Sigma 2006/4 Araştırma Makalesi / Research Article MULTI-CRITERIA SUPPLIER SELECTION: AN ELECTRE-AHP APPLICATION

Transkript

1 Jounal of Engineeing and Natual Sciences Mühendislik ve Fen Bilimlei egisi Sigma 2006/4 Aaştıma Makalesi / Reseach Aticle MULTI-CRITERIA SUPPLIER SELECTION: AN ELECTRE-AHP APPLICATION Selin SONER *, Semih ÖNÜT Yıldız Teknik Ünivesitesi, Makine Fakültesi, Endüsti Mühendisliği Bölümü, Yıldız-İSTANBUL Geliş/Received: Kabul/Accepted: ABSTRACT In today s highly competitive envionment, an effective supplie selection pocess takes place a key ole to eap a success of any manufactuing oganization. Selecting the ight supplie is always a complicated task fo the companies. Thee ae a lot of stengths and weaknesses which supplies have. Hence this equies a caeful evaluation by the fims. In geneal, many quantitative and qualitative factos such as quality, pice, and fleibility and delivey pefomance must be consideed to detemine suitable supplies. So evaluation pocedues involve seveal factos so decision analysis has to be done in the multi-citeia envionment. Multi- Citeia ecision Making (MCM) techniques offe solutions to the poblems involving contadictoy and multiple obectives. Taditional single citeia decision making is nomally dealt with one pespective, the aim is to maimize outputs o to minimize inputs. But decision-make has to be fee to include multiple factos in his/he evaluation. This study aims to select the most convenient supplie consideing moe than one qualitative and quantitative citeia. ELECTRE (Elimination et choi taduisant la ealite) and AHP (Analytical Hieachy Pocess) have been used to evaluate the citeia. ELECTRE is a useful Multi-Citeia ecision Making that uses the outanking pinciple to evaluate the altenatives. Also AHP is used fo detemining selection citeia weights. Keywods: Supplie selection, ELECTRE, AHP, multi-citeia decision making. MSC numbe/numaası: 90B50. ÇOK KRİTERLİ TEARİKÇİ SEÇİMİ: BİR ELECTRE-AHP UYGULAMASI ÖZET Günümüzün yüksek ekabetçi otamında, etkin bi tedaikçi seçimi posesi, üetici fimala için başaıya ulaşmada önemli bi ol oynamaktadı. oğu tedaikçiyi seçmek şiketle için he zaman kamaşık bi göev olmaktadı. Tedaikçilein sahip olduğu biçok zayıf ve kuvvetli noktala bulunmaktadı. Bu duum, şiketlein dikkatli bi değelendime yapmalaı geeğini otaya çıkaı. Genel olaak uygun tedaikçinin belilenmesinde, dikkate alınması geeken kalite, fiyat, esneklik ve dağıtım pefomansı gibi biçok nitel ve nicel faktöle bulunmaktadı. Bu yüzden değelendime posedüü biçok faktöü içemeli ve kaa veme, çok-kiteli otamda yapılmalıdı. Çok-kiteli kaa veme tekniklei çelişen ve fazla sayıda amaç içeen poblemlee çözüm öneisi sunmaktadı. Klasik tek kiteli kaa veme posesi, tek bi pespektifle ilgileni; gidilei minimize etmek, ya da çıktılaı maksimize etmek. Fakat kaa veici kendi değelendime süecine, çeşitli faktölei katmakta özgü olmalıdı. Bu