlük yaşamla ilişkilendirme, not alma, görüş tarama, formülleştirme, haber toplama, bildikleriyle bağ kurma, dosya oluşturma, öykü tamamlama, öğretim malzemesi hazırlama, çalışma yaprağı, koleksiyon yapma, hipotez oluşturma ve sınama, yıllık hazırlama, tersinden düşünme, anlaşma imzalama, öğrendiklerini listeleme, proje, gazete çıkarma ve yeniden yazma gibi ek yöntemler de kullanılabilir. II. KONUYA HAZIRLIK Öğrencilerin bildiklerinden hareketle, kelime ve kavramlarla ilgili düşünce gelişimlerini sağlayacak, ön bilgilerini harekete geçirecek ve ilgilerini konuya çekecek soru örneklerinin verildiği bölümdür. Bölümde öğrencilerin yetenek ve düzeyleri dikkate alınarak başka sorular da sorulabilir. Ancak soruların; Günlük hayatla ilgi kurmasına, Konuya hazırlayıcı olmasına, Ön bilgileri harekete geçirmesine, İlgi çekici olmasına dikkat edilmelidir. Öğrencileri konuya hazırlamada bir şiir okutma ya da bir film izletme gibi diğer görsel materyallerden de yararlanılabilir. III. KONUNUN İŞLENİŞİ Konunun sınıfta nasıl işleneceğini gösteren bölümdür. Bu bölümde konunun niteliğine göre değişik etkinliklere yer verilmiş olup bunlardan bazıları şunlardır: Öğrencilerin anlama ve kavrama becerilerini geliştirmek için konuya motivasyonu sağlamada etkili olan tahmin etme ve ettirme etkinlikleri yaptırılmıştır. 2

22 ÖĞRETMEN KILAVUZ KİTABI Görsel öge ve konuyla ilgili cümlelerden hareketle, öğrencilerin ilgilerini çekme ve meraklarını uyandırma çalışmaları yapılmıştır. Zaman zaman konuyu okumadan önce öğrencilerin konuyla ilgili amaç belirlemeleri istenmiştir. Amaç belirleme çalışmalarında mümkün olduğunca farklı öğrenci görüşlerine yer verilmeli ve görüşlere saygı duyulmalıdır. Bütün bu çalışmalar sırasında öğrencilerin yaratıcı düşünmelerini sağlayacak ortamlar hazırlanmalıdır. Bu çalışmaların yaptırılacağı gibi bunlar örnek alınarak çevre, sınıf, ortam ve öğrenci seviyelerine uygun başka çalışmalar da yaptırılabilir. Bu anlamda ders kitabında yer almadığı hâlde konunun kazanımlarına uygun olarak öneri adı altında etkinlikler hazırlanmıştır. Süre ve sınıf ortamı göz önünde bulundurularak bu öneriler işlenilebilir. Farklı okuma ve dinleme yöntemlerini uygulamak, öğrencilerin ders kazanımlarını daha rahat bir şekilde anlamalarını sağlar. Bu yöntem ve teknikler; konuyu inceleme, anlama, seçim yapma, karar verme, yorumlama, analiz-sentez ve değerlendirme yapma gibi zihinsel etkinliklere zemin hazırlar. Sınıf içi etkinlikler uygulanırken aşağıdaki açıklamalar doğrultusunda hareket edilmelidir: Dersi öğrenmeye elverişli ve destekleyici bir ortam oluşturulmalı, öğrenci özerkliği ve girişimleri desteklenmelidir. Öğrencilerin öne sürdükleri fikirler önemsenmelidir. Öğrencilerin motivasyon, ilgi, beceri ve öğrenme tarzları gibi bireysel farklılıkları göz önünde bulundurulmalıdır. Öğrencilerin, ileri sürülen alternatif düşünceler üzerinde düşünmeleri, bu düşünceleri tartışmaları ve değerlendirmeleri teşvik edilmelidir. Öğrencilere yeni kavramları farklı durumlarda kullanma fırsatları verilmelidir. Öğrenme, toplumsal deneyimler sağlayacak şekilde organize edilmelidir. Bir öğrenme görevi oluştururken gerçek yaşamda karşılaşılan düzeyde karmaşık olmasına dikkat edilmelidir. Bir öğrenme görevi oluştururken belirlemek, karşılaştırmak, sınıflamak, çözümlemek, oluşturmak gibi üst düzey bilişsel etkinlikleri gerektiren görevlere ağırlık verilmelidir. Öğrencilere