ölçme ve değerlendirme

Transkript

1 kpss 2014 akıcı ayrıntılı güncel konu anlatımları örnekler yorumlar uyarılar pratik bilgiler ösym tarzında özgün sorular ve açıklamaları ölçme ve değerlendirme 2013 kpss de 40 soru yeni konularla yeni sorularla yeni sınav sistemine göre hazırlanmıştır

2 Komisyon KPSS ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ISBN Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti. ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır. 4. Baskı: Kasım 2013, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Özge Alpaslan Dizgi-Grafik Tasarım: Yakup Çiçek Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Tuna Matbaacılık Sanayi ve Ticaret A.Ş. Bahçekapı Mahallesi Sokak No: 7 Şaşmaz/ANKARA ( ) Yayıncı Sertifika No: Matbaa Sertifika No: İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: Yayınevi Belgeç: Dağıtım: Dağıtım Belgeç: Hazırlık Kursları: E-ileti: pegem@pegem.net

3 SUNU Değerli Öğretmen Adayları, Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Eğitim Bilimleri Testinde önemli bir yer tutan Ölçme ve Değerlendirme kapsamındaki yaklaşık 12 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır. Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup; Ölçme ve Değerlendirmede Temel Kavramlar, Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler, Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları, Test ve Madde İstatistikleri bölümlerinden oluşmaktadır. Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınmasına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim ve şekillerle somutlaştırılmasına ve tablolarda akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir. Her ünitenin sonunda; özet, bulmaca, doğru - yanlış testi, boşluk doldurma, çözümlü test, cevaplı test ve çıkmış sorulara; yer verilmiştir. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarımıza, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanları ile öğrencilerine teşekkürü bir borç biliriz. Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle pegem@pegem.net aracılığıyla paylaşınız. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS de ve meslek hayatınızda başarılar. Komisyon

4 İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM Ölçme ve Değerlendirmede Temel Kavramlar ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMENİN EĞİTİM SİSTEMİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ... 4 EĞİTİM PROGRAMI VE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME... 5 EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDEN HANGİ AMAÇLAR İÇİN YARARLANILABİLİR?... 5 ÖLÇME... 6 Ölçme Tanımından Çıkarılabilecek Sonuçlar... 6 Ölçme İşlemi Ögeleri... 6 Değişken... 7 Özelliklerine Göre Değişkenler... 7 Yapılarına Göre Değişkenler... 8 Araştırmaya Konu Oluşlarına Göre Değişkenler... 8 Ölçme Kuralı Birim Doğal Birim Yapma / Standart birim Tanımlanmış/Türetilmiş Birim Birimin Taşıması Gereken Nitelikler Ölçme Türleri Doğrudan Ölçme Dolaylı Ölçme Türetilmiş Ölçme Ölçmede Ölçek Sınıflama Ölçeği Sıralama Ölçeği Eşit Aralıklı Ölçekler Eşit Oranlı Ölçek DEĞERLENDİRME Değerlendirme Türleri Ölçütüne Göre Değerlendirme Türleri Mutlak Değerlendirme Bağıl Değerlendirme Amacına Göre Değerlendirme Türleri... 27

5 Tanıma Yerleştirme (Diagnastik) Değerlendirme Biçimlendirme Yetiştirme Değerlendirmesi (İzleme, Formative Değerlendirme) Düzey Belirleme Değerlendirmesi (Değer Biçme Sonuç Ya Da Summative Değerlendirme) BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE ÖLÇME Bilimsel Araştırmalarda Evren Ve Örnekler Evren Örneklem Korelasyon Korelasyon Grafikleri ÖZET BULMACA DOĞRU - YANLIŞ TESTİ BOŞLUK DOLDURMA ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER CEVAPLI TEST ÇIKMIŞ SORULAR BÖLÜM Ölçme Araçlarında Bulunması Gereken Nitelikler ÖLÇME ARAÇLARINDA BULUNMASI GEREKEN NİTELİKLER GEÇERLİLİK GEÇERLİK TÜRLERİ Kapsam Geçerliği Kapsam geçerliğini belirleme yolları Görünüş Geçerliği Ölçüt Geçerlikleri Yordama Geçerliği Uygunluk Geçerliği (Mevcut durum, eş zaman, zamandaş geçerlik) Yapı Geçerliği Sonuçsal Geçerlik Geçerliği Etkileyen Faktörler GÜVENİRLİK Ölçmede Hata ve Güvenirlik Ölçmede Hata Kaynakları Hata Türleri Güvenirlik Belirleme Yolları... 82