çalışma biden fazla nitel ve nicel kite göz önüne alaak en uygun tedaikçinin seçilmesini amaçla. Kitei değelendimek için ELECTRE (Elimination et choi taduisant la ealite) ve AHP (Analitik Hiyeaşi Posesi) tekniklei kullanılmıştı. Çok-kiteli kaa veme teknikleinden ELECTRE, sıalama pensibine göe altenatiflei değelendien bi teknikti. Ayıca AHP, seçim kiteleinin ağılıklaının belilenmesinde kullanılmaktadı. Anahta Sözcükle: Tedaikçi seçimi, ELECTRE, AHP, çok-kiteli kaa veme. * Soumlu Yaza/Coessponding Auto: /e-ileti: ssone@yildiz.edu.t, tel: (0212) /

2 Multi-Citeia Supplie Selection: An Electe-Ahp 1. GİRİŞ Üetici şiketlein hedefi ka etmekti. Bu amaçla şiketle faaliyetleini düzgün ve veimli bi şekilde planlamak zoundadıla. Bu planlama faaliyetleinin en önemli alt başlıklaından bii ise, tedaikçi seçimi ve yönetimi konulaıdı. Şiketle, çeşitli hammaddelei elde edebileceklei çok sayıda tedaikçiyle kaşı kaşıya kalmaktadıla. Bu tedaikçilein iyi değelendiilmesi ve fimala için faydalı tedaikçilein seçilmesi, önemli bi husustu. İyi bi değelendime yapılısa, biden fazla tedaikçi ile çalışılmak zounda kalınmaz ve bu duum uzun vadeli otaklıklaın gelişmesine yadımcı olu. Uzun vadeli otaklıkla, düşük maliyetli ve kaliteli hammaddelein elde edilmesini de beabeinde getii. Bunun yanında temin süesi ve dolayısıyla üünün müşteiye ulaşma süesinde de azalmala göülü. Şiketle yaşam süeçleini yüütmek için biçok seviyede faklı kaala almak zoundadı. Bu kaalaı alıken, kişile doğu ve güvenili veilee ve değelendime posesleine ihtiyaç duymaktadı. Bu yüzden, kaa veme süeçleine bilimsel tekniklein dahil edilmesi sonuçlaın daha güvenili olmasına ve subektif kaaladan uzaklaşılmasına yadımcı olu. Çeşitli kaa poblemleiyle kaşı kaşıya kalan yöneticile için zo poblemleden bii de, altenatifle setinden uygun altenatifin seçimidi. Bu seçim posedüüne çelişen ve fazla sayıda kite dahil olduğundan geleneksel seçim posedüleinin kullanılması geçekçi bi çözüm sunmaz. Bu nedenle, çok-kiteli kaa veme tekniklei günümüzde biçok çalışmada kullanılmaktadı. Bu çalışmanın gei kalanı şu şekilde düzenlenmişti. İkinci ve üçüncü bölümlede sıasıyla ELECTRE ve AHP metotlaı açıklanmış, dödüncü bölümde tedaikçi seçimi ile ilgili bilgile veilmiş, beşinci bölümde, ELECTRE ve AHP metotlaı yadımıyla havalandıma ve klima cihazlaı üeten bi fimanın tedaikçileinin seçimi uygulaması anlatılmış ve son bölümde de sonuçla idelenmişti. 2. ELECTRE ELECTRE yöntemi, he bi değelendime faktöü için altenatifle aasında ikili üstünlük kıyaslamalaına dayanı. Aşağıda ELECTRE yönteminin adımlaı tanımlanmıştı [1]. Adım 1: Kaa Matisinin (A) Oluştuulması Kaa matisinin satılaında üstünlüklei sıalanmak istenen altenatifle, sütunlaında ise kaa vemede kullanılacak değelendime faktölei ye alı. A matisi kaa veici taafından oluştuulan başlangıç matisidi. Kaa matisi aşağıdaki gibi gösteili: A... m m2 1 n 2n... mn A matisinde m altenatif sayısını, n değelendime faktöü sayısını vei. Adım 2: A matisinin nomalizasyonu. Maliyet ve fayda kitelei için faklı nomalizasyon fomüllei kullanılı. Maliyet kitelei için 111

