İSTANBUL YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLER ODASI

Transkript

1 İSTANBUL YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLER ODASI 27 KASIM 2008 AYLIK TOPLANTISI(II) 37

2 İSTANBUL YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLER ODASI 27 KASIM 2008 AYLIK TOPLANTISI(II) OTURUM BAŞKANI : Sezai ONARAL KONUŞMACILAR : Prof. Dr. Mustafa A. Aysan (YMM) Prof. Dr. Sudi APAK (YMM) Dr. İ. Veysi SEVİĞ (YMM) KONUSU : Ekonomik Kriz ve Yansımaları) TARİH : 27 Kasım BAŞKAN Teşekkür ederiz Veysi hocamıza. Şimdi tabii vergi sistemimizin tümden bozuk olduğunu söylüyor. Zaten biliyoruz evet. Evet, ama yani şunu kabul etmek lazım, biz bunu bugünden yarına topunu değiştiremeyiz. O- nun için bir öncelikler demek lazım. Bu öncelikler içinde bir şeyler yapılabilir belki. Ama hepsini birden değiştirmek isterseniz, eskiden bir hocanın dediği gibi ben böyle heyecanlanırken gençken zamanında, Kum saatinin üstüne bastırırsan, hiçbiri geçmez aşağıya derdi. Her seferinde bir kum aşağıya geçecek, belki zaman içinde düzeltecek diyordu. Şimdi biz sorulara hazırız efendim. Herkes konuştu bizim taraftan. Şimdi bir numaralı soruyu Cevdet bey soracak. Buyurun. CEVDET OKAN BAHAR Sayın Başkan, değerli hazirun hepinizi saygıyla selamlıyorum. Şimdi efendim sayın Aysan hocam buradaki kriz başlangıcına sebebiyet veren önemli olgulardan birinin de varlıkların şişirilmesi. Doğru. Bunun açılımında biraz bir şeyler söylemek istiyorum. Şimdi maddi duran varlıkları veya maddi varlıkları bazı kurallara uymak zorundasınız. Sistemi de, yöntemi de bellidir. Çok fazla hata yapamazsınız. Onlar çok fazla şişirilemeyebilir. Ama gayri maddi varlıkların şişirilmesi çok kolaydır den bu yana ö- zellikle Amerika ve Avrupa daki şirketlerin birleşme ve devirlerinde birileri transfer yapmak adına gayri maddi varlıklarını ölçerken, çok ölçüyü kaçırdılar ve bazıları çok şişirdi, işte krize sebep olan finansal kesimdeki etkilerden biri de bu. Yani borç oranı, varlıklar oranı burada dengesini de yitirdi. Çünkü şişirilmiş varlıklar var gibi gösterildi. Bunlar nedir? O zamanlar bir slogan atılmıştı. Ölçemezsen, yönetemezsin. Onun için de şirketler, büyük şirketler özellikle gerek taşınmazları, gerek değerli kağıtları, gerekse şerefiyelerini çok aşırı değerlendirerek aktifleştirdiler. Bilahare biliyorsunuz Uluslararası Muhasebe Standartları nın 38 inci standardında hüküm getirildi. Şerefiyeler aktifleştirilemez. Çünkü şerefiye olgusu şirket yürürken, yaşarken, herhangi bir işlem yapılmadan bir değer takdiri veya işte lehte kullanılabilecek bir artış olabilir. Ama diğer maddi varlıklar, bunlar eğer alımında da, değerlendirilmesinde de aktife alınışında da şerefiyeye nazaran alınıp, verilen, satılan, değerlendirilebilen şeylerdir. Burada bazı 38

3 hatalar yapıldı ve bu şekilde değerlendirmeler yapıldı. Şimdi bu bize nasıl sirayet etti. Allahtan bir Transfer Fiyatlandırması, Uygulaması geldi. O da ne kadar muvaffak olacak bilemiyorum. Şimdi Amerika nın, hocam reçeteyi kesti, çok güzel söylediler. Krizden çıkışın yolu. O sıfıra inmiş güven ortamını kazandırmak, üretimi artırmak, işsizliği önlemek. Üretimi de artırsanız, işsizliği de önleseniz güven ortamını yaratmamışsanız, piyasaya parayı çıkaramazsınız. Şimdi Mortgage kredilerini satın aldı. Onlara ödemeleri yaptı. Para piyasaya çıksın, sirkülasyona girsin, ticari çark dönsün diye. Bir de bir şey yapıyor. Öğrenci kredilerini arttırıyor ve kendisi ödüyor. Harcamalarını sağlıyor. Çünkü onlar en azından geçimini temin için onları harcayacaktır. Piyasaya çıkacaktır. Biz de bu şu anda sıfıra inmiş durumda. Güven ortamı sarsılmış. Ama henüz hissetmedik daha. Yavaş yavaş ediyoruz, artan bir şekilde geliyor. Amerika da bu krize rağmen Dolar ın değerinin artışı ne? Amerika krizi kabullendi, çok şeffaf bir şekilde yayınladı, açıkladı. Bunun üzerine diğer e- konomiler kendini çek etti. Bir baktılar ki, hakikaten onlarda da var bu problemler. Dünyaya yayılınca bu defa işte bizim herkesin cebinde olan Dolar sahipleri veya küçük yatırımcılar veya dövize yatırım yapanlar en a- zından şunu merak ettiler; Peki ben nereye gideyim? Bir Çin yatırımcı, Veysi Seviğ hocam da söyledi. Orada onları bağlayacak, oraya parayı çekecek şekilde bazı yatırımlar yapıyorlar. Dolayısıyla krizi tetikleyen şey yayılınca, güven ortamı yine güvenlik özelliği olarak Amerika ya döndü. Dolar ın artışı ondandı. Şimdi bakıyorsunuz, en güvenli banka sistemi hangisiydi? İsviçre. İsviçre nin bankadaki mevcut mevduatının 8 de veya 6 da biri, 7 de biri ancak kendisinin milli geliri, yani karşılayamaz. Bir kriz olduğu zaman gidiyor. Dolayısıyla bu şekilde döndü para ve şimdi Amerika bu şekilde kendisine dönen lehteki şeyi kullanıyor ve bizim de aleyhimize o- luyor. Şöyle k, şimdi önümüzdeki yılda bizim için bir tehlike de şudur; Bu banka kredi kartları. Hatırladığım kadarıyla iki ay önce 31 milyon YTL idi, yahut $ (Dolar), öyle ifade edilmişti. Şimdi bu yükseldi. Belki de 35 oldu, belki de 40. Daha da yükselecek. Çünkü çalışmayınca, işsizlik artınca insanlar nereden harcayacak. Ama bankalar süratle de kart üretiyor. Herkese de veriyor. Aman 25 Lira kart parası alacak, 45 Lira neyse. Gelene gidene kart dağıtıyor. Şimdi bu birinci soru. İkincisi; cari açığımız var. Sıcak paraya ihtiyacımız var. Yabancı yatırımlar geliyordu ve bizde çok kazanıyorlardı. Dolar ı getiriyordu. Beş yıldan beridir Dolar sabit kalıyor. Getirip bozdurup bankaya koyuyordu. % 20, 15, 18 neyse faizi alıp, dünyada böyle bir faiz yok Dolar a, artı şimdi terse dönünce bu defa o yatırımcı da gelmeyecek. O da ters yönde etkileyecek bizi. Dolayısıyla cari açığımız var. Gördünüz, sayın hocam sundu, yani bizi çok kötü günler bekliyor. Bu arada hükümet yapabilirse, harcamaları arttıracak şekilde ki şimdiden geriye vergi dönüşleri veyahut vergi tahsilatı bu bütçeyi karşılayamayacağına göre, birde bu vergilerde indirim yaparsa, i- yice bir kriz kapıda. Muhakkak ki üretimi, muhakkak ki istihdamı en azından aynı seviyede tutmak veya daha ucuz anlaşarak çalıştırmak suretiyle, işsizliği elden bırakmamak lazım, işsizliğe meydan vermemek lazım. Harcamaların, paralarının meydana, pazara çıkması, ama artı bunun yanında güven ortamı. Teşekkür ederim. 39

