Dr. M. Emin KAFKAS İnönü Üniversitesi Beden Eğitimi Spor Yüksekokulu Antrenörlük Eğitimi Bölümü

Transkript

1 por fizyolojisi I Dr. M. Emin KAFKA İnönü Üniversitesi Beden Eğitimi por Yüksekokulu Antrenörlük Eğitimi Bölümü

2 Outline (İzlence) 1. Hafta HÜCRE VE HÜCRENİN YAPII 2. Hafta ORGANELLER VE GÖREVLERİ 3. Hafta ORGANELLER VE GÖREVLERİ 4. Hafta ENERJİ VE ENERJİ İTEMLERİ 5. Hafta DİNLENME VE EGZERİZ IRAINDA ENERJİ İTEMLERİ 6. Hafta YORGUNLUK VE TOPARLANMA 7. Hafta LİF TİPLERİ VE KA KAILMAI 8. Hafta KAILMA ÇEŞİTLERİ 9. Hafta ARA INAV 10. Hafta İNİR İTEMİ VE EGZERİZ 11. Hafta İNİR İTEMİ VE EGZERİZ 12. Hafta EGZERİZE METABOLİK VE HORMONAL CEVAPLAR

3 POR FİZYOLOJİİ İNAN YARATILIŞI The God created man

4 Vücudumuzun var olan elementler nelerdir?

5 Vücudumuzda var olan elementlerin görevleri nelerdir? Oksijen (O): Tüm canlıların solunumu ve uygulamada tüm yanma olaylarının gerçekleşebilmesi için gereken temel elementtir. Beyin fonksiyonları, Karbon-Azot döngüsü, İnsan vücudunun 3 / 2. uyun 10 / 9.

6 Karbon (C): Dünyadaki tüm hayatın yapı taşıdır. Karbon çok sayıda organik bileşiğe sahiptir. Çünkü hem kendisi ile hem de diğer elementlerle güçlü bağlar kurabilir. Karbonhidratlar, Proteinler, Nukleik Asitler.

7 Hydrogen (H): Evrenin kütlesinin %75 ini oluşturan ve evrende en çok bulunan elementtir. Ph dengesini yani asit-alkali ortamını, Kanın hafif alkali ortamını, DNA yapısında,

8 Nitrojen (N): Havanın %78 ini kaplayan (Azot) gazıdır. Amino asitler, Amonyak, Nitrik Asit.

9 Vücudumuzu meydana getiren moleküller nelerdir?

10 Organizmayı meydana getiren öğeler nelerdir?

11 Hücre nedir? Geometrik şekli küre veya elipsoit olan canlının en küçük birimidir (75 milyon). Kimyasal ve fiziksel yapısı vardır. Organizmanın; Büyüme, Metabolizma, Hareket.

12 Hücre oluşturan öğeler nelerdir? } Hücre; u, Elektrolit, Protein, Lipid ve Karbonhidrat. Plazma (hücre zarı), Organeller, toplazma, Hücre algı ve Depo Alanları.

13 Hücrenin kimyasal yapısı nasıldır? Hücre kimyasal yapısının yaklaşık %75-90 sudur. Hücre içindeki sıvıya stoplazma adı verilir. toplazma yarı geçirgen ve içinde birçok kimyasal madde bulunduran sıvıdır. Protein, Karbonhidrat, Lipit ve inorganik maddeler bulunur, İnorganik maddeler ve karbonhidratlar suda çözünür.

14 U Protein İnorganik maddeler (Ca, K) Yağ toplazma Hormonlar Karbonhidrat Enzim Vitamin

15 Vücudumuzdaki su hangi bölgelerde ve ne kadar bulunur? Hücre içi ve dışı olmak üzere ikiye ayrılır: Hücre içi (İntrasellüler %60), Hücre dışı (Ekstrasellüler (40). Lenf %1 Kan plazması %24 İntertisyel sıvı (doku sıvı) %75.70*%60=42*%60=25 lt,.70*%60=42*%40=17 lt.

