ÖĞRETMEN ADAYLARININ İLKÖĞRETİM PROGRAMIYLA İLGİLİ EĞİTİM FAKÜLTELERİNDE KAZANDIKLARI BİLGİ VE BECERİ DÜZEYLERİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ

Transkript

1 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı 29, Sayfa , 2010 ÖĞRETMEN ADAYLARININ İLKÖĞRETİM PROGRAMIYLA İLGİLİ EĞİTİM FAKÜLTELERİNDE KAZANDIKLARI BİLGİ VE BECERİ DÜZEYLERİNE İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ Asım Arı Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, ÖZET Bir eğitim sisteminin başarısı, sistemi işletecek öğretmenlerin nitelik ve niceliğine bağlı olduğundan öğretmen yetiştirme büyük bir öneme sahiptir. İlköğretim programının uygulamada başarılı olabilmesi için gerekli en önemli unsur, öğretmenlerin programı uygulayabilirlik yeterliliğidir. Bu ihtiyaca binaen hizmetiçi eğitim programları düzenlenmektedir. Ancak, bir de yeni mezun olan öğretmen adaylarının ilköğretim programını uygulayabilmek için gerekli bilgi ve donanımla mezun olabilmeleri söz konusudur. Bu bağlamda, eğitim fakültelerinde yetişen öğretmen adaylarının yeni programı anlama ve uygulayabilme becerilerinin belirlenmesine ihtiyaç olduğu göze çarpmaktadır. Bu durumu tespit etmeye yönelik olarak bu araştırma desenleniştir. Araştırmanın amacı, eğitim fakültesi dördüncü sınıf öğrencilerinin ilköğretim programını tanıma ve anlama düzeylerini belirlemektir. Araştırmanın evrenini, tesadüfi seçilen üç üniversite ve bu üç üniversitenin eğitim fakültesi, matematik, sınıf, BÖTE, fen bilgisi ve Türkçe öğretmenliği bölümü 953 son sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Evrenden örneklem alınmamış ve tüm öğrenciler çalışma grubu olarak alınmıştır. Anket uygulanabilen ve anketi geçerli olan 728 öğrenci araştırmanın çalışma grubunu oluşturmuştur. Araştırmada, öğretmen adaylarının görüşlerine göre, ilköğretim programını uygulayabilmeleri için gerekli bilgi ve donanımı yeterince kazanmadan mezun olmaktadırlar. Anahtar Kelimeler: Öğretmen Yetiştirme, Program Değerlendirme, İlköğretim

2 Selçuk Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi Sayı 29, Sayfa , 2010 THE LEVEL OF KNOWLEDGE AND SKILLS OF ELEMENTARY EDUCATION PROGRAM STUDENTS GAINED AT THE FACULTY OF EDUCATION AS PERCEIVED BY PROSPECTIVE TEACHERS Asım Arı Eskişehir Osmangazi University, Faculty of Education, ABSTRACT As the success of an educational system depends on quality and quantity of teachers, teacher training has great importance. The most important factor is competence of teachers programme implementation in order that Primary Education Programme is successful. Therefore, in-service training programmes for teachers are organised. However, whether prospective teachers have graduated with enough equipment and information about the programme in order to implement it is another aspect. At that point, determining whether the prospective teachers in faculty of education have enough equipment and information about the programme is needed. In this situation, this research is designed in order to identify the situation. The main aim of the research is to determine understand and recognize level of Primary education programme of 4 th -grade students at faculty of education. The universe of research consisted of three randomly chosen universities and th -grade students of mathematic, class, computer education and instructional technology, Science, and Turkish training programmes of faculty of education in these universities. No sampling was obtained for the research, the whole universe was included within the scope of it. Thus, the research group consisted of 728 students whose survey was acceptable among the ones applied it. At the research, according to prospective teachers, they are graduated without enough information and equipment of the programme in order to implement it. Key Words: Teacher Training, Programme Evaluation, Primary Education

3 Öğretmen Adaylarının İlköğretim Programıyla İlgili 253 GİRİŞ Bir eğitim sisteminin başarısı, sistemi işletecek öğretmenlerin nitelik ve niceliğine bağlıdır. Bu nedenle öğretmen yetiştirme büyük bir öneme sahiptir. Türk eğitim tarihinde de birçok öğretmen yetiştirme modelleri denenmiş ve uygulanmıştır. Osmanlı da öğretmen yetiştirme, alt düzeydeki medreseleri bitiren öğrencilerin ilkokul öğretmeni (muallim), üst düzey medreseleri bitirenlerin medrese öğretmeni (müderris) olması şeklinde yapılanmış olup; batı tarzı ilk öğretmen okulu 1848 de Orta Öğretmen Okulu (Darülmuallimin-i Rüşdi) açılmış ve bunu diğerleri izlemiştir. Cumhuriyetin kurulduğu yıllarda ise sayıları yirmiyi bulan bu okullar önce Muallim Mektebi daha sonra da Öğretmen Okulu adını almıştır. Diğer taraftan öğretmen yetiştirmek amacıyla 1936 yılında Köy Eğitmenliği uygulamasına başlanmış, askerliklerini onbaşı ya da çavuş olarak bitirenler, yatılı eğitmenlik kurslarından geçirilerek, köy ilkokullarının ilk üç sınıfı okutmak üzere eğitmen olmuşlardır. Ayrıca, köy ilkokullarının öğretmen ihtiyacını karşılamak için beş yıl süreli Köy Enstitüleri ( ) ve bu okullara öğretmen yetiştirmek üzere öğretim süreci 3 yıl olan Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü ( ) kurulmuştur. Köy Enstitüleri ni İlköğretmen Okulları ( ) takip etmiştir. Ayrıca 1960 da lise ve dengi okul mezunlarıyla çeşitli nedenlerle üniversite ve yüksekokulları bitirmemiş olanlara Yedek Subay Öğretmen olma ve askerliklerini ilkokul öğretmeni olarak tamamlama hakkı tanınmış, 1973 te de çıkarılan yasa ile bu kişilerden isteyenler öğretmenlik mesleğine kabul edilmiştir. İlköğretmen Okullarının kapatılmasını takiben 1974 te Öğretmen Lisesi açılmıştır. Bunun yanında 1974 te Gece Eğitimi ile ve Hızlandırılmış Eğitim ile (1-2 haftada) 70557; yıllarında Mektupla Öğretim ile öğretmen yetiştirilmiştir (Kavcar, 1982; Dursunoğlu, 2003; Koçer, 1973; Akyüz, 1997). Öğretmen yetiştiren diğer bir uygulamada iki yıllık öğrenim süresi olan Eğitim Enstitüsü dür te açılan bu kurumlar 1982 yılında 2547 Sayılı Yüksek Öğretim Yasası ile öğretmen yetiştirme görevinin üniversitelere devredilmesiyle kapatılmıştır de öğretmen yetiştiren kurumlar üniversitelere bağlanmış, dolayısıyla da öğretmenler Eğitim Fakülteleri ve Eğitim Yüksek Okullarından yetiştirilmiştir dan itibaren de tüm öğretmenlik alanları 4 yıllık fakülte düzeyinde eğitim ile yetiştirilmeye başlanmıştır (Ergün, 1987; Dursunoğlu, 2003) de eğitim fakülteleri yeniden yapılandırılmış, 2006 da eğitim fakültesi programları gözden geçirilerek bazı değişiklikler yapılmıştır den bu yana 160 yıllı aşan öğretmen yetiştirme tarihinde birçok sorunlarla karşılaşılsa da önemli yol kat edilmiştir. Bu tarihsel süreçte ve günümüzde, nitelikli öğretmen yetiştirilmesinde öğretmen yeterliliklerinin neler olacağı büyük bir öneme sahip olmuştur. Çünkü, öğretmenlik, mesleki yeterlilik alanları itibariyle özel bilgi, beceri ve tutumları gerektiren bir alandır. Tüm dünyada olduğu gibi, ülkemizde de öğretmenlerin sahip olmaları gerekli görülen yeterlilikler ve özellikler sürekli tartışılmaktadır. Öğretmenlere kazandırılması öngörülen bu yeterlilik ve özelliklere göre de