3 S. Sone, S. Önüt Sigma 2006/4 m 1 i 1 1 ve fayda kitelei için n i i 1,2,..m 1,2,.. n (1) i 1,2,..m 1,2,.. n (2) Hesaplamala sonunda X matisi aşağıdaki gibi ifade edili: X m m2 1 n 2n... mn Adım 3: Ağılıklandıılmış nomalize matis elde edili. Kaa veici öncelikle değelendime faktöleinin ağılıklaını ( n w ) belilemelidi ( w i 1 ağılıklaıyla çapılaak ağılıklandıılmış nomalize matis elde edili. v w. 1 ). Nomalize edilmiş matis kitelein Adım 4: Uyum ve uyumsuzluk kümeleinin oluştuulması. Uyum ve uyumsuzluk kümelei oluştuulu. He ikili altenatif kıyaslaması için kitele iki ayı kümeye ayılı. A P ve A q (1, 2,, m ve p q) uyum kümesinde A p altenatifi A q ya tecih edili. {, } C( p, q) v p v q (4) A p eğe A q dan daha kötü bi altenatif ise uyumsuzluk kümesi oluştuulu. {, } ( p, q) v p < v q (5) Adım 5: Uyum ve uyumsuzluk İndeksleinin hesaplanması. Uyum matisinin (C) oluştuulması için uyum setleinden yaalanılı. pq C w (6) * * * Uyum kümesi C( p, q) da ye alan faktöledi. Uyumsuzluk matisinin () elemanlaı ise aşağıdaki fomül yadımıyla hesaplanı: (3) 112

4 Multi-Citeia Supplie Selection: An Electe-Ahp p q ( v o v 0 p q 0 ( v p v q ) ) (7) 0 ise Uyumsuzluk kümesi ( p, q) da ye alan faktöledi. Adım 6: Üstünlük kaşılaştıması yapılı. C ve değeleinin otalamalaı C ve değelei hesaplanı. Eğe C pq C ve pq ise A p A q di. Yani p. biim q. biime göe üstündü. Electe ile seçilen altenatifle bi çekidek (kenel) oluştumaktadı. Çekidek (kenel) K asagidaki iki duumu göe oluştuulu. 1. K nın içindeki bi nokta, (altenatif) K nın içinde bulunan diğe bi noktaya (altenatife) göe daha baskın değildi. 2. K nın dışında bulunan bi nokta, (altenatif) tecih sıalamasında K nın içindeki en az bi noktanın daha geisindedi. Adım 7: Net uyum ve uyumsuzluk indekslei hesaplanı. C p le büyükten küçüğe p le küçükten büyüğe sıalanı. Ve nihai sıalama elde edilmiş olu. C p m k 1 k p C pk m k 1 k p C kp (8) p 3. AHP m k 1 k p pk m k 1 k p kp (9) AHP, bi gup elemanın göeli büyüklükleinin oan ölçekleini, ikili kaşılaştımala yapaak belile ve üstünlüklei otaya koyan kaşılaştımalaa dayanan yagıladan yola çıka. AHP nin adımlaı aşağıdaki şekildedi: Adım 1: İkili kaşılaştımalaın yapılacağı kaşılaştıma matisi oluştuulu. İki kaşılaştıma yapılıken Saaty taafından oluştuulan skala kullanılmaktadı (Çizelge 1). Adım 2: Oluştuulan kaşılaştıma matisi nomalize edili. Bunun için sütun toplamlaı alını ve he değe kendi sütun toplamına bölünü. Böylece nomalize edilmiş matis elde edili. Adım 3: Ağılıklaın elde edilmesi için satı otalaması alını. Adım 4: Ağılıkla elde edildikten sona kaşılaştıma matisinin tutalığına bakılması geekmektedi. Eğe kaşılaştıma matisi tutalı değilse, elde edilen ağılıkla kullanılamaz. A w λ * w. ma (10) eşitliğini sağlayan λ ma vektöü öncelikle elde edilmelidi. Buada, A kaşılaştıma matisi, w ise elde edilen ağılık matisidi. Aşağıdaki fomülde λ ma kullanılaak hesaplamala yapılı ve tutalılığa yakınlık göstegesi olaak nitelendiilen tutalılık indeksi (CI) elde edili. λma n CI n 1 (11) 113