6 PEGEM AKADEMİ vi Test - Tekrar Test Yöntemi (Kararlılık Katsayısı) Eş Değer Formlar Yöntemi (Paralel Testler Yöntemi - Eş Değerlik Katsayısı ya da Tutarlılık Katsayısı) Eş Değer Yarılama (Testin iki yarıya bölünmesi) (İç Tutarlılık Katsayısı) Yöntemi İç Tutarlılık Katsayıları Yoluyla Güvenirliğin Belirlenmesi Standart Hata GÜVENİRLİĞİ ARTTIRMAK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER GEÇERLİLİK VE GÜVENİLİRLİK ARASINDAKİ İLİŞKİ KULLANIŞLILIK ÖZET BULMACA DOĞRU - YANLIŞ TESTİ BOŞLUK DOLDURMA ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER CEVAPLI TEST ÇIKMIŞ SORULAR ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ BÖLÜM Eğitimde Kullanılan Ölçme Araçları TESTLERİN SINIFLANMASI **Ölçtükleri Özelliklere Göre Testlerin Sınıflanması Tipik Davranış Testleri Maksimum Performans Testleri **Cevaplama Tepkisine Göre Testler **Ayrılan Zamana Göre Testler Hız Testleri Güç Testleri **Puanlama Biçimine Göre Testler **Testi Alan Birey Sayısına Göre Testler Test Planı KLASİK ÖLÇME ARAÇLARI Yazılı Yoklama Yazılı Yoklamalarda Geçerlik ve Güvenirlik Yazılı Yoklamalarda Puanlama Kısa Cevaplı Testler Kısa Cevaplı Testlerde Geçerlik ve Güvenirlik Eşleştirmeli Testler Doğru - Yanlış Testleri Çoktan Seçmeli Testler Çoktan Seçmeli Testlerde Geçerlik ve Güvenirlik Çoktan Seçmeli Testlerin Puanlanması

7 vii PEGEM AKADEMİ Sözlü Sınavlar Sözlü sınavlarda geçerlik, güvenirlik ve kullanışlılık TAMAMLAYICI ÖLÇME ANLAYIŞI Kavram Haritaları Tanılayıcı Dallanmış Ağaç (TDA) Kelime İlişkilendirme Tablosu (KİT) Yapılandırılmış Grid Performans Değerlendirme Performans Ödevleri Proje Ödevleri Ürün Seçki Dosyası (Portfolyo) Portfolyo Türleri Portfolyoların Sınırlılıklarını Ortadan Kaldırmak İçin Yapılması Gerekenler TAMAMLAYICI ÖLÇME ANLAYIŞINDA PERFORMANSI PUANLAMA ARAÇLARI Kontrol Listesi Dereceli Puanlama Ölçeği (Rubric) Gözlem Formları Anekdot Kayıtları Görüşmeler (Mülakatlar) ÖĞRENCİNİN DEĞERLENDİRME SÜRECİNE KATILIMINI SAĞLAMA ARAÇLARI Öz Değerlendirme Formları Akran Değerlendirme Formu Grup Değerlendirme Formu ÖZET BULMACA DOĞRU - YANLIŞ TESTİ BOŞLUK DOLDURMA ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER CEVAPLI TEST ÇIKMIŞ SORULAR ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ

8 PEGEM AKADEMİ viii 4. BÖLÜM Test ve Madde İstatistikleri TEST VE MADDE İSTATİSTİKLERİ MERKEZİ YIĞILMA - TOPLANMA - MERKEZİ EĞİLİM ÖLÇÜLERİ Aritmetik ortalama Medyan Mod (tepe değer) MERKEZİ YAYILIM (DEĞİŞİM, FARKLILAŞMA, DAĞILIM) ÖLÇÜLERİ Ranj Çeyrek Sapma Standart sapma Varyans (Değişkenlik) Bağıl Değişkenlik Katsayısı Çarpıklık Katsayısı Normal ya da Simetrik Dağılım Sağa Çarpık Pozitif Kayışlı Dağılım Sola Çarpık Negatif Kayışlı Dağılımlar STANDART PUANLAR (Z VE T PUANI) Z - Puanı T-Puanı MADDE İSTATİSTİKLERİ Basit Yöntemle Madde Analizi Madde Güçlük İndeksi Madde Ayırt Edicilik İndeksi Korelasyon Yöntemi ile Madde Ayırt Ediciliğinin Hesaplanması Diğer Madde İstatistikleri Madde Varyansı ve Madde Standart Sapması Madde Güvenirlik Katsayısı ÖZET BULMACA DOĞRU - YANLIŞ TESTİ BOŞLUK DOLDURMA ÇÖZÜMLÜ TEST ÇÖZÜMLER CEVAPLI TEST ÇIKMIŞ SORULAR ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ BULMACA CEVAPLARI DOĞRU - YANLIŞ TESTİ CEVAPLARI BOŞLUK DOLDURMA CEVAPLARI KAYNAKÇA

9 Eğitim Bilimleri nde 40

10 ÖSYM SORULARI 29. Aşağıdakilerden hangisi dolaylı ölçmedir? A) Bir arabanın bir yolculuktaki ortalama hızının belirlenmesi B) Bir öğrencinin bir dakikada okuduğu kelime sayısının belirlenmesi C) Bir öğrencinin, zekâ düzeyinin belirlenmesi D) Bir ülkenin, nüfus yoğunluğunun hesaplanması E) Bir öğrencinin yazdığı metinde kaç yazım hatası yaptığının belirlenmesi ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME 2013 PEGEM AKADEMİ SORULARI 4. Aşağıdaki işlemlerin hangisinde dolaylı ölçme işlemi yapılmıştır? A) Ölçütüne göre Oya kompozisyon yazılısında 8 tane yazım yanlışı yapmıştır. B) Candan bir dönem için okuma listesinde yer alan 10 kitaptan 6 sını okumuştur. C) Cemil hızlı okuma yarışmasında dakikada 95 kelime okumuştur. D) Olcay ilgi envanterinde en yüksek puanı açık hava etkinlikleri ile ilgili bölümden almıştır. E) Yeşilay kulübü bir dönemde okulda en fazla etkinlik yapan kulüp olmuştur. Konu Anlatımlı Kitap Ölçme ve Değerlendirme Çözümlü Test / 44. Sayfa / 4. Soru 31. Bir öğretmen, dönem sonu sınavını hazırlarken soruları; dersin dönem içindeki tüm kritik kazanımlarını konu ve bilişsel beceri boyutuyla temsil eden bir örneklem oluşturacak biçimde seçmiştir. Öğretmenin bu uygulaması, sınavın en çok hangi özelliğini iyileştirir? A) İç tutarlılığını B) Yapı geçerliğini C) Kararlılığını D) Kapsam geçerliğini E) Yordama geçerliğini 7. Öğrenci başarısının ölçülmesi amacıyla kullanılan ölçme araçlarının öğretim esnasında işlenen tüm konuları dengeli bir şekilde kapsaması ancak daha ileride işlenecek konuları dâhil etmemesi gerekir. Yukarıdaki ilke göz önünde bulundurularak hazırlanan sınavların hangi özelliğinin yüksek düzeyde olması beklenir? A) İç tutarlık B) Görünüş geçerliği C) Yordama geçerliği D) Kapsam geçerliği E) Puanlama güvenirliği Ezberbozan KPSS Eğitim Bilimleri Soru Bankası Ölçme ve Değerlendirme / Test - 6 / 7. Soru 6. Bir öğretmen ölçme aracı geliştirirken hazırladığı soruların hedeflerle uyumlu olmasına özen göstermiştir. Öğretmenin yapmaya çalıştığı ölçme aracının hangi niteliğini artırmaya yöneliktir? A) Duyarlık B) Objektiflik C) Güvenirlik D) Yapı geçerliği E) Kapsam geçerliği Efsane 5000 Tamamı Çözümlü Modüler Soru Bankası Ölçme ve Değerlendirme / Test - 10 / 6. Soru