4 254 A. Arı öğretmen yetiştiren programlar sürekli güncelleştirilmektedir. Bunun sonucu olarak da programlarda yer alan derslerin ve bu derslerin içeriğinin, öğretmenlere kazandırılması öngörülen yeterliliklere göre düzenlenmesi beklenmektedir (Şişman, 2009). Bu yeterlilikler arasında özellikle üzerinde durulması gereken konulardan biri de öğretmen adaylarının ilköğretim programını uygulayabilir yeterlilikte yetiştirilmeleridir. Bilindiği üzere, öğretim yılından itibaren ilköğretimde yeni ilköğretim programı uygulanmaktadır. Bu 2004 ilköğretim programıyla getirilen en önemli değişiklik, hazırlanışında yapılandırmacı yaklaşımın merkeze alınmasıdır. Arslan (2007) yapılandırmacılığı son otuz yılda eğitim uygulamalarını en çok etkileyen felsefelerden biri haline gelmesini, ülkelerin eğitim sistemlerinde ortaya çıkan ciddi nitelik sorunlarına çözüm aramaları olarak görmektedir. Ülkemizde de aynı anlayışla yapılandırmacı yaklaşım merkeze alınarak hazırlanan yeni ilköğretim programı, öğretmen ve öğrenci rollerinde değişim getirmiştir. Ancak, programın uygulayıcıları olan öğretmenler, yapılandırmacı öğrenme konusunda yeterince bilgi ve beceriye sahip olmadan program tüm ülke genelinde uygulamaya başlanmıştır (Erdoğan, 2007; Çınar, Teyfur ve Teyfur, 2006; Gömleksiz ve diğerleri, 2005). Öğretmelerin anlayışlarında ve alışkanlıklarında ani ve büyük bir değişimin olmasını beklemek mümkün olmasa da, programı uygulamaya dönük yeterli hizmetiçi eğitim programlarıyla bu değişim gerçekleştirilebilir. Yukarda da dile getirildiği üzere, 2004 programının uygulanmasıyla ilgili en çok üzerinde durulun konu öğretmen ve idarecilere yeterince hizmet içi eğitim verilmemesi olmuştur. Ancak şu bir gerçektir ki, bugüne kadar program geliştirmede uygulayıcı durumunda olan öğretmen öğesi, ihmal edilmiştir (Yılman, 2006). Her ne kadar öğretmenlere programın uygulanmasıyla ilgili hizmet içi eğitim verilmeye çalışılsa da, yapılan birçok araştırma sonucunda hala öğretmenlerin yeterli hizmet içi eğitim almadığı ve çoğunun programın teorisi ve programın uygulanması konusunda yeterli düzeyde bilgi ve beceriye sahip olamadıkları görülmüştür. Oysa, ilköğretim programındaki değişikliğin eğitimde etkili olabilmesi için, öğretmenlerin yeni programla ilgili teorik bilgilerinin yanında uygulamaya dönük bilgilerinin de olması gerekmektedir (Altun ve Şahin, 2009; Erdoğan, 2007; Semerci, 2007; Gözütok ve diğerleri, 2005). Eğitimin amaçlarına üst düzeyde ulaşabilmesi her ne kadar üç temel öğenin (öğrenci, öğretmen ve eğitim programları) niteliklerine ve bunlar arasındaki uyuma bağlı olsa da bu üç temel öğeden öğretmenin diğerlerini etkileme gücü daha fazla bulunmaktadır (Başaran ve Aksu, 2007). Ayrıca unutulmamalıdır ki, program geliştirme sürecinde gerçek uygulayıcılara yeterince inilmemesi durumunda, programların başarı derecesi düşük olacaktır (Semerci, 2007). Bu nedenle öğretmenlerin hizmet içi eğitimlerine olduğu kadar, öğretmen adaylarının hizmet öncesi üniversite eğitimlerine de önem verilmesi gerekmektedir. Bu bağlamda Erdoğan da (2007), eğitim fakültelerinin ders programları ve ders içeriklerinin, yeni program doğrultusunda ve geliştirilen programların felsefesinin ve genel yaklaşımının tanıtılmasına yönelik olarak yeniden düzenlenme gerektiğine dikkat çekmiştir.

5 Öğretmen Adaylarının İlköğretim Programıyla İlgili 255 Diğer bir husus da, 2004 programında öğretmenlerden sınıf içi eğitim ortamlarını yapılandırmacı anlayışa göre düzenlemeleri istenmesidir. Programın başarısının uygulayıcıların becerisine bağlı olduğundan müfettişlerin, okul idarecilerinin ve her şeyden önemlisi öğretmenlerimizin yapılandırmacı öğretme-öğrenme yaklaşımı konusunda eğitilmeleri kaçınılmazdır. Bu nedenle öğretmen yetiştirme programlarının da buna bağlı olarak gözden geçirilmesi, öğretmen adaylarının yapılandırmacı öğretim konusunda yeterli olacak biçimde yetiştirilmeleri gerektiği ortadadır (Arslan, 2007). Ancak, mevcut durumda yeni mezun olan öğretmen adayları ilköğretim programını uygulayabilmek için gerekli bilgi ve donanımla mezun olabilmekte midir? Öğretmen yetiştirme programlarıyla ilgili olarak, eğitim fakültelerinde öğretmen adaylarının yetiştirilme sürecine ilişkin yapılmış birçok araştırma mevcuttur. Bunlardan bazıları; Kılıç ve Acat (2007) öğretmen adaylarının algılarına göre öğretmen yetiştirme programlarındaki derslerin gereklilik ve işe vurukluk düzeyini belirlemeye yönelik araştırma yapmışlardır. Ekiz ve Yiğit (2007) öğretmen adaylarının öğretmen eğitimindeki modeller hakkındaki görüşlerini, program ve cinsiyet değişkenleri açısından incelemiştir. Çokadar ve Şahin (2009) fen bilgisi öğretmenliği son sınıftaki öğretmen adaylarının öğretmen yetiştirme sürecinde önerilen ders kitaplarıyla ve öğretim elemanlarının bu kitapları kullanımıyla ilgili deneyimlerini belirlemeye çalışmıştır. Ubuz ve Sarı (2009) sınıf öğretmeni adaylarının iyi öğretmen olma ile ilgili görüşlerini belirlemeye çalışmıştır. Bulut ve Doğar (2006) öğretmen adayların öğretmenlik mesleğine karşı tutumlarını incelemiştir. Yavuzer ve diğerleri (2006) sınıf öğretmenliği mezunu öğretmen adaylarının öğretmen yetiştirme programından yararlanma düzeylerini belirlemek amacıyla bir çalışma yapmıştır. Numanoğlu ve Bayır (2009) bilgisayar ve öğretim teknolojileri eğitimi bölümü (BÖTE) son sınıfta okuyan bilgisayar öğretmeni adaylarının öğretmenlik mesleği genel yeterliliklerini kazanma durumlarına ilişkin görüşlerini belirlemiştir. Aydın, Selçuk ve Yeşilyurt (2007) öğretmen adaylarının eğitim fakültelerinin öğretmen yetiştirme programlarında yer alan Okul Deneyimi II dersinin uygulanması ile ilgili görüşlerini almış; Yiğit ve Alev (2005) ise, etkili öğretmen yetiştirme açısından okul deneyimi derslerini değerlendirmiştir. Aslan (2003) eğitim fakültelerinin yeniden yapılandırılmalarına ilişkin bir değerlendirme yapmış, Kızılçaoğlu (2005) ise eğitim fakültelerinin yeniden yapılandırma sürecine ilişkin eleştiriler ve öneriler sunmuştur. Özbek, Kahyaoğlu ve Özgen (2007) öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik görüşlerini değerlendirmiştir. Bu çalışmalarda halen uygulanmakta olan eğitim programını öğretmen adaylarının uygulayabilme yeterliliği ile ilgili yeterince sonuçların vurgulanmadığı görülmektedir. Bu bağlamda, eğitim fakültelerinde yetişen öğretmen adaylarının yeni programı anlama ve uygulayabilme becerilerinin belirlenmesine ihtiyaç olduğu göze çarpmaktadır. Bu durumu tespit etmeye yönelik olarak bu araştırma desenleniştir. Araştırmanın amacı, eğitim fakültesi dördüncü sınıf öğrencilerinin ilköğretim programını tanıma ve anlama düzeylerini belirlemektir. Öğrencilere