5 S. Sone, S. Önüt Sigma 2006/4 CI değei hesaplandıktan sona, elde edilmesi geeken başka bi değe de Rassallık Indeksi-RI dı. Bu değe faklı matis boyutlaı için çizelge haline getiilmişti. Faklı matis boyutlaı için RI değelei Çizelge 2 de gösteilmişti. Önem deecesi Çizelge 1. Analitik hiyeaşi posesinde kullanılan ölçek [2] Tanım Açıklama 1 Eşit önemde İki aktivite hedefe eşit olaak katkıda bulunu 3 Bii ile diğei kısmen aynı Tecübe ve yagı ufak bi şekilde bi aktiviteyi diğeinden daha çok favoi tuta. 5 Temel veya güçlü önem Tecübe ve yagı güçlü bi şekilde bi aktiviteyi diğeinden daha çok favoi tuta. 7 Çok güçlü veya ispatlanmış önem Bi aktivite diğeine göe çok güçlü tecih edili ve üstünlüğü patikte ispatlanmıştı. 9 Kesin önemlilik Bi aktiviteyi diğeine göe seçimin en yüksek şekilde olduğu duumdu. 2,4, 6,8 Komşu ölçü değeleine bitişik aa değele Çizelge 2. Rassallık indekslei [2] Uzlaştımaya ihtiyaç olunduğu zaman N RI N RI Son olaak CI nın RI ya oanıyla tutalılık oanı (CR) elde edili. AHP uygulamalaında, CR nin 0.1 den daha az olması, yapılan uygulamanın tutalı olduğunu göstei. Eğe bu değe aşılısa yapılan yagıla teka gözden geçiilmelidi [2]. CI CR (12) RI 4. TEARİKÇİ SEÇİMİ Tedaikçi yönetimi; toplam maliyetin minimizasyonu için tedaikçilein yönetimi çalışmalaının bütününe veilen addı. Tedaikçile, alımın bi keeye mahsus ya da süekli yapılmasının söz konusu olmasına göe ve tedaikçi ile kuulması düşünülen stateik ilişkiden, mesafeli ilişki biçimleine kada genişleyen bi yelpazede ayıma tabi tutulmalıdı. Tedaikçi yönetimi aynı zamanda tedaik mekezi sayısında indiimin sağlanmasını da içemektedi. Çünkü biçok işletme geeğinden fazla sayıda tedaikçi fima ile ilgilenmek duumunda kalmaktadı. Bi işletme, tedaik mekezi sayısını azaltıp, daha az sayıda tedaikçiye sahip olaak, hacamalaında azalmaya ve böylece de daha düşük toplam maliyete ulaşabili. aha az tedaikçi, aynı zamanda, kilit tedaikçile ile daha iyi ilişkilein geliştiilebilmesi anlamına da gelmektedi. 114

6 Multi-Citeia Supplie Selection: An Electe-Ahp Tedaikçi seçim kaaını veiken göz önünde bulunduulması geeken en önemli noktala şunladı[3]: Biçok üünün esasını satın alınan hammadde ve malzemele oluştuu. Tedaikçileden kaliteli hammadde ve malzeme alınması önemlidi. Tedaikçi seçimi kitikti. İşletmele, çoğu kez tedaikçileine büyük miktada yatıım yapa. Rekabetçi indiimleden yaalanmaya çalışmak yeine, akılcı tedaikçi seçimi tecih edilmelidi. Bu aşamada, işletme yeni bi üün ya da üün bileşeni için yeni bi tedaikçiye ihtiyaç duyabili, ya da mevcut bi tedaikçiyi değiştimek istiyo olabili. İşletme öncelikle, bi tedaikçiyi seçeken kendisi için nelein önemli olduğunu belilemelidi. Bu bilgi değelendime süecini sonlandımaya yaayacaktı[3]. Kaynak temini stateisinin belilenmesi Potansiyel tedaik kaynaklaının belilenmesi İlk belileme; havuzdaki tedaikçile Tedaikçi değelendime ve seçme metodunun belilenmesi Tedaikçinin seçimi için bi başlangıç tedaikçi değelendime ve seçme şablonu oluştuulması. 