4 Teşekkür ederiz Cevdet beye., bir katkı mahiyetinde. Şimdi isterseniz arkadaşlar saat e kadar devam edeceğiz. Buyurun. PROF. DR. MEHMET YAZICI Mehmet Yazıcı, muhasebeciyim. Hepinizi sevgi ve saygıyla selamlıyorum. Ben bu küresel, kimi iktisat krizi, kimi finansal kriz, kimi de mali kriz diyor. Ben bunun adına küresel faiz bunalımı diyorum. Bunların hepsinin altında yatan faizdir. Finansal aristokratların doyumsuzluğudur. Para babalarının doyumsuzluğudur. Bu bir faiz oyunudur. Faizin muhasebe açısından ne olduğunu tanımlamak isterim; Faiz; Para, kredi ve kambiyo işlemleri üzerine, üçüncü kişiler aleyhine danışıklı bir sözleşmeyle onu alanın sağladığı emeksiz, haksız kazanç, onu verenin malum eklediği karşılıksız bir fazlalık taraflarca tüketiciye yükletilen bir artık değer. Toplumu sinsice sömüren bir araçtır. Faiz, kapitalist iktisat düzeninin bir kurumudur. Bu gidişle, bu düzenin yıkılış nedeni olabilir, olmaktadır. Çünkü şimdilerde iktisadi yaşamda üretime katılmadan bölüşümde faiz yoluyla büyük pay alan, az sayıdaki kazanç aristokratlarına, bu demek ki para babalarına toplumun geri kalan büyük çoğunluğu daha ne kadar katlanabilir? Şimdilerde merkezden planlı iktisat düzeninin, bu demek ki komünizmin kalesi yıkılmış, azmış serbest piyasa iktisat düzeninin de, bu demek ki kapitalizmin de orta direği bel vermiştir. Dünya üçüncü bir yol olarak, hakça iktisat düzeni arayışı içindedir. Komünizm iktisat düzeni rekabete fırsat vermediği, manevi iç denetimi olmadığı için yapaydır. Doğal değildir. Bu onun yıkılış nedeni de sayılabilir. Kapitalist iktisat düzeni doğaldır. Çağlar boyunca uygulaya gelmiştir. Rekabete fırsat verir. Manevi iç denetimi yapılabilir, iyileştirilebilir. İyi bir denetimle bir hakça düzenine dönüştürülebilir. Bunun için bir varlık vergisi salma, öbürü haksız kazancı, özellikle faizi giderme gibi iki önemli araç vardır. Faiz, kutsal kitaplarda haram kılınmıştır. Ancak faize karşı olmak için dindar olmak gerekmez, insan olmak yeter. Çünkü faiz bir haksız kazanç ve toplumu sömürme aracıdır. Dünyada ülkeler arasında oluşan yapay yada sanal para ticareti, gerçek mal ve hizmet ticaretinin yüz katından daha çoktur de dünyadaki mal ve hizmet ticareti, gerçek ticaret 7 trilyon $ (Dolar), ama aynı yıl sanal ticaret, yani para ticareti, kredi, kambiyo ticareti 700 trilyon $ (Dolar) dır. Bunu bir şeyden alıntı olarak yazmıştım Faiz kitabıma. O kitabı getirip dağıtacaktım, ama sayın Başkanıma vaktinde ulaşamadım, benim kusurum. Onun için onun iznini almadan dağıtmak istemedim. Sizin izninizi almadan yapamazdım. Krize para ticareti ve onun doğurduğu faiz olgusu küresel kapitalizmin yıkılışına neden olmaktadır. Türkiye bu küresel faiz bunalım farkının en bozuk ve en çürük dişlisidir. Çünkü Türkiye yıllardan beri faiz bunalımıyla boğuşmaktadır. Türkiye devleti yıllık gider bütçesinin en az 4 te 1 i faiz giderlerine ayrılır.2008 de 222 milyarı, 55 milyarı faiz giderlerine ayrılmıştı da ne olduğunu bilmiyorum. Türkiye borç alır, bununla borç ödenir. Türkiye devleti para, kredi ve kambiyosuna egemen değildir. Para bir devletin iktisat damarlarının kanıdır. Kan dolaşımı tek organdan kalpten sağ- 40

5 landığı gibi para, kredi ve kambiyo da tek elden yönetilmelidir. Bunu yöneten ülkenin Merkez Bankası dır. Kimileri Ulusal Banka diyor. National Bank da kurulmuş olan Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası nın e- linden 1984 de kambiyo, 2001 yılında da bütün bankaların denetimi alınmış. Merkez Bankası budanmış, güdük hale getirilmiştir. Bankaların denetimini yapamıyor. Zaten onların % 43 ü yabancıların eline geçti. Milli bankaların da bunu ne ölçüde yaptığı belli değil. Halbuki Merkez Bankası nın 78 yıllık bir geleneği vardı. Bunları denetliyordu. Bunlar elinden alınmış. Türkiye de kamu ve kurum muhasebeleri güvenilir olmaktan çıkmıştır. Yalnız kurum muhasebeleri değil. Onların ne mal olduğunu biliyorsunuz hepiniz. Ama kamu muhasebeleri de öyle. Güvenilir değildir. Kayıt dışı ve vergi kaçakçılığı artmıştır ve gittikçe artmaktadır. Herkse faizci ve vergi kaçakçısı olmuştur. Burada içimizde hepimiz faizciyiz. Hepimiz vergi kaçakçısıyız. Bir tanesi çıksın, kendini temize çıkartsın. Ben çıkaramam. Bu ülkede faiz almaktan ve vergi kaçırmaktan kaçamadım. Bilerek kaçmak istedim, kaçamadım. Anlatayım size. Borsaya vermiştim. Hani Türkiye de şey var mıdır? Hala tartışılıyor. Borsanın % 60 ı gitti. Borsada şeylerim. Temettü alayım da, faiz almayayım diye. Ama sattığın bir senedin parasını ne yapacaksın? Fona yatırılıyor. Yine ister, istemez faize bulaşıyorsun. Giydiğiniz ceketin 3 te 1 i faizdir. Mehmet bey faiz hakkındaki görüşünüz anlaşılmıştır. Başka görüşünüz varsa, söyleyin. PROF. DR. MEHMET YAZICI Bitiriyorum. Böyle bir ülkede var olan faiz bunalımı, küresel faiz bunalımı ile ekonomi daha da ağırlaşmış ve gittikçe daha da ağırlaşacaktır. Gereken önlemler vaktinde alınmazsa, kapitalizmin kötülükleri Türkiye den başlayabilir. Hiç bunun şeyi yok. Kapitalizm çöküyor. Bu Türkiye den başlayabilir. Niçin? En yüksek faiz Türkiye de. Türkiye bankalarına, kambiyosuna egemen değil. Parasına egemen değil. Şimdi kınandı. Merkez Bankası para dolaşıma sürmüş de Merkez Bankası nın dolaşıma sürdüğü banknot tutarı, milli gelirin % 9 uydu. Bugün bakın % 4 lere düşmüştür. Daha artması gerekirken, 4 lere düşmüştür. Çünkü bunun yerini vadeli çek, kimse konuşmadı. Bankaların ileri sürdüğü, yarattığı para kredi kartları ve piyasada dolaşan dövizler almıştır. Bunlardan kurtulmadıkça Türkiye de kurtuluş yoktur. Bir tek kurtuluş var, onu size söyleyeyim. Çözüm, Atatürk ün ulusal iktisat düzenidir. Parasına, kredisine, kambiyosuna e- gemen ve yalnız kendi kaynaklarına dayanan bir iktisat düzeni. Planlı, serbest rekabete de izin veren, kimilerinin karma dediği komünist olmayan, kapitalist olmayan bir iktisat düzenidir. Ama 70 yıldan beri bundan uzaklaşmaktayız. Teşekkür ederim. Mehmet beyinki bir katkıydı. Bir şey söylenmesi gerekmez. Buyurun sayın Fikret Öcal. 41

6 PROF. FİKRET ÖCAL Sayın Başkan, sunumu yapan değerli arkadaşlarım ve sevgili meslektaşlarım hepinizi saygıyla selamlıyorum. Efendim ben de arkadaşlarımıza çok teşekkür ediyorum. Her bakımdan, daha önce birçok iktisatçının söylemediği yaklaşımlarıyla bizi aydınlattılar. Bu bakımdan teşekkür etmek gerekiyor. Ayrıca mesleğimiz açısından bu konuya yaklaşımı dile getirmiş oldu sayın Aysan. O da tahmin ediyorum ki hepinizi memnun edecek bir yaklaşımdır. O bakımdan da teşekkür etmek istiyorum. Efendim önce şu özdeyişi söylemek istiyorum. Eğer ders alınmış olsaydı, tarih tekerrür etmezdi. Maalesef verilen tablodan da görülüyor ki, şu veya bu şekilde tarih tekerrür ediyor. Ben şöyle bir baktım yuvarlak hesap 7 yıl, 70 yıl, tekrar 7 yıl, 8 yıl neyse o sürelerde. Yani hepsine 7 yıl diyebiliriz. Çocukluğumda benimsenmiş olduğunu anımsadığım yine bir özdeyiş vardı. Kıtlık yedi yılda bir mutlaka tekrar eder, yaşanır. Öyle söylenirdi. Tabii onu özel olarak incelememiştim, ama şimdi 7 yıl, 70 yıl diye yaklaşımlara baktığım zaman, demek ki alt yapısında da bir doğruluk varmış gibi geldi bana. Onu dile getirmek istedim. Efendim faiz hakkında çok çeşitli görüşler var. Çok çeşitli teoriler var. Bütün bunları bir kenara itip de olaya sayın Yazıcı arkadaşımız gibi bakmak, yani aşağı yukarı 20 asır önceki görüşlere tutunmak bana doğru gelmiyor. Yani faizin de özellikle söylemiş olayım, gene temel gerekçeleri mevcut bulunmaktadır. Öyle bir kalemde faiz haramdır, falan gibi yaklaşımlar bana doğru gelmiyor, yani ben doğru kabul etmiyorum. Ama şunu da kabul ediyorum. Yüksek faiz dediğimiz, temelde de inanıyorum ki, yüksek faiz konusu asıl tepkileri yaratmıştır. Oradan kaynaklanmaktadır haklı tepkiler. Gene o yüksek faiz yaklaşımı bugün için de geçerlidir diye düşünüyorum. Benim görüşüm de bu şekilde, bunu en son söyleyecektim ama. Şimdi efendim sayın Aysan, özellikle Amerika dan, Harward taki çalışmalarından sonra Istanbul a döndüğü 60 lı yılların başlarından itibaren ve yine özellikle ifade etmek istiyorum, Türkiye Muhasebe Uzmanları Derneği nde Başkan olarak birlikte çalıştığımız sıralardan bu yana, tabii diğerleri de mutlaka eklenmelidir, mesleğimize önemli katkılarda, önemli öncülüklerde bulunmuş bir arkadaşımızdır. Bunu huzurunuzda dile getirmek istiyorum. Çünkü aynı şeyde beraberce kararlar verdik, kararlara katıldık. Bu bakımdan kendisine yine bu konuda da mesleğimizle ilgili önemli yaklaşımlar sağladığı için tekrar teşekkür etmek istiyorum. Şimdi sayın Aysan ın ifade ettiklerinden mülhem olarak diyorum ki, insanoğlunun zaafları bunları ortaya çıkarıyor. Nedir o? İster istemez insanoğlu rasyonel davranışların dışında kararlara temayül gösterebiliyor. Dolayısıyla bu sonuçlar, bu kötü sonuçlar ondan kaynaklanmış oluyor. Tabii bu değerleri aşırı şişirme, daha doğrusu şişirmeme konusu muhasebe e- ğitiminde de üzerinde hassasiyetle durulması gereken bir konu. Ancak, insanoğlunun karakteri bakımından, mesleği seçenlerin karakter oluşumu yaklaşımı bakımından da önemsenmeli. Çare olur mu? Olmaz mı? Yüzde yüz bir şey ifade etmek istemiyorum, ama mutlaka bu şişirmelerde böyle bir faktörün de etkin olduğu kanısını dile getirmek istedim. Çünkü, özellikle mesleğimizin daima tarafsız olması gerektiğine inanıyorum. 42