11 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖSYM SORULARI 36. Yapılandırılmış grid uygulamasında öğrencilerin; I. her cevap için uygun kutucukları bulma, II. III. kutucuktaki cevabın doğru ya da yanlış olmasına göre ilerleme, kutucuklardaki anahtar kavramların çağrıştırdığı kelimeleri yazma işlemlerinden hangilerini yapmaları istenir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III PEGEM AKADEMİ SORULARI I. Öğrencilerin bilişsel yapısındaki yanlış kavramları, bilgi ağındaki eksiklik ve aksaklıkları ortaya koyacak yapı oluşturulması II. III. IV. Ana fikirden ya da kavramdan ayrıntılara doğru giden bir sırada önermeler verilmesi Öğrencinin seçebileceği 8 veya 16 seçimlik önermeler listesi oluşturulması Soru ve cevapların birbiri ile bağlantılı ve birbirini etkileyen bir yapı ile sıralanması V. Her bir sorunun birden fazla doğru cevabının bulunmasına ve bunların mantıksal olarak sıralanmasına dayalı yapı oluşturulması Yukarıda verilen durumların hangisi ya da hangileri yapılandırılmış grid ile ilgilidir? A) Yalnız I B) Yalnız II C) I, II ve III D) III, IV ve V E) IV ve V Konu Anlatımlı Kitap Ölçme ve Değerlendirme Çözümlü Test / 187. Sayfa / 6. Soru 2. Tülay Öğretmen, yazı tahtasına bir tablo çizerek eş karelere ayırmış ve her kareye Işık ve Ses ünitesi ile ilgili kavramlar ve özellikler yazmıştır. Tablonun altına ise, Hangileri ışığın özellikleridir?, Sesin yayıldığı ortamlar hangileridir? gibi tablodaki kavram ve özellikleri kapsayan sorular yazmıştır. Öğrencilerden bu soruları cevaplamalarını istemiştir. Tülay Öğretmen in kullandığı öğretim tekniği aşağıdakilerden hangisidir? A) Çalışma yaprağı B) Yapılandırılmış grid C) Kavram ağı D) Tanılayıcı dallanmış ağaç E) Anlam çözümleme tablosu Konu Anlatımlı Kitap Ölçme ve Değerlendirme 5. Bölüm / Cevaplı Test / 2. Soru

12 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME 39. Yetenek Grubu ÖSYM SORULARI Seçenekler (%) a. b. c. d. e. Boş Yüksek Düşük Yukarıdaki tabloda; yüksek ve düşük yetenek grubundaki öğrencilerin, sayısal yetenek testinde yer alan bir maddenin seçeneklerini işaretleme veya boş bırakma yüzdeleri verilmiştir. Buna göre, maddeyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır? A) a. seçeneği çeldirici ise kötü işleyen bir çeldiricidir. B) Doğru cevap c. seçeneği ise maddenin ayırt ediciliği 0,25 tir. C) Doğru cevap c. seçeneği ise maddenin doğru cevaplanma oranı 0,30 dur. D) Soru dört seçenekli olarak işlemiştir. E) Doğru cevap d. seçeneği ise maddenin ayırt ediciliği negatiftir PEGEM AKADEMİ SORULARI 13. madde A B C *D E Boş Toplam Üst Grup Alt Grup Tabloda bir testteki 13. maddenin seçeneklerine düşen frekansın dağılımı verilmiştir. Maddeyle ilgili olarak aşağıdaki söylenenlerden hangisi doğru değildir? A) Maddeye alt grupta 90 kişi cevap vermiştir. B) En kötü çalışan çeldirici B çeldiricisidir. C) En iyi çalışan çeldirici E çeldiricisidir. D) Maddenin ayırıcılığı çok iyidir. E) A çeldiricisi düzeltilmelidir. Efsane 5000 Tamamı Çözümlü Modüler Soru Bankası Ölçme ve Değerlendirme / Test - 20 / 7. Soru soru A B C *D E Boş Toplam Üst Grup Alt Grup Toplam Tabloda 40 soruluk bir testte bulunan 20. Sorunun seçeneklerine frekansların dağılımı verilmiştir. Maddeyle ilgili olarak aşağıda söylenenlerden hangisi doğru değildir? A) Maddenin ayırt ediciliği yüksektir. B) Boş bırakanlar dikkate alınırsa zor bir sorudur. C) En iyi çeldirici E çeldiricisidir. D) C çeldiricisi işlememiştir. E) C çeldiricisi şans başarısını artırmıştır. Efsane 5000 Tamamı Çözümlü Modüler Soru Bankası Ölçme ve Değerlendirme / Test - 22 / 11. Soru