16 Vücudumuzdaki u Hangi Bölgelerde ve Ne kadar Bulunur?

17 Hücre zarı, Mitakondria, Lizozom, Golgi kompleksi, Endoplazmik retikulum, Nükleus, Ribozom, entriol.

18 Hücre (Membran) Zarı; toplazmik hücre zarı, eçici geçirgen, İçte ve dışta protein (%65), Ortada lipid (%35) katmanı, Hücre biçimini, Besin ve artık maddelerin girişçıkışı, Ozmotik denge, Enzim taşıyıcı, Uyarı iletimi, Hücrenin koruyucusudur.

19 Nukleus (Çekirdek); Ökaryat hücrelerde bulunan zarla kaplı organel, Genetik bilgiler (DNA ve kromozom), Çekirdek genom, Genlerin bütünlüğünü ve gen ekspresyonu,

20 Mitokondria (iplik+ tane); Bölünüp çoğalma, Ökaryatik (oksijen soluyan) hücrelerde, Enerji üretimi, Ribozom, RNA ve DNA vardır, Çift zarları vardır.

21 Lizozom; Hücre içi ve dışı sindirim, Yaşlanmış molekül ve organelleri parçalar, Hareketsiz kasların erimesi, Alyuvarların ve mikropların yok edilmesi.

22 Golgi kompleksi (Camillo Golgi); Çoğu ökaryatik hücrede, Proteinlerin hedef noktalara gitmeden önce işlenip paketlendiği nokta, Endo-membran sistemin bir bölümünü oluşturur, Lipitlerin hücre içinde taşınması,

23 Endoplazmik retikulum; Proteinlerin katlanması ve taşınması, Kalsiyum depolama, Lipit ve bazı makromoleküllerin depolanması,

24 Ribozom; Protein ve (rrna), Hücrenin protein sentez yerleri.

25 entriyol; Varil biçiminde hücre organeli, Hücre bölünmesinde, Replikasyonda.

26 Outline (İzlence) 1. Hafta HÜCRE VE HÜCRENİN YAPII 2. Hafta ORGANELLER VE GÖREVLERİ 3. Hafta ORGANELLER VE GÖREVLERİ 4. Hafta ENERJİ VE ENERJİ İTEMLERİ 5. Hafta DİNLENME VE EGZERİZ IRAINDA ENERJİ İTEMLERİ 6. Hafta YORGUNLUK VE TOPARLANMA 7. Hafta LİF TİPLERİ VE KA KAILMAI 8. Hafta KAILMA ÇEŞİTLERİ 9. Hafta ARA INAV 10. Hafta İNİR İTEMİ VE EGZERİZ 11. Hafta İNİR İTEMİ VE EGZERİZ 12. Hafta EGZERİZE METABOLİK VE HORMONAL CEVAPLAR

27 BIOENERGETIC OR METABOLIM Besin maddelerinin kimyasal süreçlerle enerjiye dönüştürülmesidir. Herhangi bir yanma olayı için gerekli olan oksijen insan vücudu tarafından besinlerin enerjiye dönüştürülmesinde kullanılır. Odun yanarsa; ışık, ısı, kül, CO2 Besin maddesi; ısı, enerji, su, CO2.

28 BIOENERGETIC OR METABOLIM Biyoenerjitiği veya metabolizmayı anlamak için vücudun egzersiz ve dinlenim sırasında enerjiyi nasıl karşıladığını kavranması gerekir. Aynı zamanda biyoenerjitiğin uzun dönem etkilerinin anlaşılması (kilo alımı/kaybı) oldukça önemlidir.

29 ENERJI KAVRAMLARI Enerji çeşitli formlarda elde edilmektedir. Kimyasal, Elektirik, Isı, Mekanik. Aynı zamanda enerji bir formdan diğer forma dönüştürülebilir. kimyasal enerji mekanik enerji. (besin maddeleri) (vücut fonksiyonu, hareket)

30 ENERJI KAVRAMLARI Metabolizmanın fonksiyonlarını tartışmadan önce organik maddeler hakkında nasıl metabolize olduklarını bilmemiz gerekir. Enerji elde etmek için neden enzimler gereklidir. Hem aerobik sistem, Hem de anaerobik sistem.

31 KARBONHIDRATLAR Karbonhidratlar hızlı ve hazır enerji kaynağıdır. Monosakkarit (glukoz, fruktoz), Disakkarit (maltoz+glukoz), Polisakkarit (nişasta). Glukoz vücutta enerji elde edilme sürecinde kullanılan tek formudur. Karbonhidrat tükettiğimizde vücudumuz karbonhidratları glukoz olarak depolarlar. Kan (50-60 gr), Kas ( gr), Karaciğer ( gr).