açık uçlu, düşünmeye sevk eden, anlamlı ve derinliği olan sorular sorulmalıdır. Öğrenciler, kendi arkadaşlarına sorular sormaya yönlendirilmelidir. Öğrencilerin yaptıkları hataları anlamaları için geri bildirim kullanılmalıdır. Öğrencilerin kendilerini değerlendirmeleri özendirilmelidir. Değişen sosyal ve çevresel ihtiyaçları karşılamaya önem verilmelidir. Sınıf içerisinde meydana gelebilecek olaylar dikkate alınmalıdır. Öğrencilerin konuyla ilgili sorulara verdiği cevaplar doğru veya yanlış diye eleştirilmemeli, dinleme kurallarına uymaları istenmeli ve yaratıcı düşünce becerilerinin geliştirilmesine özen gösterilmelidir. İlköğretim din kültürü ve ahlak bilgisi dersinin de kazanımlarını gerçekleştirebilmesi için dersin üzerine kurulu olduğu kavramların öğrenci tarafından doğru bir şekilde öğrenilmesi ve kullanılması gerekmektedir. Konuların işlenişi sırasında bu kavramlar öğrencilere kavratılmalıdır. Her sınıf düzeyinde verilmesi gereken kavramlar tablo hâlinde verilmiştir: 22

23 KULLANMA YÖNERGESİ Öğrencilere Verilecek Kavramlar Listesi Abdest Çağrı İslam düşüncesi Mizan Sihir Ahiret Dinî motif İyilik Musiki Sırat Âlem Dinî sorumluluk Kamet Musahiplik Şart Aşure Emin Kıyamet Namaz Şeytan Bağnazlık Ezan Kul hakkı Nas Taassup Batıl inanç Fal Kunut Öğüt Tasavvuf Bayram Gülbenk Kültür Örf ve âdet Teravih Cem Güzel ahlak Laiklik Ruh Teyemmüm Cuma Hurafe Melek Semah Vicdan Atatürkçülük İle İlgili Konular Tablosu Atatürkçülük İle İlgili Konular ve Açıklamalar 7. Laiklik ilkesinin esasları AÇIKLAMA: Laiklik ilkesinin din ve devlet işlerinin birbirinden ayrı olarak yürütülmesi olduğu; laiklik ilkesi gereğince devlet yönetiminde din kuralları yerine millet egemenliğinin esas alındığı; laiklik ilkesinin akla ve bilime önem verdiği, devlet yönetiminde ve her alanda aklın ve bilimin esas alınmasını öngördüğü; Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının din ve vicdan hürriyetinin anayasa ile güvence altına alındığı; din ve vicdan hürriyetinin laiklik ilkesinin bir gereği olduğu; laikliğin dinî inanç ve duyguların istismar edilmesini önlemeye çalıştığı; demokrasinin yerleşmesine yardımcı olduğu; Türk milletinin barış ve huzur içinde yaşamasını amaçladığı belirtilerek Atatürk ün din ve vicdan hürriyeti, dinî istismar ve taassup konularındaki görüşlerinden örnekler verilecektir. Laiklik ilkesinin Türk toplumuna sağladığı yararlar örneklerle açıklanacak, millî birlik ve beraberliğimizin sağlanmasında çok önemli bir rol oynadığı belirtilecektir. Öğrenme Alanı / Ünite Din ve Kültür - Kültürümüz ve Din Ders Kazanımları 5. Laiklik kavramını açıklar. 6. Bireyin özgür biçimde herhangi bir dini, inancı seçmede ve o inançla ilgili düşüncelerini ifade etmede laikliğin güvence olduğunu açıklar.. Laiklik ilkesini kavrayabilme AÇIKLAMA: Laikliğin din ve devlet işlerinin birbirinden ayrı yürütülmesi olduğu açıklanacak; laiklik ilkesinin devlet yönetiminde aklın ve bilimin esas alınmasını öngördüğü belirtilecek; laiklik ilkesinin devlet yönetiminde millî egemenliğin esas alınmasını, her alanda akla ve bilime önem verilmesini öngördüğü açıklanacaktır. Laiklik ilkesinin bütün vatandaşların din, vicdan ve ibadet hürriyetini güvenceye aldığı açıklanacak; laiklik ilkesine göre devletin dinî inanç ve duyguların istismar edilmesine izin vermediği açıklanacak; Atatürk ün dinin istismarı ve taassup konularındaki sözlerinden örnekler