6 256 A. Arı fakültelerinde aldıkları eğitim sonucunda programı uygulayabilme yeterlilikleri tespit edilmeye çalışılmış, bu yeterliliklerin bölümlere göre farklılaşıp farklılaşmadıkları ortaya konmak istenmiştir. YÖNTEM Araştırma, tarama (ilişkisel tarama) modelinde olup, betimsel nitelik taşımaktadır. Tarama (survey) araştırmaları, bir grubun belirli özelliklerini belirlemek için verilerin toplanmasını amaçlayan çalışmalardır. Betimsel araştırmalar ise, verilen bir durumu olabildiğince tam ve dikkatli bir şekilde tanımlayan araştırmalar olup, bu çalışmalarda araştırmacılar bireylerin, grupların ya da fiziksel ortamların özelliklerini (yetenekler, tercihler, davranışlar vb.) özetler (Büyüköztürk ve diğerleri, 2009). Araştırmanın evrenini, tesadüfi seçilen üç üniversite (Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, Kırıkkale Üniversitesi) ve bu üç üniversitenin eğitim fakültesi, matematik, sınıf, BÖTE, fen bilgisi ve Türkçe öğretmenliği bölümü 953 son sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Evrenden örneklem alınmamış ve tüm öğrenciler çalışma grubu olarak alınmıştır. Anket uygulanabilen ve anketi geçerli olan 728 öğrenci araştırmanın çalışma grubunu oluşturmuştur. Bu öğrencilerin 437 si bayan, 281 i erkek (on öğrenci de ankette cinsiyetini belirtmemiştir); 501 i normal öğretim, 227 si ikinci öğretimdir. Bazı bölümlerin birden fazla şubelerinin olması, öğrenci mevcutlarının bölümlere ve üniversitelere göre farklılaşması örneklemi oluşturan bölüm öğrenci sayılarının birbirinden farklı olması sonucunu doğurmuştur. Türkçe öğretmenliği son sınıf öğrencilerinin sadece bir üniversitede olması, bu bölüm örencilerinin 35 ile sınırlı olmasına neden olmuştur. Aşağıda evren ve örneklem dağılımı verilmektedir. Evren Örneklem Sınıf Öğretmenliği Matematik Öğretmenliği BÖTE Fen Bilgisi Öğretmenliği Türkçe Öğretmenliği Toplam Verilerin Toplanması ve Analizi Eğitim fakültesi öğrencilerinin ilköğretim programı hakkında sahip olduğu bilgi ve beceri düzeylerine ilişkin görüşlerini tespit edebilmek amacıyla araştırma anketi geliştirilmiştir. Öncelikle konuyla ilgili alan taraması yapılmış, öğretmen adaylarında ilköğretim programıyla ilgili sahip olmaları gereken bilgi ve beceriler belirlenmiş, daha sonra bunlar ankette yer alacak ifadelere dönüştürülmüştür. Ankette, cinsiyet, öğrenim türü, bölümü gibi kişisel

7 Öğretmen Adaylarının İlköğretim Programıyla İlgili 257 bilgilerinin yer aldığı ilk bölüm ve programı program hakkında sahip oldukları bilgi ve beceri düzeylerini belirlemeye yönelik maddelerin yer aldığı ikinci bölüm olmak üzere iki bölüm yer almıştır. İkinci bölümde öğrencilerin program hakkında sahip olmaları gereken bilgi ve beceri düzeylerini belirlemeye yönelik sorular için yeterli, kısmen, yetersiz şeklinde likert tipi üçlü derecelendirilmiş maddeler oluşturulmuştur. Geliştirilen anket kapsam ve dil geçerliliğini sağlamak için 35 öğrenciye ön uygulaması yapılmış, eleştiriler doğrultusunda anlaşılmayan ya da gereksiz görülen maddeler çıkarılmış, birbirine yakın maddeler birleştirilerek yeniden düzenlenmiş, böylelikle de 17 madde ankette yer almıştır. Ölçme değerlendirme ve program geliştirme uzmanlarına anket incelettirilmiş ve alınan uzman görüşleri doğrultusunda ankete son şekli verilmiştir. Ölçeğin güvenilirlik analizi için iç tutarlılık katsayısı hesaplanmıştır. İç tutarlılık katsayısı olan Cronbach s Alpha değeri.90 bulunmuştur. Ayrıca maddeler elendiğinde bu değerde bir yükselme olmadığı görülmüştür. Buna göre ölçeğin iç tutarlılığının olduğu ve güvenirliğinin yüksek olduğu söylenebilir. Faktör analizi yapılmış, faktör analizi sonucunda anketin tek faktörde toplandığı, bu tek faktörün varyansın %40 ını açıkladığı görülmüştür. Bu değer, tek faktörler için kabul edilebilir bir değerdir (Büyüköztürk ve diğerleri, 2009). Maddelerin faktör yüklerine bakıldığında arasında her maddenin faktör yük değeri aldığı görülmüştür. Bu değerler sonucunda ölçeğin yapı geçerliliğinin olduğu söylenebilir. Devlet üniversiteleri arasından tesadüfi seçilen üç üniversiteden birer akademisyen ile görüşülmüş, çalışmanın uygulanmasında yardımcı olmayı kabul eden bu kişilere anketler posta ile gönderilmiştir. Anket uygulaması öncesi telefonla anketin uygulanması ile ilgili gerekli bilgiler bu kişilere verilmiş, tereddüde mahal vermeyecek biçimde soruları cevaplanmıştır. Her bölüm için ders programlarından tesadüfi seçilen ders saatinde anket uygulamak üzere sınıfa gidilmiş, ders öğretim elamanından izin alınarak anketler uygulanmıştır. Çalışmanın yapıldığı gün ders saatinde, uygulamanın yapıldığı zaman diliminde sınıfta olan öğrencilere uygulama yapılmış, olmayan öğrencilere başka bir gün ve saatte ulaşılmaya çalışılmamıştır. Uygulanan anketler posta ile araştırmacıya geri ulaştırılmıştır. Anket uygulaması Mart-Nisan 2010 tarihlerinde yapılmıştır. Toplanan veriler, bilgisayara girilmiş, SPSS programından yararlanılarak analiz edilmiştir. Öğretmen adaylarının ilköğretim programı hakkında sahip oldukları bilgi ve beceri düzeyleri frekans (f) dağılımı ve yüzde (%) şeklinde özetlenmiştir. İki süreksiz değişken arasında anlamlı bir ilişkinin olup olmadığı Ki-Kare Testi ile incelenmiş ve sonuçlar P<.05 düzeyinde test edilmiştir. Elde edilen bulgular tablolar halinde verilerek yorumlanmıştır.