7 Şimdi tabii çok şey söylenebilir, ama bir-iki husus daha aklıma geliyor. Olduğundan iyi görünmek etkisi vardır. Düşüncesi vardır. Dolayısıyla o sebeple rasyonel olmayan sonuçlar ortaya çıkabilir. İşletme etkinliklerinde ve çeşitli boyutları belirleyen mali tablolardan yararlanan çok çeşitli tarafların olduğunda mutabıkız herhalde. Tarafların birine yarar sağlamak amacıyla bu istikametlerde davranışlar söz konusu olabilir. Yine aklıma gelen, yasal düzenlemelerden kaynaklanan, özellikle mesleğimiz açısından da denetleme vs. dediğimiz zaman, bu düzenlemelerden de kaynaklanan, yani her an günün şartlarına göre temel ilişkiler, yasal ilişkiler düzenlenemediği için, özellikle mesleğimiz bakımından öylede bir şeye geliniyor. Kanunda böyledir, mevduatında böyledir. Binaenaleyh ben de öyle kontrol ettim deyip, çıkılıyor. Bu hususları dile getirmek istiyorum. Tabii bunun dışında da çok şeyler var ama. Dolayısıyla temelde insanoğlunun zaafları diye ifade ettiğim şeylere, bunlar örnek diye alınabilir, söylenebilir. Muhasebe Uzmanlığının temeline baktığımız zaman, tarihi gelişimini incelediğimiz zaman, mali tabloların güvenilirliği bakımından uzman kişilerin denetlemesine tabi tutulması gerekir yaklaşımı vardır. Dolayısıyla mesleğimiz bir bakıma, yani muhasebe oradan kaynaklanmış değil ama, özellikle dış denetim daha çok o güvenilirlik yaklaşımından kaynaklanmıştır ve de gerekmektedir. Binaenaleyh mesleğimiz açısından da, mesleğimizin uygulanması açısından da buna özen göstermemiz ve gerekli hassasiyeti göstermemiz şarttır, diye ifade etmek istiyorum. Sayın Aysan ın maliyet çeşitlemeleri hakkındaki ifadelerini genel bir i- fade olarak değil de, bazı açıklamalarla daha rahat anlaşılır kılmak istiyorum. Çünkü maliyet çeşitlemeleriyle ilgili çeşitli özellikler söz konusudur. Yani ifade edilmiş olan bildiğimiz çeşitlemeler, mutlak olarak uygulanacak anlamına gelmemektedir. Bir kere değerlemede değişik yaklaşımlar olması, zorunlu olabilmektedir. Tabii çok uçta bir örnek ama, iflas eden bir müessesenin varlık değerlemesini yaptığınız zaman, normal sürdürülebilir, faaliyeti devam eden bir işletmenin değerlemesini yapmak gibi, ifade etmek doğru değildir. Dolayısıyla maliyetlendirme diye yaklaştığınızda, değerlendirme diye yaklaştığınızda bunlara dikkat etmemiz doğru olur. Tabii bu yaklaşımlarda çeşitli sebepler var. Bir, iki tanesini şöyle ifade etmek istiyorum; Mesela gerçek hareketin değerlendirilmesi bir, iki örnekle ifade edilebilir. Şöyle; Diyelim ki konserve yapılıyor. Konserve yapılırken hammadde çıkışlarında ilk giren, ilk çıkar yöntemini ön plana almak durumundayız. Çünkü beklemek daima sakıncalar yaratacaktır ve normal şartlarda ilk giren, ilk çıkar uygulaması gibi bir maliyet uygulaması işlemlerin uygulamasını da doğru yansıtmış olacaktır. Tabii benzeri bir biçimde amortismanı söyleyebiliriz. Amortisman çok çeşitli şekillerde uygulanabilir. Ama temel ilişkiler vardır. Onun yanında değişik uygulamalar vardır. Bu uygulamaların hepsinin kendine göre gerekçeleri vardır. Dolayısıyla ona göre bir amortisman uygulaması yapılmış olmaktadır. Yani bu değerlendirmeleri ifade ettiğimiz zaman, topyekun çok çeşitli değerlendirmeler yapılıyor. Dolayısıyla bunlar, böyle çok çeşitli olmamalı gibi ifadeyi, özür dilerim ben belki yanlış anladım, doğru değerlendiremedim. Olabilir. Tabii sayın Aysan ın bakış açısıyla, benim bakış 43

8 açım da biraz farklı olabilir, önemli değil. Yani ben öyle bir genel değerlendirme yerine, daha açık bir ifadeyle ifadelendirmeyi daha uygun gördüğümü söylemek istiyorum. Uzatmayayım, tabii demek istiyorum ki çok güzel şeyleri arkadaşlarımız vurguladılar, ama bir hususu da bu vesileyle dile getirmek istiyorum. Bütün bunlardan yararlanmak suretiyle, mesleğimiz açısından özellikle, TÜRMOB un önermiş olduğu stratejilere bu konuları da dikkate alan bir yaklaşımla görüşlerimizi ifade edecek olursak, zannediyorum mesleğin geleceği açısından iyi bir şey yapmış oluruz. Yahut en azından biz bu derinliği de kapsayabilecek bir yaklaşımı sağlayabiliriz. Beni dinlediğiniz için çok teşekkür ederim. Çok teşekkür ederiz. Soru soracak olan yok mu? SUAT BOYDAŞ Sayın Başkan ben soru soracağım. Önce Sudi beye bir sorum var. Gayet güzel bir prezantasyon oldu bankacılık bakımından. Yalnız orada Goldman Sschs Yatırım Bankası olarak ayakta kaldığını ifade ettiniz. Bir banka daha, ama onun ismini zikretmediniz. Acaba bu kadar gürültü patırdı içinde Goldman Sachs ayakta kalmasının nedeni bütün kurallara uymasında mı ileri geliyor, bir görüşünüz var mı bu konuda? Bunu rica edeceğim. İkinci sorum Aysan hocamıza, Türkiye nin bugünkü kriz içindeki tedbirleri durumu hakkında arkadaşlarımız aşağı yukarı bir beyanda bulunmadılar. Sadece bir değerlendirme yaptılar. Dolayısıyla sorum şu; Aysan hocamızın benim de iştirak ettiğim iki tane önerisi var. Krizden azaltmanın, krizden kurtulmanın bir tanesi işsizliği önlemek, ikincisi de üretimde artışı sağlamak. Bu ikisi olmazsa bu krizden etkileniriz gibi ifade ettiler. Ben burada şu hususu da ilave etmek istiyorum. Biz kriz yönetimini Türkiye olarak nasıl yapıyoruz? Kendisinin değerlendirmesi bugünkü durumda kriz yönetimi mevcut mu? Ortada yazıları okuduğumuz zaman, yorumları aldığımız takdirde kriz yönetimini hükümet veya sektör ve mali sektörün müştereken oluşturacağı bir grubun veyahut da iyi bir iletişimle düzelebileceği konusunda bazı yorumlar var. Acaba Aysan hocamız bu krizin yönetimi konusunda Türkiye nin en az zararla kurtulması veyahut önlenmesi bakımından görüşleri nedir? Bir de işsizlik bakımından ne gibi tedbirler alınabilir? Ve Türkiye nin büyümesi konusunda görüşleri nelerdir? Teşekkür e- diyorum. SEZAİ ONARAL Efendim çok değerli konuşmacılarımız fevkalade bir şeyleri ortaya koydular, ama kafamda iki tane soru var. Bir, bu krizde dünyada muhasebecilerin sorumluluğu nedir? Dümdüz olarak sorayım, hiç ayrıntıya girmeden. Çünkü bu krizi bir şekilde hocamız bir ölçüde oraya bağladı. İkincisi, Türkiye deki bu krizin bu yaklaşımıyla bu noktaya gelirken, çünkü çok krizler yaşadık 80, 90, 2001, 2008 neyse. Bu krizlerde acaba 44