5. UYGULAMA Bu çalışma, ELECTRE ve AHP metotlaının bi aada kullanılmasıyla, şiketin tedaikçileinin seçilmesi ile ilgilenmektedi. Uygulama için havalandıma ve klima üeten bi fimanın, belili bi üünü için, kullanacağı tedaikçilei hakkında veile toplanmıştı. Bu tedaikçilein değelendiilmesi için kullanılan kitele şunladı: İş Masaflaı (İM) Biim Maliyet + Ulaştıma Masafı + iğelei Otalama Fısat Maliyetlei (OFM) Toplam Fısat Maliyetlei/ Tedaikçi Sayısı Mesafe(M), Ömü(Ö), Teknoloi Kullanımı(TK), Hız (H) Zamanında Teslimat/ Toplam Teslimat Kalite (K) Yüksek Kaliteli Taşıma / Toplam Taşıma Tedaikçilele ilgili veile Çizelge 3 de veilmişti. Çizelge oluştuulduktan sona aşağıdaki aşamala izlenmişti. Çizelge 3. Tedaikçile ile ilgili veile İM OFM M Ö TK H K Ted , Ted , Ted , Ted , Ted , Adım 1: Ağılıklaın belilenmesi. Ağılıkla AHP metodu ile belilenmişti. Çizelge 4 kitelele ilgili ikili kaşılaştıma matisini göstemektedi. 115

7 S. Sone, S. Önüt Sigma 2006/4 Çizelge 4. Kitelele ilgili kaşılaştıma matisi İM OFM M Ö TK H K İM OFM 0, ,33 0,2 0,14 M 0,14 0, ,33 0,2 0,33 Ö 0,14 0, ,2 0,2 0,2 TK 0, ,33 1 H 0, K 0, ,33 1 Çizelge 5 ikili kaşılaştıma matisinin nomalize edilmiş halidi. Çizelge 5 ayıca hesaplanan ağılıklaı ve tutalılık hesabını da özetlemektedi. w sütunu, kitelein ağılıklaını göstemektedi. Göüldüğü gibi CR değei 0,08 bulunmuştu. Böylelikle yapmış olduğumuz ikili kaşılaştıma tutalıdı. Çizelge 5. Nomalize kaşılaştıma matisi İM OFM M Ö TK H K w Aw Aw/w İM 0,45 0,23 0,30 0,26 0,46 0,57 0,47 0,39 3,137 8,005 OFM 0,09 0,05 0,13 0,11 0,03 0,04 0,01 0,07 0,458 6,970 M 0,06 0,02 0,04 0,04 0,03 0,04 0,03 0,04 0,277 7,446 Ö 0,06 0,02 0,04 0,04 0,02 0,04 0,02 0,03 0,243 7,226 TK 0,09 0,14 0,13 0,19 0,09 0,06 0,09 0,11 0,881 7,775 H 0,15 0,23 0,22 0,19 0,28 0,19 0,28 0,22 1,791 8,190 K 0,09 0,32 0,13 0,19 0,09 0,06 0,09 0,14 1,144 8,188 CR 0,080 Adım 2 : Veilein nomalizasyonu. İş Masaflaı (İM), Otalama Fısat Maliyetlei (OFM) ve Mesafe (M) kitelei maliyet kitei iken, Ömü (Ö), Teknoloi Kullanımı (TK), Hız (H) ve Kalite (K) fayda kiteleidi. Çizelge 6 değelein nomalize halini göstemektedi. Çizelge 6. Nomalize vei çizelgesi İM OFM M Ö TK H K Ted 1 0,4290 0,1645 0,4390 0,4706 0,3717 0,4870 0,4054 Ted 2 0,4555 0,4853 0,2744 0,5882 0,4956 0,4721 0,5488 Ted 3 0,4357 0,1992 0,3136 0,2941 0,5576 0,4771 0,5301 Ted 4 0,4555 0,4853 0,3136 0,4706 0,1859 0,4025 0,2807 Ted 5 0,4597 0,6798 0,7317 0,3529 0,5204 0,3876 0,