8 258 A. Arı BULGULAR VE YORUMLAR Bu bölümde, araştırma sonuçlarına ilişkin elde edilen bulgular tablolar halinde sunulmuş ve yorumlanmıştır. Tablo 1. Fakültede Dersine Giren Hocalarının İlköğretim Programına Hakim Olma Düzeylerine İlişkin Görüşleri Yeterli Kısmen Yetersiz Toplam X 2 (8, N=723)=31.454, p=.000 Fakültede dersine giren hocalarının ilköğretim programına yeterli düzeyde hakim olduğu düşünen öğrenciler sınıf öğretmenliğinde %33.6 ile en yüksek iken bunu %25.5 ile fen bilgisi öğretmenliği izlemiştir. Daha sonra bu oran matematik öğretmenliğinde %16.5 ve Türkçe öğretmenliğinde %11.8 olarak gerçekleşmiştir. Sınıf öğretmenliği bölümü öğrencileri üçte bir oranla fakültede dersine giren hocalarının ilköğretim programına yeterli düzeyde hakim olduğunu düşünürken BÖTE ve Türkçe öğretmenliği bölümü öğrencileri çok düşük oranda kalmıştır. Çalışma grubunun tamamına bakıldığında, fakültede dersine giren hocalarının ilköğretim programına yeterli düzeyde hakim olduğu düşünen öğrenciler %25.2 olarak gerçekleşmiştir. Diğer bir ifadeyle, öğrencilerin sadece dörtte biri hocalarının program hakkında yeterli düzeyde bilgiye sahip olduğunu belirtmektedir. İlköğretim programı hakkında yeterli bilgiye sahip olmaksızın, bu alana öğretmen yetiştirmenin ne kadar gerçekçi olabileceği düşündürücüdür. Araştırmaya katılan öğrencilerin bölümü ile öğrencilerin, fakültede dersine giren hocalarının ilköğretim programına hangi düzeyde hakim olduğunu düşünüyor olmaları arasında anlamlı bir farka rastlanmıştır. Tablo 2. İlköğretim Programıyla İlgili İhtiyaç Duyulan Bilgilere Fakülte Ders Kitaplarında Bulabilme Düzeyine İlişkin Görüşleri Yeterli Kısmen Yetersiz Toplam X 2 (8, N=723)=78.833, p=.000 Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin %30.4 ü ve Türkçe öğretmenliği öğrencilerinin %20.6 sı fakülte ders kitaplarında ilköğretim programıyla ilgili yeterli düzeyde

9 Öğretmen Adaylarının İlköğretim Programıyla İlgili 259 bilgi bulabildiğini belirtirken; bu oran fen bilgi öğrencilerinde %11.9, BÖTE öğrencilerinde %9.9 ve matematik öğretmenliği öğrencilerinde %5 olarak gerçekleşmiştir. Matematik ve fen bilgisi öğretmenliği kitaplarının diğer öğretmenliklere göre ilköğretim programıyla ilgili çok daha az bilgi içerdiği görülmektedir. Tüm bölümlere birlikte bakıldığında ise, fakülte ders kitaplarında ilköğretim programıyla ilgili yeterli düzeyde bilgi içerdiğini belirten öğrenciler sadece %19.4 tür. Öğrencilerin beşte dördünün fakülte ders kitaplarının programla ilgili bilgilerin kısmen yeterli ya da yetersiz olduğunu dile getirmeleri, ders kitaplarının program doğrultusunda gözden geçirilmelerinin gerektiğini göstermektedir. Öğrencilerin bölümleri ile fakülte ders kitaplarında ilköğretim programının tanıtımı ve uygulanmasıyla ilgili ihtiyaç duyulan bilgilere hangi düzeyde bulabildiği arasında anlamlı bir farka rastlanmıştır. Tablo 3. İlköğretim Programını Uygulayabilmesi İçin Gerekli Bilgi Ve Beceriyi Kazanma Düzeyine İlişkin Görüşleri Yeterli Kısmen Yetersiz Toplam X 2 (8, N=720)=57.760, p=.000 Fakültesinde aldığı öğretimin, ilköğretim programını uygulayabilmesi için gerekli bilgi ve beceriyi yeterli düzeyde kazandırdığını belirten öğrenciler sınıf öğretmenliği bölümünde %34, fen bilgisi öğretmenliğinde %29.4, BÖTE de 21.4, matematik öğretmenliğinde %11.5 Türkçe öğretmenliğinde %3 tür. Türkçe ve matematik öğretmenlikleri bölümlerinde öğrencilerin diğer bölümlere göre programı uygulayabilmek için gerekli bilgi ve beceriye daha az sahip oldukları görülmektedir. in genelinde ise, fakültesinde aldığı öğretimin ilköğretim programını uygulayabilmesi için gerekli bilgi ve beceriyi yeterli düzeyde kazandırdığını belirten öğrenciler %25.8 olarak bulunmuştur. Öğrencilerin dörtte üçünün programa uygun öğretmenlik bilgi ve becerilerinden yeterli düzeyde sahip olmadığını belirmesi, alana öğretmen yetiştiren eğitim fakültesi programlarının bu konuda eksik kaldığını ortaya çıkarmaktadır. Araştırmaya katılan öğrencilerin bölümleri ile fakültesinde aldığı öğretimin, ilköğretim programını uygulayabilmesi için gerekli bilgi ve beceriyi hangi düzeyde kazandırdığı arasında anlamlı bir farka rastlanmıştır.

10 260 A. Arı Tablo 4. Programa Uygun Öğrenme Öğretme Ortamı Düzenleyebilme Düzeyine İlişkin Görüşleri Yeterli Kısmen Yetersiz Toplam X 2 (8, N=720)=33.884, p=.000 Fakültesinde aldığı öğretimin, ilköğretim programına uygun olarak öğrenme öğretme ortamı düzenleyebilmelerinde onları yeterli düzeyde yetiştirdiğini belirtenler fen bilgisi öğretmenliği öğrencilerinde %33.3 ile en yüksek olmuş, bunu %28,7 ile sınıf öğretmenliği, %24.6 ile BÖTE izlemiş, %15 ile matematik ve %14.7 ile Türkçe öğretmenlikleri en düşük olarak gerçekleşmiştir. Tüm bölüm öğrencilerinde aldığı öğretimi programa uygun öğrenme öğretme ortamı düzenleyebilmelerinde kendilerini yeterli düzeyde yetiştirenler ise %25.7 olmuştur. Öğrencilerin dörtte üçü kendilerini programa uygun öğretim hazırlayabilmede kendilerini yeterli bulmamaktadır. Bu da, eğitim fakültelerinde verilen eğitim-öğretimin öğrencilerine öğretmenlik meslek bilgi ve becerilerini yeterince kazandıramadığını düşündürmek için yeterlidir. Öğrencilerin bölümleri ile fakültesinde aldığı öğretimin, ilköğretim programına uygun olarak öğrenme öğretme ortamı düzenleyebilmede kendisini hangi düzeyde yetiştirdiğini düşünüyor olması arasında anlamlı bir farka rastlanmıştır. Tablo 5. Öğretimi Planlamada Yeterlilik Düzeyine İlişkin Görüşleri Yeterli Kısmen Yetersiz Toplam X 2 (8, N=720)=25.143, p=.001 Fakültesinde aldığı öğretimin, öğretimi planlamada kendilerini yeterli düzeyde yetiştirdiğini belirtenler fen bilgisi öğretmenliği öğrencilerinde %28.7, BÖTE öğrencilerinde %22.5, sınıf öğretmenliği öğrencilerinde 21.6, matematik bölümü öğrencilerinde %11.5 ve Türkçe öğretmenliği öğrencilerinde %5.9 olarak gerçekleşmiştir. Öğretimi planlamada kendilerini yeterli gören öğrencilerin fen bilgisi öğretmenliği bölümünde en yüksek, Türkçe ve matematik öğretmenlikleri bölümlerinde de en düşük olduğu görülmektedir. Çalışma grubunun tamamında ise, öğretimi planlamada kendilerine fakültelerinde yeterli düzeyde öğretim verildiğini sadece %20.3 ü belirtmektedir. Öğretimi planlamada öğrencilerin dörtte üçünün kendilerini yeterli görmemesi, eğitim fakültesi öğretim elamanlarınca üzerinde düşünülmesi gereken bir durumdur.