9 Türkiye nin daha önce yapmış olduğu, bu bankalarla ilgili olarak operasyonlar, yani 2000 de. Bankerlerle ilgili 80 li yıllarda, yani ekonomimizin bir direnci mi oluştu? Yoksa bu gelişmelere ne kadar etki edilecek? Veya bir açıdan bu bankaların, çünkü bizim nihayet direnci veya yabancılara satılmasının bir yararı oldu mu? Olmadı mı? Ben biraz sonra sizlere takdim edeceğim plaketi ama, plaketten önce bunları bir dinlemek istiyorum. KADİR BOY Hepinizi önce saygıyla selamlıyorum. Değerli hocalarıma da şükranlarımı sunuyorum, bu değerli katkılarından dolayı. Ben dört soru hazırlamıştım. Öncelikle birkaç cümleyle başlamak istiyorum. Dünya nüfusu 6 milyar 700 milyon diye düşünüyoruz. Hocamız biraz evvel söyledi. 60 trilyon civarında bir milli gelir. Böldüğünüz zaman fert başına $ (Dolar) gibi bir rakam düşüyor. ABD nin birinci büyük ekonomi olduğunu düşündüğümüz bir ortamda 14 trilyon civarında bir milli geliri, bu kadar da bir mortgagc kredisinden bahsediliyor. Bunun kötü skorlusu, belki % 25 i. Ama buradan başlayan bir şeyle bakıyoruz, rakamlarda belki yanılabiliriz. Dünya çapında 600 milyon $ (Dolar) civarında bir boşluktan bahsediliyor. Bunun % 10 luk kısmı ABD ye ait. Böyle bir ortamda buna bir finansal terörizm diyebilir miyiz? İkincisi, bugün bir köşe yazarı, maliye profesörümüz 2001 Ekim inde ben burada görevliyken de böyle bir şey gündeme gelmişti. Vergi oranlarını indirelim, ekonomi canlansın. demiştim diyor ve buna benzer bir öneriyi de 06 Ekim 2001 de yapmıştık beyaz eşya ve otomotivde. O zaman lüks tüketim KDV si yüksekti Veysi hocam. % 26, % 18 e indirilmişti. Gördük, ekonomi canlandı diye bir yorum yapıyor. Bende çok iyi gözlemiştim. Bu haber münasebetiyle 20 gün haber gündemde kaldı. Sonra Maliye Bakanlığı da buna uydu. Beyaz eşya ve otomotivde KDV yi % 18 e indirdi. Ben gözledim burada, bir canlılık emaresi görmedik. Sorum şu; Bu KDV insin veya vergi insin, ekonomi canlanır görüşüne katlanmak mümkün müdür? Üçüncüsü; Veysi üstadımız biraz derin girdi bütçe görüşmelerine. Şu anda 2009 yılı bütçesi görüşülüyor. Yani Büyük Millet Meclisi bütçe hakkını kullanıyor diyoruz şu anda. Ama eş zamanlı da IMF görüşmeleri yapılıyor bir taraftan. IMF diyor ki, % 2 bile size büyük bir büyüme oranıdır 2009 yılı için. Hatta OECD ülkelerinde gözlemleyen OECD yönetimi 1.7 diye biliyor Türkiye büyümesine. İngiltere de yayınlanın Ekonomist Dergisi nde var, okumuşsunuzdur. 22 Kasımda yayınlanan Ekonomist Dergisi nde bile 1.6 dan bahsediyor. Bir taraftan bizim bütçe görüşmelerindeki bütçenin varsayımındaki temel büyüme oranı % 4 ten başlıyor. Enflasyon % 7.5 İki temel şeyin çarpımıyla biz milli gelire ulaşıyorsak bu gümrük tartışması buradan mı çıkıyor? Bir taraftan da IMF ile anlaşma yapılırsa, bütçede böyle geçerse ne olacak? Bu çelişki nasıl giderilebilecek. Sonuncusu da, biliyorsunuz öteden beri gündemde olan dev bir Kanun değişikliği. Türk Ticaret Kanunu değişikliği gündeme girdi. Mecliste ve grup grup görüşülmekle herhalde bayrama kadar bitecek. Planlanmış Mecliste. Burada en önemlisi şirketlerin borsada kağıtlarına kendi alım 45

10 haklarının getirilmesi. Bu konuda da, yani TTK nın değişikliğine de biz geç kalmış sayılmaz mıyız? Teşekkür ediyorum. ARİF AYTULUN Sizin bu açıklamalarınızda mesleğimizle ilgili bir husus dikkatimi çekti. Bütün batan şirketlerde, ekonomik krizi olanlarda bütün bilançoların denetlenmiş olması, yani mesleğimizle ilgili. Tabii buradan biz bunu Enron da gördük. Bizim 2000 yılına girerken 14 bankanın batışında da bu bilançoları gördük ve tabii sonunda şunu dediniz siz; Bunları içinde bizim çok çalışmamız lazım, bir şeyler yapmamız lazım Ben değerli üstadımızın dediği gibi, aceleyle sıkıştırılan bir Türk Ticaret Kanunu vardı, gün içinde çıkan, Orada tabii bu çıkınca denetim standartları, muhasebe standartları çıkacak. Bununla ilgili olarak biz Gelir Vergisi ve Vergi Usul Kanunu Vergi Konseyi nde son haline geldi, işte zannediyoruz. Bunlar bizim mesleğimizle ilgili, bu denetlediğimiz bilançolar bir kötü sonuç doğuruyorsa, bir ileriye dönük stratejik bir sonuç vermiyorsa, mesleğimizin geleceği için eneler yapmalıyız? Siz hani çok çalışmalıyız dediniz sayın üstadım. Yani bu çıkacak vergi değişiklikleri veya standartlar bize bir fayda sağlayacak mı? Yoksa ben de bu Muhasebeciler Derneği kurucusuna geçmiş yılların birinde o şöyle demişti bu standartlar için, şöyle bir ifade kullanmıştı. Muhasebe çok standartlara gelmez, standartlar içinde olmamalı demişti. Belki de şimdi ona hak veriyor gibi bir durum var. Teşekkür ederim. AYFER GÜLSOY Öncelikle hepinize çok teşekkür ediyoruz bilgi ve birikimlerinizi bizlerle paylaştığınız için. Öncelikle Sudi beye sormak istiyorum. Bu virüs fonlar dediğimiz fonlar, Türkiye de de mevcut deniyor. Henüz açığa çıkmadı deniyor. Bunlarla ilgili bir açıklama yapabilir misiniz? Aysan hocama sormak istiyorum. Bu varlık yasasıyla da bağlantılı olarak, kambiyo mevzuatında yapılan değişiklik doğrultusunda ihracat bedelleri tamamen yurt dışında bırakılabiliyor. Şimdi % 2 öderseniz, getirin aklanacak deniyor. Burada bir çelişki yok mu? diye soruyorum ve de reel piyasanın dış borçlarında garanti, yine reel piyasanın paraları yine teminat olarak yatırılıyormuş ve bu teminata istinaden kredi oluşturuluyormuş, diye duyuyoruz. Bu konuda da biraz açıklama getirirseniz çok memnun oluruz. Veysi hocama da bir soru sormak istiyorum. Geçen gün halka açık bir radyo programında bir genç kişi konuşuyordu. Genç dediğim, bizden genç tabii. Reel piyasadan çıkarmalarda genellikle 40 yaşları civarındaki insanlar çıkartılıp, 20 li yaşlardaki insanlar alınıyormuş. Bu istihdam teşvikiyle bağlantılı olarak. Şimdi emeklilik yaşı olabildiğince yukarılara çıktı, son SGK yla falan. Burada da bir çelişme söz konusu olmuyor mu? Yani bir taraftan emeklilik yaşı yukarıya çıkartılıp, bir taraftan da genç istihdam teşviki verilmesi, bu insanlar nerede çalışıp da emekli olacaklar. Birden kafama takıldı, yani daha şimdiden yanlış uygulamalar başladı. Buna da bir açıklık getirirseniz sevinirim. Teşekkür ediyorum. 46

11 Teşekkür ediyoruz. Başka var mı efendim bize sorulacak? Buyurun. MEHMET HİCAZLIOĞLU Benimki soru değil, kişisel görüşlerim. Biliyoruz ki, dünyada uygulanan iktisat düzeni batı iktisat düzenidir. Rahmetli Sabahattin Zaim hoca da böyle derdi. Şimdi bu iktisat düzeninin benim görüşüme göre iki gücü var. Birisi faiz. Faiz gücünü, isteriz ki Fikret Öcal hocamın söylediği gibi yumuşak görelim. İsterseniz Mehmet Yazıcı hocamın dediği gibi, sert görelim. Bu dünya çapında genel bir uygulama. Ama bir de hiç kimsenin üstünde durmadığı ihtikar var. Batı düzeninde ihtikar her yerde kendini gösteriyor. Mallar gizleniyor, mallar yok ediliyor ve çokça malı piyasaya sürmeden önce, eğer fiyatı düşmüşse tekrar malı imha edip, fiyatını yükseltmeye çalışıyorlar. Bence krizin temel nedenlerinden biri de bu konuya doğru yönelmek gerektiği kanaatindeyim. İhtikarı, zaten bizim eski iktisat düzenimiz pek kabul etmez. Ama şimdi ihtikarın üzerinde hiç kimse durmuyor. Bu konudaki görüşlerinizi, fikirlerinizi öğrenmek istiyorum. Teşekkür ediyorum, saygılar sunuyorum. Teşekkür ederiz. Başka soru var mı efendim? MUAMMER ÖZKOCA Değerli hocalarım hepinize saygılar sunuyorum. Değerli hocalarımızın verdiği bilgilerden dolayı, özellikle aydınlanmamı sağladıkları için, huzurunuzda şahsım adına teşekkür ediyorum. İsmim Muammer Özkoca, Yeminli Mali Müşavir olarak çalışmak istiyorum, ama üç, dört yıldır işim olmadığı için yapamıyorum. Oda nın üyesiyim, çalışanlar listesinde dört yıldır üyesiyim. Aslında dersimi çalışmıştım ben, epey de sayfalarım var. Konuşmacılarımızın bana aktardıklarını yorumlayabilmem için, çıkış açılarını görmem açısından hepsine ortak sorum var. Bir, ülkemizde hukukun üstünlüğü var mı? İkincisi, ülkemizde demokrasi uygulanıyor mu? Üçüncüsü, siyaset temiz mi? Sayın Apak a ayrıca bir sorum var tarihinde ülkemizde kriz yoktur diye bir beyanatı var. Bugünkü, bir ay sonraki görüşü değişti, nedeni nedir? Teşekkür ediyorum. Teşekkür ederiz. Başka soru var mı efendim? Yoksa, yanıtlamaya başlayalım. Evet ben şimdi sırayla sözü vereceğim, Ben en son konuşacağım izin verirseniz. Arkadaşlar hepsine cevap verdiğinde eğer eksik kalırsa, ben yakalayacağım. İkisi de öğrencim zaten. Şimdi genel olarak şunu söylemek istiyorum, yani biz konuşmaları yaparken sizin sözleriniz üzerine şu açıklamayı yapmadığımızı anlıyorum. Yani biz sunumu yaparken bu sorular ve görüşler çıkar diye ümit ederek yapıyoruz. Bizim değerlendirme düzenimiz büyük ölçüde kişiseldir. Sizle- 47