verilecektir.atatürk ün İslam dini hakkındaki görüşlerini belirten sözlerinden örnekler verilecek; din ve vicdan hürriyeti Atatürk ün sözlerinden örneklerle açıklanacaktır. Din ve vicdan hürriyetinin toplumsal barışa hizmet ettiği, Anayasa ile güvenceye alındığı açıklanacaktır. Din ve vicdan hürriyetinin laiklik ilkesinin bir gereği olduğu; laiklik ilkesinin Türk toplumuna sağladığı faydalar açıklanacak, laiklik ilkesinin Türk toplumuna sağladığı faydalara örnekler verilecektir. Kur an ve Yorumu - İslam Düşüncesinde Yorumlar 8. Dinde zorlama olmadığını ayet ve hadislerden örneklerle açıklar. 23

24 ÖĞRETMEN KILAVUZ KİTABI Öğretim Programı Kazanımları ile İlişkilendirilen Ara Disiplinler Kazanımları Tablosu Öğrenme Alanı/Ünite Din ve Kültür/ Kültürümüz ve Din Kur an ve Yorumu/İslam Düşüncesinde Yorumlar Ders Kazanımları 4. Kültürel değerleri korumaya özen gösterir. 6. Din anlayışındaki farklılıkların niçin birer zenginlik olduğunu açıklar. İnsan Hakları ve Vatandaşlık Kazanımları (-8) 9. Yakın çevresindeki ortak miras ürünlerinin korunması gerektiğini ifade eder. 2. Düşünce ve ifade özgürlüğünün önemini fark eder. IV. DEĞERLENDİRME Konu sonunda öğrencinin öğrenme sürecini, gelişim düzeyini, kazanımlarını ve kazanım düzeylerini değerlendiren bölümdür. Değerlendirme yapmada öğretmene kolaylık sağlamak amacıyla hazırlanmış olan sorular, etkinlikler ve değerlendirme formları verilmiştir. Bu çalışmalar aynı şekilde kullanılabilir veya yeni sorular, etkinlikler ve değerlendirme formları düzenlenebilir. Değerlendirme sonucunda öğrenciler arasında karşılaştırılma yapılmamalıdır. Ancak becerilerini geliştiren öğrencilerin bu işi nasıl yaptıkları ve bu işi yaparken kullandıkları yöntem ve teknikler sınıfta paylaşılmalıdır. V. BİR SONRAKİ KONUYA HAZIRLIK Öğrencilerin bir sonraki konuya hazırlık yapmalarını sağlamak amacıyla soru veya araştırmaların verildiği bölümdür. Soru ve araştırma ödevlerinin kazanımlarla bağlantılı olmasına dikkat edilmiştir. Bu soru ve araştırma ödevleri aynen sorulabileceği gibi kazanımlara yönelik farklı soru ve araştırma ödevleri de verilebilir. Verilmiş olan bu hazırlık çalışmaları sonraki dersin işlenişinde denetlenmelidir. İLKÖĞRETİM DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI BİLGİ NOTLARI İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı nın başarıya ulaşması için öğretmenin; programın felsefesini, kazanımlarını, öğrenme-öğretme sürecinde kullanılabilecek yaklaşım, yöntem ve teknikleri, süreç değerlendirmesini iyi bilmesi ve kavraması, idare ve velilerle nitelikli iletişim kurması ve iş birliği yapması gerekmektedir. Bu nedenle öğretmenlere yeni öğretim programının felsefesini anlamalarında ve uygulamalarında başarılı olmalarını sağlayacak bazı bilgi notları verilmiştir. 24

25 KULLANMA YÖNERGESİ A. Değer Öğretimi Okullarda değer öğretiminin nasıl yapılması gerektiği konusunda farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. Bunların en önemlisi değer açıklamak tır. Bu yaklaşım bireyin kendi duygu, inanç, öncelik ve değerlerinin farkında olmasını, güçlü ve zayıf yönlerini bilmesini ve yaşam onuruna sahip olmasını kapsar. Bu yaklaşım; bireyin yaşam değerlerini fark etmesine, karar almasına, kararını uygulamasına, başarmasına ve yaşamının tümünde kendisine rehberlik edecek bilgi, beceri ve duyguları öğrenmesine yardım eder. Genç insanın kendisine örnek alabileceği insan sayısı artmış, öğretmen