11 Öğretmen Adaylarının İlköğretim Programıyla İlgili 261 Eğitim fakültesi öğrencilerinin bölümleri ile fakültesinde aldığı öğretimin, öğretimi planlamada kendilerini hangi düzeyde yetiştirdiğini düşünüyor olması arasında anlamlı bir farka rastlanmıştır. Tablo 6. Alternatif Ölçme Değerlendirme Tekniklerini Uygulayabilmesi İçin Gerekli Bilgi Ve Beceriyi Kazanma Düzeyine İlişkin Görüşleri Yeterli Kısmen Yetersiz Toplam X 2 (8, N=720)=30.297, p=.000 Fen bilgisi öğretmenliği öğrencilerinin %37.3 ü, BÖTE nin %31.8 i, sınıf öğretmenliğinin %23 ü, matematik öğretmenliğinin %18.3 ü ve Türkçe öğretmenlinin %11.4 ü alternatif ölçme değerlendirme tekniklerini uygulayabilmesi için kendilerine yeterli düzeyde fakültelerinde öğretim verildiğini belirtmektedir. Fen bilgisi öğretmenliği öğrencilerinde yine bu konuda da kendilerini yeterli bulanlar diğer bölümlerden daha yüksek olmuştur. Araştırmaya katılan öğrencilerin tamamında, fakültelerinde aldığı öğretimi alternatif ölçme değerlendirme tekniklerini uygulayabilmesi için yeterli bulanlar %25.3 olarak gerçekleşmiştir. Öğrencilerin dörtte üçünün bu konuda yeterli düzeyde yetişmeden yetişiyor olması, ilköğretim programının başarıyla uygulanabilmesi için sorun teşkil edebilecektir. Öğrencilerinin bölümleri ile fakültesinde aldığı öğretimin, alternatif ölçme değerlendirme tekniklerini (portfolyo, yapılandırılmış grid, öz değerlendirme, performans değerlendirme vb.) uygulayabilmesi için kendilerine hangi düzeyde bilgi ve beceri kazandırdığı arasında anlamlı bir farka rastlanmıştır. Tablo 7. Yapılandırmacı Öğretim Hakkında Kazandığı Bilgi Ve Beceri Düzeyine İlişkin Görüşleri Yeterli Kısmen Yetersiz Toplam X 2 (8, N=723)=78.989, p=.000 Fakültesinde aldığı derslerin, yapılandırmacı öğretim hakkında kendilerine yeterli düzeyde bilgi ve beceri kazandırdığını belirten öğrenciler sınıf öğretmenliğinde %38.5, BÖTE de %32.3, fen bilgisi öğretmenliğinde %27.7, matematik öğretmenliğinde %14.8 ken Türkçe öğretmenliğinde %0 olarak gerçekleşmiştir. Matematik ve Türkçe öğretmenliğinde yapılandırmacı öğrenme hakkında yeterli bilgi ve beceriye sahip olanlar ya çok az ya da yoktur.

12 262 A. Arı in geneline bakıldığında, fakültesinde aldığı derslerin, yapılandırmacı öğretim hakkında kendilerine yeterli düzeyde bilgi ve beceri kazandırdığını belirtenlerin %30 olduğu görülmektedir. Öğrencilerin üçte birinin yapılandırmacı öğrenme hakkında yeterli bilgi ve beceriye sahip olması, yapılandırmacı yaklaşımın derslerde yeterince yer verilmediği sonucunu doğurmaktadır. Çalışma grubu öğrencilerinin bölümleri ile eğitim fakültesinde aldığı derslerin, yapılandırmacı öğretim hakkında kendilerine hangi düzeyde bilgi ve beceri kazandırdığı arasında anlamlı bir farka rastlanmıştır. Tablo 8. Yapılandırmacı Öğrenmede Öğrencilerine Yapabileceği Rehberlik Düzeyine İlişkin Görüşleri Yeterli Kısmen Yetersiz Toplam X 2 (8, N=726)=49.096, p=.000 Yapılandırmacı öğrenmede öğrencilerine rehberlik yapabilmesi için kendilerini yeterli düzeyde bulan öğrenciler Türkçe öğretmenliğinde %8.6 ve matematik öğretmenliğinde %11.5 ilke en düşük düzeyde olurken bunları % 26.7 ile BÖTE ve sınıf öğretmenliği, % 31.7 ile fen bilgisi öğretmenliği izlemiştir. Bu konuda kendisini yeterli görenler matematik ve Türkçe öğretmenliği bölümlerinde en düşük düzeyde gerçekleşmiştir. Yani, yapılandırmacı öğrenmeyle ilgili olarak yukarıda bir önceki tabloda ortaya çıkan durumun bir benzeri burada da görülmektedir. Fakülte geneline bakıldığında ise, yapılandırmacı yaklaşımda öğrencilerine rehberlik yapabilmesinde kendisini yeterli bulanlar %24 te kalmıştır. Öğrencilerin yaklaşık dörtte üçünün, yapılandırmacı öğrenmede öğrencilerine yeterli düzeyde rehberlik yapamayacak şekilde yetiştirilmeleri oldukça düşündürücüdür. Araştırmaya katılan öğrencilerin bölümleri ile yapılandırmacı öğrenmede öğrencilerine hangi düzeyde rehberlik yapabileceğini düşünüyor olması arasında anlamlı bir farka rastlanmıştır.

13 Öğretmen Adaylarının İlköğretim Programıyla İlgili 263 Tablo 9. Yapılandırmacı Öğrenmeyi Sınıfta Uygulayabilmesi İçin Gerekli Öğretim Strateji Ve Tekniklerini Öğrenme Düzeyine İlişkin Görüşleri Yeterli Kısmen Yetersiz Toplam X 2 (8, N=719)=56.812, p=.000 Sınıf öğretmenliği bölümü öğrencilerinin %38.7 si, yapılandırmacı öğrenmeyi sınıfta uygulamak için gerekli öğretim strateji ve tekniklerinin kendilerine fakültede aldığı derslerde yeterli düzeyde öğretildiğini belirtirken, bu oran fen bilgisi öğretmenliğinde %36, BÖTE de %31.8, Türkçe öğretmenliğinde %31.8 ve matematik öğretmenliğinde %10.7 olarak gerçekleşmiştir. Kendisini öğretim strateji ve teknikleri konusunda yeterli gören öğrenciler sınıf ve fen bilgisi öğretmenliklerinde en yüksekken, matematik öğretmenliğinde en düşüktür. Yapılandırmacı öğrenmeyi sınıfta uygulayabilmek için gerekli öğretim strateji ve tekniklerini yeterli düzeyde öğrendiğini dile getiren öğrenciler çalışma grubunun tamamında %31.3 olarak bulunmuştur. Öğrencilerin yaklaşık üçte ikisi yapılandırmacı öğrenme için gerekli öğretim strateji ve tekniklerinde kendilerini yeterli görmemektedir. Araştırmaya katılan öğrencilerin bölümleri ile eğitim fakültesinde aldığı derslerde, yapılandırmacı öğrenmeyi sınıfta uygulayabilmesi için yararlanabileceği öğretim strateji ve tekniklerinin hangi düzeyde öğretildiği arasında anlamlı bir farka rastlanmıştır. Tablo 10. İlköğretim Derslerinde Yer Alan Etkinlikler in Uygulanmasıyla İlgili Kazanabildiği Bilgi Ve Beceri Düzeyine İlişkin Görüşleri Yeterli Kısmen Yetersiz Toplam X 2 (8, N=720)=61.130, p=.000 Fakültesinde aldığı öğretim süresince, ilköğretim derslerinde yer alan etkinlikler in uygulanmasıyla ilgili yeterli düzeyde bilgi ve beceri kazanabildiğini belirten öğrenciler sınıf öğretmenliği bölümünde %40.4, fen bilgisi öğretmenliğinde %39.6, BÖTE de %25.2, matematik öğretmenliğinde %18.2 ve Türkçe öğretmenliğinde 14.3 olarak bulunmuştur. Etkinliklerin uygulanmasıyla ilgili bilgi ve beceriye yeterli düzeyde sahip olduğunu belirtenler Türkçe ve matematik öğretmenliklerinde diğer bölümlerden daha az oranda olduğu ortaya çıkmıştır.