12 rinki de kişiseldir muhtemel, yani onun için görüş farkları çok tartışılabilmektir. Tartışıyoruz gibi geliyor bana. Sizler de katkıda bulundunuz çok teşekkür ederiz. Ama şimdi ben evvela Sudi beye, sonrada kendime söz vermek istiyorum. Eğer itiraz eden varsa da, değiştiririz bu sırayı. PROF. DR. SUDİ APAK Değerli hocalarım, değerli katılımcılar şimdi benim aldığım notlara göre, ben fazla uzatmadan cevap vereceğim. Şimdi bir sayın katılımcı diyor ki, Goldman.Sachs niye ayakta kaldı? Goldman.Sachs ve dört tane daha yatırım bankası vardı. Morgan Stanley, Merill Lynch., Bears and Stern, Solomon Brothers ve Lehman Brothers. Bunların içinde en kötüsü Lehmaon Brothers gitti, bu 600 milyar $ (Dolar) lık bir zarar büyüklüğü satın alındı. İki yatırım bankası, ticari bankalar ile birleşti. Şimdi Goldman Sachs için güzel sordunuz. Niye ayakta kaldı? diye. Esasında onlar da a- yakta kalmadı. Mevduat bankasına çevrildi. Niye çevrildi? Yani bunu inceleyip de söylemem lazım. Yanlış bir şey söylemeyeyim, ama böyle oldu. Çünkü portföylerinde toksik varlıklar fazla yoktu. Bir diğer soru; Şimdi Türkiye de yerli bankaların yabancı bankacılara satılmasına ve yabancı bankaların bu krize etkisi var mı? Benim bu konuda görüşüm çok net yılında IMF le yapılan anlaşmadan sonra, teminat olsun diye Türk bankacılık sisteminde yabancıların payı arttırıldı ve Türk bankasının aktifleri çok daha ucuza satıldı. İste Demirbank örnektir, işte diğerleri örnektir. Neticede gelen yabancı bankaların Türkiye ye önemli bir kısmı zaten kurtarma operasyonunda kendi ülkelerinde., örneğin Citibank öyle Fortis bank öyle. ING Bank a da Hollanda hükümeti yardım etti. Yani şöyle baktığınız zaman, gelen kurtarıcı olsun diye. Yabancı bankaların hemen hemen açıkta kalan hiçbiri yok gibi, hemen hepsi kendi ülkelerinde kurtarma kapsamında. Sadece benim burada kalkınmış ülkelerde krize girmeyen, yada çok hafif giren ülke dikkatimi çekiyor, o da İtalya. İtalya kurtarma operasyonuna sadece 20 milyar Euro ile katılıyor. Şimdi İ- talya nın gayri safi milli hasılasının 2 trilyon $ (Dolar) olduğuna bakarsanız, bu en düşük oran olan % 1. İtalya da krizin etkisi fazla olmadı. Niye yok? Bankacılık sektöründe bir Kanun var diyor ki, Sektörde yabancı payı % 10 u aşamaz. Şu anda 9.8, yabancı banka kurmaya çalışın, hayalden de ötedir. Yani esas olay bu. Şimdi bu kriz küresel krizse, dominant etkisi varsa, buradan biraz kendisini kolluyorlar. Çünkü bizim tecrübemiz de oldu, biz İtalya da banka açmaya da gittik. Ama bu Kanuna takıldılar. SEZAİ ONARAL Yararı oldu mu, olmadı mı hocam? Zararı mı oldu? SÜLEYMAN GENÇ Zararı tesadüfen oldu. PROF. DR. SUDİ APAK İtalya daki olay mı? 48

13 SEZAİ ONARAL Hayır hayır, yabancı bankaların Türkiye ye gelmemesi hakkında, PROF. DR. SUDİ APAK Şimdi Türkiye ye gelmemesi şöyle; Bunlar krizi derinleştirmiyor, ama kendi ülkelerinin kurtarmalarında bu bankalar zaten. Yani çok büyük bir teminat olmadı demeye çalışıyorum. Ama zarar olur mu? Zarardan bu kaynaklanmıyor. Zarardan Türkiye de bakın, Türkiye nin krize biraz önce yine bir soru vardı. İşte toksik ürünler fazla var mı? Toksik ürünler var, ama fazla değil genel manada. Kaynak aktarılıyor, şöyle aktarılıyor; Bir kere nostra hesaplardan, mesela 106 ülkede faaliyet gösteriyor HSBC Bank. Her ülke nostra hesaplarından 1 er milyar $ (Dolar) istese 106 milyar $ (Dolar) eder. İngiliz hükümeti nin de bunlara vermek istediği zaten, 50 milyar Pound falandı. Aşağı yukarı baktığın zaman, onu kurtarıyor. Ondan sonra onlar açıklama yaptı, Biz para istemiyoruz diye, yani güven açısından. Şimdi bir diğer olay, Bankalar Kanununu sektörün % 43 ü, zaten uygulayamıyorsunuz. Bir sorun olduğu zaman, Londra daki tahkimi uygulayacaksınız HSBC ye. Sorunlu konuları burada halletmeniz çok zor. Benzer olay var mı? Arjantin hükümeti 99 krizinde alıcılarla anlaşmaya oturduğu zaman, 44 tane dosya ICSIT e gitti. 44 tane olay. Arjantin hükümeti hiçbirini kazanamadılar, yani uluslararası tahkim sermaye tutuyorlar. Şimdi sizin HSBC Bank la bir sorununuz olsa, yani adi suçlar hariç, Londra da mahkeme kazanın, Fransa da, Belçika da kazanın. Zor. Ben onun için, biraz bankacılığın kuvvetlendiğini zannetmiyorum. Burada benim düşüncem bu. Kriz bunlardan, bunların Türkiye de olmasından kaynaklanmıyor, ama teminatı da kuvvetlendirmiyor. Yani benim düşüncem o. Şimdi burada bir diğer olay, Kadir beyin dediği, yani finansal terörizm derin mi büyüklüklere göre? Şurada şu var; Geneldi bir kanı var. Sanki böyle herkes kumar oynadı, herkes battı falan. Böyle bir olay yok esasında, bu bankalarda çok iyi denetleniyorlardı. Mesela bizim Lehman Brothers da benim danışmanlık yaptığım kuruluşla beraber bir olay için gittik, 15 gün çalıştık. Hatta bunlar 2000 senesinde falan yıkılan binalardaydılar. Tabii onlar yıkıldıktan sonra başka yere taşındılar. Şimdi oradaki olayda şu oldu; Adamların çok iyi kuralları var, çok iyi de denetleniyorlar. Ama yeni bir ürün bulunduğu zaman, buna yapılacak olan muhasebe standartlarını daha sonra getiriyorlar. O arada bir boşluk oluyor. Benim tespit ettiğim o. Yoksa çok iyi standartları var. Bakın özkaynaklarına göre şu kadar, kaldıraç bu kadar, işte biz bu kadar tahvil çıkartırız. Yani buna uyuyorlar da ayrıca. Dolayısıyla bu konuda da denetimsizlik değil, sadece kağıdın aktif değerinin büyümesi, aç gözlülük falanda değil. Esasında o terimleri de kullanmak istemiyorum, yani çok da güzel bunlar denetleniyorlardı. Limitler belli, standartları oturtmuşlar ve çok da güzel şeyler yapıyorlar. Mesela ileri ile ilgili neler görürsünüz? Mesela faiz düştüğü zaman, bir tahvilden şu kadar kar edersiniz. Modeli koymuş, ama matematik doktoru insanlar var. Yada yükseldiği zaman, şu kadar zarar edersiniz. Yapıyorlar. Bunu Türk mantığı ile düşünmemek lazım. Mesela ben gidiyorum bir, iki 49