ve velinin öğrenci üzerindeki etkisi azalmıştır. Öğrencinin modeli velisi, öğretmeni olabileceği gibi bir şarkıcı, politikacı veya sinema yıldızı da olabilmektedir. Bütün bu etkiler altında genç insanın değerleri yetişkinler tarafından yönlendirildiğinde kendileri değerlerinin farkına varamamaktadırlar. Bu yüzden yaşamlarında önemli kararlar alma durumlarında akran gruplarının baskısı ve propagandanın etkisi altında kalmaktadırlar. Genç veya yaşlı herkes otorite, çalışma, arkadaşlık, para, cinsellik, din, siyaset, boş zaman, okul gibi konularda anlaşmazlığa düşer, karmaşa ve değer çatışması yaşar. Bugünün genç ve çocukları geçmişe göre daha çok seçenekle karşı karşıyadır. Alternatiflerin çok olması onları daha çok karmaşaya ve görgüsüzlüğe itmiştir. Bu karmaşıklık ve anlaşmazlık karşısında öğrencilere yardım gereklidir. Bu yaklaşımda öğrencilere kendi değerlerinin farkına varması için yardımda bulunulmaktadır. Bu tekniğin altında yatan varsayım bireylerin kendi değerlerini açık bir şekilde anlayamayacaklarıdır. Değer açıklama yaklaşımı, öğrencilere yardım ederek kendi değer sistemlerini kurmalarına yardımcı olur. Bu yaklaşım, değerlerin içeriğinden çok oluşma süreciyle ilgilenmiştir. Değer açıklama yansız bir yaklaşımdır. Değer açık bir şekilde öğretildiğinde etkisinin azalacağı düşünülmektedir. Bu nedenle zorla benimsetilmeden, yedi basamakta değer kazandırılması temel alınır. Bu basamaklar aşağıdaki gibidir:. Özgürce seçim ya da bağımsız seçim yapma 2. Bir dizi mevcut seçeneği değerlendirdikten sonra alternatifler arasından seçebilme 3. Her alternatifin olası sonuçlarını düşünerek değerlendirdikten sonra seçebilme 4. En önemli ve değerli olduğu düşünülen şeyleri ödüllendirme ve değer verme 5. Serbestçe seçilen bir değeri açıkça söyleyebilme 6. Serbestçe seçilen değerle uyumlu olan bir hareket tarzıyla hareket edebil me 7. Seçilen değerle uyum içerisindeki bir hareket tarzında tekrar tekrar hareket edebilme. Değer açıklama yaklaşımında amaç, yukarıda verilen yedi basamağı kullanarak öğrencilerin kendi yaşantıları yoluyla değerleri içselleştirmelerini sağlamaktır. Değer açıklamanın anahtar ögesi cevap açıklamadır. Bu yaklaşım öğrencinin kendi fikirlerini denemesi durumunda onu cesaretlendirir. Öğretmen cevap açıklarken kendi doğru cevabını önermemeli, değerlendirmemeli, eleştirmemeli ve ahlaki hâle dönüştürmemelidir. Öğrencinin verdiği cevabı açıklamasına yardım etmek amacıyla aşağıda verilen biçimde sorular sorulabilir: Senin için bu önemli midir? Şu an mutlu musun? Diğer alternatifleri yapabileceğini düşündün mü? Gerçekten yapabilir ve konuşabilir misin? Aynı şeyleri tekrar yapabilir misin? Sonuç olarak öğretmen sınıf içinde ve dışında öğrencilerin kendi seçim ve değerlendirmelerini bilinçli olarak geliştirmeleri için fırsatlar sunar. B. Kavram Haritaları ve Din Öğretiminde Kullanımı Din kültürü ve ahlak bilgisi dersi öğretiminde kullanılan veriyi öğrenciye en iyi biçimde sunmak ve sonuçta anlamlı bir öğrenmenin gerçekleşmesini sağlamak için eğitim bilimlerinin ortaya koyduğu yöntem ve araçlar kullanılır. Kullanılan bu yöntem ve araçlardan biri de kavram haritalarıdır. Kavram haritaları, daha çok soyut kavramlardan oluşan bir içeriğe sahip olan din kültürü ve ahlak bilgisi dersi öğretiminde işe yarayabilen bir yaklaşımdır. Kavram haritalarının kullanım alanları, faydaları, türleri ve hazırlanışları açıklanmıştır. 25