14 264 A. Arı Çalışma grubunun tamamında, ilköğretim derslerinde yer alan etkinliklerin uygulanmasıyla ilgili bilgi ve beceriye sahip olan öğrenciler %32.5 tir. Öğrencilerin üçte ikisinin etkinlikleri uygulamak için kendilerini yeterli görmemesi, etkinliklerin programda büyük yere sahip olduğu da hesaba katılırsa, programın uygulanabilirliğini zora sokmaktadır. Öğrencilerin bölümleri ile fakültesinde aldığı öğretim süresince, ilköğretim derslerinde yer alan etkinlikler in uygulanmasıyla ilgili hangi düzeyde bilgi ve beceri kazanabildiği arasında anlamlı bir farka rastlanmıştır. Tablo 11. İlköğretim Programının Öğretmene Yüklediği Görev Ve Roller Hakkında Kazanabildiği Bilgi Ve Beceri Düzeyine İlişkin Görüşleri Yeterli Kısmen Yetersiz Toplam X 2 (8, N=721)=42.213, p=.000 Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin %40.7 si, fen bilgisi öğretmenliği öğrencilerinin %39 u, BÖTE öğrencilerinin %24.4 ü, matematik öğretmenliği öğrencilerinin %19.7 si ve Türkçe öğretmenliği öğrencilerinin %8.8 i ilköğretim programının öğretmene yüklediği görev ve roller hakkında yeterli düzeyde bilgi ve beceri kazanabildiklerini belirtmişlerdir. Matematik ve Türkçe öğretmenliği bölümü öğrencilerinin ilköğretim programının öğretmene yüklediği görev ve rolleri diğer bölüm öğrencilerinden daha az kazandıkları görülmektedir. Araştırmaya katılan öğrencilerin tümünde, ilköğretim programının öğretmene yüklediği görev ve roller hakkında yeterli bilgi ve beceriyi öğrenimi süresince kazanabildiğini belirtenler %32.5 tir. Öğrencilerin üçte ikilik oranının ilköğretim programının öğretmene yüklediği görev ve roller hakkında yeterli bilgi ve beceriye sahip olmadıkları tespit edilmiştir. ile fakültesinde aldığı öğretim süresince, ilköğretim programının öğretmene yüklediği görev ve roller hakkında hangi düzeyde bilgi ve beceri kazanabildiği arasında anlamlı bir farka rastlanmıştır. Tablo 12. İlköğretim Programının Öğrenciye Yüklediği Görev Ve Roller Hakkında Kazanabildiği Bilgi Düzeyine İlişkin Görüşleri Yeterli Kısmen Yetersiz Toplam X 2 (8, N=724)=73.464, p=.000

15 Öğretmen Adaylarının İlköğretim Programıyla İlgili 265 İlköğretim programının öğrenciye yüklediği görev ve roller hakkında öğrenimi süresince yeterli bilgi sahibi olduğunu belirten öğrenciler sınıf öğretmenliği bölümünde %46.7, fen bilgisi öğretmenliğinde %41.2, BÖTE de %19.7, Türkçe öğretmenliğinde %17.1 ve matematik öğretmenliğinde %14.8 dir. İlköğretim programının öğrenciye yüklediği roller hakkında yeterli bilgiye sahip olmayan öğrenciler Türkçe ve matematik öğretmenliği bölümlerinde diğer bölümlerden daha fazladır. Çalışa grubunun tamamında öğrencilerin %34.3 ü ilköğretim programının öğrenciye yüklediği görev ve roller hakkında yeterli bilgi sahibi olduğunu belirtmiştir. Öğrencilerin yaklaşık üçte ikisi, ilköğretim programının öğrenciye yüklediği görev ve roller hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıkları görülmektedir. Öğrencilerin bölümleri ile fakültesinde aldığı öğretim süresince, ilköğretim programının öğrenciye yüklediği görev ve roller hakkında hangi düzeyde bilgi sahibi olabilmesi arasında anlamlı bir farka rastlanmıştır. Tablo 13. Kendisini Öğretmenlik Yapmaya Hazır Hissettiği Düzeye İlişkin Görüşleri Yeterli Kısmen Yetersiz Toplam X 2 (8, N=723)=54.530, p=.000 Fen bilgisi öğretmenliği öğrencilerinin %51.5 i, sınıf öğretmenliği öğrencilerinin %43.9 u, BÖTE öğrencilerinin %33.1 i, matematik öğretmenliği öğrencilerinin %32 si ve Türkçe öğretmenliği öğrencilerinin %14.3 ü kendisini öğretmenlik yapmaya yeterli düzeyde hazır hissettiğini belirtmiştir. Fen bilgisi öğrencilerinin yarısı öğretmenliğe kendilerini yeterli düzeyde hazır hissederken Türkçe öğretmenliği bölümü öğrencilerinin sadece yedide biri kendisini yeterli düzeyde hazır hissetmektedir. Kendisini öğretmenlik yapmaya yeterli düzeyde hazır hissettiğini belirten öğrenciler bölümlerin genelinde %39.6 dır. Öğrencilerin yaklaşık beşte üçünün öğretmenliğe kendilerini yeterli düzeyde hissetmedikleri görülmektedir. Öğrencilerin bölümleri ile kendisini öğretmenlik yapmaya hangi düzeyde hazır hissettiği arasında anlamlı bir farka rastlanmıştır.

16 266 A. Arı Tablo 14. Eğitim Fakültelerinde Verilen Eğitimin Kendilerini Öğretmenlik Mesleğine Hazırladığı Düzeye İlişkin Görüşleri Yeterli Kısmen Yetersiz Toplam X 2 (8, N=722)=72.592, p=.000 Eğitim fakültelerinde verilen eğitimin öğretmenliğe yeterli düzeyde hazırladığını belirten öğrenciler fen bilgisi öğretmenliğinde %27.5, sınıf öğretmenliğinde %25.7, BÖTE de %16.9, matematik öğretmenliğinde %8.2 ve Türkçe öğretmenliğinde %2.9 dur. Türkçe ve matematik öğretmenliği bölümü öğrencilerinde, eğitim fakültelerinde verilen eğitiminin kendilerini öğretmenlik mesleğine yeterli düzeyde hazırladığını belirtenler diğer bölümlerden daha az gerçekleşmiştir. Araştırmaya katılan öğrencilerin genelinde, eğitim fakültelerinde verilen eğitimin kendilerini öğretmenlik yapmaya yeterli düzeyde hazırladığını belirtenler %20.4 tür. Öğrencilerin beşte dördü eğitim fakültelerinde verilen eğitimin kendilerini öğretmenliğe yeterli düzeyde hazırlamadığını dile getirmektedirler. Öğrencilerin bölümleri ile eğitim fakültelerinde verilen eğitimin kendilerini öğretmenlik mesleğine hangi düzeyde hazırladığı arasında anlamlı bir farka rastlanmıştır. Tablo 15. İlköğretim Programının Öğretim Sürecine Getirdiği Değişikliklerden Haberdar Olama Düzeyine İlişkin Görüşleri Yeterli Kısmen Yetersiz Toplam X 2 (8, N=720)= , p=.000 Sınıf öğretmenliği bölümü öğrencilerinin %46.1 i, fen bilgisi öğretmenliği öğrencilerinin %43.6 sı, BÖTE öğrencilerinin %20.8 i matematik bölümü öğrencilerinin %13.1 i ve Türkçe öğretmenliği öğrencilerinin %11.4 ü ilköğretim programının öğretim sürecine getirdiği değişiklikleri yeterli düzeyde bildiğini belirtmiştir. İlköğretim programının öğretim sürecine getirdiği değişiklikleri yeterli düzeyde bildiğini belirtenler Türkçe ve matematik öğretmenliklerinde diğerlerinden çok daha düşük bulunmuştur. İlköğretim programının öğretim sürecine getirdiği değişiklikleri yeterli düzeyde bildiğini belirten öğrenciler tüm bölüm öğrencilerinde %33.9 olarak