14 yerde konuşuyorum. Sene sonunda $ (Dolar) ne olacak? diye soruyorlar. Ben bunu cevaplandırmak istemiyorum, yani böyle bir şey yok. Orada da öyle. Peki biz bundan kar mı ederiz, zarar mı ederiz sen bunu bana söyle? dedik. Yok modeller bunlar. Sen faizin ne olduğunu düşünürsen o modeli ona göre seç diyor. Yani mantık bu. Esasında doğru mantık değil, ama esas olay burada ben bu krizin kaynağını burada görüyorum. Amerika nın üzerine, Dolar ın üzerine haddinden fazla yük binmesi. Mesela 122 trilyon kredi CDS.büyüklüğü, bu tamamen Dolar la oluyor. Amerika nın ekonomisi dünya içinde trilyon $ (Dolar) değil mi? trilyon $ (Dolar) gibi bir büyük içinde oluyor tüm dünyaya kayıtlı ekonomi olarak bakarsak. Yani o reel sektörden daha fazla bir yük üzerinde. Şimdi bu krizler, mesela 29 krizinde olduğu zaman daha derindi. Bakınız o zaman Amerika da özel tahvil ürünleri yoktu, ikinci piyasalar yoktu mortgage ler yoktu. Ev satışları falan vardı. Mesela biz o konuyu da inceledik. Çok taze bir konu. Ben bu işin kitabını da yeni bitirdim. Çok uzun bir süredir çalışıyordum zaten, aşağı yukarı 400 sayfalık bir kitap bugünlerde baskıda. Herhalde bu krizle ilgili ilk bir kitap olacak krizi ile ilgili olay, kontrolsüzlüktür. Tabii o devirde kimse yaşamadı. Nedir olay? Yani okuduğumuz şeylerden baktığımızda, mesela bankalar % 5 aracı komisyonu ile kurumlara kredi veriyor. Aracı kurumlarda vatandaşa satıyor. Herkes borsanın yükselme beklentisinde. Bir yerden düşünce, herkes zarar ediyor. Bu krizde de böyle oldu. Ama orada türev piyasaların bir iyi tarafı da var. O da şu; Sadece borsa yükselirken kazanmazsınız, işte düşerken de kazınırsınız. O, onu dengeliyor belli ölçüde. Hocamın finansal terörizm lafına ben pek katılmıyorum. Çünkü denetim şu anda iyi yapılmaktadır. Ama piyasaların büyümesi ve bu arkadan gelen regülasyanların sonradan entegre edilmesi krize neden oluyor. Yeni finansal ürünün uygulanması ile muhasebeleştirilmesi arasında boşluk oluyor. Ayfer hanımın bir sorusu vardı. Virüs fonlar Türkiye de var mı? Açığa çıkar mı? Benim bildiğim bir tane olay var. O da Türkiye de Citibank Lehman Brothers ın tahvillerini sattı. Onun dışında, Türkiye de direkt olmayabilir. Fazla da yoktur. Ama Türklerin dışarıda parası var. İsviçre de 80 le 100 milyar $ (Dolar) arası falan diyorlar. İşte Varlık Barışı ndan bir miktar para gelecek diyorlar ya işte. Şimdi bir arkadaşımız dedi ki, Ben bir konuşmamda ülkemizde kriz yoktur demişim de. Doğru, ben bunu Kırklareli nde yaptığım bir konuşmada söyledim. Şu anda da ben, Türkiye de Amerika daki gibi bir kriz olduğunu zannetmiyorum. Yani 2001 krizinde olduğunu da zannetmiyorum. Şimdi bakın Bumin hoca bunun göstergesi. İki tane üç ay negatife düşerse, sıfırın altına düşerse Türkiye de iş krizi vardır diyor. Şu anda öyle bir olay yok. Ama, mesela Amerika da bile yani çok az eksi çıkacak. Sonra toparlayabilir. Yani göstergeye bu olarak baktığınız zaman, öyle bir kriz yok. Çin krizde mi? Çin % 10 büyüme oranı ile gidiyordu, % 7 diye düşerse, kötü diyorlar. Ama % 7 Türkiye için şu anda hayal bir olay. Büyüklükleri ona göre değişiyor. Reel sektörü mutlaka etkilemiştir. Şu var, bence Türkiye de esasında kriz iyi yönetilirse, krize gireceğini zannetmiyorum. Ama sıkıntı nerede? Bakın piyasaya ben para vereceğim. Bankalar para versin. Hangi şube müdürü gider bu kanunlara göre kredi verir. Yani 50

15 verir. Yani benim esas sıkıntım bu. Kurumsal iletişimsizlik var bu olayda ve bunlar düzelmeden de o kurtarma paketleri yapılırsa netice vermez. Benim sakıncam o. Ama tabii ki bazı sektörlerde hakikaten şey var. Dün Makine Mühendisleri Odası ndaydım, orada akşam baktım bir sürü makine mühendisi işten çıkartılmış. Hoş bir şey değil tabii, ama birazda büyümenin eksiye geçmesinden kaynaklanıyor. Eğer iki ay dayanırsa bu kriz, Türkiye eksiye geçmeden de kurtulabilir. Ama 2001 senesindeki Türkiye deki küçülme ( - 7 ) lerde falandı da eksi ( - 4 ) deydi. Yani onlar daha ciddi krizdi bence. O zaman yönetilemedi maalesef. Yani oradaki olayda bugün IMF nin dediği yapılmasaydı, bazı bankalar kurtarılabilirdi. Kurtarma içinde belli bir şeyler yapılabilirdi. Şimdi Merkez Bankalarının rolü öyle bir değişti ki, sadece bir kitleyi düşünüyorlar ve bugün hisse senedi alır hale geldi bazı yerlerde Merkez Bankaları. Yani o zaman için bunlar çok yanlış olarak değerlendirilirdi, ama şu anda değişen yapı farklı oluyor. Ö- zellikle Cumhuriyetçiler döneminde bu kadar çok devletçiliğin olması taban tabana zıt. Ama hiç kimse de karşı çıkmıyor. Ben geçende bir makale yazdım. Deminde söyledim onu, orada global finans dünyamıza, artık global devletçilik diyelim artık, yani kurtarıcı olarak bu kalıyor maalesef. Ama eninde sonunda devlet ekonomiden çıkacak, yani o yapıya iyi bakmak lazım, netice ne verecek belli değil. Demin üstadın söylediği Vehbi beyin bir sorusu vardı. Singapur örneğini sordu. Singapur enteresan bir olay. Ben onu İzlanda ya onu benzetimiyorum. Mesela Asya krizinden etkilenmeyen iki tane ülke vardı o zaman. O kriz zamanı benim uluslararası görevim vardı. WFDFİ de Başkandım Amerika da. O zaman o bölgeye çok gittik. Şimdi burada olay şuydu; Mesela Singapur un ve Tayvan ın o zamanki krizin kurtarmasının tek sebebi bence rezervlerinin çok fazla olması idi. Hangi bankaya gitsek bunu söylüyorlardı. Overseas Trade Bank diye bir banka vardı orada. O zamanki aktif büyüklüğü aşağı yukarı 103 milyar $ (Dolar) dı. Türkiye de o zaman Ziraat Bankası 10 milyar $ (Dolar) da falandı 10 sene önce. Şimdi bakıyorsunuz, Türkiye deki bütün bankacılık sektörünün 2001 senesinde toplam aktif büyüklüğü 110 milyar $ (Dolar) dı, Diyoruz ki, 3 milyonluk bir ülke, işte bir bankanın aktif büyüklüğü 103 milyar $ (Dolar). Bu nasıl oluyor Singapur da? 3 milyonluk bir ülke ne kadar kaynak yaratır? Belli değil. Çok az. Daha çok dışarıdan fonlar geliyor, alıyor ve bunlara kaynak yaratıp, diğer ülkelere kredi olarak veriyorlar. Bu şekilde bir geçiş ülkesi, aynı İzlanda gibi, aynı belki İsviçre gibi. Ama İsviçre de mevduat var. İzlanda da mevduat fazla yok. İzlanda nın ve Singapur un biraz şimdi zorlanmasının sebebi o. Ayrıca hava ve deniz ticaret hacimlerinin düşmesi de Singapur un aleyhinedir. Şimdi İsviçre enteresan tabii. Benim bildiğim 3 trilyon $ (Dolar) mevduat var. Aşağı yukarı 2,5 trilyon $ (Dolar) gibi de fonların miktarı var. 5,5-6 trilyon $ (Dolar). Amerika daki şu anda mevduat 5 trilyon $ (Dolar). İşte biri 300 milyonluk dünyanın en büyük süper gücü, öteki işte 7 milyonluk bir ülke. Yani baktığınız zaman dış ülkelerden kaynak geliyor. Yani siz 60 bin $ (Dolar) lık bir ülkeden konuşsanız bile, kaynağın çoğu dışarıdan geliyor. Dolayısıyla Singapur da da İzlanda gibi aynı yapı var. Yani toksik aktifler mutlaka vardır. 51