13 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMENİN EĞİTİM SİSTEMİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ EĞİTİM PROGRAMI VE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDEN HANGİ AMAÇLAR İÇİN YARARLANILABİLİR? ÖLÇME DEĞERLENDİRME Çıkmış Soru Ağacı Ölçemediğinizi değerlendiremez, ölçüp değerlendiremediğinizi geliştiremezsiniz.

14 KAVRAM HARİTASI Ölçme ve Değerlendirme Eğitim sistemine Eğitim programına Dönüttür. Ögesidir. Eğitim programı sınama durumları Öğrenciye Ölçüm Ölçüt Doğrudan Öğretmene Değerlendirme işleminden önce yapılır. Ölçme işleminden önce yapılır. Ögeleridir. Karar Dolaylı Türetilmiş Türleri Gözlemdir. Ölçme Değerlendirme Türleri Tanıma yerleştirme İşlem olarak Ölçüm Sonucudur. Ölçme kuralı bulunur. İşlemlerinde kullanılır. Ölçmeye konu olan özelliklerdir. Değişken Ölçütüne göre Amacına göre Biçimlendirme yetiştirme Aralıkları eşit Test yönergelerinde Ölçme aracı Bağıl Gruplanır. Mutlak Düzey belirleme Genel Kullanışlı Olmalıdır. Birim En küçük parçasıdır. Yapısındadır. Ölçek Özelliklerine göre Aldığı değere göre Araştırmaya konu oluşlarına Üç türlüdür. Nicel Nitel Süreksiz Sürekli Bağımlı Bağımsız Doğal Yapma Türetilmiş Dört türlüdür. Sınıflama Sıralama Eşit aralıklı Eşit oranlı

15 1. BÖLÜM ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDE TEMEL KAVRAMLAR Bölüm Öncesi Bu bölüm ölçme ve değerlendirme iki ana kavramının anlaşılmasına dönük olan temel kavramlardan oluşmaktadır. Bu bölümde öncelikle ölçme, ölçmenin öğeleri, türleri üzerinde durulacaktır. Ölçme işlemi tanımlandıktan sonra ölçülen özellik (değişken), ölçek, ölçme aracı, birim, ölçek kavramları incelenecektir. Daha sonra değerlendirme, değerlendirmenin öğeleri ve değerlendirmenin türleri ele alınacaktır. Değerlendirme öğeleri ölçüm, ölçüt, karar öğeleri üzerinde durulduktan sonra, ölçütüne göre mutlak ve bağıl değerlendirme, amacına göre tanıma yerleştirme, biçimlendirme yetiştirme ve düzey belirleme değerlendirme yaklaşımları incelenecektir. Bu bölümde ayrıca bilimsel araştırma yöntemleri ve korelasyon konusu da ele alınacaktır. Bu bölümün anlaşılması diğer bölümlerin anlaşılmasına temel oluşturacaktır. Bu bölümden her yıl ortalama 4 soru gelmektedir. YAŞAMDAN Hayatta bütün kararlarımız (değerlendirmelerimiz) ölçme sonuçlarına dayanır. Verilecek kararların doğruluğu, ölçme işleminin doğruluğu ve ölçütlerin uygunluğu ile doğru orantılıdır. Ne güzel kadın dediğimizde ya da manken gibi dediğimizde önce bir gözlem yani ölçme sonra bir karar verip değerlendirme yapmış oluruz. Vereceğimiz kararlarla; İş bulur çalışır ya da işi bırakırız Evlenir çocuk sahibi olur ya da boşanırız Normal ölçütlerin dışında kalanlara aşık olur, O nu kendi ölçütlerimize uygun hale getirmeye çalışırız Ev, araba vb. alır, satar, şehir değiştiririz Peki, bütün kararlarımız doğru mudur? Bazen yanlış ölçeriz Bazen doğru ölçer, yanlış ölçüt kullanırız Sonuçta kararlarımız bunlardan etkilenir. Bazen ölçme de doğrudur, ölçütler de uygundur Ama zaman yanlıştır. Sonuçta verdiğimiz her karar bir değerlendirmedir. Her değerlendirme de ölçme işlemine dayalıdır. Hayatın kendisi de bir sınav bir değerlendirme değil midir? Mutlak ölçütlere dayalı Bir o kadar da bağıl değil midir hayat, herkesin kendi Güzel ini aradığı Hayat bir ölçmedir. Ben O nu yazdıkça anladım Sonuç olarak diyorum ki: Doğru ölçümler, uygun ölçütlerle verdiğiniz kararlara bağlı olarak Hayat ınız Güzel olsun. Kaynak: Erkuş, 2006:4 ten esinlenerek oluşturulmuştur.