17 Öğretmen Adaylarının İlköğretim Programıyla İlgili 267 gerçekleşmiştir. Öğrencilerin üçte ikisi ilköğretim programının öğretim sürecine getirdiği değişikliklerden yeterli düzeyde haberdar değildir. ile ilköğretim programının öğretim sürecine getirdiği değişiklikleri hangi düzeyde bildiği arasında anlamlı bir farka rastlanmıştır. Tablo 16. İlköğretim Programının Uygulanmasında Öğretmenlerin Karşılaştıkları Sorunlardan Haberdar Olma Düzeyine İlişkin Görüşleri Yeterli Kısmen Yetersiz Toplam X 2 (8, N=724)=51.867, p=.000 İlköğretim programının uygulanmasında öğretmenlerin karşılaştıkları sorunlardan yeterli düzeyde haberdar olduğunu belirtenler fen bilgisi öğretmenliği bölümünde %32.4, sınıf öğretmenliği bölümünde %30.4, matematik öğretmenliği bölümünde %16.4, BÖTE bölümünde 13.1 ve Türkçe öğretmenliği bölümünde 5.7 dir. Türkçe öğretmenliği ve BÖTE bölümleri öğrencileri, diğer bölümlere göre ilköğretim programının uygulanmasında öğretmenlerin karşılaştıkları sorunlardan daha az haberdardır. Araştırma katıltan öğrencilerin genelinde, ilköğretim programının uygulanmasında öğretmenlerin karşılaştıkları sorunlardan yeterli düzeyde haberdar olduğunu belirtenler %24 tür. Öğrencilerin yaklaşık dörtte üçü öğretmenlerin ilköğretim programının uygulanmasında karşılaşılan problemlerle ilgili yeterli bilgiye sahip olmadıkları görülmüştür. Çalışma grubu öğrencilerin bölümleri ile ilköğretim programının uygulanmasında öğretmenlerin karşılaştıkları sorunlardan hangi düzeyde haberdar olduğu arasında anlamlı bir farka rastlanmıştır. Tablo 17. İlköğretim Programının Başarılı Olacağına Olan İnancına İlişkin Görüşleri Yeterli Kısmen Yetersiz Toplam X 2 (8, N=722)=54.625, p=.000 İlköğretim programının başarılı olacağına olan inancının yeterli düzeyde olduğunu belirten öğrenciler sınıf öğretmenliğinde %43.9, fen bilgisi öğretmenliğinde %35.3, BÖTE de %21.7, matematik öğretmenliğinde %20.5 ve Türkçe öğretmenliğinde %17.6 olarak bulunmuştur. Türkçe öğretmenliği

18 268 A. Arı öğrencileri ilköğretim programının başarılı olacağına olan inancı en düşük olan bölümdür. in geneline bakıldığında ise, ilköğretim programının başarılı olacağına olan inancı yeterli olan öğrenciler %33.5 olduğu görülmektedir. Öğretmen adaylarının yaklaşık üçte ikisi ilköğretim programının başarılı olacağına olan inancı yeterli düzeyde değildir. Öğrencilerin bölümleri ile ilköğretim programının başarılı olacağına olan inancı arasında anlamlı bir farka rastlanmıştır. SONUÇ VE TARTIŞMA Araştırmadan elde edilen bulgular ışığında öğretmen adaylarının ilköğretim programını uygulayabilme yeterliliklerinin düşük olduğu yönünde görüşe sahip oldukları söylenebilir. Diğer bir ifadeyle, eğitim fakülteleri, öğretmen adayı olan öğrencilerini ilköğretim programını uygulayabilmeleri için gerekli bilgi ve beceriyi yeterince kazandıramadığını düşünmektedirler. Programın başarısı, dolayısıyla da eğitim sisteminin başarısı, öncelikle nitelikli öğretmen yetiştirmeye bağlıdır. 160 yılı aşkın öğretmen yetiştirme tarihimizde, programın uygulayıcıları olan öğretmenlerimizin program geliştirme çalışmalarında hizmetiçi eğitimleri kadar hizmet öncesinde yetiştirilmeleri çok da üzerinde durulmadığı görülmektedir. Bunun altında yatan nedenlerden biri, program yapıcısı ve uygulayıcısının MEB, öğretmen yetiştirenin üniversite gibi farklı iki kurumun olması gösterilebilir. Semerci (2007) de bununla ilgili olarak, programların geliştirilmesi sürecinde gerçek uygulayıcılara yeterince inilmemesi durumunda, geliştirilen eğitim programlarının başarı derecesinin düşük olacağına dikkat çekmektedir. Oysa Altun ve Şahin in (2009) yaptıkları çalışmadan, öğretmenlerinin çoğunun programın teorisi ve programın uygulanması konusunda yeterli düzeyde bilgiye sahip olamadıkları anlaşılmıştır. Eğitim fakültesi dördüncü sınıf öğrencilerinin ilköğretim programını tanıma ve anlama düzeylerini belirlemek amacıyla yapılan bu araştırmada da öğretmen adaylarının ilköğretim programını uygulayabilmeleri için gerekli bilgi ve beceriye yeterince sahip olmadıkları sonucuna varılmıştır. Fakültede dersine giren hocalarının ilköğretim programı hakkında yeterli düzeyde bilgiye sahip olduğunu belirten öğrenciler sadece dörtte birdir. Öğretmen adaylarının görüşlerine göre eğitim fakültesi öğretim elemanları ilköğretim programını yeterince tanımamaktadır. Program hakkında yeterli biliye sahip olmadan, ilköğretime öğretmen yetiştirmek ne kadar gerçekçi olacaktır. Görev yapan öğretmenlere program tanıtılması ve gerekli bilgi beceri kazandırmak için hizmetiçi eğitimler düzenlenerek uygulamada başarı sağlanmaya çalışılmaktadır. Durum bu haldeyken, bir de yeni atanan öğretmenlere programın tanıtılma ihtiyacı duyulduğunda, programın başarısı daha da zora girecektir. Aslan (2003) eğitim fakültelerinde nitelikli öğretmen adayı yetiştirebilmek için yeterli sayıda ve nitelikte öğretim elamanı eksikliğine