16 VEHBİ KARABIYIK Hani İstanbul un da finans merkezi olması hayali vardı ya, PROF. DR. SUDİ APAK Şimdi şöyle; O konuda da biz bir çalışma yaptık. Hatta Aktif Dergisi nde de yayınlandı.. O konuda Deloite den bir arkadaşla beraber, benim doktora öğrencim. Onunla birlikte yazdık. İstanbul un finans merkezi projesi, biz bunu çok detaylı inceledik. Belli yerlerle karşılaştırıyor. İşte Londra, Varşova, Moskova, Bahreyn falan. Bunlara göre avantajları var mı? Artıları var, eksileri var. İşte trafik sorunu eksidir. Ne bileyim işte paranın gelmesi falan. Her merkezde kriz yok. Onunla ilgisi yok bence. Mesela şu anda Orta Doğuda bir kriz yok, ama dediğim gibi İran batabilir. İran çok kötü durumda ve birde sıkışmış vaziyette. Varili 88 $ (Dolar) lık gelire göre bütçe yapmış. Yani petrol geliri bir sene boyunca öyle giderse, o gelire göre harcama yapıyor. Suudi Arabistan ın o rakamı 49, belki onlar kurtarır, ama iyi para biriktirdi onlarda sorun yok. Dolayısıyla Bahreyn piyasası u- zun vadede etkilenebilir, şu anda bir şey yok daha. Ama ben Bulgaristan, Romanya gibi ülkeleri kriz bakımından topun ağzında görüyorum. Belki Litvanya. Kriz bence en çok Doğu Avrupa ülkelerini vurdu, Avrupa Birliği içinde üye olup da Euro kullanmayan ülkeler ki, Danimarka, Macaristan, Polonya. Polonya da çok kötü, çünkü çok büyük bir borcu çevirmek zorunda. Macaristan IMF anlaşması yaptı. Onlar MF le anlaşma yapan ilk Avrupa Birliği üyesi oldu. Ukrayna, Gürcistan ve bütçe açıklarından dolayı Letonya ve Estonya krize girebilir. Onlarda sıkınta var. Letonya da bütçe açığı gayri safi milli hasılaya göre % 20 civarında. Mesela Danimarka faizleri yükseltti, çok ciddi krizde Danimarka. İsveç de öyle. Benim düşüncem şu; Türkiye işi iyi incelerse çok ciddi bir krize girmez. Dünyada da çok u- zun süreli olmaz. Onların belirtileri de, yani iş birliği yapılacak. İşte Nisan da G-20 ülkeleri bir araya gelecek. Çok büyük bir işbirliği var. Ama esas olay da bence kriz, Doğu Avrupa ülkelerinin üzerine yıkılacak. Krizin süresinin bir yıldan biraz fazla süreceği tahmin edilmektedir. Benim düşüncelerim bu şekilde. Efendim çok teşekkür ederim. Teşekkür ederiz, buyurun Veysi bey. DR. VEYSİ SEVİĞ Bana gelen soruları ben kısaca cevaplamak istiyorum. Sayın Kadir Boy un soruları vardı üç adet. IMF ile yapılan görüşmede, bütçenin Türkiye Büyük Millet Meclisi görüşmesiyle aynı zamana denk gelmesinin sonuçları üzerinde durdu sayın Boy. Şimdi tabii Türkiye IMF ile görüşmeye başlamasının nedeni, daha önce size arz etmiş olduğum 2009 yılında bizim karşılaşacağımız olumsuzluk. Yani cari işlemler açığında bir iyileşme bekleyemiyoruz. Bütçeyi de, bakmayın bütün kamuflaja rağmen açık kapatıyoruz. Bir de bunun getireceği, bütçenin açık kapanmasının yanında vergi gelirlerinde belli bir azalma ortaya çıkıyor. Tabii bize kredi bulabilmek için birisinin garanti vermesi 52

17 lazım. İşte IMF i biz o açıdan kullanıyoruz. Yani dünya piyasalarında bu a- çığı sürdürebiliriz şeklinde devam ettirmek için bir desteğe ihtiyacımız, bir güvenceye ihtiyacımız, IMF ye de onun için biz gidiyoruz. IMF de Türkiye yi daha önce kullanırken, Türkiye ye kredi kullandırırken her yapmış olduğu Standby Anlaşmasında Türkiye ye bir yük getirmiştir. İşin garibi Türkiye nin son üç yapmış Türkiye yi daha önce kullanırken, Türkiye ye kredi kullandırırken her yapmış olduğu Standby Anlaşması ekleri Türkiye de mevcut değil şu anda. O yönden hükümetimiz bizim 2009 yılını kurtarmak için böyle bir girişimde bulunmuştur. Şimdi vergi oranlarını indirdiğiniz vakit, piyasada fiyatlar düşmüyor. Doğru. Ancak genel olarak, spesifik değil, genel olarak İngiltere bir şey yaparsak, belki bunu kontrol etmek mümkün olabilir. Çünkü Türkiye de biz bazı anlamsız vergiler uyguluyoruz şu anda. Mesela Özel Tüketim Vergisi Avrupa normunun tamamen dışını çıktı şu anda Türkiye de. Aklımıza geldikçe bindiriyoruz üstüne, ama fiyatları da etkiliyor olumsuz, yani maliyeti de etkiliyor. O vakit vergi oranlarını arttırma yerine, hiç değilse bir süre tutmak ve sonra da eğer iç tüketimi canlandırmak istiyorsak bir miktarda fedakarlık yapmak gerekebilir, ama kontrollü. Geçmişte yaptığımız gibi, indiriyoruz. KDV yi bazı gıda maddelerinden indirdik. Kimse takmadı bunu yani. Kontrolsüzlükten kaynaklanan bir olaydır. İstikrarlı bir ekonomik programıyla beraber uygularsak belki alınabilir. Ama İngiltere nin aldığı karar ciddidir, yani ciddi bir karardır. Avrupa Birliği nde birkaç ülkede daha indirim hazırlığı var. İşte Fransa yı söyledim size tan, onlar da 18 e indirmeyi düşünüyor. Bir psikolojik etkide olabilir, ama serbest bırakırsanız, yani o fiyata yansır. Doğru. Sizin söylediğiniz de doğru. Eğer serbest bırakırsanız fiyatı, fiyatı belki etkilemez, ama kontrol ederseniz fiyata yansıtabilir. Şimdi Türk Ticaret Kanunu bir macera, o macerayı iki dakika anlatmak istiyorum. Ağustos ayının sonunda Avrupa Birliği Türkiye hükümetine bir muhtıra gönderdi. Dedi ki, Türk Ticaret Kanunu söz verdiğiniz tarihte çıkartamıyorsunuz. Bu ciddi bir uyarı. Bizde söz vermişiz, 30 Haziran a kadar çıkartacağız diye. Yok. Şimdi 31 Aralık a söz verdik. Gene yok. Bir taraftan diyoruz ki, Biz Birliğe üye olmak istiyoruz. öbür taraftan da, hadi Güney Kıbrıs a tanıyacağımız haklar bir yana, ama verdiğimiz kanunları çıkartamıyoruz biz. O vakitte diyorlar ki, Türkiye sözünde durmuyor Şimdi aceleye getirdik, Mecliste paldır güldür bunu geçirmeye çalışıyoruz ve de hedefte koyduk yani. Paldır güldür geçecek, muhtemelen yıl sonuna, bir de Borçlar Kanunu peşine takılacak. Çıkar mı? Çıkmaz mı? Şimdi olay, Türkiye ye bu Türk Ticaret Kanunu nu monte edebilir miyiz? Çalışır mı? Çalışmaz mı? Burada sayın Başkanımız, Serbest Mali Müşavirler Odası Başkanı bu konuya çok önem verdiler. Burada günlerce bu Kanunu hazırlayanlar geldi, burada tartışıldı filan. Ünal hoca çok iddialı. Fakat bizde sizinle aynı tereddütleri taşıyoruz, yani olur mu? Olmaz mı? Sizin buyurduğunuz madde dışında birçok maddesi var. Hoş sizin sorduğunuz ş irketlerin kendisinin geri alma hakkı tanınmasını sakıncalı görüyorsunuz, ama KADİR BOY Görmüyorum, geç kalındı diye ben şey yapıyorum. 53

18 DR. VEYSİ SEVİĞ Hayır, bir de sakıncası var bunun. Şirketler zaten şu günlerde kendi hisselerini alıyorlar, satıyorlar. SÜLEYMAN GENÇ Ama resmen istiyorlar, yasal olmuyor çünkü. DR. VEYSİ SEVİĞ Tabii sayın Genç, sayın meslektaşım Türkiye de birçok şey siyah görünüyor da altı beyaz. Bunu önlememiz için, çok ciddi önlemleri bir arada almamız lazım ki, mümkün değil şu anda. Bugün İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Araştırma Müdiresi bile kitap yazmış yani, İçeriden Duyumlu, Dışarıdan Güdümlü Fiyat Oluşumu diye. Türkiye de zor bir olaydır bunun düzenini kurmak. Ama Ticaret Kanunu, kanunla da bitmiyor. Çünkü nizamnamesi var. Yönetmelikleri var. Tebliğleri var. Bu sene değil, herhalde önümüzdeki senede zor görünüyor, gündem öyle. Şimdi Ayfer hanım dile getirdi. Reel piyasalarda çıkartmalarda deneyimlileri çıkartıyorlar, yerine gençleri alıyorlar. diyor. Fırsat bu fırsat. Deneyimli insanın, yani hizmet süresi uzun insanın kıdem tazminatı büyüyecek ileride. Sonra onu kullanma yeri de değişiyor. Hazır, dörtte bir, onda bir fiyatına eleman var. Asgari ücretle çalışacak 1 milyon üniversite mezunu var. Alıyorsunuz altı ay eğitimden geçirirseniz, tamam. Koy yerine, gitsin. Sistem o. Bankacılık sektörü bunu yapıyor. Bankacılık sektörü şu andı bunu yapıyor, yani basına da geçiyor, ama oluyor yani. Herkes kendi e- konomik dengesini kurmakla meşgul. Burada insaf kuralı yok yani, öyle bir deneyim filan da yok yani. Şimdi bir konu beni de ilgilendirir, virüs fonlar meselesi. Virüs fonlar Türkiye de var. Var. Bunların sonuçlarını da yaşıyoruz, ama kimse dile getirmiyor burada. Mesela yabancı bir bankamız başvuruları reddediyor. Dışarıda bunlar diye. Niye konuşulmuyor? Konuşalım. Bir soru geliyor şimdi. Bizde on yıl banka yönetim başkanlığı yaptık yani. Bir deneyimimiz var. Şu anda ülkemizde yabancı bankalar, sermayesinin büyük bir bölümünü yabancılar aldı. Bundan herhalde 1,5 ay önce bir toplantı yaptılar bir Cumartesi günü burada. Yurt dışından Türkiye ye fon girişi olmayacağınız söylediler. Ama buradan yurt dışına fon çıkmayacağını söylemediler. Demek ki oluyor. Bu Brezilya tahvilleri piyasada satıldı Sudi hocam ve şimdi de öyle. Yani Türkiye de bazı şeyler oluyor. Bunu bilmemiz lazım. Şimdi son bir şey daha var. Hocamda burada İsviçre ile ilgili bilgi verdi. Biliyor musunuz sayın izleyiciler, çok az kaldık ama, İsviçre de bir yabancı kişinin bankada parası varsa ve İsviçre dışında vefat ederse, onun varisleri parayı geri alamayacak yok ki. Bugün 1600 den fazla Türk vatandaşının parası alınamıyor. Yalnız Ticaret Odası değil ki, ICC de de var bunlar. Her tarafa geliyor. Şimdi biliyor musunuz, hatta çok ünlü birkaç kişinin var. SEZAİ ONARAL Şifreyi hanımına verse olmaz mı? 54