8 Multi-Citeia Supplie Selection: An Electe-Ahp Adım 3: Ağılıklandıılmış nomalize matis elde edili. Kitelein ağılıklaı ile Çizelge 6 değelei çapılı. Çizelge 7 ağılıklandıılmış nomalize matisini göstemektedi. Çizelge 7. Ağılıklandıılmış nomalize vei çizelgesi İM OFM M Ö TK H K Ted 1 0,1681 0,0108 0,0163 0,0158 0,0421 0,1065 0,0566 Ted 2 0,1785 0,0319 0,0102 0,0198 0,0562 0,1032 0,0767 Ted 3 0,1707 0,0131 0,0117 0,0099 0,0632 0,1043 0,0741 Ted 4 0,1785 0,0319 0,0117 0,0158 0,0211 0,0880 0,0392 Ted 5 0,1801 0,0447 0,0272 0,0119 0,0590 0,0848 0,0584 Adım 4: Uyum ve uyumsuzluk kümeleinin oluştuulması. Çizelge 8, net uyum ve net uyumsuzluk kümeleini göstemektedi. Çizelge 8. Net uyum ve net uyumsuzluk kümelei C (1, 2) (3, 6) (1, 2) (1, 2, 4, 5, 7) C (1, 3) (3, 4, 6) (1, 3) (1, 2, 5, 7) C (1, 4) (3, 4, 5, 6, 7) (1, 4) (1,2) C (1, 5) (4, 6) (1, 5) (1, 2, 3, 5, 7) C (2, 1) (1, 2, 4,5, 7) (2, 1) (3, 6) C (2, 3) (1, 2, 4, 7) (2, 3) (3,5, 6) C (2, 4) (1, 2, 4, 5, 6, 7) (2, 4) (3) C (2, 5) (4, 6, 7) (2, 5) (1, 2, 3, 5) C (3, 1) (1, 2, 5, 7) (3, 1) (3, 4, 6) C (3, 2) (3, 5, 6) (3, 2) (1, 2, 4, 7) C (3, 4) (3, 5, 6, 7) (3, 4) (1, 2, 4) C (3, 5) (5, 6, 7) (3, 5) (1, 2, 3, 4) C (4, 1) (1, 2, 4) (4, 1) (3, 5, 6, 7) C (4, 2) (1, 2, 3) (4, 2) (4, 5, 6, 7) C (4, 3) (1, 2, 3, 4) (4, 3) (5, 6, 7) C (4, 5) (4, 6) (4, 5) (1, 2, 3, 5, 7) C (5, 1) (1, 2, 3, 5, 7) (5, 1) (4, 6) C (5, 2) (1, 2,,3, 5) (5, 2) (4, 6, 7) C (5, 3) (1, 2, 3,,4) (5, 3) (5, 6, 7) C (5, 4) (1, 2, 3, 5, 7) (5, 4) (4, 6) Adım 5: Uyum ve uyumsuzluk indeksleinin hesaplanması. C12 C w w 3 + w 6 0,04+0,220,26 pq * * 117

9 S. Sone, S. Önüt Sigma 2006/4 Çizelge 9, net uyum ve net uyumsuzluk indeksleini göstemektedi. Çizelge 10 da ise, C ve değeleine göe yapılan kaşılaştıma sonuçlaı vemektedi. Çizelge 9. Net uyum ve net uyumsuzluk indekslei C (1, 2) 0,26 (1, 2) 0,88 C (1, 3) 0,29 (1, 3) 0,77 C (1, 4) 0,54 (1, 4) 0,34 C (1, 5) 0,25 (1, 5) 0,75 C (2, 1) 0,74 (2, 1) 0,12 C (2, 3) 0,63 (2, 3) 0,2 C (2, 4) 0,96 (2, 4) 0,02 C (2, 5) 0,39 (2, 5) 0,43 C (3, 1) 0,71 (3, 1) 0,23 C (3, 2) 0,37 (3, 2) 0,36 C (3, 4) 0,51 (3, 4) 0,26 C (3, 5) 0,47 (3, 5) 0,6 C (4, 1) 0,49 (4, 1) 0,66 C (4, 2) 0,49 (4, 2) 0,98 C (4, 3) 0,53 (4, 3) 0,74 C (4, 5) 0,25 (4, 5) 0,56 C (5, 1) 0,75 (5, 1) 0,25 C (5, 2) 0,61 (5, 2) 0,57 C (5, 3) 0,53 (5, 3) 0,4 C (5, 4) 0,75 (5, 4) 0,08 C C 10,53 9,19 0,53 0,46 (2, 1) (3, 6) 21 ( v ( 23 7 v 1 v v v 26 1 Çizelge 10 dan da göüldüğü gibi, (1) altenatifi (4) altenatifinden, (2) altenatifi (1), (2), (3) ve (4) altenatifleinden, (3) altenatifi (1) ve (4) altenatifleinden ve (5) altenatifi (1), (3) ve (4) altenatifleinden daha uygundu. Bu duum Şekil 1 de gösteilmektedi. Bu aşamada yapılması geeken, çekideğin içinde bulunan (1), (2), (3) ve (5) seçenekleinden hangisinin tecih edileceğidi. v ) 16 ) 118