19 Öğretmen Adaylarının İlköğretim Programıyla İlgili 269 değinmiş; Doğan da (2005) öğretmenlik mesleğinin kalitesinin yükseltilmesinde öğretmen yetiştiren öğretim elamanlarının kalitesinin önemini vurgulamaktadır. Fakülte ders kitaplarında ilköğretim programının tanıtımı ve uygulanmasıyla ilgili ihtiyaç duyulan bilgileri yeterli düzeyde bulabildiğini belirten öğrenciler sadece beşte bir dahi olmamıştır. Bu durumda, eğitim fakültesi programında yer alan derslerin kitaplarının ilköğretim programı doğrultusunda gözden geçirilerek revize edilmesi gerektiği ortaya çıkmaktadır. Kızılçaoğlu da (2005) yaptığı çalışmasında, ders programlarının ve ders içeriklerinin güncellenmesi, programlardaki ders içeriklerinin yeni müfredata uygun hale getirilmesi gerektiği sonucuna ulaşmıştır. Eğitim fakültesinde aldığı öğretimin, ilköğretim programını uygulayabilmesi için gerekli bilgi ve beceriyi yeterli düzeyde kazandırdığını belirten öğrenciler dörtte birdir. Öğrencilerin büyük çoğunluğu ilköğretim programını uygulamada kendilerini yeterli görmemektedir. Yine öğrencilerin sadece dörtte birine göre fakültede aldığı öğretim kendilerini ilköğretim programına uygun olarak öğrenme öğretme ortamı düzenleyebilmede yeterli düzeyde yetiştirmektedir. Öğrencilerin büyük çoğunluğu kendilerini programa uygun öğrenme öğretme ortamı düzenleyebilmede yeterince yetiştirilemediklerine inanmaktadır. Ayrıca öğrencilerin sadece beşte biri öğretimi planlamada fakülte eğitiminin kendilerini yeterli düzeyde yetiştirdiğini belirtmektedir. Bu durumlar, eğitim fakültelerinde verilen eğitim-öğretimin öğrencilerine öğretmenlik meslek bilgi ve becerilerini yeterince kazandıramadığını düşündürmek için yeterlidir. Alternatif ölçme değerlendirme tekniklerini (portfolyo, yapılandırılmış grid, öz değerlendirme, performans değerlendirme vb.) uygulayabilmesi için kendilerine fakülte öğrenimi süresince yeterli düzeyde bilgi ve beceri kazandırıldığını belirten öğrenciler beşte birdir. Birgin ve Gürbüz de (2008) sınıf öğretmenliği son sınıf öğrencileri üzerine yaptıkları araştırmada, öğretmen adaylarının öğretmen adaylarının alternatif ölçme değerlendirme teknikleri konusunda bilgilerinin yetersiz olduğunu saptamışlardır. Uygulamasa sahasına bakıldığında ise, yapılan birçok araştırma sonucunda, öğretmenlerin alternatif ölçme değerlendirme tekniklerini yeterince bilmedikleri, bu tekniklerin hazırlanması ve uygulanması konusunda eğitime ihtiyaç duydukları görülmektedir (Yaşar ve diğerleri, 2005; Metin ve Demiryürek, 2009; Anıl ve Acar, 2008; Gelbal ve Kelecioğlu, 2007; Şenel Çoruhlu ve diğerleri, 2009). Görev yapan öğretmenler alternatif ölçme değerlendirme teknikleri hakkında yeterli bilgi ve beceriye sahip değilken, öğretmen adaylarının bu konuda yeterli düzeyde yetiştirilememeleri, programın uygulanabilirliğini ve başarısını düşüreceğine hiç şüphe yoktur. Araştırmanın dikkat çeken sonuçlarından diğer biri de öğretmen adaylarının yapılandırmacı yaklaşım hakkında kendilerinin yetersiz yetiştirildiğini söylemeleridir. Şöyle ki, fakültesinde aldığı derslerin, yapılandırmacı öğretim hakkında kendilerine yeterli düzeyde bilgi ve beceri kazandırdığını belirtenler öğrencilerin üçte birinden de azdır. Ayrıca, yapılandırmacı öğrenmeyi sınıfta

20 270 A. Arı uygulayabilmesi için yararlanabileceği öğretim strateji ve tekniklerinin fakültesinde aldığı derslerde yeterli düzeyde öğretildiğini belirten öğrenciler de üçte birinden az bulunmuştur. Bunun yanında, yapılandırmacı öğrenmede öğrencilerine yeterli düzeyde rehberlik yapabileceğini düşünenler ise öğrencilerin dörtte biri kadardır. Yeni ilköğretim programının getirdiği diğer bir değişiklik ise derslerin etkinlikler merkezli işlenmesidir. Bu nedenle öğretmen adaylarının bu konuda bilgilendirilmeleri önem taşımaktadır. Anacak bu araştırmada ilköğretim derslerinde yer alan etkinlikler in uygulanmasıyla ilgili yeterli düzeyde bilgi ve beceriyi fakültesinde öğrenim süresince kazanabildiğini belirten öğrenciler üçte birden azdır. Ayrıca, ilköğretim programının öğretim sürecine getirdiği değişikliklerden yeterli düzeyde bilgi sahibi olduğunu belirten öğrenciler üçte birdir. Araştırma sonuçlarından görüldüğü üzere, gerek eğitim fakültesi derslerinde, gerekse öğrenim sürecinde öğretmen adayları yapılandırmacı yaklaşımı ve öğretimde uygulanmasını yeterince öğrenmeden mezun olmaktadır. Yapılan diğer araştırmalarda da, öğretmenlerin çoğunun programın teorisi ve uygulanması konusunda yeterli düzeyde bilgiye sahip olmadıkları görülmüştür (Altun ve Şahin, 2009; Semerci, 2007). Dolayısıyla, yeni yetişen öğretmen adaylarının yapılandırmacı anlayış ve bu anlayışla hazırlanan ilköğretim programı hakkında yeterli bilgi ve beceri ile yetiştirilerek mezun olmaları uygulamada bu sorunun giderilmesi için önem taşımaktadır. Yeni ilköğretim programı öğretmen ve öğrenci rollerinde değişiklikler getirmiş, öğretmen ve öğrenci rolleri yeniden tanımlanmıştır. Öğretmene, öğrenciler için uygun ortamlar hazırlayan, rehberlik yapan, yönlendiren, yeni yaklaşımlar doğrultusunda yeni etkinlik ve çalışmaları planlamak vb birçok roller yüklenmiştir. Eski programda pasif ve bilgiyi hazır alan öğrencilere, yeni program ile birlikte yaparak, yaşayarak, araştırarak ve sorgulayarak kendi bilgilerini kendilerinin yapılandırması vb. görevler verilmiştir (Erdoğan, 2007). Öğretmen adaylarının öğretmen ve öğrencilerin bu değişen görev ve rolleri ne düzeyde kazanabildiklerine bakıldığında, durum hiç de iç açıcı bulunmamıştır. Şöyle ki; fakültesinde aldığı öğretim süresince, ilköğretim programının öğretmene yüklediği görev ve roller hakkında yeterli düzeyde bilgi ve beceri kazanabildiğini belirten öğrenciler üçte birden az; öğrenciye yüklediği görev ve roller hakkında yeterli düzeyde bilgi sahibi olabildiğini belirtenler yaklaşık üçte bir olmuştur. Öğretmen adayları değişen bu roller hakkında yeterli bilgi ve beceri kazandırılmadan eğitim fakültelerinden mezun olmaktadır. Uygulamada da durum çok farklı değildir. Altun ve Şahin (2009), görev yapan öğretmenlerin eski alışkanlıklarından tam olarak sıyrılamadıklarından yeni rollerine alışmakta bazı sıkıntılar yaşadıklarını belirtmektedir. Bu nedenle, öğretmenlerin hizmet öncesinde fakülte eğitimleri süresince yeni rollerini benimser biçimde yetiştirilmeleri, hizmet içi eğitimde bunun daha zor olacağından ayrı bir önem arz etmektedir. Öğretmen adaylarının mesleğe başladıklarında karşılaşabilecekleri problemlerden haberdar olmaları, onların hayal kırıklığına uğramamaları için önemli olduğu kadar mevcut programın uygulanmasında başarıya ulaşmak için