19 DR. VEYSİ SEVİĞ Şifreyi hanımına verse ne olacak, ayda bir formalitesi var. Öyle al bu rakamı sen bil demiyor. Onun formalitesi var üstat. Ama İsviçre güvenli bir yer ve Avrupa Birliği dışında bir ülke. Düşünün Avrupa nın göbeğinde, Avrupa Birliği dışında bir ülke ve de refah düzeyi yüksek gayet güzel bir ülke. Ama zenginliği de buradan geliyor yani, onu da söyleyelim. Şimdi bazı şeylerin üzerinde durmak, kapalı kutu yapmayalım, yani üzerinde duralım ve açıklayalım bu konuları. Şimdi sorun 2009 yılı yılı Türkiye için parlak değil. Bunu bilelim. İflas da olacak. Batak da olacak. İşsizlik de olacak. Ama ben şuna katılmıyorum. Bir meslektaşımız ihtikar var falan dedi. Yok. Türkiye de eskiden vardı, yapılıyordu. Ama şimdi yapacak halde kalmadı. Çünkü Türkiye deki işadamı piyon oldu artık, bunu bilin. Dışarıdan güdümlü oldu. Yani dışarıdan, elinde malı mülkü de yok. Onun ihtikar yapacak hali de yok. Dışarıdan verilen talimata göre iş yapıyor. Duyduğumuza göre, bazı iş alanlarında yurt dışından verilen talimatlar giderek de sertleşiyor. Şimdi bu olaylar dünya küreselleşme denen nesnede belki siz biliyorsunuzdur, ama farkına varamadığınız bir şey var. Türkiye ekonomisi, Türkiye nin elinden çıktı, başkasının elinde şu anda. Onun için artık ihtikar yapacak gücüde yok Türkiye deki iş adamının. Türkiye deki iş adamı öyle bakıyor. Kendini likit pozisyona sokmaya çalışıyor şu an. Yani mümkün olduğunca ben kaçayım diyor. Bu böyle olunca tabii ki işçi çıkartma, eleman çıkartma, istihdamda düşme kaçınılmaz hale gelecek. Esas bunun sonucu şu değerli konuklar. Eğer bu gelişme böyle olursa, 2009 yılının bu aylarında belki sokakta dolaşmamız zorlaşacak. Aç kalan adam üstümüze saldıracak. Bunu bilin. Artık evinizde filan rahat rahat oturamazsınız. Esas sorun bu. Çünkü kısacık süre içerisinde, acaba üç ay içerisinde kaç kişi çıktı? Dikkat ediyor musunuz? İstatistikleri izliyor musunuz? Bir bakın bakalım. Bir bakın ne diyor istatistikler? Türkiye umduğundan daha fazla işsizlik yaşayacak ve eleman çıkartmalar artacak. Eleman iki şekilde çıkıyor. Şimdi hocam belki farkına varmıştır. Ağustos ayının başında Amerika ya gittim. Kitap aldım bir kitapçıdan, dışa çıktım çok iyi giyimli bir beyefendi, bond çantası var elinde deri. Bozuk paralarını verir misin? dedi. Ürktüm, tekrar kitapçıya girdim, sordum Nu bu? dedim. Bunlar yeni türediler, bunlar işsiz kalan üst kademe yöneticileri. Bunların.bozuk para istiyorlar dedi. Adam bana katalog falan verdi. Sen arka kapıdan çık, senin yabancı olduğunu anlarsa peşine takılır. Aman dikkat et. Yolun kenarından gitme, içeriden git. Yolun kenarında taksi durabilir, i- çinden bir bayan atlar (ay bilmem neyimi kaybettim, işte sizde 50 cent varsa verir misiniz?) der, dikkat et dedi. Şimdi bunu aldım. Bu sefer gittiğimde bazı dükkanların önüne hocam, yarım sandviç ilanları koymuşlar. Yarım Sandviç Satılır diye. Tam sandviçi bölüyorlar demek. Teşekkür ederim. Teşekkür ederiz sayın Seviğ. Çok şükür söz bana geldi. Efendim çok şey var. Nereden başlayacağımı bilemiyorum. Ayrıca ele alınacak konular 55

20 var. Bizim aslında konumuz dışına taştı. Yani şu içinde bulunduğumuz krizle nasıl boğuşacağız, konusu. Genişledi, genişledi kapitalizmin geleceğini bilmem nereye götürmek için ki, o kadar geniş addetmiyoruz. Konumuz sınırlı. Şimdi doğrudan beni ilgilendiren sorular var burada. Mesela çok önemli bir soru krizini biz denedik. Bir deneyiminden geçtik krizi sonunda bazı tedbirler aldık. 22 banka battı. Bankacılık sistemimize çeki düzen verdik. Şimdi yeni bir Kanun var. Yeni yönetmelikler var. Yeni uygulama var. Bu uygulama iyi mi, kötü mü? Değerlendiriyorum. Benim görüşüme göre çok iyi sonuçları. Şimdi mesela her banka kendi en az sermayesini kontrol ediyor. Yani sermayem hizadan çıkacak mı? Çıkmayacak mı? Kontrol ediyor. Bu iyi bir gelişmedir. Sadece bu yakın zamana kadar hiç yapılmazdı. BDDK nın çıkardığı yönetmelikle yapıldı. Bunu açık ve net söylüyorum. Yapıldı, ama iyi ki yapıldı. Şimdi krizin içine düştüğü zaman bankalarımız battı. Ama şimdiki bankalarımız çok iyi durumdadırlar 2001 krizinin başlangıcına nazaran. Riskini kontrol ediyor. Birçoklarında Kurumsal Yönetim Komitesi var. Risk Yönetim Komitesi var. Denetim Komitesi var, yönetim kurulu seviyesinde. Onlarla ilgili raporlamalar var. Raporlamalar emekleme safhasında, eksiklerimiz var. Var, ama Basel I diye bir şey öğrendim. Basel II yi uygulamaya çalışıyor bizim bankalar şimdi. Mesela çok önemli bir şey, 2001 de bizim bankalarımızın açık komisyonuydu. Şimdi yok. Toplamı 23 milyar $ (Dolar) dı açık komisyonun. Şimdi yok. O zaman 200 küsur milyar $ (Dolar) dı, imanımız gevredi biliyorsunuz. Onun içinde bu alınan tedbirler Türkiye ye yararlı oldu. İyi ki BDDK var. Aşırı noktaları yok mu? Var. Ama düzeltiriz, konuşuruz. Siyasetin müdahalesi yok mu? Var. Her türlüsü var. Ama düzeltiriz. Net baktığınız zaman çok faydalı oldu, iyi ki var. Bunun altını çizerek söylemek istiyorum. İki, yabancı bankaların sermaye tutarları konusunda % 43 e varmaları iyi mi? Kötü mü? Şimdi Türkiye için finansal iyileşme bakımından iyi katkısı varsa, o iyidir. Yani ben, yabancı sermayenin gelip bizde yatırım yapmasını olumlu bir gelişme olarak sayıyorum. Buradaki noksanımız, devletin bir politikası yok. Mesela İngiltere devleti British Telekom u özelleştirirken bile, dışarıya satılacak hisse oranını % 15 le tahdit etti. Bizim böyle uzun vadeli bir stratejimiz yok. Bu devletin bir anlayışı olması lazımdır. Mesela 1930 larda vardı böyle bir strateji. Neydi o strateji? Türkiye nin bankacılığının kaderin, Türk bankalarının eline almak. Bu bir kesin stratejiydi. Uygulandı. Başarılı oldu. Bugünlere geldik. İyi ki o stratejiyi uyguladılar. Şimdi bizim dünyada küreselleşme şu, bu değişiyor. Bankacılık sistemi ileri teknoloji uyguluyor. Bunların hepsini getirebilmemiz için yabancı sermayenin katkısına ihtiyacımız olabilir, ama devletimizin bir çerçeve çizmesi lazım. Bana çok sorulan sorulardan biri, yabancı banka hisse aldı. Mesela Denizbank da % 100. Bizim Finansbank da % 80. Hatta IVC yi de. sayarsan % 85. Şimdi buradan neler çıktı? Birçok bankada da yabancı sermaye katkısı var, Akbank dahil olmak üzere. Buradan neler çıktı. Burada bir sinerji çıktı ve Türkiye ye faydalı oldu. Ben söylüyorum, yani içinde bulunduğum durum. Mesela bizim bankanın yönetim kurulu 10 kişidir. 6 sı bizden ve Denetim Komitesi Başkanıyım ben, bir gün bir müdahale görmedim. % 100 tekniğin gerektirdiği şekilde çalışıyorum. Hatta gelip bana Allah razı olsun diyorlar bana ortakların temsilcileri. Onun için biz bundan 56