10 T 1 T 2 T 5 T 3 Multi-Citeia Supplie Selection: An Electe-Ahp Çizelge 10. Kaşılaştıma çizelgesi C pq C pq C pq pq A p A q C (1, 2) HAYIR (1, 2) HAYIR HAYIR C (1, 3) HAYIR (1, 3) HAYIR HAYIR C (1, 4) EVET (1, 4) EVET 1 4 C (1, 5) HAYIR (1, 5) HAYIR HAYIR C (2, 1) EVET (2, 1) EVET 2 1 C (2, 3) EVET (2, 3) EVET 2 3 C (2, 4) EVET (2, 4) EVET 2 4 C (2, 5) HAYIR (2, 5) HAYIR HAYIR C (3, 1) EVET (3, 1) EVET 3 1 C (3, 2) HAYIR (3, 2) EVET HAYIR C (3, 4) EVET (3, 4) EVET 3 4 C (3, 5) HAYIR (3, 5) HAYIR HAYIR C (4, 1) EVET (4, 1) HAYIR HAYIR C (4, 2) EVET (4, 2) HAYIR HAYIR C (4, 3) EVET (4, 3) HAYIR HAYIR C (4, 5) HAYIR (4, 5) HAYIR HAYIR C (5, 1) EVET (5, 1) EVET 5 1 C (5, 2) EVET (5, 2) HAYIR HAYIR C (5, 3) EVET (5, 3) EVET 5 3 C (5, 4) EVET (5, 4) EVET 5 4 T 4 Şekil 1. Tedaikçilein üstünlüklei Bunun için net uyum ve uyumsuzluk indekslei hesaplanı. C 1 (C 12 + C 13 + C 14 + C 15 ) (C 21 + C 31 + C 41 + C 51 ) -1,35 1 ( ) ( ) 1,48 119

11 S. Sone, S. Önüt Sigma 2006/4 Çizelge 11. C p ve p değelei C 1-1,35 1 1,48 C 2 1,00 2-2,02 C 3 0,08 3-0,67 C 4-1,00 4 2,26 C 5 1,26* 5-1,03 Çizelge 11, C p ve p değeleini göstemektedi. Bu değele hesaplandıktan sona, C p le büyükten küçüğe ve p le küçükten büyüğe doğu sıalanı. İki sıalama aynı olmayabili. Aynı sıalamada olmayan altenatifle bulunabili. Bu duum 2 ile 5 ve 1 ile 4 için geçelidi. Öneğin 5. altenatif, C p ye göe 1. sıada, p ye göe ise, 2. sıadadı. Aynı şekilde 2. altenatif, C p ye göe 2. sıada, p ye göe 1. sıadadı. Bu nedenle 2 ile 5 altenatiflei aynı sıadadı. Çizelge 12 sıalamayı göstemektedi. Şiket bu sıalama doğultusunda tedaikçileini seçebili. 6. SONUÇ Çizelge 12. Tedaikçilein sıalaması C p ye göe sıalama p ye göe sıalama Nihai sıalama C C C C 4 1 C 1 4 Faklı duum ve otamla için, faklı altenatiflein seçilmesi hususunda kaa veme, yönetim kademesinde bulunanlaın en önemli ve zo göevleinden biidi. Günümüzün hızla değişen ekabetçi otamı, bi işletmenin başaılı olması için, detaylı bi kaa veme süecine sahip olmasını geektii. Kaa veme, sadece bilgiyi kullanaak değil, aynı zamanda gelişmiş kaa veme teknikleinin yadımıyla geçekleştiilmelidi. olayısıyla doğu kaalaın alınması ekabetçi otamda avanta kazanmak için geeklidi. Ayıca bu kaa veme süecine, biden fazla amaç ve kite de dahil olmaktadı. Bu yüzden işletmelein önemli kaalaını veiken, bütün kitelei göz önünde bulunduan, çok-kiteli kaa veme teknikleini kullanmalaı, onlaın yaaına olacaktı. Bu taz bi uygulamaya önek olaak, bu çalışmada çok-kiteli kaa veme teknikleinden bii olan ELECTRE ile tedaikçi seçimi çalışması yapılmıştı. Ayıca AHP, seçim kiteleinin ağılıklaının belilenmesinde kullanılmıştı. KAYNAKLAR [1] Yoon, K.P., ve Hwang, C.-L., Multiple Attibute ecision Making: An Intoduction, Sage Univesity Pape seies on Quantative Applications in the Social Sciences, Thousand Oaks, CA,1995, [2] Saaty T.L., The Analytic Hieachy Pocess: Planning, Pioity Setting, Resouce Allocation, McGaw-Hill,1980, sayfala 21,50,51,54. [3] Öz E. ve Baykoç Ö.F., Tedaikçi Seçimi Poblemine Kaa Teoisi estekli Uzman Sistem Yaklaşımı, Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. e. Cilt 19, No 3, ,