32 KARBONHIDRATLAR Glikojen bitki bulunmayan ve hayvanlarda glukoz deposu olarak bulunan polisakkarit formudur. Glukoz kas şekeri olarak dolaşıma salınır. Benzer şekilde birden fazla glukoz birleşerek kas veya karciğerde glikojen oluşturur (Glikojenesis). Egzersiz sırasında ihtiyaç duyulan enerjinin glukoz tarafından sağlanaması durumunda glikojenden glukoz parçalanabilir (Glikojenolosis).

33 KARBONHIDRATLAR Glukoz ve glikojen egzersiz ve dinlenim metabolizması için son derece önemlidir. Egzersiz sırasında ihtiyaç duyulan enerji dolaşımdaki glukozdan yada kas içerisinde depo glikojen (glikojenolisis) kaynaklarından sağlanır. Aynı zamanda glikojenolisis egzersiz sırasında ve dinlenimde kan şeker seviyesinin sürdürülmesine yardımcı olur.

34 YAGLAR Enerji üretimi için vücutta bol miktarda bulunan ve metabolize olan organik bileşiklerdir. Yağlar hem hayvan hem de bitki hücrelerinde bulunurlar. Yağ asitleri (unsaturated, saturated) bitki yağları, katı yağlar, Trigliserit; vücutta yağ asitlerinin depo edilme formudur (3 yağ asidi). Yağ hücrelerinde, vücudun diğer dokularında (kas doku) depo edilebilir. Enerji ihtiyacı olduğunda trigliseritler yağ asidine (gliserol) indirgenerek (Lipoliz) kullanılırlar.

35 PROTEINLER Proteinler hem hayvanlarda hem de bitkilerde bulunurlar. Proteinlerin yapı taşları (20) amino asitlerdir. Essential (9 tane, insan vücudu sentezleyemez, dışarıdan alınması gerekir), Non-essential (11 tane, vücut üretebilir) Vücut çok küçük miktarda proteini enerji olarak kullanır (nitrojenden dolayı).

36 ENZIMLERIN ROLU Kimyasal reaksiyonların kolaylaştırılmasını sağlayan protein molekülleridir. Yeterli enerji varsa enzimler olmadan reaksiyonlar gerçekleşebilir. Enzimler reaksiyonları oluşturmazlar hızlanmalarına yardımcı olur. Bazı enzimler katabolik süreçlere katılırlar (ayırma-parçalama), Bazı enzimler anabolik reaksiyonlara (birleştirme-oluşturma).

37 ENZIMLERIN ROLU Enzimler çoğu kolaylaştırdıkları kimyasal reaksiyonu gösteren ase son ekiyle isimlendirilir. Lipaz enzimi; Lipid Trigliserit gliserol (fatty acids) Egzersiz sırasında iki önemli faktör (sıcaklık ve asidite) vardır. ıcaklık (enzim aktivitesini hızlandırır), Asidite (Ph aktivitesinde ve enzim aktivitesinde azalma). Enzim fonksiyonları için bir diğer önemli faktör co-enzim aktivitesidir. Eğer bir enzim co-enzim yardımına ihtiyaç duyuyorsa onsuz çalışmayacaktır. B vitamin bir co-enzimdir (yağ, karbs ve protein sentezi). Bu vitaminin eksikliği enerji üretiminin aksamasına neden olur. Bundan dolayı hem enzimler hem de co-enzimler biyoenerjitik reaksiyonlar için gereklidir.

38

39 POR FİZYOLOJİİ ENERJİ Temel olarak yiyeceklerin vücutta oksijen ile yakılması (oksidasyonu) sonucu oluşur. Karbonhidrat, yağ ve protein adını verdiğimiz besin maddelerinin kimyasal bağları arasında depolanan kimyasal enerji, bu besin maddelerinin enzimlerce kontrol edilen karmaşık kimyasal reaksiyonlarla parçalanması sırasında yavaş ve az miktarda serbest bırakılır. Açığa çıkan bu serbest enerjiye Adenozintrifosfat (ATP) adı verilir.