16 PEGEM AKADEMİ 4 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMENİN EĞİTİM SİSTEMİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ Eğitim belli uzak, genel ve özel amaçlara ulaşmak üzere oluşmuş bir sistemdir. Eğitim sistemi girdiler, işlemler, çıktılar ve dönüt ögelerinden oluşmaktadır. Eğitim sisteminin belli noktalarında dönütleri olan ve başka sistemlerle de ilişkileri olan açık bir sistemdir. GİRDİLER İŞLEMLER ÇIKTILAR Öğrenci özellikleri Öğretmen nitelikleri Öğretim programı Eğitim amaçları Bilgi ve kültürel birikim Eğitim felsefesi Öğrenme-öğretme uygulama, iş ve işlemleri Öğrenme öğretme yaşantıları Öğretim etkinlik, yöntem ve teknikleri Bilişsel, duyuşsal davranış değişiklikleri Öğrenme ürünleri İstenilen davranış değişikleri ile donanmış bireyler Ulaşılan yeterlikler DÖNÜT Ölçme ve Değerlendirme Ölçme ve değerlendirme; Girdilerin niteliklerinin belirlenmesi, İşlemlerin, etkinlikle ve yöntemlerin etkileri ve eksiklerinin belirlenmesi Hedeflere ve belirlenen yeterliklere ulaşma düzeyinin belirlenmesi yolu ile eğitim sistemine dönüt sağlamaktadır. Ölçme ve değerlendirmeden dönüt alan unsurlar ve aldıkları dönütün niteliği aşağıdaki gibi tablolaştırılabilir: ÖĞRENCİYE ÖĞRETMENE ÖĞRETİM YÖNTEM-TEKNİK, ARAÇ GEREÇ VE ORTAMINA ÖĞRETİM PROGRAMINA Hazır oluş ve ön öğrenme düzeyi, İlgi ve yetenekleri, Öğrenme eksiklikleri, Güçlü ve zayıf yönleri, Hedef ve yeterliklere ulaşma düzeyi hakkında dönüt sağlar. Öğrencilerin gelişimi ve nitelikleri, Öğrencilerini tanıma, gelişimlerini izleme ve öğrenme düzeylerini belirleme, Kendi mesleki yeterlikleri, Öğretimi planlama, uygulama ve değerlendirme konusundaki yeterlikleri hakkında dönüt sağlar. Etkili öğrenme sağlayıp sağlamadığı, Aksayan, eksik kalan yönleri olup olmadığı, Biçimlendirilmesi ve değiştirilmesi gereken yönlerinin olup olmadığı yönünde dönüt sağlar. İstenilen öğrenmeleri saptamadaki araçsal ve yapısal değeri hakkında dönüt sağlar.

17 5 PEGEM AKADEMİ EĞİTİM PROGRAMI VE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Ölçme ve değerlendirme (sınama durumları) eğitim programları ögelerinden biridir. Ne kadar öğrettik? sorusu temelinde desenlenir. Ölçme ve değerlendirmenin hangi ölçme araçları ile nasıl yapılacağı programların sınama durumları ögesinde uygulayıcılara açıklanır. Hedefler / Kazanımlar DEĞERLENDİRME Eğitim programı ögeleri İçerik Eğitim Durumları ÖLÇME Sınama Durumları Klasik Ölçme Araçları Tamamlayıcı Ölçme Anlayışı Ölçme Araçları Uzun Cevaplı ve Kısa Cevaplı Testler Performans Ödevleri Çoktan Seçmeli, Doğru Yanlış, Eşleştirme Tipi Testler Proje Ödevleri Sözlü sınavlar Öğrenci Ürün Dosyaları (Portfolyo) Rubric, Gözlem Formları, Akran Değerlendirme Formları, Grup Değerlendirme Formları, vs. EĞİTİMDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRMEDEN HANGİ AMAÇLAR İÇİN YARARLANILABİLİR? Eğitim gereksinimlerinin saptanması, Belli bir dersle ilgili davranışları kazanabilmeleri için gerekli olan davranışlara önceden sahip olup olmadıklarının belirlenmesi, Öğretme- öğrenme sürecinde oluşan eksikliklerin belirlenmesi, sürecin biçimlendirilmesi ve iyileştirilmesi, Öğrencilerin kazanımlara ulaşma düzeylerinin belirlenmesi, Öğretim programlarının değerlendirilmesi, Rehberlik ve yönlendirme amacıyla (ilgi ve yeteneklerin değerlendirilmesi) yararlanılabilir. hoca notu Ölçme değerlendirmeden; Tanıma, Seçme, Yöneltme, Yerleştirme, İzleme, Düzey belirleme, Dönüt alma, Program değerlendirme, İhtiyaç saptama Rehberlik ve yönlendirme amacıyla yararlanılmaktadır.

18 PEGEM AKADEMİ 6 ÖLÇME Ölçme, en geniş anlamı ile belli bir nesnenin ya da nesnelerin belli bir özelliğe sahip olup olmadığının gözlenerek sonuçlarının sayılarla ya da başka sembollerle gösterilmesidir. Ölçme tanımı aşağıdaki gibi şemalaştırılabilir: Ölçmeye konu olan özellikler (Değişken) Gözlem Gözlem sonucu ortaya çıkan sayı ya da sembol (Ölçüm) Ölçme İşlemi Ölçme Tanımından Çıkarılabilecek Sonuçlar Fark kavramı ölçme için temeldir. Çünkü ölçme farktan doğmuştur. Ölçmenin yapılış gerekçesini aynı varlıkların farklı derecelerde özelliklere sahip olmasıyla açıklayabiliriz. Ölçme işlemi bu farklılıkları; miktara dönüştürme, puanlama, sayma, sıralama, niteleme, adlandırma, hoca notu gruplama şeklinde yapılabilir. Ölçme işlemine en az bir özellik konu edilir. Ölçmeye konu edilen bu özelliklere değişken denir. Ölçme işlemi bir gözlemdir. Ölçme işleminin sonucu gözlenilenlerin sayı ve sembolle ifade edilmesi gerekir. Sayı ve sembolle ifade edilen bu sonuca ölçüm denir. Ölçme ne kadar sorusuna yanıt aramaktadır. Ölçme İşlemi Ögeleri Ölçülen özellik (Değişken), Ölçme kuralı, Ölçme aracı, Birim, Ölçen (gözlemi yapan), Ölçüm. Ölçmenin ögeleri aşağıdaki tablodaki gibi örneklenebilir: Ölçülen Özellik (Değişken) Ölçme Kuralı Ölçme Aracı Birim Gözlemi Yapan Ölçüm Akademik Başarı (matematik dersi için) Testte 25 soru vardır. Her soru 4 puandır. Çoktan Seçmeli Matematik Testi 4 puan Matematik öğretmeni Ali 80 aldı. 80 puan Ölçme işlemine örnekler Deniz bu dönem 8 gün devamsızlık yaptı. Çağdaş, Türkçe dersinde 4 kez söz aldı. Kaan ın yazdığı kompozisyonda 6 yerde yazım yanlışı var. Matematik testinde en yüksek puanı Zeynep aldı. Kız öğrencilerin en uzunu Merve dir. Feyza nın göz rengi kahverengidir.