40 POR FİZYOLOJİİ ATP vücutta bulunan tüm kas dokusu hücrelerinin içinde depolanır. İhtiyaç halinde ATP nin kimyasal olarak parçalanması depolanmış enerjinin açığa çıkmasını sağlar. ATP ye fosfat bağlarının birinin parçalanması sonucu, ATP ADP Bir fosfot (P) molekülü ile serbest enerji açığa çıkar

41 POR FİZYOLOJİİ ATP Adenozin adı verilen kompleks bir elemanda ve bu maddeye bağlı üç fosfat grubundan oluşur. Enerji ise, bu fosfat gruplarını birbirine bağlayan kimyasal bağlar arasında depolanır. Bir ATP molekülünün parçalanmasıyla 7-12 kcal enerji açığa çıkar. Kalori bir gram suyun sıcaklığını 1 o C yüksetmek için gerekli olan ısı miktarıdır. Kilokalori 1000 kaloridir.

42 POR FİZYOLOJİİ ATP ENTEZI AGLAYAN KIMYAAL REAKIYONLAR Anaerobik istem ATP-CP veya Fosfojen, Laktik Asit veya Anaerobik Glikoliz, Aerobik istem Oksijen veya Oksidatif Glikolitik.

43 POR FİZYOLOJİİ ANAEROBIK METABOLIZMA adece karbonhidratların (yağlar ve proteinler hariç) oksijen kısmen kullanılmadan (tamamen değil) parçalanması ile bir ara maddeye (laktik asit) dönüşümünü içerir. Bu yol aerobik yola kıyasla çok daha az miktarda enerji üretimi sağlar.

44 POR FİZYOLOJİİ ATP-PC veya Fosfojen istem Fosfojenler adı verilen ATP ve kreatin fosfat (PC veya CP) kasların içinde bir miktar depo halde bulunur. Kısa süreli maksimal yüklenmelerde kas içine depo edilmiş olan bu fosfojenler enerji olarak kullanılır (0-10 sn). Yüksek şiddetli ve kısa süreli aktivitelerde ATP oldukça hızlı olarak kullanılır. Organizmanın oksijen sistemi aynı oranda ATP üretme hızına sahip değildir. Bu nedenle, ATP nin çok hızlı bir şekilde üretilmesine ihtiyaç duyulduğunda, kas içinde depolanmış olan enerjiden zengin PC bileşimi kullanılır.

45 POR FİZYOLOJİİ ATP-PC veya Fosfojen istem PC, tıpkı ATP gibi kas içerisinde bir miktar depolanabilir. Büyük miktarda enerji açığa çıkarır. Açığa çıkan bu enerji ile ATP nin ADP ve Pi moleküllerinden yeniden sentezlenmesi sağlanır. Başka bir ifadeyle; kaslarda depo haldeki PC nin parçalanması ile açığa çıkan enerji, ADP ve Pi nin (kas kasılması sırasında ATP nin kullanıldığı hızda) bir araya gelmesi ile yeniden elde edilmesidir (reproduce).

46 POR FİZYOLOJİİ ATP-PC veya Fosfojen istem Bu yolla elde edilen enerji miktarı oldukça sınırlıdır. Ancak bir kaç saniye sürecek aktiviteler için kullanılabilir. Kas içindeki PC depoları çok hızlı şekilde azalır ve sn içinde yorgunluk oluşur. Fakat PC dinlenme sırasında çok çabuk yenilenebilir (egzersizden 1-3 dk içerisinde). Tam sürat egzersizi, çok kısa süreli yüksek şiddetli tekrarlanan aktiviteler yapılabilir.

47 POR FİZYOLOJİİ ATP-PC veya Fosfojen istem ATP hücrelere kan veya bir başka doku tarafından sağlanamaz. Her hücre içerisinde ATP üretimi ve tekrar sentezi (resynthesis) meydana gelir. Vücutta yaklaşık 85 gr ATP deposu vardır. Maksimum bir egzersizi ancak bir kaç saniye devam ettirmeye yetebilir. Resentezi sağlayan PC depoları ATP ye nazaran 3-5 kat daha fazladır. PC enerjiden zengin fosfat rezervi görür.