19 7 PEGEM AKADEMİ Aşağıdakilerden hangisi ölçmenin ögelerinden biri değildir? A) Ölçülecek nitelik B) Birim C) Ölçme aracı D) Ölçüt E) Ölçen kişi ya da makine Çözüm: Ölçme ögeleri arasında ölçüt, yorum ve karar bulunmaz. Bunlar değerlendirme ile ilgili kavramlardır. Cevap D HOCA SORUSU Değişken Bir ölçümden diğerine farklılık gösterirler. Gözlemden gözleme farklı değer alabilirler. Ölçmeye konu olan özelliklerdir. Cinsiyet, yaş, boy uzunluğu, akademik başarı, zekâ, yetenek puanları bir bireyden diğerine farklılık gösterdiğinden her biri bir değişkendir. Değişkenleri aşağıdaki gibi sınıflandırabiliriz: Değişken Özelliklerine göre Aldıkları değere göre Araştırmaya konu oluşlarına göre Nitel Sürekli Bağımlı Nicel Süreksiz Bağımsız Özelliklerine göre değişkenler Nitel değişken Kalite, kategori, adlandırma ve çeşit yönünden ifade edilebilirler (Cinsiyet, kan grubu, medeni durum, meslek, doğum yeri, ilgi, öğrenme stili gibi). Sembol ve sıfatlarla gösterilirler. Gruplama (kategorilendirme), sıralama ve derecelemeye uygun düşerler. Nicel değişken Sayısal olarak gösterilen değişkenlerdir. (Boy uzunluğu, kilo, sınav puanı, sınıftaki öğrenci sayısı vb.) Bu değişkenleri göstermede kullanılan sayılar matematiksel olarak miktar belirtir. Eşit aralıklı ve eşit oranlı ölçekle elde edilen değişkenlerdir.

20 PEGEM AKADEMİ 8 Nicel olarak ifade edilen bir değişken nitel olarak da ifadelendirilebilir. Deniz in boyu 187 cm dir. Ölçülen özellik (değişken) boy uzunluğudur. Sayısal (187 cm) olarak ifade edildiği için değişken niceldir. Deniz uzun boyludur. Bunun tersi de söz konusu olabilir. Nitel bir değişken uygun bir ölçme aracı ile gözlenerek sayısallaştırılıp nicel değişken haline getirilebilir. Ancak bu durum her nitel değişken için söz konusu değildir. Örneğin bir anketin kişisel bilgiler bölümünde; Cinsiyetiniz: (1) Erkek (2) Kadın Ölçülen özellik yine boy uzunluğudur. Ancak sonuç sıfatla ifade edildiği için değişken niteldir. biçiminde 1 ve 2 ile adlandırılsa da bu cinsiyet nitel değişkenini nicel hale getirmez. Burada 1 ve 2 rakamları miktar belirtmek için değil adlandırmak için kullanılmıştır. Deniz uzun boyludur. Ölçülen özellik yine boy uzunluğudur. Ancak sonuç sıfatla ifade edildiği için değişken niteldir. Yapılarına göre değişkenler Sürekli (kesiksiz) değişkenler İki ayrı ölçüm arası kuramsal olarak sonsuz parçaya bölünebilir. Değişken değerleri her zaman tam değeri almayabilir. Örneğin boy uzunluğu 180 cm olabileceği gibi, 177,5 cm de olabilir. Boy uzunluğu, akademik başarı, zekâ, yetenek puanları sürekli değişkendir. Süreksiz (kesikli) değişkenler Miktar yönünden değişiklik yerine tür yönünden değişiklik gösterir. Dolayısıyla bir obje ya da birey bir özelliğe sahiptir ya da değildir. Yani kesin değerler alırlar. Nitel değişkenlerin hemen hepsi süreksiz değişkendir. Cinsiyet, medeni durum ölçüldüğünde birinin diğerine göre daha çok veya az olması mümkün değildir. Temel saymaya dayalı ölçmelerde de sadece tam sayılı değer alınabileceği için (kardeş sayısı, sahip olunan kitap sayısı vb. değişkenler 1.5 kardeş, 44.2 kitap şeklinde belirlenemeyeceği için süreksiz değişkenlerdir.) Araştırmaya konu oluşlarına göre değişkenler Bazı değişkenler başka hiçbir değişkene bağlı olmadan değişebilirken bazıları başka bir veya birkaç değişkene bağlı değerler alabilirler. Başka bir değişkene bağlı olmadan değerler alabilen değişkenlere bağımsız, başka bir değişkene veya değişkenlere bağlı olarak değerler alabilen değişkenlere de bağımlı değişken denir (Baykul, 2000:11).